فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1392 | دوره:5 | شماره:18 |تعداد مقالات:9

به منظور بررسی ویژگی های فنولوژیکی هیبریدهای جدید ذرت در شرایط تنش خشکی، این پژوهشی در دو سال (1389 و 1390) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان به صورت آزمایش استریپ پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به اجرا در آمد. سه سطح رژیم آبیاری (قطع آبیاری در مرحله هشت برگی، قطع آبیاری در مرحله ظهور گل نر و آبیاری مطلوب) در کرت های طولی و 11 هیبرید (101-07، 103-07، 107-07، PL710، PL711، PL706، PL774، AS71، مبین، کارون و سینگل کراس 704) در کرت های عرضی با سه تکرار قرار گرفتند. نتایج نشان داد قطع آبیاری در مرحله هشت برگی (مرحله رویشی) موجب طولانی تر شدن طول دوره رویشی و تاخیر در شروع رشد زایشی شد، به طوری که طولانی ترین دوره رشد رویشی در شرایط تنش در مرحله هشت برگی در هیبرید 107-07 و کوتاه ترین دوره در شرایط بدون تنش و در هیبرید 07-107 رخ داد. طول دوره رشد زایشی هیبریدهای مختلف تحت تاثیر میزان دریافت آب توسط گیاه قرار گرفت؛ البته این تغییر در تیمار تنش خشکی در مرحله ظهور گل نر با شدت بیش تری اتفاق افتاد. طولانی ترین دوره رشد زایشی در هیبرید PL706 در شرایط آبیاری مطلوب و کوتاه ترین طول این دوره در شرایط تنش خشکی در مرحله ظهور گل نر و در هیبرید AS71 به دست آمد. طول دوره گرده افشانی هیبریدهای مختلف تحت تاثیر میزان دسترسی گیاه به آب قرار گرفت. طولانی ترین دوره گرده افشانی در شرایط بدون تنش و در هیبرید PL706 (11.17 روز) و کم ترین طول این دوره در شرایط قطع آبیاری در مرحله ظهور گل نر و برای هیبریدهای 101-07، 103-07، AS71، PL710 و PL711 با مقدار یکسان 3.67 روز به دست آمد. روند تغییرات طول دوره گل دهی نشان داد، طول این دوره برای کلیه هیبریدها در شرایط آبیاری مطلوب بیش تر و در شرایط تنش در مرحله ظهور گل نر کم تر بوده است و برهمکنش تنش خشکی و هیبرید بر طول دوره تطابق گل دهی معنی دار بود.

به منظور بررسی اثر دور آبیاری، اسیدهیومیک و باکتری های محرک رشد بر محتوای رطوبت نسبی، میزان پایداری غشای سلولی، محتوای کلروفیل و میزان پرولین برگ گندم، این آزمایش در سال زراعی 90 - 1389 به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در فشافویه شهر ری اجرا شد. فاکتور اصلی (آبیاری) در سه سطح (آبیاری پس از 80، 120 و 160 میلی متر تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاس A) و اسیدهیومیک و مخلوط باکتری های محرک رشد (ازتوباکتر، سودوموناس و آزوسپیریلوم) هر یک در دو سطح عدم کاربرد و کاربرد به صورت فاکتوریل به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر دور آبیاری بر تمامی صفات به جز محتوای کلروفیل a در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. ضمن آنکه اثر اسیدهیومیک در تمامی صفات به جز محتوای رطوبت نسبی در سطح احتمال یک درصد و اثر باکتری های محرک رشد فقط برای محتوای کلروفیل a+b در سطح احتمال پنج درصد و نشت مواد سیتوپلاسمی و میزان پرولین در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی دار از خود نشان دادند. در تیمار مصرف اسیدهیومیک بیش ترین میزان کلروفیل a در دو سطح آبیاری بعد از 80 و 120 میلی متر تبخیر به میزان 0.0212 و 0.0206 میلی گرم بر سانتی متر و بیش ترین نشت غشای سیتوپلاسمی به عدم کاربرد اسیدهیومیک در تنش شدید رطوبتی (بعد از 160 میلی متر تبخیر) به میزان 663.06 میلی زیمنس بر سانتی متر اختصاص داشت. میزان پرولین برگ با کاربرد اسیدهیومیک در تمامی سطوح آبیاری افزایش یافته و با افزایش شدت تنش به ترتیب معادل 171.9250، 152.4875 و 107.6875 میکروگرم بر واحد وزن تازه برگ بود.

