زیست شناسی دریا (بیولوژی دریا)
سال:1391 | دوره:4 | شماره:14 |تعداد مقالات:12

در این تحقیق، تغییرات فاکتورهای خونی 150 قطعه بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان با میانگین وزن 1.33 20.01± گرم نسبت به شوری 7 و 11 قسمت در هزار مورد مطالعه قرار گرفت. خون گیری از ساقه دمی (سیاهرگ خونی)، در فواصل زمانی 0 (آب شیرین)، 24، 48، 72 و 240 ساعت بعد از قرار گیری در شوری های مذکور انجام شد. بعد از سانتریفیوژ و جداسازی سرم خون نمونه های مورد مطالعه، غلظت هموگلوبین و درصد هماتوکریت، تعداد گلبول سفید و قرمز خون درصد لنفوسیت، منوسیت و نوتروفیل خون اندازه گیری شد. طبق نتایج بدست آمده قرار گرفتن در شوری و در زمان های 24 و 240 نسبت به زمان صفر (آب شیرین)، دارای تغییرات معنی دار بود (P<0.05)، اما غلظت هموگلوبین در طی آزمایش اختلاف معنی داری با زمان صفر نشان نداد (P>0.05). تعداد گلبول های سفید در ساعت 24 در شوری 11 قسمت در هزار نسبت به زمان صفر کاهش معنی دار آماری داشت (P<0.05). تعداد گلبول های قرمز نیز در شوری 11 قسمت در هزار در ساعت 240 به کم ترین میزان خود در طول آزمایش رسید. در بررسی درصد لنفوسیت، منوسیت و نوتروفیل مشخص شد که در تمامی زمان ها و در تمامی سطوح شوری، بیش ترین درصد متعلق به لنفوسیت ها بود و هیچ اختلاف معنی داری بین تیمارها و گروه شاهد از نظر درصد لنفوسیت و منوسیت دیده نشد (P<0.05)، از لحاظ درصد نوتروفیل، در شوری 7 قسمت در هزار در زمان 72 اختلاف معنی دار آماری با دیگر زمان ها دیده شد که در پایان روز دهم فاقد اختلاف معنی دار آماری با آن ها شد (P<0.05).

خور موسی یکی از مهمترین اکوسیستم های دریایی و با ارزش در جنوب ایران است که مکانی برای تخم گذاری بسیاری از ماهی ها و موجودات دیگر می باشد و به دلیل وجود صنایع مختلف در اطراف این بخش از خلیج فارس توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. با توجه به مطالعات پیشین ماهیان دریایی در این منطقه مقادیر بالایی از آلاینده ها را در خود جمع کرده اند. در تحقیق حاضر از تغییرات پاتولوژیکی کبد به عنوان یک بیو اندیکاتور برای بررسی اثرات آلاینده های خور موسی در دو گونه ماهی شانک زردباله و بیاح استفاده شد. در این مطالعه 50 قطعه ماهی شانک زردباله و 50 قطعه ماهی بیاح از پنج ایستگاه در خور موسی شامل :1) پتروشیمی، 2) جعفری، 3) اسکله نفتی مجیدیه، 4) غزاله و 5) زنگی در 1389 نمونه برداری شدند. نمونه های کبد از مراحل مختلف تهیه مقاطع بافتی شامل فیکس کردن، قالب گیری در پارافین و رنگ آمیزی با هماتوکسیلین و ائوزین عبور داده شدند. مهمترین تغییرات پاتولوژیکی مشاهده شده در بافت کبد عبارت بودند از: واکوئوله شدن هپاتوسیت ها، افزایش تجمعات ملانوماکروفاژی، هیپرتروفی هسته، نکروز سلول های کبدی، اتساع سینوزوئیدها، اتساع فضای دیس، خونریزی در بافت کبد. شاخص تغییرات هیستوپاتولوژی بر اساس فراوانی ضایعات بافتی مشاهده شده در کبد هر دو گونه ماهی در هر ایستگاه تعیین شد. میزان میزان شاخص تغییرات میتوپالوژی (HAI) بافت کبد در ایستگاه پتروشیمی در هر دو گونه ماهی به طور معنی داری از سایر ایستگاه ها بیشتر بود (P<0.05) که احتمالا به دلیل وجود صنایع متعدد پتروشیمی هست که در اطراف این بخش از خور قرار گرفته اند و روزانه مقادیر زیادی از آلاینده ها از قبیل مواد شیمیایی و فلزات سنگین به آن تخلیه می شوند. کمترین مقدارHAI  در هر دو گونه در خور زنگی مشاهده شد.

