تاکسونومی و بیوسیستماتیک (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1395 | دوره:8 | شماره:29 |تعداد مقالات:6

در پژوهش حاضر بخشی از فلور منطقه بریس و رمین در حوزه چابهار (جنوب شرقی بلوچستان) با مساحت حدود 17155 هکتار، ارتفاع 10 متر از سطح دریا و متوسط بارندگی سالانه 124.7 میلی متر مطالعه شد. نمونه های گیاهی جمع آوری و به روش های علمی شناسایی شدند. فهرست گونه های گیاهی، فرم رویشی، پراکنش جغرافیایی و وضعیت حفاظتی آن ها تهیه شد. در مجموع، 56 گونه متعلق به 46 سرده و 22 تیره در منطقه شناسایی شدند. گندمیان (Poaceae) با 7 گونه، اسفناجیان (Chenopodiaceae)، بقولات (Fabaceae) و گاوزبانیان (Boraginaceae) هرکدام با 6 گونه و پنیرکیان (Malvaceae) با 5 گونه به ترتیب بزرگ ترین تیره های گیاهی منطقه بودند. سرده های گندکنف (Abutilon) با 5 گونه، آفتاب پرست (Heliotropium) و اویارسلام (Cyperus) هر یک با 3 گونه، Acacia، Tephrosia و Cenchrus هر یک با 2 گونه بزرگ ترین سرده های منطقه بودند. فراوانی کامفیت ها، تروفیت ها و فانروفیت ها به ترتیب 30.4، 17.8 و 26.8 درصد بود. حضور 46.4 درصد عناصر صحرا - سندی، 30.4 درصد ایران - تورانی و صحرا - سندی و 26.8 درصد درختچه های گرمسیری، معرف سیمای رستنی های منطقه از نوع درختچه زار به شدت خشکی پسند (شبه ساوانا) است.

کفال ماهیان از جمله ماهیان باارزش شیلاتی هستند. این ماهیان شباهت های ریختی بین گونه ای زیادی دارند که اغلب شناخت آ ن ها را دشوار می کنند، از این رو، یافتن صفات ریختی برای تشخیص این ماهیان ضروری است. در این پژوهش، ارزش تاکسونومیکی ساختارهای سخت شامل استخوان دم لامه (یوروهیال) و سنگریزه شنوایی ساژیتا ارزیابی شد. به این منظور، 56 نمونه ماهی کفال از دو گونه Chelon subviridis (Valenciennes, 1836) و Chelon klunzingeri (Day, 1888) از بندر لنگه، بندرعباس و قشم صید و در الکل 75 درصد تثبیت شدند. در آزمایشگاه استخوان دم لامه و اتولیت ساژیتا استخراج، ریخت شناسی آن ها توصیف و تغییرات بین گونه ای آن ها بررسی شد. نتایج نشان داد ریخت شناسی و ریخت سنجی این ساختارها می تواند در تفکیک کفال ماهیان کاربرد ویژه ای داشته باشد. هرچند هر دو ساختار در شناسایی و تفکیک گونه های مطالعه شده نقش دارند، به نظر می رسد استخوان یوروهیال اهمیت ویژه ای دارد. بنابراین، مطالعه دقیق استخوان یوروهیال گروه های مختلف ماهیان می تواند نقش مهمی در مطالعات ژنتیکی و نیز درک روابط تاکسونومیکی و فیلوژنتیکی ماهیان داشته باشد.

منطقه حفاظت شده بیستون به مساحت 82100 هکتار در بخشی کوهستانی شامل پناهگاه حیات وحش به مساحت 31250 هکتار و منطقه حفاظت شده به مساحت 50850 هکتار در رشته کوه های زاگرس، میانه ضلع غربی ایران، استان کرمانشاه واقع است. منطقه حفاظت شده بیستون آشیان های اکولوژی کوچکی دارد که به علت تغییرات ارتفاع از سطح دریا، عوامل فیزیوگرافی، خرد اقلیم ها و انواع خاک، ایجاد شده اند و گیاهان مختلفی آن ها را اشغال کرده اند. در مجموع، 375 گونه و واحدهای زیرگونه ای متعلق به 220 جنس و 50 تیره در منطقه حفاظت شده بیستون شناسایی شده است، از این تعداد، 2 تیره با دو جنس و سه گونه به پتریدوفیت ها تعلق دارند و 48 تیره به گیاهان گلدار متعلق هستند که شامل 43 تیره دولپه ای و 5 تیره تک لپه ای می شوند. مهم ترین تیره های گیاهی به ترتیب عبارتند از: Asteraceae، Poaceae، Papilionaceae، Apiaceae، Brassicaceae و Caryophyllaceae. جنس Astragalus بزرگ ترین جنس منطقه حفاظت شده بیستون را تشکیل می دهد. گیاهان تروفیت بیشترین میزان حضور را داشته و پس از آن ها، همی کریپتوفیت ها، ژئوفیت ها، کامفیت ها و فانروفیت ها قرار دارند. بیش از 63 درصد گیاهان منطقه حفاظت شده بیستون را عناصر منحصر به ناحیه ایرانی - تورانی تشکیل می دهند که تعلق این منطقه را به ناحیه رویشی ایرانی - تورانی و بخش کوردو - زاگروزین نشان می دهد. پس از عناصر متعلق به ناحیه ایرانی - تورانی، با اختلاف زیاد عناصر دو یا چندناحیه ای بیشترین حضور را دارند. گونه های انحصاری 9.35 درصد فلور منطقه حفاظت شده را تشکیل می دهند. کشف گونه های جدید Astragalus ciceropsis، A. montis-parrowii و Onosma bisotunensis و گزارش گونه Crucianella macrostachya در سال های اخیر از منطقه حفاظت شده بیستون، ناشناخته بودن فلور و غنای گونه ای آن را نشان می دهد.

