بوم شناسی گیاهان زراعی (دانش نوین کشاورزی)
سال:1388 | دوره:5 | شماره:17 |تعداد مقالات:13

بیماری پوسیدگی فوزاریومی ریشه ناشی از Fusarium solani f.sp. phaseoli از مهم ترین بیماری های لوبیا می باشد که با توجه به خاکزاد بودن عامل بیماری، کنترل آن مشکل است. در این مطالعه تاثیر چند سویه از باکتریRhizobium leguminosarum  بر بیماری پوسیدگی فوزاریومی ریشه لوبیا در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. به منظور آلوده کردن خاک با قارچ عامل بیماری، مایه تلقیح به صورت دانه های سورگوم کلنیزه شده با قارچ تهیه و به نسبت 1 به 10 با خاک سترون مخلوط شد. آزمایش با 10 تیمار (تلقیح با 5 سویه ریزوبیوم، ضدعفونی بذر با قارچ کشRovral–TS ، شاهد سالم و آلوده با آب و آب قند) در 4 تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی طی دو سال (1386-1387) انجام شد. نتایج نشان داد که از بین تیمارهای ریزوبیوم، سویه ریزوبیوم R-115 بیشترین تاثیر را در کاهش شدت بیماری داشته و نسبت به شاهد آلوده %42 بیماری را کاهش داد. بین سایر سویه های ریزوبیوم و قارچ‏کش Rovral–TS در سطح %5 اختلاف معنی داری وجود نداشت. غلظت نیتروژن از 0.74 درصد در شاهد آلوده به 1.59 درصد در تیمار ریزوبیوم R-115 رسید. افزایش غلظت نیتروژن در گیاه، باعث بهبود رشد گیاه و افزایش ارتفاع، وزن خشک ریشه و اندام هوایی شد.

کرم قوزه  پنبه Helicoverpa armigera (Hübner) آفتی است که به تعداد زیادی از محصولات کشاورزی حمله می کند. زنبور پارازیتوئید خارجی Habrobracon hebetor Say یکی از مهم ترین دشمنان طبیعی این آفت در ایران می باشد. در این آزمایش کرم قوزه پنبه از مزارع گوجه فرنگی شهرستان پارس آباد جمع آوری و در گلخانه بر روی غذای مصنوعی پرورش یافت. زنبور H. hebetor از اینسکتاریوم شهرستان بیله سوار تهیه شد و بر روی لاروهای سن آخر بید آرد Anagasta kuehniella Zell. پرورش یافت. پرورش ها در شرایط دمایی 26±2oC، دوره نوری 16 ساعت روشنایی و هشت ساعت تاریکی و رطوبت نسبی 70±5 درصد صورت گرفتند. تاثیر دز توصیه شده مزرعه ای حشره کش های اسپاینوسد، پروفنوفوس، تیودیکارب و هگزافلوموران به دو روش پاشش محلول سمی و قراردادن حشره کش بر روی بدن، بر روی مراحل نابالغ زنبور و ظهور حشرات کامل بررسی شد. بر مبنای گروه بندی سازمان بین المللی کنترل بیولوژیک، پروفنوفوس، اسپاینوسد و تیودیکارب به ترتیب با میانگین کاهش 73.62، 39 و 29.25 درصدی ظهور حشرات کامل، در گروه حشره کش های کم ضرر و هگزافلوموران با %9.87 کاهش در خروج در گروه حشره کش های بی ضرر قرار گرفتند.

