پژوهش در علوم زراعی
سال:1390 | دوره:3 | شماره:12 |تعداد مقالات:11

به منظور بررسی تاثیر تاریخ مختلف کاشت بر صفات زراعی ارقام مختلف برنج در کشت مستقیم، آزمایشی در سال زراعی 1388 در مازندران بصورت کرت های یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا گردید. چهار سطح تاریخ کاشت (8، 17، 26 اردیبهشت و 4 خرداد) بعنوان عامل اصلی و سه رقم شیرودی، طارم امرالهی و طارم هاشمی) عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت بر صفاتی مانند تعداد بوته، تعداد پنجه موثر، تعداد خوشه، درصد دانه پر در خوشه، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و عملکرد اثر معنی داری داشته و بین ارقام در همه صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری وجود دارد. رقم شیرودی به علت داشتن تعداد بوته، تعداد پنجه موثر، تعداد خوشه و شاخص برداشت بالا بیشترین عملکرد دانه را به خود اختصاص داد در حالیکه رقم طارم هاشمی در این آزمایش به دلیل داشتن تعداد پنجه موثر، وزن هزار دانه و شاخص برداشت پایین دارای عملکرد کمتری بود. حداکثر عملکرد دانه بترتیب برای تاریخ های کاشت 26 و 17 اردیبهشت و کمترین عملکرد دانه مربوط به تاریخ کاشت 4 خرداد بود. در بین صفات مورد مطالعه تعداد خوشه در متر مربع و شاخص برداشت بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه داشتند. اثر متقابل تاریخ کاشت×رقم بر تمامی صفات مورد مطالعه (به جز درصد خوشه چه های پر شده) معنی بود، بدین صورت که بیشترین مقدار عملکرد در تیمار تاریخ کاشت 17 و 26 اردیبهشت و رقم شیرودی مشاهده شد.

این آزمایش به منظور ارزیابی ژنوتیپ های مختلف کرچک (12 ژنوتیپ) از نظر عملکرد و اجزای عملکرد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 87-1386 انجام گرفت. صفات مورد مطالعه شامل: درصد گل های نر و ماده، طول خوشه اصلی، ارتفاع خوشه اصلی از سطح زمین، تعداد میانگره، تعداد دانه در کل بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و روغن بودند. نتایج حاصله نشان داد که ژنوتیپ های مختلف اثر معنی داری بر کلیه صفات مورد مطالعه داشته است. بیشترین عملکرد دانه (2.1 تن در هکتار) و روغن کرچک (1.1 تن در هکتار) در ژنوتیپ 7-80 مشاهده گردید و کمترین عملکرد دانه (0.36 تن در هکتار) و روغن (0.15 تن در هکتار) مربوط به ژنوتیپ 1- 11- 80 بود. با توجه به اینکه عملکرد دانه و روغن در کرچک از مهمترین اجزای عملکرد این گیاه می باشد، بنابراین بر اساس نتایج این بررسی رقم 7-80 نسبت به سایر ژنوتیپ ها در منطقه از برتری نسبی برخوردار است.

به منظور بررسی امکان استفاده از کودهای زیستی به جای کودهای شیمیایی، آزمایشی در سال زراعی 88-87 به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی منابع طبیعی استان آذربایجان غربی اجرا شد. کرت های اصلی در سه سطح شامل کود زیستی نیتروکسین، ازتوباکتر و کود شیمیایی نیتروژن، به عنوان عامل A و کرت های فرعی در دو سطح شامل کود زیستی فسفات بارور 2 و کود شیمیایی سوپر فسفات تریپل به عنوان عامل B و کرت های فرعی-فرعی دو رقم گلرنگ، به نام های گل دشت و اصفهانی به عنوان عامل C در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین سطوح مختلف کود نیتروژنه، فسفره و رقم و ترکیبات تیماری آنها برای صفات تعداد شاخه فرعی، تعداد غوزه در بوته، دانه در غوزه، عملکرد دانه، شاخص برداشت و درصد روغن دانه اختلاف آماری معنی داری حداقل در سطح احتمال 0.05 وجود داشت. کودهای زیستی ازتوباکتر و فسفات بارور2، عملکرد و اجزای آن را در گیاه گلرنگ نسبت به کود شیمیایی نیتروژنه و سوپر فسفات تریپل به طور معنی داری افزایش دادند. تیمار ازتوباکتر همراه با فسفات بارور 2 در رقم اصفهانی با 26 شاخه فرعی و 264 گرم در مترمربع عملکرد دانه بیشترین مقدار و تیمار کود نیتروژنه با سوپرفسفات تریپل در رقم گل دشت با 13 شاخه فرعی و 106 گرم در مترمربع عملکرد دانه کمترین مقادیر را به خود اختصاص دادند. ضرایب همبستگی ساده صفات نشان داد که عملکرد دانه با صفات تعداد شاخه فرعی (**r=0.85)، تعداد غوزه در بوته (**r=0.84)، تعداد دانه در غوزه (**r=0.92) همبستگی مثبت و معنی داری داشت.

