پژوهش و سازندگی
سال:1383 | دوره:17 | شماره:3 (پی آیند 64) در منابع طبیعی |تعداد مقالات:14

کپک B. trispora که یک کپک دو جنسی است، جهت تولید بتاکاروتن در محیط کشت تولید به صورت توام از دو سویه مثبت و منفی در فرمانتور لیتری همزن دار و فرمانتور هفتاد و پنج لیتری ایرلیفت کشت داده شد و همزمان با دورهای مختلف در فرمانتور همزن دار و شرایط هوادهی مختلف در هر دو فرمانتور مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد رشد و تولید بتاکاروتن در این کپک یک فرآیند کاملا وابسته به میزان هوای محیط است و در فرمانتورهای همزن دار با افزایش میزان هوادهی و تا حد مشخصی با افزایش دور همزن از 100 تا 400 دور در دقیقه، میزان تولید بتاکاروتن تا حدود 120 میلی گرم در لیتر افزایش می یابد. هم چنین فرمانتورهای ایرلیفت علیرغم اینکه دارای همزن نیستند از قابلیت بهتری در زمینة هوادهی محیط کشت و در نتیجه تولید بتاکاروتن توسط کپک B. trispora برخوردارند.

به منظور بررسی اثرات برخی از فاکتورهای محیطی بر روی رشد جلبک گراسیلاریا (G. corticata) در حوضچه های فایبرگلاس چهار فصل سال انتخاب و این اثرات (دما ، شوری،pH ) در حوضچه هایی که با تراکم 500 در متر مربع ذخیره سازی شده بودند بررسی شد. بر همین اساس دما، pH و شوری به صورت روزانه اندازه گیری و مقادیر آنها در طی دوره پرورش ثبت گردید. همچنین در طی دوره پرورش و به فواصل هر هفته یکبار افزایش وزن تر با استفاده از عملیات زیست سنجی مشخص گردید. بیشترین میزان درصد رشد روزانه و تولید خالص (وزن تر) را در طول دوره پرورش فصلهای بهار و پاییز به ترتیب با 0.31 ± 3.47 ، 5.4 ± 38.3 و 0.1 ± 3.17 و 3.57 ± 27.6 به خود اختصاص دادند. در این بررسی دما از 23 تا 32 برای فصل بهار و از 23 تا 30 سانتیگراد برای فصل پاییز نوسان داشته و اپتیمم رشد و افزایش وزن گونه مورد نظر در درجه حرارت 28 درجه سانتیگراد بدست آمد. تغییرات شوری نوسانات شدیدی را نداشته و از PPT 40-36 مقادیر آن ثبت گردید، این مقادیر برای تمام فصول یکسان بوده و اختلافی در آن دیده نشد. همچنین در رابطه با Ph که در تمام فصول مورد بررسی تغییرات یکسانی را داشت مقادیر 0.04 ± 8.14 تا 0.05  8.78± به دست آمد که با تغییرات و وزن ارتباطی نداشته و به آن وابسته نبود.

