مطالعات سیاسی
سال:1397 | دوره:10 | شماره:40 |تعداد مقالات:9

این مقاله ضمن واکاوی مفهوم «دموکراسی» در ادبیات کلاسیک غرب، در سه برش تاریخی در فلسفة سیاسی یونان باستان، فلسفة سیاسی مسیحی و دوره جدید، نشان می دهد که چرا و چگونه دموکراسی در فلسفة سیاسی غرب مفهومی معطوف به غایتی آرمانی است. به عبارت دیگر، این مقاله، با شالوده شکنی مفهوم دموکراسی به مثابه ابزار یا روشی برای جمهور و با نگاه به دموکراسی از منظر دموکراسی اجتماعی، به عنوان مفهومی ایده آل، بر آن است تا نشان دهد دموکراسی پیش از آنکه وابسته به شکل جمهور باشد، معطوف به محتوایی است که آرمان آن جز با آزادی معقول به دست نمی آید. خویش کاری افلاطون و نوع دوستی ارسطو و شریعت مداری اهل کلیسا، هیچ یک به لحاظ محتوی، با آنچه که در دوره جدید و پس از ظهور هابز و لاک، به عنوان «لیبرالیسم» خوانده شده، تفاوت ماهوی ندارند. آنچه که تحت عنوان لیبرالیسم و یا دموکراسی لیبرال قرائت می شود، مسأله ای محتوایی و نه شکلی است که می تواند در آرای فیلسوفان قدیم مورد بازخوانی مجدد و در آرای فیلسوفان جدید بازتفسیر شود.

نظام جمهوری اسلامی به عنوان نظام برخاسته از خواست و اراده مردم دارای مسایل مخصوص به خود است که از آن جمله، نسبت بین اجرای عدالت دراندیشه بنیان گذار آن و تلاش دولت هایی است که در این راستا اقداماتی را انجام داده اند. از طرفی یکی از ابهاماتی که در مورد تحقق عدالت در اندیشه امام خمینی(ره) وجود دارد این است که از نظر ایشان چه نوع عدالتی باید ایجاد گردد و شاخصه های آن چیست؟ به منظور پاسخ دادن به این مسأله در قالب پژوهشی کمی وکیفی و با بهره گیری از چارچوبی تحلیلی-توصیفی، بر دیدگاه امام خمینی(ره) در مورد عدالت تآکید شد. بر همین اساس متغیر عدالت اجتماعی در اندیشه امام خمینی(ره) در سه دولت هاشمی، خاتمی و احمدی نژاد به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفت. شاخص این ارزیابی ها؛ در بخش عدالت اجتماعی: کاهش فاصله طبقاتی و بهره مندی از امکانات بود. در مقاله حاضر این نتیجه حاصل شد که دولت های مذکور اگرچه خود را مدیون اندیشه امام خمینی(ره) می دانستند و تلاش نمودند در برنامه های توسعه ای و عملکردی خود به موضوع عدالت اجتماعی بپردازند، اما به دلیل وجود موانع ساختاری و اجرایی در اجرای عدالت اجتماعی چندان موفق نبودند.

بررسی هویت جنسیتی در گفتمان فمینیسم و فضای پست مدرن، با بهره گیری از نظریه آنتونی گیدنز در باب هویت در کتاب «تجدد و تشخص» و «پیامدهای مدرنیته» موضوع این مقاله است. با مطالعه پژوهش های زیاد و اهداف و شعارهای فمینیست ها می توان گفت که تمام فعالیت ها و اقدامات ها فمینیست ها نه در دستیابی به قدرت و اقتصاد بلکه در راستای شکستن چارچوب های هویت متصلب، ایستا و متأثر از عوامل مختلف محیطی، اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی و اقتصادی بوده است که در قالب اقتضاء و ذاتی جنس بیولوژیکی به جامعه در درجه اول و در مرحله بعد به زنان باورانده شده است تا آنجا که به ذهن فرد خطور نمی کرد که می توان هویت را بازتعریف و بازخوانی کرد. در فضای پست مدرن و انکار فراروایت ها، هویت نیز از جمله مقولاتی بود که به سیالیت مورد نظر فمینیست ها دست یافت. حال آیا با وجود تحقق فضای پست مدرن، گفتمان فمینیستی چیز جدیدی برای طرح و بحث خواهد داشت که مهمتر از هویت باشد، یا باید در این فضا پرونده فمینیسم را بست.