به منظور بررسی اثر تنش کمبود آب بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه ماش در تراکم های مختلف، آزمایش مزرعه ای در تابستان سال 1389 در منطقه دزفول به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. در این تحقیق، تیمارهای شامل آبیاری پس از 90، 120، 150 و 180 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A در کرت های اصلی و تراکم به صورت فاصله های 6، 9، 12 و 15 سانتی متر بین دو بوته روی خطوط کشت در کرت های فرعی بود. نتایج آزمایش نشان داد که اثر سطوح مختلف آبیاری بر صفات تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در سطح احتمال پنج درصد معنی دار، اما روی صفت تعداد دانه در غلاف اثر معنی داری نداشت. لذا چنین استنباط می گردد که گیاه ماش نسبت به تنش کمبود آب بسیار حساس بوده و به طور معنی داری در اثر افزایش تنش آب، دچار افت عملکرد می گردد. اثر تیمار تراکم نیز بر صفات تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت معنی دار گردید. بر این اساس مشخص شد، افزایش و یا کاهش تراکم هر دو عامل محدود کننده عملکرد بودند. هم چنین برهمکنش تیمارهای تنش کمبود آب و تراکم بوته به جز بر صفت تعداد دانه در غلاف، روی تمامی صفات مذکور تاثیر معنی داری داشت. بنابر ارزیابی نتایج این تحقیق، فاصله کشت 12 سانتی متر بین دو بوته به عنوان بهترین فاصله برای مناسب ترین تیمار دور آبیاری (آبیاری پس از 90 میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A) جهت حداکثر عملکرد گیاه ماش در منطقه دزفول توصیه می شود.

این تحقیق به منظور شناسایی لاین های متحمل سورگوم علوفه ای در شرایط تنش شوری به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر اجرا گردید. فاکتور اول شامل 15 لاین امیدبخش سورگوم علوفه ای و فاکتور دوم تنش شوری با NaCl در 5 سطح (صفر، 3-، 6-، 9- و 12- بار) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که همه صفات اندازه گیری شده برای فاکتور لاین، تنش و برهمکنش لاین در تنش معنی دار شدند. صفات درصد جوانه زنی (27.23)، سرعت جوانه زنی (30.18)، طول ریشه چه (77.74)، طول ساقه چه (73.24)، شاخص بنیه بذر (82.73) و وزن تر گیاهچه (59.38) با کاهش در پتانسیل اسمزی (12- بار) کاهش نشان دادند. صفت متوسط زمان جوانه زنی (83/68 درصد) با کاهش در پتانسیل اسمزی (12- بار) افزایش نشان داد. لاین KFS10 بیش ترین درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، شاخص بنیه بذر و وزن خشک گیاهچه را به خود اختصاص داد. با توجه به رتبه بندی لاین ها بر اساس صفات مورد مطالعه، لاینKFS10  به عنوان لاین متحمل به شوری بهترین امتیاز را نشان داد و لاین KFS1 در پایین ترین رتبه از نظر تحمل به شوری قرار گرفت.

اثر خشکی آخر فصل بر عملکرد دانه و ویژگی های کمی تعداد 11 لاین امید بخش بهاره کلزا به همراه رقم هایولا 401 به عنوان شاهد، در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش قطع آبیاری از ابتدای گل دهی، طی دو سال (89-1387) در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد مورد بررسی قرار گرفت. پس از انجام تجزیه مرکب در اثرات اصلی تنش خشکی و لاین ها و برهمکنش آن ها اختلافات آماری معنی دار در میانگین عملکرد دانه و سایر صفات کمی مشاهده شد. قطع آبیاری از ابتدای گل دهی باعث کاهش 25% عملکرد دانه، %14.4 تعداد خورجین در بوته، 13.6 درصد وزن هزار دانه، 10 درصد تعداد دانه در خورجین و 6.5 درصد روغن نسبت به تیمار شاهد شد. بیش ترین میانگین عملکرد دانه در شرایط بدون تنش مربوط به رقم هایولا 401 و L4 به ترتیب با مقادیر 2537 و 2511 کیلوگرم در هکتار، و در شرایط تنش مربوط به رقم هایولا 401 و L1 با مقادیر 2025 و 1974 کیلوگرم در هکتار بود. مقایسه میانگین ها در هر دو محیط به تفکیک نشان داد که تفاوت لاین ها در شرایط تنش بیش تر از شرایط بدون تنش بود. بنابراین لاین ها از نظر واکنش عملکرد به تنش از تحمل ژنتیکی متفاوتی برخوردار هستند. لذا استفاده از لاین های دارای صفات مطلوب ژنتیکی نظیر حداقل کاهش عملکرد دانه، اجزای عملکرد و درصد روغن، در برنامه های به نژادی مناسب می باشد. به طور کلی، لاین های L1، L4 و L11 به عنوان جایگزین رقم هایولا 401 توصیه می شوند.