این تحقیق به منظور بررسی اثرات گونه های گیاهی  Haloxylon aphyllumو Calligonum comosum بر خواص فیزیکی و شیمیائی خاک تپه های ماسه ای و همچنین تثبیت و اصلاح ماسه زارها در منطقه کاشان انجام شد. جهت مطالعه مناطق تثبیت شده و دست کاشت با این گونه ها و مناطق مالچ پاشی شده و همچنین مقایسه اثرات مالچ روی تثبیت ماسه زارها، اقدام به انتخاب دو منطقه بزرگ مالچ پاشی شده و بدون مالچ شد. سپس در این منطقه بسته به وضعیت پوشش گیاهی هشت پلات 100 متر مربعی (10×10) مستقر گردید و در داخل هر پلات علاوه بر مطالعات پوشش گیاهی از قبیل تعداد گونه و درصد تاج پوشش نمونه برداری از خاک در دو عمق سطحی 0-10 سانتیمتری و عمقی بیش از 10 سانتیمتر در زیر تاج پوشش دو گونه تاغ و اسکنبیل و بین بوته های مذکور انجام شد (با فرض تاثیرگذار پوشش گیاهی از طریق بازگشت اندامهای هوائی در سطح اقدام به انتخاب لایه سطحی و عمقی گردید). همچنین از منطقه تپه های ماسه ای فعال بدون پوشش گیاهی نیز به عنوان شاهد نمونه برداری گردید. در مرحله بعدی آزمایش های فیزیکی و شیمیائی بر روی نمونه های خاک انجام شد. پس از تهیه داده ها اقدام به تجزیه آماری و مقایسه میانگین ها با استفاده از نرم افزار های Mstste ،SAS  و Mini Tab شد. نتایج نشان می دهد که گونه های مذکور باعث افزایش میزان مواد آلی خاک شده اند که در درازمدت سبب بهبودی ساختار خاک می گردد و باعث افزایش عناصر مغذی فسفر، نیتروژن و پتاسیم شده اند که اینها از عناصر ضروری مورد نیاز گیاهان می باشند و با ایجاد محیط مناسب برای فعالیت میکروارگانیسم ها باعث تسریع فرایندهای خاکساری می گردند. به علاوه درصد رس و سیلت در تپه های ماسه ای افزایش داشته است. همچنین با ایجاد شرایط مناسب باعث برگشت گونه های بومی منطقه مثل گونه Cyperus congelomeratus شده اند.

گونه E. gunnii درختی است سریع الرشد از خانواده Myrtaceae که با بومی جنوبی ترین و کم عرض ترین ایالتهای استرالیا، یعنی تاسمانی می باشد. خواهان خاک سبک، با زهکشی مناسب، مرطوب و خنثی تا کمی اسیدی است. نورپسند یا نیمه سایه پسند است. شاخه های جوان و نورسته دارای برگهای دایره ای تا قلبی شکل و به رنگ نقره ای متمایل به آبی است در صورتی که شاخه هاس مسن تر دارای برگهای داسی تا نیزه ای و به رنگ سبز متمایل به کبود است. در استرالیا به Cider gum مشهور است و دارای نامهای مترادف E.archeri و E.divaricata می باشد. یکی از مقاوم ترین گونه های اکالیپتوس نسبت به سرما است. تکثیر غیرجنسی این گونه از طریق روشهای معمول، به خصوص در تولید ریشه های نابجا مشکل می باشد. ازدیاد پایه هایی با خصوصیات برتر از طریق کشت بافت بسیار حائز اهمیت و کاربردی می باشد. در این تحقیق ریزنمونه از اندامهای مختلف گیاه، از جمله جوانه های جانبی شاخه های جوان، جوانه های گل، غده های لیگنینی شده و از جوانه های اپی کورمیک انتخاب گردید. تیمارهای مختلف برای استریل کردن نمونه ها و نیز برای کنترل مواد مترشحه فنولیک استفاده شد. محیط کشت WPM ، De-Fossard و MS تغییر یافته برای مراحل استقرار و پرآوری به کار گرفته شد. در مرحله پرآوری و ریشه  زایی غلظتهای مختلف سیتوکینین- اکسین به صورت تیمارهای مختلف، مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان داد که افزایش غلظت هیپوکلریت کلسیم و یا هیپوکلریت سدیم از طرفی منجر به کاهش آلودگی سطحی، و از طرف دیگر باعث افزایش مواد فنلی در محیط کشت می شود. تغییرات فصلی نیز در ترشح مواد مذکور موثر بود. استفاده از اسید اسکوربیک و اسید سیتریک و قرار دادن کشتها در تاریکی با زیرکشت نمودن متعدد، در کاهش یا حذف مواد مضر مذکور، تعیین کننده است. بهترین ریزنمونه برای این گونه گیاهی استفاده از جوانه های تحریک شده اپی کورمیک است. محیط کشت De-Fossard نسبت به سایر ترکیبات، درصد زنده مانی بیشتری را نشان داد. هورمونهای kinetin با غلظت 0.5 میلیگرم در لیتر و NAA با غلظت 0.01 میلی گرم در لیتر، بیشترین ازدیاد جوانه و کمترین تولید کالوس را همراه داشت. بیشترین درصد ریشه دهی (62.5 درصد) با استفاده از ترکیب IBA و NAA بدست آمد. افزایش زیرکشتها در مرحله شاخه دهی منجر به افزایش ریشه دهی می شود. پس از تولید گیاهک های ریشه دار، مراحل سازگاری و انتقال به گلخانه با 75.2 درصد زندمانی انجام شد.