با آغاز به کار دولت های نهم و دهم سیاست نگاه به شرق به رویکرد اصلی دستگاه دیپلماسی ایران تبدیل شد. در همین چارچوب، تحت الزامات موجود توسعه روابط با چین از جایگاه مهمی در سیاست خارجی برخوردار گشت؛ به طوری که تهران و پکن مناسبات گسترده ای را در این مقطع تجربه کردند. بر همین اساس، سؤال اصلی این پژوهش بر این مبنا شکل گرفته که توسعه روابط ایران و چین بین سال های 1392 تا 1384 در قالب سیاست نگاه به شرق، چه پیامدهای سیاسی و اقتصادی برای ایران به دنبال داشته است؟ این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با کاربست رهیافت نظری دولت های تجدید نظر طلب استدلال می کند که توسعه روابط ایران و چین در قالب سیاست نگاه به شرق همزمان برای ایران دارای پیامدهای ایجابی و سلبی بوده است. به عبارتی، گسترش بی سابقه روابط با چین یک الزام و سازوکار برای خروج از انزوا و محدودیت های کوناگون بین المللی محسوب می گردید. اما توسعه مناسبات پیامدهای منفی و تهدیدات گوناگونی بویژه در حوزه اقتصادی برای کشور بدنبال داشت که آثار آن تا به امروز قابل مشاهده است.

جنگ نرم یکی از اهداف رسانه ای غرب در مقابل انقلاب اسلامی ایران به شمار می رود. ماهیت این جنگ در فراز و نشیب های تاریخ و زمان های مختلف، متفاوت بوده است. پس از انعقاد برجام میان دولت ایران و کشورهای به اصطلاح 5 +1 ماهیت جنگ نرم از مباحث هسته ای به سمت، حقوق بشر، فعالیت های موشکی، آزادی های مدنی، تحرکات ایران در منطقه و حمایت از تروریست تغییر یافت. نظریه های برجسته سازی و انگاره سازی در رسانه ها برای تجزیه و تحلیل اخبار کشورهای بیگانه در تداوم جنگ نرم پس از برجام، به کار گرفته شدند. باتوجه به تاکید رسانه های بین المللی بر آزمایش های موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در مقاله حاضر، این مورد به عنوان یکی از موضوعات اساسی جنگ نرم در یکساله پس از برجام در سایت های خبری بی بی سی فارسی، العربیه و صدای آمریکا با استفاده از تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفت. پس از استخراج اخبار مرتبط با دستاوردها و آزمایش های موشکی، 18 مقوله از آن ها استخراج شد که تحلیل و بررسی شدند. در نهایت نتیجه گیری پایانی، حکایت از آن داشت که سایت های خبری مورد بحث، ضمن تاکید بر اخبار ضد ایرانی و برجسته سازی آن ها، دست به انگاره سازی ها در جهت خطرناک بودن حاکمیت ایران برای منطقه و جهان زده اند که در همان جهت جنگ نرم، تعریف می شود.

یکی از راه های ارزیابی دقیق وضعیت هویت ملی، استخراج عناصر، مؤلفه ها و شاخص های آن، از آثار ادبی گذشته است. این کار، می تواند موجب افزایش کارکردهای هویت ملی و ایجاد انسجام و وحدت ملی در جامعه گردد. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی جامعه شناختی سیر تحول مولفه های هویت ملی در آثار ادبی انجام شده است. برای این منظور «مدیر مدرسه» جلال آل احمد، با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که به مولفه های هویت ملی شامل خلقیات ملی، فرهنگ ملی، جغرافیای ملی و زبان با شاخص های متفاوت و شیوه های مختلف در این اثر به خوبی پرداخته شده است.

