فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1392 | دوره:5 | شماره:20 |تعداد مقالات:9

عملکرد نخود در کشور ایران در مقایسه با دیگر کشور ها پایین است. یکی از مهم ترین فاکتورهای موثر، عدم کاربرد تراکم گیاهی مطلوب و اختلاف ارقام نخود در واکنش به تراکم گیاهی است. به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد و برخی شاخص های فیزیولوژیک ارقام نخود، این آزمایش به روش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تراکم 25، 35 و 45 بوته در مترمربع و سه رقم نخود جم، ILC-482 و کاکا در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. بیش ترین عملکرد دانه و انباشت ماده خشک کل در واحد سطح، به ترکیب تیماری رقم کاکا در تراکم 45 بوته در مترمربع و کم ترین آن به رقم جم در تراکم 25 بوته در مترمربع تعلق داشت. روند سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی نیز با ماده خشک کل مشابه بود. نتایج نشان داد که تراکم بوته اثر معنی داری بر وزن صد دانه، تعداد دانه در نیام، تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه داشت. بیش ترین عملکرد دانه در رقم کاکا با تراکم 45 بوته در متر مربع و کم ترین آن در رقم جم در تراکم 25 بوته در مترمربع تولید شد. از این رو می توان پیشنهاد نمود که به منظور افزایش عملکرد دانه، انباشت ماده خشک کل و دیگر شاخص های فیزیولوژیک مانند سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی بهتر است رقم کاکا در تراکم 25 بوته در مترمربع به کار برده شود.

تحلیل واکنش گیاه به تغییرات محیط و مدیریت های زراعی از جمله تغییر در تاریخ کاشت بر اساس مدل های ریاضی یک روش کارآمد برای پیش بینی عملکرد ارزیابی می شود. این تحقیق در سال زراعی 1388-89 با 27 ژنوتیپ و در سال زراعی 1390-91 با 15 ژنوتیپ در سه گروه دیررس، متوسط رس و زودرس در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان انجام شد. در هر سال هر یک از گروه ها در یک آزمایش مستقل به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار بررسی شدند. در هر آزمایش تاریخ های کاشت و ژنوتیپ های گندم به ترتیب در کرت های اصلی و فرعی قرار گرفتند. رقم چمران به عنوان شاهد در هر سه گروه در نظر گرفته شد. در سال اول و دوم تحقیق، اولین تاریخ کاشت برای گروه دیررس، 7.20 و 8.5 و برای گروه زودرس 9.20 و 9.25 و دو تاریخ کاشت دیگر در هر آزمایش به فاصله 10 روز و برای گروه متوسط رس اولین تاریخ کاشت در سال اول و دوم به ترتیب 8.20 و 8.15 و دو تاریخ کاشت دیگر در سال اول به فاصله 10 روز و در سال دوم به فاصله 15 اعمال شدند. روند تغییرات عملکرد دانه هر گروه در واکنش به تغییر تاریخ کاشت با استفاده از روش های وایازی بررسی و نقطه بهینه تاریخ کاشت بر اساس حداکثر عملکرد دانه بر مبنای مشتق تابع عملکرد نسبت به تاریخ کاشت (dGY/dX) محاسبه شد. نتایج نشان داد که در ژنوتیپ های دیررس و متوسط رس، تابع عملکرد دانه از روند پلی نومیال درجه دوم با ضریب تشخیص قوی تبعیت نمود. در ژنوتیپ های زود رس، روند تغییرات عملکرد دانه در اثر تاخیر در کاشت، روند خطی کاهشی بود. به طوری که با فاصله گرفتن از اولین تاریخ کاشت، عملکرد دانه به میزان 87 کیلوگرم در هکتار در روز کاهش یافت.