اثر کوتاه مدت سیستمها و شدت های چرا بر تولید جاری و مصرف علوفه گیاه Bromus tomenellus در سال 1379 در ایستگاه تحقیقات مراتع هومند آبسرد مورد بررسی قرار گرفت. جهت اندازه گیری تولید و مصرف علوفه از قفسهای زوجی و روش قطع و توزین استفاده گردید. در این بررسی از دو سیستم چرای مداوم و تناوبی و سه شدت چرا سنگین، متوسط، سبک و شاهد استفاده شد. آزمایش در قالب طرح کرتهای خرد شده به اجرا درآمد که در آن سیستمهای چرا بعنوان تیمارهای اصلی و شدت های چرا به عنوان تیمارهای فرعی مدنظر قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که: به طور کلی اثر سیستم چرای تناوبی بر کاهش تولید جاری در مقایسه با سیستم مداوم بیشتر بوده و تناسب افزایش شدت چرا به مقدار مصرف علوفه افزوده شده و از مقدار تولید جاری کاسته شده است. در هر دو سیستم تیمار شاهد تفاوت معنی داری با سایر تیمارها داشت (P<0.01)در سیستم تناوبی بین تیمارهای چرای متوسط و سبک اختلاف آماری موجود نبود. با این حال اختلاف این دو تیمار با تیمار چرای سنگین معنی دار گردید. در سیستم چرای مداوم نیز اختلاف تولید و مصرف علوفه بین تیمارهای چرا کاملا معنی دار بود.

به منظور بررسی و ارزیابی تنوع و روند زوال نمونه های بذور موجود در بانک ژن منابع طبیعی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، از خانواده گراسها، گونه علف باغ (Dactylis glomerata) انتخاب و31 نمونه از بذور آن در دو آزمایش جداگانه محیط ژرمیناتور و گلخانه در طرح کاملا تصادفی با سه تکرار مورد آزمایش قرار گرفتند. آزمایش ژرمیناتور شامل قوه نامیه، سرعت جوانه زنی و بنیه و بذر و آزمایش گلخانه، شامل اندازه گیری درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و طول ریشه چهل روزگی بود.در ضمن قوه نامیه و وزن بذور در بدو ورود به سردخانه اندازه گیری شده بود. تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه، اختلاف معنی داری را بین نمونه های مود آزمون، نشان داد. صفات کاهش قوه نامیه، سرعت جوانه زنی در ژرمیناتور و گلخانه و بنیه بذر نمونه های علف باغ، از نظر آماری اختلاف نشان دادند که نشان دهنده وجود تنوع بین نمونه ها است. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که وزن هزاردانه برخصوصیات جوانه زنی و رشد اولیه در محیط های آزمایشگاهی و گلخانه، اثر مثبت دارد. نتایج آزمایشات انجام شده در ژرمیناتور با شرایط گلخانه، همبستگی نزدیکی نشان داد. همچنین بین سرعت جوانه زنی در ژرمیناتور و بنیه بذر همبستگی بالایی وجود داشت. این همبستگی بوسیله مدل رگرسیونی گام به گام تایید شد. بنابراین سرعت جوانه زنی برآورد خوبی از بنیه بذر، بدست می دهد. کاهش قوه نامیه با صفات درصد جوانه زنی در گلخانه، سرعت جوانه زنی در ژرمیناتور و گلخانه و بنیه بذر، همبستگی منفی معنی دار نشان داد. در نتیجه زوال بذر نه تنها سبب کاهش قوه نامیه می شود، بلکه موجب کاهش سرعت جوانه زنی و بنیه بذر و کاهش استقرار گیاه می گردد. کاهش قوه نامیه به صورت بارزی تحت تأثیر منشاء بذر قرار دارد، به طوری که با انجام آزمایش حاضر، تفکیک اثر دوره نگهداری بذر و منشا بذر بر کاهش قوه نامیه امکان پذیر نبود، زیرا که بذور گردآوری شده در سال واحد از مناطق مختلف، روند زوال یا کاهش قوه نامیه متفاوتی داشتند. بنابراین در مدیریت بانک ژن، برنامه ریزی پایش زوال و احیاء بذور باید برای نمونه ها (اکسشن ها) و نه گونه ها مدنظر قرار گیرد

