زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)
سال:1390 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

در این مقاله سعی کردیم خوانش زنان ایرانی از سریال پربیننده ویکتوریا را بررسی کنیم. بر اساس نظریه های مخاطب فعال، به ویژه مصرف بین فرهنگی، مصرف رسانه ای با تکیه بر زمینه فرهنگی و اجتماعی، مخاطب به نحوی چندجانبه تعیین می شود.این تحقیق با روش کیفی و تکنیک مصاحبه عمیق، در میان 30 نفر از زنان صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد که تماشای این سریال نوعی اشتیاق مفرطی را پدید آورده است که می توان از «پیدایش تماشاگری شیفته» سخن گفت. افزون براین، تماشاگران زن این سریال، نقش ویکتوریا (قهرمان زن داستان) را مقتدر و مستقل تعبیر کرده اند. نمایش زن مقتدر حس خوشایندی از تماشای این سریال را برای آن ها تداعی کرده است. یافته ها نشان دادند، همذات پنداری مکانیسم قدرتمندی در فرایند تماشای این سریال است. وضعیت واقعی زندگی زنان تماشاگر با متن تصویری، مقایسه و موضوع مجادله تماشاگران است. این فرایند سبب شده تا خوانشی فعالانه حول قضاوت ها و انتظارات از نقش زنانه بر اساس نمایش نقش ویکتوریا در این سریال شکل گیرد. تاهل، اشتغال و رشته تحصیلی متغیرهایی هستند که در نوع چنین خوانش هایی موثر است. افزون بر این، ما در این مقاله استدلال می کنیم که «مقایسه ما و دیگری» وجه مسلط در خوانش ویکتوریا در بین زنان ایرانی است.

در میان جنبش هایی که در سده بیستم در غرب از جایگاهی کلیدی و تعیین کننده در عرصه تفکر حاکم برخودار هستند و از پایدارترین نهضت های هنری موضوع گرا تلقی می شوند، می توان از جنبش هنری فمینیسم نام برد که هنرمندان آن، اصولا در جهت زیر سوال بردن ساختار هویت هنری در رابطه با جنسیت حرکت می کنند. در چنین دوره ای، در عالم هنر- که بستری برای بروز تمایلات و اندیشه ها به شمار می رود- هنرمندانی قدم در عرصه می گذارند که با توسل به ابزار و افکار هنری خویش، در پی رفع ابهامات و موانع، و از سویی به چالش کشیدن مواضع حاکم بر می آیند که از جمله مطرح ترین آن ها، باربارا کروگر، عکاس زن امریکایی است. کروگر در واقع در پی نقد شرایط و اوضاع حاکم، با استفاده از رسانه عکاسی و بهره گیری از امکانات آن، در جهت اشاعه اندیشه های زنانه و گرایش های زن مدار در عالم هنر قدم برداشت. عکس ها و تصاویری که او ما را با آن ها مواجه می سازد، در واقع حقیقتی است پنهان از این امر، که دیدن، دیگر باور کردن نیست و آن چیزی که رویت می گردد چیزی نیست که الزاما دریافت می شود.بر این اساس، مقاله پیش رو با در نظر گرفتن دیدگاه های زنان در عصر حاضر و محوریت قرار دادن موضوع زن در نگاه باربارا کروگر و هم چنین ملاک قرار دادن آثار وی، سعی در بازنمایی این گونه مسائل دارد.

سیاه چادرهای عشایری نماد طراحی درون زا برای معیشتی پایدار و استفاده ای بهینه از ظرفیت های بوم آورد برای دستیبابی به اهداف الگوی زیستی کارآمد کوچندگی است. این معماری اصیل و این ابتکار قومی، به مثابه بخشی از میراث معنوی ایل ها و عشایر شایسته ثبت و نگاهداری است، اما متاسفانه این سازه اصیل و دانش مرتبط با آن در معرض تهدید جدی است. پژوهش حاضر که با هدف مستندسازی دانش بومی زنان عشایر کوچنده ایل کلهر در زمینه سکونت گاه های عشایری است در راستای ثبت و نگهداری این میراث، طی مطالعه ای که دارای رویکرد کیفی بود، با استفاده از تکنیک گروه های متمرکز و روش ارزیابی مشارکتی روستایی در فصل بهار در میان بند ایل مذکور، حوزه جغرافیایی شهرستان گیلان غرب در استان کرمانشاه، به اجرا درآمد. نتایج با استفاده از تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و بر اساس طبیعت تحقیق کیفی از روش نمونه گیری هدفمند استفاده گردید. یافته ها نشان می دهد سکونت گاه های عشایر به سیه مال و کولا قابل تقسیم اند که سیاه چادر خود دارای تقسیم بندی فضای داخلی به «لا ژنان»، «دیواخان» و... است و فضای خارجی به «په چیه» و «کولانه»است که شرح آن به تفصیل در پی می آید.

