بوم شناسی گیاهان زراعی (دانش نوین کشاورزی)
سال:1388 | دوره:5 | شماره:14 |تعداد مقالات:12

به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف کود نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد آفتابگردان رقم آذرگل آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و دوازده تیمار طی سال زراعی 1384-85 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل کود نیتروژن با سطوح: 50، 100، 150 و 200 کیلوگرم در هکتار و تراکم بوته با سطوح: 5.5، 6.6 و 8.3 بوته در مترمربع در نظر گرفته شدند. اثر کود نیتروژن بر روی کلیه صفات اندازه گیری شده از نظر آماری معنی دار بود. افزایش نیتروژن تا میزان 200 کیلوگرم در هکتار باعث افزایش ارتفاع بوته، عملکرد دانه، عملکرد روغن، قطر طبق، قطر ساقه، وزن هزار دانه و تعداد دانه در طبق گردید، ولی درصد روغن کاهش یافت. افزایش عملکرد روغن نیز به دلیل افزایش عملکرد دانه در سطوح بالای تراکم بوته و با مصرف 200 کیلوگرم کود نیتروژن اتفاق افتاد. بیشترین درصد روغن مربوط به سطح کودی 100 کیلوگرم در هکتار بود. اثر تراکم بوته بر درصد روغن معنی دار نشد، ولی اثر تراکم بر ارتفاع گیاه، عملکرد دانه، عملکرد روغن، قطر طبق، قطر ساقه، وزن هزار دانه و تعداد دانه در طبق معنی دار بود. با کاهش تراکم بوته، قطر ساقه، قطر طبق، وزن هزار دانه، تعداد دانه در طبق افزایش یافت، ولی درصد روغن، عملکرد روغن و عملکرد دانه در هکتار کاهش یافت. با توجه به نتایج حاصله تراکم 8.3 بوته در مترمربع و به میزان 100 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار برای کاشت آفتابگردان رقم آذرگل در منطقه تاکستان مناسب به نظر می رسد.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد و مواد موثر بزرک، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار طی سال های زراعی 1384-85 و 1385-86 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی یاسوج اجرا شد. پنج تاریخ کاشت شامل بیستم اسفند، یکم، دهم و بیستم فروردین و یکم اردیبهشت ماه به عنوان فاکتور اصلی و چهار سطح کود شامل شاهد (بدون کود)، 50 ، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه مرکب دو ساله داده های آزمایش نشان داد که با تاخیر در کاشت، ارتفاع گیاه، تعداد شاخه فرعی، تعداد میوه، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، شاخص سطح برگ، ماده خشک، سرعت رشد محصول و درصد روغن به طور معنی داری کاهش یافت. مصرف 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص بر ارتفاع گیاه، تعداد شاخه فرعی، تعداد میوه، عملکرد دانه، شاخص سطح برگ، ماده خشک و سرعت رشد محصول افزایش معنی داری داشت. تاریخ کاشت اول بیشترین (1801.12 کیلوگرم در هکتار) و تاریخ کاشت پنجم کمترین عملکرد دانه (760.48 کیلوگرم در هکتار) را تولید کردند. هم چنین بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه به ترتیب در سطح 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص و شاهد به دست آمد. بیشترین میزان روغن 34.6 درصد بود که در تاریخ کاشت اول به دست آمد. تاریخ کاشت اول با 52.38 درصد بیشترین و تاریخ کاشت پنجم با 50.58 درصد کمترین اسید چرب لینولنیک را تولید کرد. تاریخ کاشت بر اسیدهای چرب اولئیک و لینولئیک اثر معنی داری نداشت. بیشترین اسید چرب لینولنیک (52.64 درصد) و اسید چرب لینولئیک (15.36 درصد) با مصرف 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص و بیشترین اسید اولئیک (20.59) در تیمار شاهد (بدون مصرف کود نیتروژن) به دست آمد.