وسعت زیر حوزه بند گلستان حدود 1000 هکتار می باشد و بخشی از بینالود در شمال غربی مشهد را در برمی گیرد. میانگین حداکثر دما 34.6 درجه سانتی گراد در تیرماه و میانگین حداقل دما 1.6 درجه سانتی گراد در دی ماه می باشد. پوشش گیاهی این منطقه به روش فلورستیک مورد مطالعه قرار گرفت و سپس شکلهای زیستی و پراکنش جغرافیایی آنها تعیین شد. به طور کلی در منطقه 45 تیره، 195 جنس و 266 گونه وجود دارد. بزرگترین تیره، کاسنی با 34 جنس و 51 گونه و بزرگترین جنس، گون از تیره پروانه آساها با 6 گونه می باشد. شکلهای زیستی عمده منطقه به صورت تروفیت، همی کریپتوفیت و کریپتوفیت می باشند بیشترین پراکنش جغرافیایی گیاهان با 52.3% مربوط به منطقه ایران- تورانی است

از آنجا که ژنوتیپهای مختلف چوبی در کشت درون شیشه ای تفاوتهای عمده ای نشان می دهند و همچنین سن و مرحله رویشی گیاه بر قدرت تکثیر این گیاهان تاثیر به سزایی دارد. برای بررسی این تفاوتها و یافتن روشی که مناسب تکثیر ژنوتیپ های مختلف گیلاس وحشی باشد پژوهش حاضر انجام شد. عوامل موثر بر شاخه زایی، طویل شدن شاخه، شیشه ای و ریشه زایی چهار ژنوتیپ بالغ گیلاس وحشی (Prunus avium) مورد بررسی قرار گرفت. سن درختان انتخاب شده به ترتیب 45، 100، 100 و بیش از 150 سال بود و همگی بالغ بودند. جوانه های جانبی و انتهایی پایه های مختلف در زمستان تهیه شد و در محیط DKW حاوی غلظتهای مختلف BA و IBA کشت گردید. بین ژنوتیپ های مختلف از نظر شاخه زایی و ریشه زایی تفاوتهایی مشخصی وجود داشت اما سن گیاهان در تغییر شاخصهای رشد موثر نبود. بهترین غلظت هورمون BA برای شاخه زایی 1 تا 2 میلی گرم در لیتر بود. ژنوتیپ 4 (مسن ترین درخت) بالاترین قدرت تکثیر را نشان داد. برای طویل شدن شاخه ها استفاده از غلظتهای پایین BA یا محیط کشت بدون هورمون مناسب بود. درصد ریشه زایی ژنوتیپ های مختلف متفاوت بود. ژنوتیپ 3 با سن تقریبی 100 سال بیشترین درصد ریشه زایی را نشان داد. در بررسی درصد شیشه ای شدن نمونه ها جوانه های دو ژنوتیپ 3 و 4 بر روی سه محیط WPM،MS و DKW کشت گردید. ژنوتیپ 4 تقریباً در همه موارد میزان شیشه ای شدن کمتری را نشان داد و در محیط کشت DKW کمترین میزان شیشه ای شدن مشاهده شد.