سورگوم جارویی با سطح زیر کشت وسیع یکی از محصولات مهم کشاورزی منطقه میانه می باشد. از بین شته های غلات، شته معمولی گندم یکی از شته های زیان آور این محصول بوده و باعث کاهش محصول می شود. کشاورزان منطقه برای جلوگیری از خسارت شته ها 4-3 بار از فرمولاسیون های ایرانی و خارجی حشره ‎کش های اکسی دی متون متیل (اکسی دی متون متیل) به نسبت 2-1 در هزار و تیومتون (اکاتین) به نسبت 2-1 در هزار استفاده می کنند. در این طرح به منظور استفاده از حشره کش های موثر و کاهش دفعات سم پاشی با هدف اقتصادی تر شدن تولید محصول و حفظ سلامت کشاورزان و محیط زیست، علاوه بر مقایسه تاثیر شته کش های متداول در منطقه میانه (تیومتون و اکسی دی متون متیل) روی شته معمولی گندم، تاثیر حشره کش کنفیدور (که کمتر در میانه مصرف می شود) و دو حشره کش پریمیکارب و مالاتیون (از حشره کش های توصیه شده سازمان حفظ نباتات برای مبارزه با شته ها) به روش مقایسه میانگین LC50 هر یک از حشره کش ها و محاسبه شاخص پتانسیل نسبی کاهش غلظت (RPRC) بررسی شد. نتایج نشان داد که کنفیدور، پریمیکارب و اکسی دی متون متیل خارجی موثرترین حشره کش ها روی شته معمولی گندم بوده و به دلیل LC50 نسبتا پایین دارای شاخص پتانسیل نسبی کاهش غلظت بالایی بودند و این نشان می دهد که با دزهای توصیه شده به احتمال زیاد می توانند در مزرعه بیش از 50 درصد در جمعیت شته معمولی گندم تلفات ایجاد کنند که در کنفیدور با شاخص 22.56، امکان کاهش دز مصرفی بیشتر از سایر حشره کش ها بود. علاوه بر این فرمولاسیون های خارجی تیومتون و اکسی دی متون متیل بهتر از فرمولاسیون های ایرانی بودند. هم ‎چنین حشره کش های سیستمیک به جز تیومتون ایرانی، موثرتر از حشره کش تماسی مالاتیون بودند.

به منظور ارزیابی اثر تناوب و سطوح کودی نیتروژن بر جذب عناصرN ،P ،K  و عملکرد و بعضی از ویژگی های زراعی گندم رقم چمران، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا گردید. فاکتور زراعت های پیش کاشت در 6 تیمار شامل: گندم – گندم، ذرت – گندم، سودانگراس – گندم، علوفه مخلوط (شبدر و جو علوفه ای) – گندم، چغندر قند – گندم و سودان گراس – کلزا – گندم بود. فاکتور کود نیتروژن دو سطح کودی مورد نیاز برای تولید 5 تن و 7 تن دانه در هکتار را شامل شد. کشت گیاه اصلی (گندم) در آذر ماه صورت گرفت. نتایج نشان داد که تناوب و هم چنین سطوح کود نیتروژن اثرات معنی داری بر عملکرد کل و عملکرد پروتئین دانه و کاه گندم داشته و بیشترین عملکرد دانه در تناوب چغندر قند- گندم، ذرت – گندم و نیز سطح کود نیتروژن به ازای تولید 7 تن دانه در هکتار دیده شد. هم چنین اختلاف معنی داری در میزان جذب نیتروژن، فسفر و پتاسیم در تیمارهای مختلف تحت تاثیر تناوب مشاهده نگردید، ولی نتایج نشان داد که تحت شرایط آب و هوایی اهواز میزان جذب نیتروژن و فسفر در حد پایین تر از متوسط و جذب پتاسیم در حد متوسط قرار دارد.

گیاهچه های تولید شده در محیط درون شیشه ای به علت خصوصیات خاص مورفولوژیکی در هنگام انتقال به محیط خارج با تنش های محیطی روبرو می شوند. تعیین دقیق تفاوت های گیاهان درون شیشه ای با گیاهان سازگاریافته می تواند در سازگار کردن گیاهان با محیط خارج مفید باشد. اخیرا بررسی های اپتیکی به عنوان نوعی روش سنجش غیرتخریبی و سریع در تعیین دقیق این تفاوت ها مورد استفاده قرار می گیرند. این تحقیق به منظور تعیین تفاوت های آناتومیکی و مورفولوژیکی گیاهچه های درون شیشه ای با گیاهچه های سازگار شده به روش اپتیکی صورت گرفته است. در این مطالعه از گیاهچه های کشت بافتی و سازگاریافته سرخس بوستونی که در محیط کشت دارای نصف غلظت نمک های MS،20  گرم در لیتر ساکارز و 0.5 میلی گرم در لیتر تنظیم کننده رشد بنزیل آدنین  BAریشه دار شده بود، استفاده شد. در بررسی توپوگرافی سطح برگ ها از میکروسکوپ (Atomic force microscope) AFM با مد جریان ثابت استفاده شد. سپس تصاویر سه بعدی برای هر یک از نمونه ها تهیه و پردازش کامپیوتری به وسیله نرم افزار AFM انجام گرفت. به منظور بررسی و اندازه گیری طیف انعکاس و طیف عبور از دستگاه اسپکتروفتومتر مدل  Jasco 151 CRاستفاده شد. عکس های سه بعدی نشان داد که سطح برگ سرخس های کشت بافتی نسبت به برگ سرخس سازگار شده نزدیک به 6 تا 10 برابر صاف تر هستند. در مقایسه طیف انعکاس برگ های سرخس سازگار شده و سرخس کشت بافتی حداکثر تفاوت در دامنه طول موج های رنگ سبز (545-555nm) و نوار مرزی رنگ قرمز (685-670nm) بود.