این بررسی جهت بررسی و تخمین پارامترهای رشد ماهی صبور (Tenualosa ilisha) در استان خوزستان در سال 1386 انجام شد. برای تعیین پارامترهای رشد از اطلاعات طولی استفاده شد که از دو تخلیه گاه مهم صید ماهی صبور و قایق های صیادی بدست آمدند. نمونه برداری در یک دوره یک ساله که از فروردین تا اسفند ماه سال 1386 به طول انجامید، صورت گرفت. برای تخمین پارامترهای رشد از برنامه ELEFAN موجود در نرم افزار FiSAT II استفاده شد. L¥، 42.8 سانتی متر و K، 0.7 در سال (با استفاده از جستوی خودکار Automatic Search موجود در برنامه ELEFAN) و L¥، 46.6 سانتی متر و K، 0.8 در سال (با استفاده از روش شفرد) تخمین زده شد. ضریب مرگ و میر طبیعی 1.24 در سال، ضریب مرگ و میر کل 3.45 در سال و ضریب مرگ و میر صیادی 2.21 در سال بدست آمدند. با استفاده از این نرم افزار از طریق شیوه باتاچاریا گروه های سنی مربوط به ذخیره ماهی صبور جدا شدند. ضریب بهره برداری 0.64 در سال محاسبه شد. نتایج نشان داد که این گونه تحت فشار صید و صیادی قرار دارد.

ارزیابی ذخایر ماهیان خاویاری در حوزه جنوبی دریای خزر (آب های ایران) با هدف تعیین ترکیب گونه ای، فراوانی نسبی، فراوانی مطلق و میزان توده زنده گونه های مختلف تاس ماهیان انجام گرفت. در این مطالعه، 90 ایستگاه براساس طرح طبقه بندی تصادفی انتخاب و از روش مساحت جاروب شده برای برآورد ذخایر استفاده شد. در اعماق کم تر از 10 متر از ترال 90 متری و برای مناطق با عمق بیش تر از 10 متر از ترال 24.7 متری استفاده شد. مدت زمان ترال کشی در هر ایستگاه 30 دقیقه و سرعت شناور 2.5-3 گره دریایی بود. در گشت پاییز 1382 تعداد 127 عدد ماهی صید شد که شامل 90 عدد تاس ماهی ایرانی، 34 عدد ازون برون، 2 عدد شیپ و 2 عدد فیل ماهی بود. در گشت پاییز 1388 تعداد 62 عدد ماهی شامل 52 عدد تاس ماهی ایرانی، 8 عدد ازون برون و 2 عدد تاس ماهی روسی صید شد. در هر دو گشت تاس ماهی ایرانی با بیش از 70 تا 83 درصد بالاترین درصد صید را نسبت به سایر گونه ها داشت. صید در واحد تلاش (CPUE) در پاییز 1382 معادل 1.69 عدد در هر ترال و در پاییز 1388 معادل 0.69 عدد در هر ترال بود. فراوانی مطلق ماهیان خاویاری در پاییز 1382 معادل 7930400 عدد و پاییز 1388 معادل 3462800 عدد برآورد گردید. وزن توده زنده ماهیان خاویاری نیز در پاییز 1382 معادل 14913.4 تن و در گشت پاییز سال 1388 معادل 3014.3 تن برآورد شد. تعداد ماهی تجاری صید شده در پاییز 1382 معادل 7 عدد، شامل 5 عدد ازون برون و 2 عدد فیل ماهی و در گشت پاییز 1388 تعداد 5 عدد شامل 4 عدد تاس ماهی ایرانی و 1 عدد ازون برون بود. فراوانی کل ماهیان خاویاری تجاری در پاییز 1382 معادل 281330 عدد و در پاییز 1388 معادل 277677 عدد برآورد شد. وزن توده زنده ماهیان خاویاری تجاری در گشت پاییز 1382 معادل 5518.1 تن و در پاییز 1388معادل 2193.5 تن برآورد گردید.

