تحقیقات سیاسی و بین المللی
سال:1396 | دوره:9 | شماره:32 |تعداد مقالات:7

تعاملات و مناسبات روابط ایران و عربستان، به عنوان دو قدرت منطقه ای، بر تحولات منطقه و کشورهای آن تاثیرگذار است. از طرفی، با پیش بینی رویدادهای آینده سیاست خارجی میتوان در تعامل با کشورها، سیاستگذاریهای به موقع و درستی را انجام داد و تصمیمات مناسبی گرفت. هدف مقاله حاضر این است که با تلفیق روش سناریونویسی جیمز دیتور و گام دوم تحلیل تاثیر بر روند، رویدادها و سناریوهای دهه آینده روابط ایران و عربستان را جهت برنامه ریزی و سیاستگذاریهای مناسبتر، تببین و تحلیل کند. بنابراین، پرسش اصلی مقاله این است که سناریوهای دهه آینده روابط ایران و عربستان چیست؟ با توجه به رویدادها و پیشرانهای تقویت کننده و مانع روابط ایران و عربستان، به این یافته ها رسیدیم که سناریوی تیرگی روابط، بیشترین وقوع احتمال و سناریوی همکاری، کمترین وقوع احتمال را دارد و همچنین سناریوی جنگ و درگیری و یا قطع روابط نیز احتمال زیادی دارد که با تقویت یکی از پیشرانها به قوع بپیوندد. بنابراین، لازم است سیاستمداران در برنامه ریزیهای استراتژیک خود با توجه به اینکه الگوی مطلوب سیاست خارجی، همکاری و تعامل سازنده است، با تقویت پیشرانهای ایدئولوژیکی و فرهنگی و نیز نیروهای داخلی منطقه در جهت تقویت سناریوی همکاری به پیش روند.

سنجش قدرت ملی، مستلزم ارزیابی و محاسبه مولفه ها و عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، سرزمینی، فرهنگی و ... کشورهاست. شناخت و اندازه گیری قدرت ملی کشورها به منظور تعیین وزن و منزلت ژئوپلیتیکی آنها همواره مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران علوم سیاسی بوده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی قدرت ملی پنج کشور پیرامونی ایران، شامل امارات متحده عربی، کویت، قطر، عمان و بحرین در ابعاد قدرت(قدرت سخت و قدرت نرم) می باشد. در این میان پرسش اصلی آن است که ساختار قدرت در پنج کشور پیرامونی ایران چگونه است؟ فرضیه تحقیق، بیان داشته که: «به نظر می رسد مولفه های قدرت ملی، کشورهای منتخب منطقه غرب آسیا را به ترتیب در سه سطح امارات- قطر، کویت- عمان و بحرین قرار می دهد.» این نوشتار، که نتیجه یک طرح پژوهشی است از حیث سطح تحلیل برخوردار از ماهیتی توصیفی- تحلیلی است. نتایج به دست آمده نشان داد که ساختار قدرت بین پنج کشور مورد نظر، آنها را در سه سطح از قدرت قرار می دهد در سطح اول قدرت، کشورهای امارات و قطر، در سطح دوم، کشورهای کویت و عمان و در سطح سوم، کشور بحرین قرار می گیرد.

امروزه امنیت انرژی یکی از مسائل مهم برای همه دولتهاست. ایران به دلیل داشتن منابع عظیم گاز طبیعی و موقعیت ژئوپلتیک خاص، از پتانسیل بالائی در حوزه تجارت بین المللی گاز از طریق لوله های فرامرزی برخوردار است. هدف این مقاله تبیین چالشهایی است که ایران برای تامین امنیت انرژی خود از طریق لوله های فرامرزی با آنها مواجه است. مساله اساسی این است که مهمترین چالشهای ایران در زمینه تجارت گاز از طریق لوله های فرامرزی چیستند و چه راهکارهائی برای حل آنها قابل ارائه است. بررسی توصیفی– تحلیلی موضوع نشان می دهد ایران در هر سه حوزه امنیت عرضه به عنوان کشور وارد کننده، تقاضا ، کشور صادر کننده و ترانزیت به عنوان کشور ترانزیت با چالش مواجه است، ولی مهمترین چالش ایران، امنیت تقاضا می باشد. در راستای حفظ تقاضای موجود و ایجاد تنوع در تقاضا، راهکارهای مطلوب ایران افزایش جذب سرمایه گذاری و انتقال دانش فنی، ارتقاء میزان آمادگی عرضه در شرایط فوری و کاهش اختلافات بین المللی در زمینه عرضه گاز می باشد.

مرزهای بسیاری از کشورهای جهان را آبراه ها و رودها تشکیل می دهد و بر خلاف مرزهای خشکی، مرزهای آبی و به ویژه مرزهای رودخانه ای بیشتر زمینه تنش و بحران آفرینی را دارند. تغییرات اقلیمی و بروز دوره های طولانی خشکسالی، ایجاد طرح های توسعه به ویژه در بخش های کشاورزی و صنعت در مناطق مرزی، انحراف مسیر رودهای مرزی، رشد جمعیت شهری و ... مهمترین عواملی هستند که در ایجاد و تشدید درگیری ها بر سر رودهای مشترک مرزی نقش مهم و اساسی دارند. در واقع پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، همانند برخی دیگر از حوزه ها، کشورهای منطقه میراث دار مدیریت نامنسجم و نادرست منابع مشترک آبی توسط اتحاد جماهیر شوروی شدند. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی اختلافات هیدروپلتیکی کشورهای حوزه ی رودهای آمودریا و سیردریا می پردازد و تلاش دارد تا مهم ترین زمینه ها و دلایل بروز و تشدید اختلافات کشورهای منطقه بر سر رودهای مشترک مرزی را مورد مطالعه و تحلیل قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد، منافع متفاوت کشورهای بالادست و پایین دست، عدم مدیریت صحیح، سد سازی های گسترده، تغییرات آب و هوایی، رشد جمعیت، گسترش شهرنشینی و تک محصولی بودن کشاورزی مهمترین دلائل بروز اختلاف بر سر منابع آب مشترک مرزی هستند.