به منظور بررسی روابط بین عملکرد دانه با اجزای عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی و تعیین مهم ترین صفات موثر بر عملکرد دانه 11 رقم و لاین امید بخش و یک ژنوتیپ از توده محلی اردبیل آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار تحت شرایط دیم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل انجام گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس، تنوع ژنوتیپ های مورد مطالعه را از نظر تمام صفات مورد مطالعه نشان داد. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که ژنوتیپ های ILL 8095،ILL 9893  و ILL 6031 بیشترین میزان عملکرد دانه را داشتند. نتایج تجزیه علیت صفات نشان داد که صفات تعداد نیام پر در بوته و وزن یک صد دانه به ترتیب با اثر مستقیم 2.055 و 1.182 مهم ترین اجزی موثر بر عملکرد دانه می باشند. اثر مستقیم مثبت شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک بر روی عملکرد دانه ناچیز بود و بیشترین اثرات غیر مستقیم مثبت این صفات بر عملکرد دانه از طریق تعداد نیام پر و وزن یک صد دانه بود. اثر مستقیم تعداد کل نیام در بوته، تعداد شاخه های جانبی در بوته و تعداد روز تا رسیدگی بر روی عملکرد منفی بود. نتایج حاصل از این بررسی حاکی از آن است که خصوصیاتی مانند تعداد نیام پر، وزن صد دانه، شاخص برداشت، تعداد دانه در نیام، زود گل دهی و محتوای نسبی آب برگ ها را می توان به عنوان شاخص هایی برای انتخاب در جهت بهبود عملکرد دانه عدس در شرایط دیم معرفی نمود.

این تحقیق به منظور مطالعه اثر تراکم بوته و تقسیط کود نیتروژنه بر عملکرد کمی کلم تکمه ای رقم Ula De La Halle به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1387 در شهرستان میانه اجرا گردید. تراکم بوته به عنوان فاکتور اصلی در سه سطح شامل 1.38، 1.58 و 1.82 بوته در متر مربع و تقسیط کود نیتروژن به عنوان فاکتور فرعی در دو سطح شامل عرضه کل کود نیتروژن در هنگام نشا کاری و عرضه کود نیتروژن مورد نیاز در دو نوبت (نصف کود در هنگام نشاء کاری و نصف دیگر یک ماه پس از نشاکاری) بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات اندازه گیری شده نشان داد که برهم‎کنش تراکم بوته و تقسیط کود نیتروژنه تنها در صفت قطر ساقه معنی دار است. هم‎چنین اثر تراکم بوته بر ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ، طول دمبرگ، قطر دمبرگ، وزن دمبرگ، عرض بوته، تعداد تکمه و عملکرد تکمه معنی دار بود. با کاهش تراکم بوته، قطر ساقه، قطر دمبرگ و عرض بوته افزایش و با افزایش تراکم بوته، ارتفاع بوته، تعداد برگ، طول دمبرگ، وزن دمبرگ، تعداد تکمه و عملکرد تکمه افزایش یافت. اثر تقسیط کود نیتروژن بر ارتفاع بوته، قطر بوته، قطر دمبرگ و وزن دمبرگ معنی دار بود و عرضه کل کود نیتروژن سبب افزایش ارتفاع بوته و قطر ساقه شد.