از ابتدای تاسیس رژیم صهیونیستی، خطر انزوا تهدید جدی برای دولتمردان آن بوده است. با توجه به این تهدید، « دیوید بن گوریون» دکترین اتحاد پیرامونی را در جهت خروج از انزوا در برابر اتحاد دول عربی مطرح کرد. چارچوب اصلی این دکترین گسترش روابط با دولت های مسلمان غیرعرب بود. 3 رکن اصلی استراتژی پیرامونی اسرائیل، بر ارکان نظامی، اطلاعاتی و دیپلماسی استوار بوده که در پیشبرد آن از راهبردهای غافلگیری، انتقال جنگ به داخل سرزمین دشمن و ابتکار عمل بهره گرفته شد. باتوجه به این استراتژی، اسرائیل در جهت بقاء و دوام خود نیاز جدی به همکاری نظامی با یک ابرقدرت منطقه ای داشت. بنابراین جهت اجرای این راهبرد با کشورهای پیرامون مرزهای اعراب مثل ترکیه، ایران و اتیوپی متحد شد و امروز پس از 6 دهه، این دکترین با تغییرات منابع تهدید پی گیری می شود. این پژوهش به دنبال این است که تا چه میزان دکترین اتحاد پیرامونی در امنیت و بقاء اسرائیل تاثیر گذار بوده است. نوشتار حاضر بنیان پژوهشی خود را به منظور بررسی دکترین اتحاد پیرامون و متغیرهای تهدیدزا علیه اسرائیل، بنیان نظری موازنه تهدید استفان والت قرار داده و تلاش کرده ابعاد اتحاد پیرامونی را از زمان 1950 و متغیرهای تهدید زا در طول 68 سال از زمان تاسیس را بررسی کند.

انقلاب اسلامی از آغاز پیروزی با ارائه گفتمان جدید خود با عنوان نه شرقی نه غربی، نظم کهن و سنتی تعلق و وابستگی به یکی از دو بلوک شرق یا غرب را به طور جدی و عملی به چالش کشید. گفتمان انقلاب اسلامی پایان دهنده فرودستی و تحقیر در برابر استعمار و سلطه گری غرب و آغاز گر عصر بیداری و خودباوری و بازگشت به خویشتن اسلامی بوده است که این گفتمان با رویکرد تهاجمی و تخاصمی از سوی بیگانگان مواجه بوده است. حال در اینجا سوالی که بر ذهن متبادر می شود این است که «گفتمان انقلاب اسلامی چه تأثیری بر بیگانه ستیزی ایرانیان داشته است؟ »، استدلال تحقیق حاضر براساس روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و منابع کتابخانه ای بر این منوال است که به نظر می رسد تجارب تاریخی تلخ از مداخلات بیگانگان در امور داخلی کشور و تشدید عملکردشان در قبال گفتمان انقلاب اسلامی در بیگانه ستیزی ایران مؤثر بوده است. هدف از تحقیق پیش رو آشنایی بیشتر با گفتمان انقلاب اسلامی و علل بیگانه ستیزی و بیگانه هراسی ایرانیان می باشد. یافته ها نیز صحت ادعای فوق را را تأیید نموده و مبین این است که محاصره و تحریم اقتصادی ایران، کودتای نوژه، واقع طبس، جنگ عراق علیه ایران، حمایت از گروه های تروریستی و. . . دربرخورد با گفتمان انقلاب اسلامی بوده است که باعث بیگانه ستیزی ایرانیان شده است.

در دوره ی صفویه، به ویژه شاه عباس اوّل، ابریشم گیلان از نظر کیفی و مرغوبیت و از نظر کمّی اهمیت زیادی داشت و به عنوان یک کالای صادراتی در حوزه اقتصادی و سیاست دارای نتایج بسیاری در روابط سیاسی و بازرگانی ایران با کشورهای همسایه ازجمله روسیه بوده است. دولت روسیه نیز با اهداف سیاسی و تجاری باب روابط را با دولت صفویه گشود و راه های شمالی امکانات فراوانی را برای آن کشور فراهم ساخت که رابطه خود را با ایران از طرف دریای خزر و سرزمین های شرق و غرب این دریا برقرار کند. دولت روسیه مایل بود تمام ابریشم گیلان از طریق دریای مازندران به آن کشور فرستاده شود، تا مشتریان اروپایی ناگزیر آن را از بازرگانان روسی خریدار نمایند. هدف و مسأله اصلی این پژوهش بررسی و تبیین نقش ابریشم گیلان در روابط تجاری سیاسی گیلان با روسیه تا پایان دوره ی شاه عباس دوم است. روش پژوهش به صورت کتابخانه ای و با استناد به متون تاریخی است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که شاه عباس اوّل با استفاده از شم سیاسی خود به دنبال بازاریابی در روسیه برای فروش ابریشم گیلان و اتحاد ضد عثمانی بود. اما روس ها هرگز کمکی در حمایت ایران علیه دولت عثمانی نکردند و بیشتر علاقمند به فعالیت های تجاری در منطقه گیلان بودند. در دوره شاه عباس دوم گرچه تماس روسیه با ایران به انگیزه های مختلفی(خصمانه، تجاورکارانه، تجاری) صورت گرفت امّا در نهایت، باعث توسعه ی سیاسی-تجاری گیلان شد.