به منظور بررسی تاثیر تراکم کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم نخود در شرایط دیم و تحت دو فصل کاشت بهار و پاییز، آزمایشی در سال زراعی 86-1385 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی شیروان و چرداول در استان ایلام بصورت اسپلیت فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و سه تکرار اجرا گردید. در این تحقیق ، فصل کاشت در دو سطح (بهار و پاییز) به عنوان عامل اصلی و رقم در سه سطح (هاشم، آرمان و محلی) و تراکم بذر در چهار سطح (20، 30، 40 و 50 بوته در متر مربع) به عنوان عوامل فرعی در نظر گرفته شد. صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، ارتفاع بوته، وزن صد دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر فصل بر صفت ارتفاع بوته معنی دار ولی بر روی دیگر صفات اثر گذار نبوده است. تاثیر رقم بر صفات ارتفاع بوته، عملکرد دانه و بیولوژیک معنی دار گردید. همچنین اثر متقابل رقم در فصل بر روی صفت عملکرد دانه معنی دار شد و کشت پاییزه نخود عملکرد بیشتری را تولید کرد. بیشترین همبستگی بین صفات تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه مشاهده گردید. نتایج این بررسی نشان داد که رقم آرمان در هر دو فصل کاشت دارای عملکرد بیشتری نسبت به سایر ارقام بوده وبرای کاشت در شرایط منطقه مذکور توصیه می گردد. از طرفی کشت پاییزه به دلیل دوره طولانی تر رشد عملکرد بیشتری را نشان داد.

به منظور مطالعه جنبه های اکوفیزیولوژیک تداخل تراکم های مختلف علف هرز سلمه تره در دو الگوی کشت ذرت سینگل کراس 704 و اثر رقابتی این علف هرز بر صفات کمی و کیفی ذرت، آزمایشی در اوچ تپه کرد شهرستان میاندوآب طی سال های 1383 و 1384 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل الگوی کاشت مرسوم و دو ردیفه زیگزاگ ذرت و فاکتور دوم شامل تراکم علف هرز سلمه تره در چهار سطح (0، 4، 10 و 16 بوته در هر متر) بود. نتایج نشان داد که رقابت علف هرز سلمه تره باعث کاهش معنی دار عملکرد دانه و میزان کلرفیل برگ های ذرت شد. با افزایش تراکم علف هرز، میزان پروتئین دانه های ذرت کاهش و برعکس میزان روغن دانه ها افزایش یافت. تاثیر تراکم علف هرز بر صفات مورد بررسی ذرت بیشتر از تاثیر الگوهای مختلف کشت بود و میزان رقابت سلمه تره با افزایش تراکم آن بیشتر شد. رقابت سلمه تره باعث کاهش معنی دار وزن خشک (DM) ذرت در مقایسه با تیمار شاهد شد، این کاهش با افزایش تراکم سلمه تره شدت گرفت. تاثیر منفی علف هرز در الگوی کاشت مرسوم بیشتر از الگوی کاشت دو ردیفه زیگزاگ بود.