این تحقیق به منظور بررسی اثر تنش های خشکی و شوری بر جوانه زنی و استقرار نهال گونه های مرتعی Elymus junceus و Kochia prostrate انجام گرفت. طرح آماری مورد استفاده کرت های خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح کاملا تصادفی بود که با انتخاب 2 گونه، 4 تیمار شوری و 3 تیمار خشکی در دو نوع خاک طبیعی و مصنوعی با 4 تکرار انجام شد. تیمارهای شوری شامل صفر، 6.78 ، 13.26 و 18.4 میلی موس بر سانتیمتر و تیمار خشکی شامل دوره های آبیاری 10 ، 15 و 20 روزه بود. صفات مورد بررسی شامل جوانه زنی، میزان رشد اندام های هوایی در مراحل مختلف و وزن تر و خشک گونه های مزبور می باشد. خاک نوع اول مورد نیاز برای آزمایش ها از بستر رودخانة شور تهیه و سپس دامنه های شوری خواسته شده بین صفر تا 4، 4 تا 8، 8 تا 16 و بیشتر از 16 بدست آمد. خاک نوع دوم نیز از مزرعه ای بدون شوری با مخلوط یک چهارم کود حیوانی، یک چهارم ماسه و یک چهارم خاک، تهیه گردید. سپس گلدانها از دو نوع خاک پر شده و بذرها پس از کشت مورد آبیاری قرار داده شد، خاکهای شور با آب شیرین و خاکهای بدون شوری با آب شور که از مخلوط دو نمک NaCI وCaCI2 به صورت یک به یک تهیه شده بود مورد آبیاری قرار گرفت و از صفات مورد نظر یادداشت برداری شد. با افزایش میزان شوری، جوانه زنی کاهش یافت به طوری که در شوریهای 13.26 و 18.4 میلی موس بر سانتیمتر هیچ یک از گونه ها جوانه نزدند. وضعیت جوانه زنی گونه ها در خاک طبیعی بهتر از خاک مصنوعی بود و گونة E.junceus از جوانه زنی بهتری و مقاومت بیشتری به شوری و خشکی نسبت به k-prostrata برخوردار بود. ضمن اینکه شوری و خشکی باعث کاهش رشد و وزن گونه ها گردید.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ارقام و توده های داخلی و خارجی چچم یکساله (Lolium multiflorum) موجود در بانک ژن منابع طبیعی، 20 ژنوتیپ از این گونه در یک طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات البرز کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. عملکرد علوفه خشک و صفات تاریخ خوشه دهی، تاریخ گلدهی، محیط تاج پوشش، تعداد ساقه در بوته، ارتفاع ساقه و دیرزیستی در 5 چین سال 1379 و 2 چین سال 1380 اندازه گیری شدند. داده های مربوط به میانگین چین های سال 1379 و1380 به صورت جداگانه مورد تجزیه واریانس قرار گرفتند. ضمنا داده های دو سال با استفاده از طرح کرت های خرد شده در زمان تجزیه شدند. ضرائب همبستگی فنوتیپی بین صفات اندازه گیری شد و با استفاده از تجزیه کلاستر (خوشه ای) و تجزیه به مؤلفه های اصلی، ژنوتیپ ها براساس عملکرد علوفه سالیانه و صفات مورفولوژیکی گروه بندی شدند. اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها برای 7 صفات مورد مطالعه در تجزیه ساده در هر یک از سال ها و تجزیه مرکب دو سال مشاهده شد. ضرایب همبستگی بین عملکرد علوفه با ارتفاع بوته و دیرزیستی مثبت و معنی دار بود. تاج پوشش با تعداد ساقه رابطه مثبت و با دیرزیستی رابطه منفی و معنی دارداشت. در تجزیه به مؤلفه های اصلی، 3 مولفه اول، 83 درصد از کل واریانس متغیرها را توجیه کردند. ارتفاع بوته، دیرزیستی و عملکرد علوفه مهمترین نقش را در تبیین مولفه اول داشتند. در حالیکه در مولفه دوم، تاریخ ظهور خوشه و تاریخ گرده افشانی مهم تر بودند. نتایج حاصل از تجربه کلاستر، 20 ژنوتیپ ارزیابی شده را در 4 گروه متفاوت قرار داد. ژنوتیپ های موجود در کلاستر 1 پرمحصول، پابلند و دارای طول عمر بیشتری بودند. کلاستر شماره 2، دارای تعداد و اندازه تاج پوشش بیشتری بود و در نتیجه عملکرد علوفه نسبتا بالایی داشت. از ویژگی مهم کلاستر3، دیررسی با عملکرد متوسط و کلاستر 4 زودرسی همراه با عملکرد علوفه کمتری بود

