فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1392 | دوره:5 | شماره:17 |تعداد مقالات:10

بخش مهمی از موفقیت تولید در مناطق دارای تنش خشکی به جذب موثر آب و عنصر غذایی توسط سیستم ریشه ای کارآمد وابسته است. به منظور بررسی اثر محلول پاشی متانول برخصوصیات ریشه نخود (رقم کرج) در شرایط تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شهریور سال 90 در پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا درآمد. عامل محلول پاشی متانول با 5 سطح، شاهد (بدون محلول پاشی)، 20، 25، 30 و 35 درصد حجمی بود که به هر کدام از سطوح 2 گرم در لیتر گلیسین اضافه شد. محلول پاشی 3 بار طی فصل رشد گیاه و با فواصل 10 روز صورت گرفت. محلول پاشی گیاهچه ها تا زمان جاری شدن قطره های محلول روی برگ ادامه یافت. عامل خشکی نیز شامل تنش خشکی (25 درصد ظرفیت زراعی) و بدون تنش خشکی (100 درصد ظرفیت زراعی) اعمال شد. نتایج نشان داد بین سطوح مختلف متانول اختلاف معنی داری از نظر وزن خشک ریشه، سطح و طول ریشه اصلی، مجموع طول ریشه ها، نسبت ریشه به اندام هوایی و نسبت سطح ریشه به سطح برگ وجود داشت (0.05≥p). محلول پاشی با سطح 25 درصد حجمی، موجب افزایش معنی داری در میزان وزن خشک ریشه، مجموع طول ریشه ها و سطح ریشه ها نسبت به دیگر سطوح شد. اثرات متقابل تنش خشکی و متانول تاثیر معنی داری بر میزان مجموع طول ریشه ها و نسبت ریشه به اندام هوایی داشت (0.05≥p). به طور کلی می توان کاربرد محلول پاشی 25 و 30 درصد حجمی متانول را برای افزایش عملکرد در گیاه نخود توصیه کرد.

به منظور بررسی اثر قارچ های میکوریزا- آربسکولار بر رشد رویشی در گیاه شبدر برسیم (Trifolium alexandrinum L.) تحت سطوح مختلف لجن فاضلاب، آزمایشی گلخانه ای در قالب طرح کاملا تصادفی با دوازده تیمار و سه تکرار به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش ترکیبی از سه سطح قارچ میکوریزا Mi=Glomus intraradices)، Mm=Glomus mosseae و عدم تلقیحM0=) و چهار سطح لجن فاضلاب (0=S0، 25=S1، 50=S2 و 100= S3تن در هکتار) بودند. نتایج نشان داد که افزودن لجن فاضلاب وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، طول ریشه و وزن گره ها در گیاه شبدر را به صورت معنی داری افزایش داده ولی درصد کلنی سازی ریشه ها را به صورت معنی داری کاهش داده است. تلقیح ریشه گیاه شبدر با هر دو گونه قارچ میکوریزا آربسکولار نسبت به عدم تلقیح بر اکثر شاخص های رویشی گیاه مورد نظر تاثیر مثبت و معنی داری داشته است.

گندم یک ماده غذایی اساسی بوده و از لحاظ اهمیت سیاسی هم پایه نفت و حتی برتر از آن است. در این پژوهش اجزای عملکرد لاین های امید بخش انتخابی گندم در منطقه اصفهان در مقایسه با دو ارقام شاهد به مدت دو سال زراعی متوالی بررسی شدند. اجزای عملکرد مورد بررسی شامل تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیکی، ارتفاع بوته، اندازه سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه بودند. نتایج حاصله در خصوص لاین های امید بخش گندم در مقایسه با دو رقم گندم بهار و پیشتاز به عنوان شاهد نشان داد که لاین های مورد آزمون از نظر کلیه فاکتورهای مورد مطالعه در آزمایش سال اول و دوم و نیز تجزیه مرکب دو سال شامل تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیکی، ارتفاع بوته، اندازه سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه با یکدیگر و در مقایسه با ارقام شاهد متفاوت و با اثر معنی دار در سطح احتمال یک درصد قابل تفکیک و متمایز می باشند. هم چنین، ضرایب همبستگی اجزای عملکرد لاین های امید بخش انتخابی گندم حاکی از اختلافات فاحش و معنی دار در بین ارقام و لاین های مورد آزمون بود، که تاییدی بر مقایسه میانگین و گروه های دانکن مورد آزمون می باشد.