با توجه به اهمیت شناسایی دقیق آفات کلیدی و گیاهان میزبان آن ها در یک منطقه به منظور کنترل موفقیت آمیز آفات، فون ساقه خوارهای جنسChilo Zincken, 1817(Lepidoptera: Pyralidae)  و گیاهان میزبان آن ها در مازندران مورد بررسی قرار گرفت. چهار گونه ساقه خوار شامل C. partellus Swinhoe، C. phragmitellus Hubner، C. suppressalis Walker و C. sacchariphagus indicus (Kapur) جمع آوری شدند که گونه اخیر برای فون ایران گزارش جدیدی می باشد. بر اساس بررسی های انجام شده در رابطه با شناسایی گیاهان میزبان کرم ساقه خوار برنج (Chilo suppressalis Walker) به عنوان یکی از آفات کلیدی برنج در شمال ایران، هفده گونه گیاهی از هفت خانواده Amarantaceae، Compositae، Cruciferae، Cyperaceae، Poaceae،Sparganiaceae  و Typhaceae به عنوان میزبان های لاروهای زمستان گذران کرم ساقه خوار برنج از مناطق مختلف مازندران جمع آوری و شناسایی شدند که در این میان دو گیاه ترب وحشی (Raphanus raphanistram) و گندیل (Eleusine indica) برای اولین بار در ایران به عنوان میزبان های C. suppressalis معرفی می شوند. نمونه برداری ها نشان داد که بیشترین تعداد میزبان های جمع آوری شده در خانواده  Poaceaeقرار دارند. هم چنین لاروهای زمستان گذران کرم ساقه خوار برنج به ترتیب گیاهان توق (Xanthium pensylvanicum)، تاج خروس و اشکنه (Amaranthus albus و Amaranthus retroflexus) و قیاق (Sorghum halopensae) را بیشتر از سایر میزبان ها جهت زمستان گذرانی ترجیح دادند.

به منظور تعیین دوره بحرانی کنترل علف های هرز در مزرعه آفتابگردان رقم آلستار، آزمایشی در سال 1386 در مزرعه دانشگاه آزاد اسلامی تبریز به صورت بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا در آمد. تیمارها شامل دوره آلودگی به علف هرز در شش سطح 2، 4، 6، 8 و 10 هفته پس از سبز شدن آفتابگردان و کل دوره رشد و دوره عاری از علف هرز در شش سطح 2، 4، 6، 8 و 10 هفته پس از سبز شدن آفتابگردان و کل دوره رشد و صفات اندازه گیری شده شامل نسبت وزن پوسته به وزن دانه، وزن صد دانه، عملکرد دانه، درصد روغن و عملکرد روغن بودند. نتایج نشان داد که بین تیمارهای مختلف از نظر تاثیر بر روی اکثر صفات اختلاف معنی داری وجود داشت. میزان کاهش عملکردهای دانه و روغن تیمار تداخل تمام فصل علف هرز نسبت به شاهد عاری از علف هرز به ترتیب 27.5 و 43 درصد بود. بر اساس معادلات درجه سه برازش داده شده اجزای دوره بحرانی یعنی دوره آلودگی به علف هرز و دوره عاری از علف هرز، یک دوره بحرانی کنترل علف هرز با حداکثر %5 و %10 افت عملکرد دانه به ترتیب در 7 تا 66 و 17 تا 52 روز پس از سبز شدن آفتابگردان به دست آمد.

به منظور بررسی اثر صفات زراعی ارقام نخود دیم بر عملکرد و اجزای عملکرد در شرایط آبیاری تکمیلی، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 86-1385 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ماهیدشت کرمانشاه اجرا گردید. فاکتور اصلی، تیمارهای آبیاری تکمیلی در سه سطح شامل: I0  (تیمار شاهد یا بدون آبیاری)، I1 (یک بار آبیاری در مرحله 50 درصد گل دهی) وI2  (یک بار آبیاری در مرحله غلاف دهی) در کرت های اصلی و چهار رقم نخود به عنوان فاکتور فرعی شامل: توده محلی بیونیج (V1)، (V2) 482 ILC، (V3) Flip93-93 و هاشم (V4)، به طور تصادفی در کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد ارزیابی عبارت از ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، تعداد غلاف در شاخه فرعی، تعداد غلاف در ساقه اصلی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک بودند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که اثر آبیاری تکمیلی بر روی صفات ارتفاع بوته، تعداد غلاف در ساقه اصلی و شاخه های فرعی، اندازه دانه، تعداد دانه در بوته، وزن صددانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار بود، اما تعداد شاخه های فرعی در بوته تحت تاثیر تیمارهای آبیاری تکمیلی اختلاف معنی داری را نشان نداد. در این آزمایش شاخه های فرعی درصد بالایی از تولید غلاف را به خود اختصاص دادند. آبیاری در مرحله غلاف دهی بیشترین تاثیر را روی عملکرد و اجزای عملکرد داشته و این افزایش در ارقام هاشم و Flip93-93 بیش از سایر ارقام نخود دیم بود.