روابط چین و ایالات متحده را شاید بتوان پیچیده ترین و پرتناقض ترین روابط در میان قدرتهای بزرگ دانست. .چین به مثابه نماینده قدرتهای نوظهور و امریکا به عنوان نماینده قدرتهای سنتی نمادهای دو فرایند رقیب و متعارض در سیاست های جهانی سده بیست ویکم محسوب شده و روابط انها به مهمترین گذاره ادبیات سیاسی بین الملل تبدیل شده است با توجه به نسبت معنادار تحول در روابط امریکا و چین وبا چرخش قدرت درروابط بین الملل فهم ماهیت و مولفه های تاثیر گذار بر روابط دو کشور بالاخص فهم راهبردهای امنیتی انها در مناطق ژئوپلتیک وژئواستراتژیک جهان میتواند در فهم ویژیگیها وچشم اندازنظام بین الملل بسیارروشنگر باشد.پس بر این اساس در این مقاله سعی شده با استفاده ازیک مدل تحلیلی که تعدیلی بر مدل واقع گرای ساختاری کنث والتزمیباشد ضمن مطرح کردن این پرسش که راهبردهای امنیتی چین در مقابل تحرکات ژئوپتیکی امریکا در مناطق مختلف دنیاچه خواهدبود؟ وبا طبقه بندی راهبردهای امنیتی چین در چهارگونه مدل رفتاری موازنه سخت و موازنه نرم، دنباله روی سخت، دنباله روی نرم که البته هر کدام از آنها نیز تابعی از ترکیب سه عامل قدرت نسبی، ایدئولوژی نسبی و امنیت نسبی هستند سعی در تبیین این موضوع نموده ایم. این پژوهش به روش کتابخانه ای و به شیوه تحلیلی-توصیفی و تاریخی انجام گرفته است و ضمن تمرکز بر مفهوم مناطق ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک در ادبیات روابط بین الملل، این پژوهش در صدد واکاوی مدل رفتاری و راهبردهای امنیتی قدرتی نوظهور و خواهان نقشی بیشتر در معادلات بین المللی در مقابل قدرتی کلاسیک در این عرصه در قالب مدلی تحلیلی، بدیع و جدید نموده است.

مفهوم حکمرانی جهانی روز به روز رایج تر و بر پیچیدگی معنای آن افزوده شده است. در عین اینکه فکر می کنیم نوعی انعطاف پذیری در کاربرد مفاهیم هم از لحاظ نظری مطلوب و هم از لحاظ عملی اجتناب ناپذیر است، معتقدیم حکمرانی جهانی دچار آشفتگی مفهومی است و این مانع مباحثات مفیدتر و هدف بسط نظریه های منسجم تر حکمرانی جهانی است. کاربرد دقیق تر مفهوم مذکور برای رسیدن به هدف نظریه پردازی از حکمرانی جهانی ضروری است. از این رو، سوالی که مطرح می شود این است که «آیا می توان حکمرانی جهانی را نظریه (چه رسد به نظریه ی مسلط) در نظر گرفت؟». در پاسخ به این سوال، مقاله ی پیش رو نه در پی ابهام زدایی از مفهوم مذکور بلکه در پی اثبات این ابهام است. از این رو مباحث خود را به سه بخش اصلی تقسیم می کنیم: بخش مفهوم حکمرانی جهانی، که به تعاریف ارائه شده برای این مفهوم می پردازد، بخش دیدگاه های متعارض درباره ی حکمرانی جهانی، که نشان می دهد حکمرانی جهانی در چارچوب دیدگاه های نظری مختلف مورد بررسی قرار گرفته است، و بخش مسائل تجربی، که به موضوعات عملی و خلأهای موجود حکمرانی جهانی می پردازد، که نشان دهد حکمرانی جهانی به عنوان یک «وضعیت» چه جایگاهی دارد. روش مورد استفاده این پژوهش، توصیفی-تبیینی بوده و عمدتا از منابع کتابخانه ای استفاده شده است.

با افزایش نفوذ روزافزون جمهوری اسلامی ایران در لبنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی بررسی قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران در این کشور ضروری به نظر می رسد. موضوع این پژوهش از این جهت حایز اهمیت است که قدرت هوشمند در دنیای امروز تلفیقی از این دوقدرت سخت و نرم بوده وبعد از پیروزی انقلاب اسلامی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در لبنان در قالب قدرت هوشمند جنبه واقعی پیدا کرده است.در این مقاله از روش توصیفی-تحلیلی ومنابع کتابخانه ای استفاده شده است.فرضیه این تحقیق عبارت است ازاینکه: قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در لبنان به واسطه حضور نیروی حزب الله در دو صحنه نبرد میدانی ومبارزات پارلمانی تبدیل به قدرت هوشمند شده است. پرسش اصلی این است که قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران در لبنان چه تاثیری بر حزب الله لبنان و شیعیان این کشور حساس دارد.نتایجی که در این پژوهش به دست آمده حاکی از آن است که قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران در دوصحنه مبارزات پارلمانی و نبرد میدانی باعث شده که حزب الله لبنان به پیروزی های بزرگی در این صحنه های حساس دست پیدا کند.