این آزمایش به منظور مشخص نمودن لاین های برتر و معرفی ارقام با توان تولید و عملکرد بالا گندم نان انجام گرفت. در این پژوهش تعداد 17 لاین پیشرفته انتخابی از آزمایش های مقایسه عملکرد در منطقه کبوتر آباد اصفهان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مقایسه با رقم شاهد بهار در سال زراعی 1388-89 بررسی شد. صفات کمی مورد بررسی شامل ارتفاع بوته، طول برگ پرچم، تعداد برگ، طول سنبله، طول پدانکل، تعداد پنجه و عملکرد دانه بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه نشان داد که لاین های مورد آزمون با یکدیگر و در مقایسه با رقم شاهد اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد داشتند. بالاترین ارتفاع بوته متعلق به لاین شماره 12 با 105 سانتیمتر و کمترین ارتفاع بوته به لاین های شماره 4، 9 و 10 به ترتیب با 87.6، 88 و 87.6 سانتی متر اختصاص یافت. همچنین، بر اساس نتایج به دست آمده از مقایسه میانگین عملکرد دانه مشخص گردید که بالاترین عملکرد دانه مربوط به لاین شماره 18 با 9.70 تن در هکتار بوده و کمترین میزان را لاین شماره 16 با 8.30 تن در هکتار به خود اختصاص داد. بررسی جدول همبستگی صفات مورد آزمون نشان داد که ضریب همبستگی عملکرد دانه و ارتفاع بوته منفی، ولی معنی دار نبود (r-0.355). ضریب همبستگی ارتفاع بوته و طول برگ منفی و در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. نتایج حاصل از نمودار تجزیه خوشه ای لاین های مورد آزمون و صفات کمی مورد مطالعه در این پژوهش حاکی از تفاوت معنی دار میان تیمارهای مورد آزمون می باشد.

تنش شوری یک مشکل در حال توسعه در خاک های کشاورزی است. به منظور بررسی اثر برهمکنش Na+-Ca2+ بر زیست توده و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز در برگ گیاه جو، این تحقیق به صورت یک طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه ای (دما 25 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 35 درصد و فتوپریود 16 ساعت روشنایی) صورت گرفت. گیاهچه ها یک هفته بعد از کاشت بذور در خاک با سطوح کلرید سدیم صفر، 50، 100 و 150 میلی مولار و توأم با سطوح کلریدکلسیم صفر، 6 و 10 میلی مولار تیمار شدند. پس از پنج هفته اعمال تیمار، برخی از پارامترهای مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی شامل وزن خشک ساقه و ریشه و فعالیت آنزیم های پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز در برگ مورد سنجش قرار گرفت. نتایج نشان داد که تنش شوری به طور معنی دار باعث کاهش وزن خشک ساقه و ریشه شد ولی باعث افزایش فعالیت آنزیم های پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز در برگ شد. درحالی که، افزودن کلسیم به محیط شور به طور معنی دار باعث افزایش وزن خشک ساقه و ریشه شد ولی فعالیت آنزیم های پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز را در برگ کاهش داد. کلسیم اثر زیان آور تنش شوری را کاهش داد و بیش ترین اثر بهبود دهنده کلسیم در غلظت 6 میلی مولار کلریدکلسیم مشاهده شد.

به منظور بررسی اثر تنش یخ زدگی و ارزیابی تحمل به آن در گیاه گندم رقم سایونز در مرحله ی 4 تا 4 برگی، تحت شرایط کنترل شده، این آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا گردید. شش سطح دمای یخ زدگی (صفر، -4، -8، -12، -16 و -20 درجه سانتی گراد) به عنوان تیمارهای مورد بررسی در نظر گرفته شدند. به منظور القای خوسرمایی در گیاهان از زمان کاشت تا مرحله 4-6 برگی در شرایط طبیعی رشد یافتند. سپس برای اعمال تیمارهای یخ زدگی در فریزر ترموگرادیان قرار گرفتند. جهت ارزیابی تحمل به دماهای یخ زدگی صفاتی چون نشت یونی اولیه، نشت یونی ثانویه، درصد نشت الکترولیت ها، درصد بقاء، تعداد برگ، سطح سبز برگ و وزن خشک بوته در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که اثر دماهای مختلف یخ زدگی بر صفات نشت یونی اولیه، درصد نشت الکترولیت ها، تعداد برگ، سطح سبز برگ و وزن خشک بوته در سطح آماری یک درصد و بر درصد بقاء در سطح آماری پنج درصد معنی دار بود. بر اساس نتایج به دست آمده بیش ترین و کم ترین میزان نشت الکترولیت سلول های گیاهی با میانگین های 78.73 و 24.56 درصد به ترتیب مربوط به دماهای -20 و -4 درجه سانتی گراد بود. هم چنین دمای کاهنده 50 درصد بقاء گیاهان (LT50sn) -18.1 درجه سانتی گراد به دست آمد.