جهت القا تحمل به تنش خشکی، دو آزمایش مجزای آزمایشگاهی و مزرعه ای به صورت فاکتوریل به ترتیب در قالب طرح کاملا تصادفی و بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار که در آن دو رقم نخود به اسامی کاکا و قزوین به عنوان فاکتور A و فاکتور B در 8 سطح شامل شاهد (بدون پیش تیمار)، خیساندن در آب مقطر، محلول 3 درصد کلرید پتاسیم، محلول 10 درصد پلی اتیلن گلیکول 6000، محلول 1 درصد فسفات پتاسیم، محلول 2 درصد نیترات پتاسیم، محلول 5 درصد سولفات پتاسیم و محلول 5 درصد کلرید کلسیم به مدت 8 ساعت اجرا شد. تنش خشکی در مزرعه با قطع آبیاری در مرحله گل دهی اعمال شد. نتایج ارزیابی آزمایشگاهی نشان داد که اثرات متقابل رقم در پیش تیمار به استثنا صفت وزن خشک ساقه چه، سایر صفات نظیر وزن تر ساقه چه، وزن تر و خشک ریشه چه، طول ساقه چه و ریشه چه، زمان لازم برای 50 درصد جوانه زنی و شاخص جوانه زنی اختلاف آماری معنی داری (P£0.01) داشتند. بیشترین مقادیر صفات با پیش تیمار آب مقطر و پلی اتیلن گلیکول در هر دو رقم حاصل شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب آزمایش مزرعه ای (عدم تنش و تنش خشکی) نشان داد که اثر ساده رقم بر صفات ماده خشک کل، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته، تعداد شاخه اولیه و شاخص برداشت در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. اثرات پیش تیمار و اثر متقابل پیش تیمار در رقم به جز برای صفت تعداد غلاف در بوته، سایر صفات از نظر آماری معنی دار (P£0.05) بود. در آزمون مزرعه ای نیز پیش تیمارهای آب مقطر و پلی اتیلن گلیکول در هر دو رقم بیشترین تاثیر مثبت را در افزایش عملکرد دانه و اجزا عملکرد داشت. پیش تیمارهای نیترات پتاسیم و کلرید کلسیم در هر دو رقم اثر منفی بر صفات مورد بررسی داشتند. کمترین درصد تغییرات در عملکرد و اجزا آن در هر دو رقم توسط پیش تیمار پلی اتیلن گلیکول و کلرید پتاسیم حاصل شد.

به منظور بررسی اثر کود نیتروژن و پلیمر سوپرجاذب بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم پاییزه، رقم زرین آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار طی سال زراعی 89-1388 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ساعتلوی ارومیه انجام شد. در این آزمایش تیمارهای مقادیر مختلف نیتروژن در سه سطح (عدم مصرف نیتروژن، مصرف 50 درصد نیاز کودی و 100 درصد نیاز کودی توصیه شده) و همچنین مقادیر پلیمر سوپرجاذب در سه سطح (عدم مصرف، 100 کیلوگرم در هکتار و 200 کیلوگرم در هکتار) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که با افزایش مصرف کود نیتروژن بر طول سنبله، وزن هزار دانه، تعداد پنجه بارور و عملکرد دانه به طور معنی داری افزوده شد. همچنین با کاربرد سوپرجاذب نیز صفاتی از قبیل تعداد پنجه بارور، عملکرد دانه و شاخص برداشت افزایش یافت، ولی کاربرد سوپرجاذب بر صفات طول سنبله و وزن هزار دانه تاثیر معنی داری نداشت. در بین سطوح کودی، مصرف 100 درصد نیاز کودی نیتروژن با میانگین 5141 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را تولید کرد. همچنین مصرف سوپرجاذب به میزان 200 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را با میانگین 5025 کیلوگرم در هکتار داشت. اثر متقابل تیمارهای مورد بررسی بر صفات تعداد پنجه بارور، عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد کاه و کلش معنی دار بود و مصرف 100 درصد نیاز کودی با 200 کیلوگرم در هکتار سوپرجاذب بیشترین تعداد پنجه بارور، عملکرد کاه و کلش و عملکرد دانه و مصرف 50 درصد نیاز کودی نیتروژن با 200 کیلوگرم در هکتار سوپرجاذب بیشترین شاخص برداشت را داشت.

به منظور بررسی اثر تاریخ و عمق کاشت بر رشد رویشی و زایشی زعفران، آزمایشی به مدت دو سال در تاریخ 1387 تا 1388 در منطقه ماکو با استفاده از پداژه های خریداری شده از شهرستان مرند انجام گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار با دو تاریخ کاشت (25 شهریور و 7 مهر) و عمق کاشت (20 و 25 سانتی متر) انجام شد. برای تعیین مناسب ترین تاریخ و عمق کاشت، شاخص هایی مانند تعداد برگ، وزن تازه و خشک برگ، سطح برگ، وزن تازه و خشک گل و وزن تازه و خشک کلاله مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، تاریخ کاشت زود هنگام (25 شهریور) با عمق کاشت کمتر (20 سانتی متر) بیشترین تاثیر را بر صفات رویشی و زایشی زعفران داشت. همچنین کلاله در تاریخ کاشت اول و عمق کاشت کمتر، عملکرد بهتری نشان داد.