به منظور بررسی قابلیت تثبیت بیولوژیک نیتروژن در ارقام مختلف لوبیا با تلقیح سویه های مختلف باکتری ریزوبیوم Rhizobium leguminosarum bv. Phaseoli آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در طی دو سال (1385 و 1386) در منطقه خرم دره استان زنجان انجام شد. در این تحقیق سطوح تلقیح و عدم تلقیح با سویه های مختلف در 6 سطح عبارت بودند از: بدون تلقیح و بدون کود (شاهد)، تلقیح با سویه Rb117، تلقیح با سویه Rb123، تلقیح با سویه Rb136، تلقیح با مایه تلقیح صنعتی ویژه لوبیا با نام Rhizobean Super Plus و بدون تلقیح (استفاده از 100 کیلوگرم نیتروژن خالص از منبع کود اوره) به همراه سه رقم با تیپ رشدیI به نام چیتی امید بخش COS16 و دو رقم قرمز اختر و درخشان. جهت تلقیح بذور در تیمارهای باکتریایی، میزان 7 گرم مایه تلقیح و آب به همراه 20 میلی لیتر آب شکر 20 درصد به ازای هر کیلوگرم بذر مصرف گردید. هم چنین مقدار 20 کیلوگرم نیتروژن خالص از منبع کود اوره به عنوان استارتر برای کلیه واحدهای آزمایشی مربوط به مایه تلقیح، در خاک مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که در مجموع، تلقیح ارقام مختلف لوبیا با سویه های باکتری موجب برتری صفات کمی و کیفی آن ها نسبت به حالت بدون تلقیح و در بعضی موارد نسبت به مصرف یک صد کیلوگرم کود خالص نیتروژن می گردد. در بین سویه های مورد استفاده سویه باکتری Rb117 نسبت به سایر سویه ها برتری نشان داد و در بین ارقام مورد استفاده رقم لوبیا چیتی COS16 نسبت به دو رقم دیگر برتری صفات بیشتری را در برابر تیمارهای مورد اعمال نشان داد. کاشت بذور پرایمینگ شده با انواع مایه تلقیح توانست حدود 43 درصد محصول را نسبت به شاهد (بدون تلقیح و بدون کود) افزایش دهد. در بین انواع مایه تلقیح، مایه تلقیح Rb117 با تاثیر حدود 59 درصدی و Rb123 با تاثیر 32 درصدی بر عملکرد دانه نسبت به شاهد به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را بر عملکرد دانه داشتند. بالاترین عملکرد دانه از رقم لوبیا چیتی  COS16حاصل شد که حدود 7.5 درصد از رقم درخشان و حدود 19 درصد از رقم اختر بیشتر بود. بالاترین عملکرد پروتئین به مقدار 864.3 کیلوگرم در هر هکتار به تیمار مایه تلقیح Rb117 و کمترین آن مربوط به تیمار شاهد (بدون تلقیح و کود) با میانگین 500 کیلوگرم بود. بیشترین درصد پروتئین مربوط به تیمار مایه تلقیح Rb117 و کود نیتروژن و کمترین آن مربوط به تیمار شاهد (بدون تلقیح و کود) بود.

در این تحقیق عملکرد لاین های پیشرفته گندم دوروم و گندم نان دیم مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور آزمایشی در سال 1385 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی روی 6 رقم گندم دوروم و 11 رقم گندم نان با سه تکرار در مزارع زارعین روستاهای ترک و النجارق شهرستان میانه اجرا گردید. در پایان دوره رشد گیاه صفاتی مانند عملکرد دانه، ارتفاع بوته، زمان رسیدگی، تحمل به خشکی و سرمای زمستانه، وزن هزار دانه و تعداد پنجه های بارور ثبت گردید. نتایج نشان داد که در هر دو منطقه بین ژنوتیپ های گندم دوروم از نظر ارتفاع بوته و وزن هزاردانه اختلاف معنی داری وجود دارد. هم چنین ژنوتیپ ها از لحاظ تحمل به خشکی و نیز تعداد پنجه های بارور با هم اختلاف معنی داری داشتند، در حالی که مناطق اختلاف معنی داری نشان ندادند. اثر متقابل منطقه در ژنوتیپ از نظر ارتفاع بوته و وزن هزار دانه غیرمعنی دار، از لحاظ عملکرد دانه و تعداد پنجه های بارور بسیار معنی دار و از نظر تحمل به خشکی معنی دار بود. تجزیه مرکب داده ها در گندم دوروم نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته مربوط به رقمGerdish  بود. در مجموع عملکرد دانه رقم PI40100 نسبت به سایرین به طور معنی دار بیشتر بود. هم چنین تحمل به خشکی رقم Haurani و تعداد پنجه های بارور ارقام Haurani، G-1252،Dipper  و PI40100 از سایرین بیشتر بود. اختلاف ارتفاع بوته ژنوتیپ های گندم نان در هر دو منطقه بسیار معنی دار بود. هم چنین مناطق و ژنوتیپ ها از لحاظ وزن هزار دانه و عملکرد اختلاف معنی داری نشان دادند. تجزیه مرکب داده ها در گندم نان نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته مربوط به رقم Sardari بود که اختلاف آن با سایر ارقام در سطح %5 معنی دار بود. در مجموع دو منطقه، وزن هزاردانه و عملکرد ژنوتیپ Unknown-11 به طور معنی داری از سایرین بیشتر بود.