این آزمایش در سال زراعی 90-1389 در مرکز تحقیقات کشاورزی دزفول به صورت اسپیلت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل بذرهای سه رقم ماش (پرتو، توده هندی و لاین امید بخش ماش VC61) در کرت های فرعی و سه سطح آبیاری (بدون تنش، تنش خفیف و تنش شدید به ترتیب با 120، 180 و 240 میلی متر از تشت تبخیر) در کرت های اصلی بودند. در این بررسی صفات فیزیولوژیکی شامل میزان کلروفیل، هدایت روزنه ای، عملکرد بیولوژیکی و شاخص سطح برگ اندازه گیری شد. تنش خشکی تاثیر معنی داری در سطح یک درصد بر میزان کلروفیل و هدایت روزانه ای داشت. کاهش مقدار هدایت روزنه ای و کلروفیل در برگ مشاهده شد. هم چنین در این صفات در بین ارقام نیز تفاوت معنی داری وجود داشت و رقم VC61 بیش ترین میزان هدایت روزنه ای را دارا بود. رقم VC61 با 71.71 بیش ترین عدد SPAD را دارا بود و میزان کلر و فیل a+b رقم VC61، رقم هندی و پرتو به ترتیب با 1.364، 1.148 و 1.213 بود. تنش خشکی در سطح پنج درصد تاثیر معنی داری بر عملکرد بیولوژیک و شاخص سطح برگ داشت. به این صورت با افزایش شدت تنش خشکی این دو صفت کاهش می یابند.

به منظور بررسی مولفه های جوانه زنی، دو آزمایش جداگانه در سال 1388 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی که در آن آزمایش گرما (فاکتورهای تاریخ کاشت و ارقام) و آزمایش خشکی (سطوح تنش و ارقام) هر کدام در سه تکرار اجرا گردیدند، انجام شد. در آزمایش های مولفه های جوانه زنی بذرهای مادری شامل درصد جوانه زنی، طول گیاهچه، طول ساقه چه، طول ریشه چه، وزن خشک گیاهچه، وزن خشک ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، ضریب آلومتریک و قدرت رویش بذر بود. نتایج نشان داد تنش خشکی و گرما در سطح احتمال 5درصد وزن دانه را کاهش داده و منجر به تولید دانه های با وزن کم و چروکیده شده است. میانگین درصد جوانه زنی در اثر تنش خشکی و گرما به ترتیب 23 و 48 درصد کاهش یافت. طول و ماده خشک گیاهچه که معیاری از بنیه بذر مادری است در اثر تنش خشکی و گرما به طور معنی داری کاهش یافت. طول گیاهچه بذور حاصل از تاریخ کاشت 20 آبان نسبت به تاریخ کاشت 20 دی ماه از 14.2 سانتی متر به 5.9 سانتی متر کاهش یافت که معادل 59 درصد بود. قدرت رویش بذر مادری در اثر تنش خشکی از 14.1 به 9.01 کاهش یافت که معادل 36 درصد بود. در اثر تنش گرما قدرت رویش بذرهای مادری از13.45  به 2.75 کاهش یافت که معادل 80 درصد بود و نشان دهنده کاهش بیش تر قدرت رویش بذر در اثر تنش گرما می باشد.

به منظور بررسی اثر فرسودگی بذر و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم رقم چمران، آزمایشی در سال زراعی 1389-90 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل فرسودگی بذر در پنج سطح (شاهد، 48، 72، 96 و 110 ساعت) و تراکم بوته (300، 350، 400، 450 بوته در مترمربع) بودند. نتایج نشان داد که فرسودگی روی شاخص های مزرعه ای چون تعداد دانه در سنبله، تراکم سنبله، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه تاثیر کاهنده ای داشت. مقایسه میانگین اثر ساده فرسودگی نشان داد که بیش ترین عملکرد دانه مربوط به تیمار با سطح فرسودگی صفر ساعت (4179 کیلوگرم در هکتار) و کم ترین عملکرد دانه نیز مربوط به تیمار با سطح فرسودگی 110 ساعت (3166 کیلوگرم در هکتار) بود. اثر تراکم بوته روی صفاتی از قبیل تراکم سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت نیز معنی دار بود. هم چنین عملکرد دانه هم بستگی مثبتی با عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تراکم سنبله و وزن هزاردانه داشت. در این تحقیق مشاهده شد که دما و مدت زمان فرسودگی از مهم ترین عوامل اثرگذار بر وقوع و پیشرفت پدیده فرسودگی بذر محسوب می شوند از این رو توسعه فرسودگی با افزایش دما و مدت اعمال آن قابل پیش بینی می باشد. 