هدف از پژوهش حاضر تحلیل مضامین لالایی های منطقه لامرد فارس از دیدگاه جامعه شناسی و ترسیم وضعیت زنان در خانواده و کشف کارکردهای لالایی در منطقه مذکور می باشد. این پژوهش به شیوه تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی انجام شده است. یافته های پژوهش در دو بخش عرضه گردیده است. در بخش نخست به مفاهیم مرتبط با ساختار خانواده و کارکرد لالایی ها در روابط زن و شوهر و در بخش دوم به کارکرد لالایی ها در روابط مادر و کودک پرداخته شده است. نتایج مطالعه، وضعیت زنان در جامعه مردسالار و سنتی را به تصویر می کشد و مدعی است که لالایی ها در چنین شرایطی کارکردهای پنهانی برای زنان داشته است. اول، فضای اعتراض برای زنان ایجاد نموده است، دوم، شرایطی برای گفت و شنود و بیان خواسته ها و به عبارت بهتر تسهیل روابط، مهیا ساخته است، سوم، فضایی برای تخلیه فشار ساختاری و روانی موجود فراهم آورده است. لذا باتوجه به نوع کارکردهای لالایی ها برای زنان، در مجموع می توان لالایی ها را به مثابه رسانه ای زنانه دانست.

چرخش توسعه در دهه پایانی سده 20 میلادی، محوریت آن را از حوزه اجتماعی به حوزه فرهنگی تغییر داد. امروزه توسعه فرهنگی، پیش شرط نیل به سایر ابعاد توسعه بوده و کشورهایی موفق تلقی می شوند که در وهله نخست بتوانند به توسعه فرهنگی در سطوح جامعه و افراد دست یابند. مقاله حاضر با روش پیمایشی به بررسی ماهیت و عوامل موثر بر توسعه فرهنگی در بین 532 نفر از زنان استان قم می پردازد. نتایج نشان داد که میزان توسعه فرهنگی زنان استان قم از حد متوسط و نرمال پائین تر است. از طرفی، مهم ترین عوامل موثر بر توسعه فرهنگی زنان در این استان عبارتند از: پایگاه اقتصادی و اجتماعی، نوگرایی، سرمایه اجتماعی، متغیرهای الگویی و باورهای جنسیتی سنتی. در ضمن، دلالت نتایج بر آن است که ماهیت توسعه فرهنگی زنان استان قم، از نوع عامیانه می باشد تا میانه و نخبه گرایانه.

پروفسور ژان یویوت، یکی از بزرگترین مصرشناسان فرانسه می گوید: «شاید به خلاف آن چه خود مصری ها می پندارند، خاستگاه همه چیز در مصر نباشد، ولی باید بپذیریم که حدود 3000 سال پیش از میلاد مسیح، مصر از سرزمین های همسایه اش بسیار پیشرفته تر بوده است. نشانه های ماندگار، شاهکارهای معماری و آثار هنری به جا مانده از آن، از ورای قرن ها به دست ما رسیده اند، و همین امر شهرتی بیش از تمدن های دیگر آن زمان برایش به ارمغان آورده است.» (یویوت، 112) تاکنون بارها در مورد این کشور، حکمرانان آن، این که فراعنه که بودند و چه کردند سخن ها گفته و کتاب ها نوشته اند. ما در این مقاله می کوشیم به چشم انداز دیگری از مصر باستان بپردازیم: حضور زنان در سطوح مختلف معنوی و اجتماعی و برخورداری آن ها از حقوق و امتیازاتی که نه تنها در آن دوران، بلکه حتی امروز نیز بسیاری کشورهای دیگر از آن ها بی بهره اند. در مصر فراعنه، اوج معنویت از آن زنان بود، زنان می توانستند در راس بالاترین مناصب حکومتی و دولتی قرار گیرند و حتی گاهی در مقام فرعون، زمام امور را در دست بگیرند.

این پژوهش در پی نمایان ساختن رنج های زن عرب در رمان های«هیفاء بیطار»، نویسنده سرشناس سوری است. این نویسنده در نوشته های خویش روی هم رفته همه دوره های زندگی زن عرب از نوجوانی و جوانی تا میان سالی را نشان می دهد. پژوهنده می کوشد رنج های شخصیت های زن را در رمان های این نویسنده سوری بکاود. می توان گفت صدای زن تحصیل کرده ناکام در سپهر زناشویی، صدای چیره رمان های پیش گفته است. در این رمان ها، ما با رنج های زن مطلقه یی آشنا می شویم که فرودست احساس شکست و سرخوردگی است، او می کوشد از رهگذر ارتباط با مردان به نبرد دیو تنهایی که سراسر هستی اش را گرفته است برود. از این رو بیشتر رمان های بیطار، رنج های زنی را می نماید که با سرکوب جامعه مردسالار عربی و گذر سنگین زمان می ستیزد.