به منظور بررسی سازگاری و مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد هیبریدهای امید بخش کلزای بهاره در شرایط آب و هوایی شهرستان ایرانشهر، آزمایشی طی سال زراعی 85-1384 در مزرعه مرکز تحقیقات کشاروزی ایرانشهر به اجرا درآمد. این آزمایش با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. ارقام مورد آزمایش دوازده هیبرید کلزای بهاره، دریافتی از موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج بودند. نتایج بررسی نشان داد که هیبریدها از نظر صفات ارتفاع بوته، عملکرد دانه، عملکرد روغن، درصد روغن، وزن هزار دانه، تعداد دانه در خورجین، تعداد خورجین در بوته، طول دوره رویشی، طول دوره گل دهی، طول دروه پس از گل دهی تا رسیدگی فیزیولوژیک دارای اختلاف معنی داری در سطوح آماری 1و 5 درصد بودند. هیبرید هایولا 401 از نظر عملکرد دانه، وزن هزار دانه، درصد روغن و عملکرد روغن نسبت به دیگر هیبریدها برتری نشان داد. هیبرید هایولا 308.3 دارای کمترین عملکرد دانه و کمترین عملکرد روغن نسبت به دیگر هیبریدها بود. این هیبرید از نظر صفات درصد روغن، ارتفاع گیاه و تعداد خورجین در ساقه اصلی نسبت به دیگر هیبریدها برتری داشت. هیبریدهای هایولا 308 و Syn-2 از نظر تعداد دانه در خورجین نسبت به دیگر ارقام برتری داشتند، هیبرید Syn-3 دارای طول دوره گل دهی بیشتر، هیبریدهای هایولا 308 و 420 دارای طول دوره رسیدن بیشتر و هیبرید هایولا 43 دارای طول دوره رویشی بیشتری نسبت به دیگر هیبریدها بودند. بررسی همبستگی ساده بین صفات نشان داد که وزن هزار دانه، طول دوره رسیدن (پس از گل دهی)، همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه و عملکرد روغن داشته است و طول دوره رشد و طول دوره رویشی دارای همبستگی منفی و معنی دار با عملکرد روغن و عملکرد دانه در این آزمایش بوده است. بر اساس نتایج به دست آمده در منطقه ایرانشهر هیبریدهای هایولا 401 و 308 دارای بیشترین مقدار عملکرد دانه و هیبریدهای هایولا 308.3 و 330 دارای کمترین مقدار عملکرد بودند.