به منظور بررسی اثر کود فسفر بر عملکرد، روغن و پروتئین کلزا رقم هایولا 401 در زراعت دیم در گروه های مختلف حاصلخیزی فسفر خاک 16 آزمایش در چهار منطقه و در هر منطقه چهار آزمایش در چهار گروه فسفر قابل استفاده خاک (کم تر از 3 پی پی ام، 6-3 پی پی ام، 10- 6 پی پی ام و بیش از 10 پی پی ام) به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تیمار کود فسفره (صفر، 25، 50، 75 کیلوگرم P2O5 در هکتار). از منبع سوپرفسفات تریپل در چهار تکرار در شهرستان بهبهان به مدت دو سال زراعی (1389- 1387) به اجرا گذاشته شد. نتایج به دست آمده نشان داد که تیمارهای کود فسفر در همه گروه های حاصلخیزی خاک اثر معنی داری بر روی عملکرد دانه، تعداد خورجین، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، درصد روغن و درصد پروتئین نشان نداد. هم چنین برهمکنش (کود فسفر × گروه های حاصلخیزی) نیز در همه گروه های حاصلخیزی فسفر خاک اثر معنی داری بر عوامل اندازه گیری شده نداشت.

خشکی یکی از مهم ترین تنش های محیطی است که عملکرد و اجزای عملکرد گیاهان را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. این آزمایش در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد در سال 90-1389 انجام شد. آزمایش در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و شش ژنوتیپ جو با نام های یوسف، نصرت،ED3، ED6، ED8 و ED14 اجرا گردید. به منظور اعمال تنش آبیاری در زمان ظهور پنجاه درصد سنبله دهی آبیاری قطع و تنش خشکی اعمال شد. نتایج نشان داد اثر ژنوتیپ بر اکثر صفات مورفولوژیکی (به استثنای طول سنبله)، ویژگی های فیزیولوژیک (به استثنای RWC)، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود. به طور کلی، بیش ترین مقدار وزن هزار دانه (29.12 گرم) در رقم یوسف، بیش ترین مقدار ارتفاع بوته (71.67 سانتیمتر)، روز تا سنبله رفتن (79) و روز تا رسیدن (112) در رقم نصرت، بالاترین پتانسیل آب برگ (%48.6) در لاین ED3، بیش ترین مقدار پرولین (%18.27) و تعداد سنبلچه (15.33) در لاین ED6، بیش ترین سطح برگ (3904 سانتی متر مربع) در لاین ED8، بالاترین مقدار تعداد دانه در سنبله (53.3)، کلروفیل (12.73)، شاخص برداشت (%43.8) و عملکرد دانه (3369 کیلوگرم در هکتار) در لاین ED14 به دست آمد. به طور کلی، با توجه به عملکرد بالای لاین ED14 در شرایط تنش خشکی، این لاین توصیه می شود.

این تحقیق در سه آزمایش مستقل هر یک به صورت کرت های یک بار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 90-1389 در شرایط آب و هوایی اهواز اجرا شد، در هر یک از آزمایش ها عامل اصلی سه تاریخ کاشت و عامل فرعی شش ژنوتیپ (رقم چمران به عنوان شاهد و پنج رقم و لاین انتخابی از گروه های مختلف زودرسی) بودند. اولین تاریخ کاشت در آزمایش اول، دوم و سوم به ترتیب 8.5، 8.25 و 9.25 و فاصله بین تاریخ کاشت های دوم و سوم با تاریخ کاشت اول در آزمایش های اول و سوم 10 روز و برای آزمایش دوم 15 روز در نظر گرفته شدند. عملکرد دانه تعیین و میزان درجه روز رشد تجمعی از کاشت تا برخی مراحل فنولوژیکی شاخص کارایی واحد حرارتی از رابطه برای ژنوتیپ ها محاسبه شد. نتایج نشان داد که در ژنوتیپ های دیررس و متوسط رس اثر تاریخ کاشت، تفاوت ژنوتیپ ها و اثر متقابل ژنوتیپ × تاریخ کاشت از نظر طول دوره های مختلف فنولوژیکی معنی دار گردید و در ژنوتیپ های زودرس فقط اثر تاریخ کاشت بر طول دوره های فنولوژیکی معنی دار شد. با تاخیر در کاشت میانگین تعداد روز و درجه روز رشد تجمعی از کاشت تا مراحل فنولوژیکی در کلیه گروه های زودرسی کاهش یافت که شدت کاهش در اثر تاخیر در کاشت در ژنوتیپهای متوسط رس بیش تر بود. همبستگی عملکرد دانه با درجه روز رشد تجمعی معنی دار نبود درحالی که همبستگی عملکرد دانه با کارایی واحد دمایی مثبت و معنی دار شد. با توجه به نتایج این تحقیق به نظر می رسد در مقایسه با معیار درجه روز رشد تجمعی با توجه به تاثیرپذیری بالای آن در اثر تاریخ کاشت که ممکن است نتایج گمراه کننده ای در بر داشته باشد، شاخص کارایی دما از کارایی بالاتری در تفسیر عکس العمل ژنوتیپ های گندم برخوردار است.