در پژوهش حاضر، ترکیب فلوریستیکی کوه چال کبود در فاصله 20 کیلومتری شمال شهرستان الشتر، استان لرستان مطالعه شد. به این منظور، در فصل های بهار، تابستان و پاییز سال 1394 تعداد 178 گونه گیاهی از 40 تیره و 134 جنس جمع آوری و شناسایی شدند. بزرگ ترین تیره ها از نظر غنای گونه ای به ترتیب Asteraceae (20 گونه)، Lamiaceae (17 گونه)، Apiaceae، Brassicaceae و Poaceae (هر یک با 14 گونه) بودند. همی کریپتوفیت ها با 51.7 درصد، ژئوفیت ها با 18.5 درصد و تروفیت ها با 15.7 درصد شکل های زیستی غالب منطقه بودند. از نظر پراکنش جغرافیایی بیشترین سهم مربوط به عناصر ایرانی - تورانی (81.5 درصد) بود و سایر گونه ها به دو، سه یا چند ناحیه جغرافیایی تعلق داشتند. همچنین 29 گونه گیاهی انحصاری سرزمین ایران بودند که بر اساس معیار IUCN در دو دسته گونه های آسیب پذیر و با خطر کمتر قرار گرفتند. در میان گیاهان جمع آوری شده، 99 گونه (55.6 درصد) در پهنه 2300 تا 2700 متر و 79 گونه (44.4 درصد) در پهنه 2700 تا 3100 متر بیشترین حضور را داشتند.

منطقه زریوار با مساحت 12000 کیلومترمربع در 3 کیلومتری شمال غربی شهرستان مریوان در استان کردستان واقع شده است. این منطقه با متوسط بارش سالانه 980 میلی متر، بهره مندی از جریان های مرطوب مدیترانه ای و استقرار در دامنه رشته کوه های زاگرس پوشش گیاهی متنوعی دارد. در پژوهش حاضر، نمونه های گیاهی طی سال های 1393 تا 1395 جمع آوری و شناسایی شدند و فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه بررسی شد. در مجموع 590 گونه متعلق به 355 جنس و 81 تیره گیاهی شناسایی شدند که از این تعداد، 472 گونه دولپه، 116 گونه تک لپه و 2 گونه نهانزاد آوندی هستند. تیره کاسنی (Asteraceae) با 46 جنس و 72 گونه بزرگ ترین تیره و جنس شبدر (Trifolium) با 10 گونه بزرگ ترین جنس گیاهی منطقه مطالعه شده هستند. در بین گیاهان منطقه، همی کریپتوفیت ها با 42 درصد فراوان ترین شکل زیستی منطقه را تشکیل می دهند. از لحاظ پراکنش جغرافیایی، بیشترین گونه ها (38 درصد) به عناصر ایرانی - تورانی تعلق دارند.از 590 گونه گیاهی فلور منطقه 160 گونه دارویی، 50 گونه انحصاری ایران و 43 گونه در معرض خطر هستند.

رویشگاه های پست هیرکانی، لکه های بازمانده (رلیک) جنگل های خزان شونده ناحیه اروپا - سیبری در سه استان شمالی کشور هستند. جنگل جلگه ای ایزده نور به وسعت 3123 هکتار یکی از این لکه های بزرگ است. با وجود مطالعات پراکنده درباره این جنگل ها، هنوز اطلاعات کاملی از فلور و تنوع زیستی این مناطق وجود ندارد. گونه های گیاهی جمع آوری شده از رویشگاه های انجیلی این جنگل جلگه ای شامل 157 تاکسون متعلق به 137 جنس و67 خانواده گیاهی است. بزرگ ترین خانواده ها از نظر غنای گونه ای به ترتیب Poaceae (با 17 گونه)، Rosaceae (با 13 گونه) و Asteraceae، Fabaceae و Lamiaceae (هریک با 6 گونه) هستند. جنس های دارای بیشترین تعداد گونه به ترتیب عبارتند از: Carex (با 4 گونه)، Rubus و Viola (هریک با 3 گونه). از نظر طیف زیستی، ژئوفیت ها با 37.6 درصد، شکل زیستی چیره هستند و پس از آن ها، فانروفیت ها (با 22.9 درصد)، همی کریپتوفیت ها (با 21.7 درصد) و تروفیت ها (با 17.2 درصد) قرار می گیرند. فلور این مناطق عمدتا از عناصر اروپا - سیبری با 45 تاکسون (28.7 درصد) و سپس عناصر چند ناحیه ای با 32 تاکسون (20.4 درصد)، اروپا - سیبری/ایرانی - تورانی/مدیترانه ای با 31 تاکسون (19.7 درصد) و اروپا - سیبری/ایران - تورانی با 27 تاکسون (17.2 درصد) تشکیل شده است. در میان تاکسون های جمع آوری شده از این منطقه، 51 تاکسون (32.5 درصد) در رویشگاه جنگلی، 54 تاکسون (34.4 درصد) در حاشیه و مناطق باز جنگلی و 52 تاکسون (33.1 درصد) در هر دو رویشگاه حضور دارند.