به منظور مطالعه اثر ژنوتیپ و زمان های مختلف برداشت بر کیفیت زراعی بذر 10 ژنوتیپ گندم، آزمایشی در سال زراعی 88-1387 در ایستگاه تحقیقات زراعی میاندوآب انجام گردید. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار با 10 ژنوتیپ گندم نان شامل زرین، الوند، شهریار، سرداری، C-80-4، C-81-10، C-81-4، C-83-3،C-83-8  و YET-84-9 در کرت های اصلی و 10 زمان برداشت در کرت های فرعی اجرا شد. برداشت بذرهای 10 ژنوتیپ گندم با فواصل 7 روز از 20 تا 83 روز بعد از گلدهی صورت گرفت. در این آزمایش وزن هزار دانه، وزن خشک گیاهچه، هدایت الکتریکی مواد نشت یافته از بذر، درصد بذرهای زنده و درصد رطوبت بذر به منظور تعیین قدرت بذرها جزو صفات اندازه گیری شده بودند. داده های به دست آمده مورد تجزیه و تفسیر قرار گرفتند. اثر زمان های برداشت بر روی کلیه صفات اندازه گیری شده در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. اثر ژنوتیپ و اثرات متقابل ژنوتیپ×زمان های برداشت بر روی تمام صفات به غیر از درصد بذرهای زنده در سطح احتمال 5% معنی دار بود. بین درصد بذرهای زنده، وزن خشک گیاهچه و وزن هزار دانه همبستگی مثبت و معنی دار وجود داشت ولی بین هدایت الکتریکی مواد نشت یافته از بذرها با هر یک از صفات، منفی و معنی دار بود. بررسی منحنی رشد دانه گندم نشان داد که مرحله رسیدگی فیزیولوژیک در حدود 55 تا 62 روز بعد از گلدهی حاصل شد که با توجه به مناسب بودن درصد رطوبت (15-14 درصد) در مرحله برداشت هفتم (62 روز بعد از گلدهی)، این مرحله به عنوان مناسب ترین زمان برداشت در منطقه مورد آزمایش پیشنهاد می شود. همچنین، با توجه به نتایج آزمایش های مذکور، ارقام سرداری، شهریار و C-81-10 به ترتیب مناسب ترین ارقام برای کاشت در منطقه می باشند.

به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیب و محیط و تعیین میزان سازگاری و پایداری عملکرد دانه در ژنوتیپ های امیدبخش گندم نان دیم، این مطالعه طی سه سال زراعی (1385-1382) در پنج ایستگاه از مناطق سردسیردیم کشور (مراغه، ارومیه، قاملو، قیدار و اردبیل) اجرا شد. آزمایش شامل 13 ژنوتیپ پیشرفته گندم نان به همراه دو رقم شاهد شامل سرداری و آذر 2 (جمعا 15 ژنوتیپ) بود که در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام گردید. در پایان سال سوم، تجزیه واریانس مرکب برای 3 سال و 5 مکان انجام شد. برای تعیین لاین های پایدار از نظر عملکرد دانه از روش لین وبینز، ضریب تغییرات عملکرد و روش رتبه بندی استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه مرکب (3 سال و 5 مکان) نشان داد که اثرات ساده سال، مکان و ژنوتیپ و اثر متقابل مکان و ژنوتیپ و اثر سه جانبه سال و مکان و ژنوتیپ بر عملکرد دانه از نظر آماری بسیار معنی دار بود. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب مربوط به ایستگاه مراغه (2.726 تن در هکتار) و ایستگاه ارومیه (1.669 تن در هکتار) بوده و لاین شماره 13 (Sardari-HR39)  با متوسط عملکرد دانه 2.202 تن در هکتار بیشترین عملکرد دانه را در بین ژنوتیپ های آزمایشی داشت. لاین شماره  7( (Dari-8//F35-70-Moxnac/Trt"S"و لاین شماره  8((Dari-7/Sabalan نسبت به ارقام شاهد از نظر روش لین و بینز پایدارتر بودند. بر اساس روش رتبه بندی ژنوتیپ شماره 13 نسبت به شاهدهای آزمایشی (سرداری و آذر 2) دارای میانگین رتبه کمتر و عملکرد دانه بیشتری بود. با توجه به عملکرد دانه و سایر خصوصیات زراعی (زودرسی، وزن هزار دانه، تعداد پنجه های بارور و عادت رشد) لاینSardari-HR39  برای کشت در مناطق سردسیر دیم با نام هما معرفی گردید.