به منظور بررسی اثرات تراکم بذر بر روند رشد دانه ژنوتیپ های جو، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با استفاده از سه ژنوتیپ جو (ایذه، دو پر محلی و wi2291) و پنج تراکم بذر (100، 200، 300، 400 و 500 دانه در متر مربع) در سال زراعی 86-1385 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خرم آباد اجرا گردید. برای برآورد مولفه های رشد دانه، پس از گرده افشانی طی هشت مرحله نمونه برداری با فواصل زمانی پنج روزه، وزن خشک تک دانه اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که وزن سنبله با تعداد سنبله در متر مربع (**0.82-=r) و سرعت پر شدن با مدت پر شدن دانه (**0.78-=r) همبستگی منفی و بسیار معنی دار داشتند. همبستگی بین سرعت پر شدن دانه و عملکرد دانه منفی و بسیار معنی دار (**0.44-=r) و همبستگی بین مدت پر شدن دانه و عملکرد دانه غیر معنی دار بود. عملکرد دانه با عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هکتولیتر و تعداد سنبله در متر مربع همبستگی مثبت و معنی دار و با سرعت پر شدن دانه همبستگی منفی و معنی دار داشت. روند تغییرات وزن خشک تک دانه هر سه ژنوتیپ جو نشان داد که بیش ترین وزن خشک تک دانه مربوط به تراکم 100 دانه در متر مربع و کم ترین وزن تک دانه ژنوتیپ یاد شده مربوط به تراکم 400 دانه در مترمربع بود. سرعت پر شدن دانه ژنوتیپ ها بین 1.213 تا 1.333 میلی گرم بر روز و به ازاء تراکم های مختلف بذر بین 1.321 تا 1.161 میلی گرم بر روز و برای اثر متقابل ژنوتیپ و تراکم بین 1.070 تا 1.620 میلی گرم بر روز متغیر بود. مدت پر شدن دانه ژنوتیپ ها بین 33.72 تا 38.72 روز و برای تراکم های مختلف بذر بین 32.70 تا39.94  روز و برای اثر متقابل ژنوتیپ و تراکم بین 29.20 تا 45.38 روز در نوسان بود.به نظر می رسد در مناطق با شرایط آب و هوایی همراه با تنش های خشکی آخر فصل، استفاده از ارقام با سرعت پر شدن بیش تر دانه ارجحیت دارد.

تحرک و انتقال مجدد کربن ذخیره شده از بافت های رویشی به دانه در گیاهان تک لپه بدوا مستلزم پیری گیاه توسط مکانیسمی ناشناخته می باشد. این مطالعه به بررسی ارتباط بین پیری القاء شده توسط تنش رطوبتی و تحرک مجدد کربن طی دوره پر شدن دانه پرداخته است. دو رقم گندم مرودشت و زاگرس (به ترتیب حساس و متحمل به خشکی آخر فصل) در دمای 15:22 درجه سانتی گراد شب:روز از آغاز گل دهی تحت تیمارهای آبیاری شاهد (ظرفیت مزرعه) و تیمارهای کم آبیاری 50% ظرفیت مزرعه از زمان آغاز گل دهی تا 14 روز پس از (WS1) و 50% ظرفیت مزرعه از 14 روز پس از گل دهی تا رسیدگی فیزیولوژیکی (WS2) در درون گلدان های پلاستیکی در محیط گلخانه در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به روش فاکتوریل با سه تکرار مقایسه شدند. نتایج نشان داد هر دو تیمار تنش آبی، موجب کاهش غلظت قند های محلول در میان گره ها شد و افزایش انتقال مجدد کربن از پیش ذخیره شده در میان گره به دانه تیمار WS2 در مقایسه با تیمار WS1 اثر زیان بار بیش تری بر عملکرد دانه هر دو رقم داشت و منجر به تشکیل دانه های کوچک تر و بیوماس کم تر به هنگام رسیدگی شد. نتایج این تحقیق نشان داد که پیشرفت پیری القاء شده توسط تنش رطوبتی طی پر شدن دانه در گندم و به تحرک درآمدن مجدد ترکیبات ذخیره ای دو فرآیند به هم پیوسته می باشد.