به منظور بررسی اثر انواع مالچ و عمق کاشت بر تسهیم و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی در نخود رقم ILC481، این آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی درسه تکرار در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی کرمانشاه در سال زراعی -1391 1390 اجرا شد. کرت اصلی تیمار های مالچ شامل تیمار شاهد، مالچ کلش ذرت، مالچ کلش گندم، مالچ کود دامی، مالچ خاکی (استفاده از پنجه غازی) و آبیاری تکمیلی (یک نوبت آبیاری به منظور بررسی اثر انواع مالچ ها و مقایسه آن ها با شرایط ایده آل) بود و عمق کاشت (4، 8 و 12 سانتی متر) به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. نتایج آزمایش نشان داد که در ساقه اصلی از نظر میزان عملکرد دانه و تعداد دانه در مترمربع بین تیمار های مالچ و عمق های مختلف کاشت اختلاف معنی داری وجود داشت. عملکرد دانه در ساقه اصلی در مالچ کلش گندم، مالچ خاکی، کلش ذرت، کود دامی و آبیاری تکمیلی به ترتیب 43، 24، 23، 22 و 218 درصد نسبت به شاهد (بدون مالچ) افزایش داشته است. از نظر سهم انتقال مجدد ساقه در عملکرد و کارآیی ساقه در انتقال مواد به دانه بین عمق های مختلف کاشت اختلاف معنی داری وجود داشت. سهم کارآیی ساقه در انتقال مواد به دانه در عمق کاشت 4، 8 و 12 سانتی متر به ترتیب 11.38، 8.2 و 5.11 درصد بود. به طورکلی، با افزایش عمق کاشت و استفاده از تیمار های مالچی، کارآیی انتقال مجدد مواد فتوسنتزی ساقه به دانه و نقش انتقال مجدد در عملکرد کاهش یافت.

این تحقیق به منظور بررسی واکنش ارقام گندم به تنش شوری به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر انجام شد. در این آزمایش واکنش نه رقم گندم شامل چمران، کارچیا 66، ماهوتی، روشن، الوند، کویر، قدس، اترک و تجن در مرحله رشد رویشی در سه سطح شوری آب آبیاری صفر (شاهد)، 6 و 12 دسی زیمنس بر متر بررسی شد. نتایج نشان داد تنش شوری باعث کاهش وزن خشک گیاهچه، غلظت کلروفیل، غلظت پتاسیم برگ و نسبت پتاسیم به سدیم برگ ارقام گندم شد. درحالی که، غلظت مالون دی آلدهید، غلظت سدیم برگ و غلظت کربوهیدرات های محلول برگ تحت تاثیر تنش شوری افزایش یافت. بیش ترین شاخص تحمل تنش شوری در ارقام ماهوتی و کارچیا 66 (به ترتیب 0.0087 و 0.0089) دیده شد. درحالی که رقم قدس کم ترین میزان این شاخص را به خود اختصاص داد (0.0028).در سطح شوری 12 دسی زیمنس بر متر، ارقام ماهوتی و کارچیا 66 بیش ترین وزن خشک گیاهچه را در مقایسه با سایر ارقام داشتند.

به منظور ارزیابی اثر شوری در مراحل مختلف رشد بر برخی صفات در ارقام مختلف جو، این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی صدوق، وابسته به مرکز ملی تحقیقات شوری در سال زراعی 90-91، در محیط کشت پتری دیش و مزرعه اجرا شد. در محیط کشت پتری دیش جوانه زنی ارقام افضل، نصرت، ریحان، 4 شوری و رودشت در واکنش به سطوح مختلف شوری 5، 10، 15، 20 و 25 دسی زیمنس بر متر و آب مقطر به عنوان شاهد به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیش ترین کاهش جوانه زنی در سطح شوری 20 دسی زیمنس بر متر بود. هم چنین در بین ارقام مورد آزمایش، رقم افضل و 4 شوری به ترتیب با 58.6 و 58.53 درصد جوانه زنی نسبت به سایر ارقام بالا ترین درصد جوانه زنی را داشتند. آزمایش در محیط کشت مزرعه به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. شوری های مختلف در سه سطح شامل مقادیر 4، 8 و 14 دسی زیمنس بر متر در کرت های اصلی و پنج رقم مورد بررسی در کرت های فرعی قرار گرفتند. اثر تیمار شوری بر تمامی صفات مورد مطالعه (به غیر از طول سنبله) در سطح احتمال یک درصد و بر طول سنبله در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. اگرچه اکثر صفات در اثر تنش شوری کاهش یافتند اما اعمال شوری باعث افزایش سدیم و پتاسیم دانه گردید. با افزایش تنش شوری عملکرد دانه کاهش یافت و ارقام نیز تفاوت معنی داری را نشان دادند. برهمکنش شوری در رقم نشان داد که ارقام نصرت، ریحان، 4 شوری و رودشت در شوری 14 دسی زیمنس بر متر کم ترین عملکرد را از خود نشان دادند و رقم افضل در این شوری برتر از دیگر ارقام بود.