سویا از دانه های روغنی و پروتئینی با ارزش بوده که با توجه به نیاز کشور به هر دو منبع، اهمیت و سطح زیر کشت آن هر سال در حال افزایش است. با توجه به مشکلاتی که در کشت به موقع گیاهان زراعی و از جمله سویا وجود دارد آزمایشی به منظور بررسی امکان کشت و سازگاری ارقام سویا در کاشت دیرهنگام، به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در منطقه زنجان در سال 1384 اجرا گردید. در این آزمایش از 5 رقم سویا (زان، کلارک، سحرگواهی شده، هابیت و اس. آر. اف) استفاده شد. در مرحله گل دهی (R1) شاخص محتوی کلروفیل، دمای کانوپی و ارتفاع بوته مورد ارزیابی قرار گرفت و در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی (R8) عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی، عملکرد روغن و پروتئین، اجزای عملکرد دانه، درصد روغن و پروتئین دانه و شاخص برداشت مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین ارقام اختلاف معنی داری در بیشتر صفات وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه، عملکرد روغن و پروتئین، شاخص برداشت و محتوای کلروفیل برگ مربوط به رقم هابیت بود. بین ارقام از نظر دمای کانویی، درصد روغن و پروتئین دانه تفاوت معنی داری مشاهده نگردید. در بین اجزای عملکرد دانه، تنها وزن 100 دانه متمایزکننده ارقام بود. بررسی نتایج مربوط به همبستگی صفات نشان داد که شاخص محتوای کلروفیل، شاخص برداشت و وزن 100 دانه از عوامل اصلی تاثیرگذار بر عملکرد دانه و عملکرد روغن و پروتئین بوده و می تواند در گزینش ارقام مدنظر قرار گیرد. هم چنین رقم هابیت با داشتن طول دوره رشد مناسب و سازگار با فتوپریود و دما در منطقه با توجه به نتایج حاصله می تواند به عنوان رقم مناسبی در تحقیقات تکمیلی و در کشت کرپه یا زراعت های مضاعف مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و مصرف سایکوسل بر برخی صفات رویشی و عملکرد دانه ارقام ذرت در کشت دوم، آزمایشی طی تابستان 1384 در ایستگاه تحقیقات جهاد کشاورزی شهرستان خوی به صورت طرح کرت های دو بار خردشده در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتورها شامل آبیاری به عنوان فاکتور اصلی در سه سطح (آبیاری پس از 70±5، 100±5، 130±5 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A)، ارقام 260 و 301 ذرت به عنوان فاکتور فرعی و مقادیر مختلف سایکوسل (مصرف سایکوسل به مقدار 1.5 کیلوگرم ماده موثر در هکتار و عدم مصرف آن) به عنوان فاکتور فرعی فرعی بودند. نتایج نشان داد که تنش خشکی سبب کاهش قطر ساقه، طول و قطر بلال، وزن صددانه، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه گردید. بررسی ارقام آزمایشی از نظر قطر بلال، اختلاف معنی داری را نشان داد، به طوری که رقم 301 نسبت به رقم 260 برتر بود. مصرف سایکوسل باعث افزایش قطرساقه، طول و قطربلال، وزن چوب بلال، وزن صددانه، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه و شاخص برداشت نسبت به عدم مصرف آن می شود. نتایج کلی این آزمایش نشان داد که آبیاری پس از 70 میلی متر تبخیر و مصرف سایکوسل می تواند نقش موثری در افزایش عملکرد دانه داشته باشد.

به منظور بررسی تغییرات سطح برگ ذرت در سطوح مختلف کانوپی تحت تاثیر تداخل دوره ای علف های هرز، آزمایشی در دانشگاه مازندران در سال زراعی 1385 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل تداخل جمعیت طبیعی علف های هرز مزرعه با ذرت تا مراحل چهار، شش، هشت و ده برگی، تاسل دهی و دو هفته بعد از تاسل دهی ذرت بود. تیمارهای کشت خالص ذرت (بدون علف هرز) و تداخل تمام فصل علف های هرز با ذرت نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. داده های این آزمایش از طریق نمونه برداری از تعداد و سطح برگ ذرت در لایه های مختلف کانوپی (0-0.5، 0.5-1، 1-1.5، 1.5-2 و >2 متر)، در اواخر دوره رشد ذرت به دست آمد. نتایج نشان داد که افزایش طول دوره تداخل علف های هرز تاثیر معنی داری بر تعداد برگ در هر بوته ذرت نداشت، ولی سطح برگ در بوته ذرت به طور معنی دار تحت تاثیر تداخل دوره ای علف های هرز قرار گرفت. با افزایش طول دوره تداخل علف های هرز به بیش از شش برگی ذرت، سطح برگ در هر بوته به طور معنی دار کاهش نشان داد و به کمتر از یک متر مربع در هر بوته رسید. با افزایش طول دوره تداخل، ساختار کانوپی ذرت تغییر یافته و بیشترین درصد سطح برگ به سطوح بالایی کانوپی انتقال یافت، ولی درصد سطح برگ اختصاص یافته به لایه های پایینی کانوپی نیز تقریبا ثابت ماند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که افزایش طول دوره تداخل علف های هرز فقط باعث کاهش سطح برگ در بوته می گردد و تقریبا تاثیری بر تعداد برگ در هر بوته ندارد. ذرت نیز برای جبران کاهش سطح برگ اقدام به اختصاص سطح برگ بیشتر به لایه های بالایی کانوپی می نماید که باعث تغییر در ساختار کانوپی می گردد.