جنگلهای صخره ای سنگده در جنوبی ترین بخش از شهرستان ساری، به جهت ویژگیهای اکولوژیک خاص خود و وجود تیپ های رویشی ناشناخته از جمله اجتماعات توس (Betula pendula Roth) ، یکی از اکوسیستمهای ویژه در جنگلهای مناطق فوقانی خزری است که همراه با تنوع گیاهی خود، چهره زیستی منحصر به فردی را در دامنه های شمالی البرز به نمایش گذاشته است. در همین رابطه به منظور شناسایی و معرفی فلور، بررسی کورولوژیک عناصر گیاهی و مطالعه ساختاری، رویشهای منطقه مورد مطالعه قرار گرفتند که در نتیجه آن تعداد 181 گونه گیاهی از 129 جنس و 52 خانواده جمع آوری و شناسایی شدند که خانواده های Lamiancae ، Poaceae ، Asteraceae ، Rosaceae و Caryophyllaceae مهمترین خانواده های موجود در منطقه بودند که در مجموع 41% از کل گونه ها را شامل شده اند. همی کریپتوفیتها، فانروفیت ها و کریپتوفیت ها از مهمترین گروههای ساختاری طیف زیستی منطقه به روش رانکایر بودند در حالی که در روش سوزوکی و آراکانه، همی کریپتوفیتهای تک ساقه ای، ژئوفیتهای ریزوم دار و درختچه های پهن برگ خزان کننده از مهمترین اشکال زیستی محسوب می شوند. بررسی کورولوژیک و استخراج کوروتیپ ها بر اساس روش زهری، بر طبق انتظار غلبه خزری را نشان داد و عناصر ایرانی تورانی و ایرانی تورانی- خزری در مراتب بعدی قرار می گیرند و همچنین در رابطه با اندمیسم، تعداد 33 گونه، اندمیک سرزمین ایران بودند که در مجموع عناصر گیاهی موجود در این رویشگاه کوچک، 1.9% از کل گونه های اندمیک فلور ایران را تشکیل می دهند.

پسته وحشی از جمله گیاهان با ارزشی است که در مناطق مختلف ایران سطح قابل ملاحظه ای را به خود اختصاص داده است. این گونه به لحاظ اقتصادی از نظر تولید صمغ (سقز) و استفاده از آن در تولید انواع مواد دارویی و بهداشتی، میوه و شاخ و برگ آن در تغذیه و تولید علوفه و همینطور به لحاظ زیست محیطی از نظر نقش آن در حفاظت خاک جلوگیری از فرسایش، تلطیف آب و هوای منطقه، تامین آبهایی زیرزمینی و اهمیت رویشگاهها به عنوان مامن و ماوای حیات وحش و مقاومت بسیار بالای آن در تحمل خشکی و سایر شرایط نامناسب محیطی از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین شناسایی و بررسی دقیق این گیاه و مشخصات رویشگاهی و تعیین سطح پراکنش آن در مناطق مختلف کشور جهت اجرای برنامه ریزی توسعه از ضرورتی خاص برخوردار است. در این تحقیق ضمن بررسی دقیق خصوصیات رویشگاه، خصوصیات کمی و کیفی درختان از قبیل تعداد درخت در هکتار، ارتفاع درختان، قطر تاج بزرگ و کوچک، ارتفاع تنه، قطر تنه، نوع فرم رویش، شادابی و سلامت تنه و تاج و سایر ویژگیها در منطقه کوه نظر کرده شهرستان ساوه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصله از این تحقیق نشان می دهد که محدوده ارتفاع پراکنش درختان بین 1293-1080 متر از سطح دریا واقع شده، تعداد درختان 50-30 اصله در هکتار و میانگین ارتفاع آنها برابر 3.27 متر بوده که حداکثر ارتفاع 5 متر می باشد. از طرفی ارتفاع تنه درختان 1.18 متر و میانگین ارتفاع تاج نیز برابر 2.10 متر می باشد. میانگین قطر برابر سینه 7.3 سانتی متر و همینطور میانگین ارتفاع قطر تاج بزرگ و کوچک به ترتیب 3.16 و 2.10 متر که 98% آن به صورت شاخه زاد می باشد.