به منظور مطالعه تاثیر تلقیح بذر با کود زیستی نیتراژین در غلظت های 2، 3 و 4 سی سی به همراه شاهد آب مقطر بر جوانه زنی و رشد اولیه کلزا، کنجد و آفتابگردان، سه آزمایش در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که وقتی بذور کلزا بعد از افزودن 2 سی سی نیتراژین کشت شدند، طول ریشه چه و طول گیاهچه آن نسبت به شاهد به ترتیب %110 و %60 افزایش یافت. در تیمار تلقیح بذور کنجد با 4 سی سی نیتراژین، طول ریشه چه با %48 افزایش نسبت به شاهد از 38 به 75 میلی متر رسید. کاربرد 2 و 3 سی سی نیتراژین توانست طول ساقه چه کنجد را معادل %31 در مقایسه با شاهد فزونی بخشد. وقتی بذور کنجد با 2، 3 و 4 سی  سی نیتراژین آغشته شدند، سرعت جوانه زنی بذر به ترتیب با 26، 48 و 14 درصد افزایش از 1.6، 1.9 و 1.5 به 1.3 جوانه زنی در روز رسید. با توجه به نقش مهم سرعت جوانه زنی بذر در سبز کردن یکنواخت مزرعه، توصیه می شود که بذور کنجد بعد از آغشته کردن با 3 سی‏سی نیتراژین کاشته شوند. اثر تلقیح بذر بر طول گیاهچه آفتابگردان معنی دار بود و تیمار آغشته کردن بذر با 4 سی سی نیتراژین بیشترین طول ساقه چه (برابر 42 میلی متر) را داشت. به نظر می رسد که بهبود نسبی طول گیاهچه در اثر کاربرد نیتراژین بتواند در سبز کردن یکنواخت محصول در شرایط مزرعه نقش داشته باشد.

این تحقیق به منظور شناسایی و ارزیابی صفات زراعی مورفوتیپ های توده بومی قرمز آذرشهر به مدت 2 سال در شهرستان شبستر اجرا شد. شش مورفوتیپ از این توده شناسایی و بذر گیری جداگانه از آن ها در شرایط ایزوله انجام شد. بذر این مورفوتیپ ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال بعد ارزیابی شد. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد پیاز، قطر پیاز، درصد تک مرکزی، درصد ماده خشک، تعداد لایه خوردنی، تعداد پوسته و درصد پیازهای دوقلو بودند. تجزیه خوشه ای با استفاده از روش UPMGA، مورفوتیپ های تحت مطالعه را در سه گروه، گروه بندی کرد. گروه بندی بر اساس صفات زراعی انطباقی با گروه بندی جغرافیایی مورفوتیپ ها نداشت. نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که بین صفات مورد بررسی از نظر کلیه صفات به غیر از تعداد پوسته بیرونی اختلاف معنی داری وجود دارد که بیانگر تنوع موجود بین مورفوتیپ های پیاز قرمز آذرشهر است. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق می توان گفت که توده بومی قرمز آذرشهر منبع بالقوه برای ژن های مفید بوده و می توان از آن در برنامه های اصلاحی استفاده نمود. با توجه به پایین بودن درصد ماده خشک در مورفوتیپ های مورد بررسی، توده بومی قرمز آذرشهر برای استفاده در صنایع فرآوری مناسب نبوده و مصرف تازه خوری دارد. هم چنین همبستگی بین صفات نشان داد که می توان برای افزایش عملکرد نسبت به گزینش پیازهای با قطر بیشتر اقدام کرد.