استفاده زیاد از شان ها به خاطر دارا بودن مواد سمی و پاتوژن‎ ها بر روی لاروها اثرات زیان بخشی دارد. در این تحقیق میزان زاد و ولد و جمعیت زنبورهای بالغ در شان های عسل قدیمی و جدید مورد بررسی قرار گرفت. شان های خیلی قدیمی و سیاه با وزن سنگین و هم چنین شان های کاملا جدید جمع آوری گردیدند. شان های خیلی قدیمی ابتدا در اختیار کندوهای قوی قرار گرفت تا تمیز شوند. در فصل زاد و ولد در روزهای چهاردهم و بیست و یکم میزان تولید نسل (تخم، لارو و زنبور بالغ) اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که در زنبورهای عسلی که در شان های تازه زندگی می کردند میزان زاد و ولد و وزن زنبورهای جوان بیشتر از زنبورهایی است که در شان های کهنه زندگی می کردند. به عبارت دیگر بین شان های عسل از نظر میزان تولید نسل توسط ملکه در سطح احتمال %1 اختلاف وجود داشت. کاهش متوسط قطر حفره ها در شان های کهنه به دلیل تجمع مواد زاید مختلف می باشد که برای سلامت زنبورها مضر هستند و باعث بروز بیماری های مختلفی برای زنبورها می شوند. در مورد کاهش وزن زنبورهای جوان در شان های عسل قدیمی نیز می توان گفت که به علت تجمع مواد دفعی و مواد پیله ای اندازه سلول کوچک تر می شود در نتیجه زنبورهای به وجود آمده در شان های عسل جدید %8.3 وزن بیشتری داشتند. این بررسی ها نشان داد که شان های عسل جدید باعث بهبود تولید عسل و تولید نسل بیشتر می شوند، بنابراین توصیه می شود زنبورداران شان های عسل قدیمی را حذف و از آن ها استفاده نکنند.

در ارزیابی برای توسعه سرزمین تعیین کاربردی فعلی آن شامل زراعت (دیم و آبی)، دامداری و دامپروری، حفاظت خاک و آبخیزداری و... مورد بررسی قرار گرفته و چگونگی امکان توسعه در سرزمین ارزیابی می شود. این پژوهش به منظور ارزیابی حوزه آبخیز کلیبر چای با دو رویکرد اکوسیستمی و بوم شناختی سیمای سرزمین صورت پذیرفت. بدنی منظور منطقه مورد مطالعه دوبار و هربار با یک رویکرد مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از جمع آوری و تهیه داده ها و اطلاعات شاخص های کمی و کیفی سرزمین بی مقیاس و به صورت کمی تبدیل شده و لایه محدودیت بر پایه منطق بولین در روی نقشه و در هر رویکرد اعمال گردید. برای این منظور با استفاده از اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم حمایت گروهی، وزن شاخص ها در هر رویکرد با در نظر گرفتن ماتریس های سازگار و میزان خطای قابل قبول محاسبه گردید. نهایتا ارزیابی با استفاده از وزن دهی برای شاخص ها در هر رویکرد با اعمال مدل جبرانی خطی صورت پذیرفت. داده های به دست آمده پس از اعمال ضرایب با مدل جبرانی خطی در هر رویکرد در چهار دسته از بالاترین ترجیح به پایین ترین ترجیح مرتب شدند و نتیجه به دست آمده پس از اعمال داده های حاصله در قالب یک نقشه ترکیبی از هر دو رویکرد و یک ماتریس مشخص شد. انتخاب قطر ماتریس به عنوان مناسب ترین سایت ها برای هر رویکرد مورد توصیه، داده های به دست آمده توسط نقشه ترکیبی را نیز تایید کرد. این تحقیق مناطق دارای ترجیح خوب، متوسط و ضعیف برای توسعه سرزمین را در حوزه آبخیز کلیبر چای مشخص نمود. نتایج این پژوهش 4985.12 هکتار از واحد هیدرولوژیک مورد مطالعه را که دارای مساحت 54872.3 هکتار می باشد، مناسب برای توسعه در هر رویکرد نشان داد. هم چنین بیشترین همپوشانی در پایین ترین ترجیحات در هر رویکرد مشاهده شد.