در این بررسی اثر تغییرات شوری بر برخی شاخص های رشد و بقا ماهی پافر (Tetraodon biocellatus) در قالب یک طرح آزمایشی مطالعه گردید که در آن مقادیر صفر، 5، 10 و 15 گرم نمک دریا در لیتر، تیمارهای آزمایش را تشکیل دادند. 36 قطعه بچه ماهی مورد استفاده در این آزمایش از یک مولد ماده تولید شده بودند که متوسط وزن و طول اولیه آن ها به ترتیب 2 گرم و 2.5 سانتی متر بود. شاخص های طول، وزن، رشد و بقا، به صورت هفتگی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین اثر شوری بر سلول های کلراید آبشش و اجسام مالپیگی کلیه ها نیز بررسی گردید. نتایج حاصله حاکی از آن بود که با افزایش شوری، تعداد سلول های کلراید آبشش ها افزایش و تعداد اجسام مالپیگی کلیه ها کاهش یافته بودند. بیش ترین رشد طولی در شوری 10 قسمت در هزار و بیش ترین بقاء در شوری 5 قسمت در هزار مشاهده شد. اختلافات ایجاد شده در شاخص طول ماهی ها توسط تیمارهای مختلف معنی دار نبود (P<0.05)، ولی در مورد شاخص وزن، اختلافات مذکور از هفته چهارم به بعد معنی دار گردیدند (P<0.05) که البته این اختلافات در هفته-های پنجم و ششم بسیار معنی دار شدند. همچنین تیمارهای آزمایشی در مورد شاخص بقاء اختلافات معنی داری را سبب نشدند (P<0.05). نتایج نشان داد که ماهی پافر در برابر تغییرات شوری آب از صفر تا 15 گرم در لیتر تلفات چشمگیری نداشت که این موضوع حاکی از سازش پذیری گونه مذکور به تغییرات شوری است. لذا به نظر می رسد امکان نگهداری این ماهی در آکواریوم های آب شیرین میسر باشد.

ماهی کفال پوزه باریک (Liza saliens) یکی از گونه های با ارزش و اقتصادی دریای خزر است که تاکنون مطالعه ای در مورد ژنتیک جمعیت آن انجام نشده است. در این بررسی به منظورتعیین ساختار ژنتیک جمعیت ماهی کفال پوزه باریک در دو منطقه غربی (انزلی)، شرقی (تالاب گمیشان) حوضه جنوبی دریای خزر از روش توالی یابی ژن 16 rRNA S میتوکندریایی استفاده شد. توالی بدست آمده از ژن مورد نظر bp552 بود. در مجموع بین 7 هاپلوتایپ متفاوت و33 جایگاه متغیر بدست آمد. تنوع هاپلوتایپی و نوکلئوتیدی در نمونه های کل مناطق به ترتیب برابر 0.44 و 0.007 بود. نتایج بدست آمده از فاصله ژنی میزان پایینی از فاصله ژنی را در نمونه های دو منطقه نشان داد. برآورد جریان ژنی حاکی از وجود جریان ژنی دربین نمونه های دومنطقه بود و بین دو منطقه جدایی تولید مثلی وجود نداشت. همچنین تفاوت ژنتیکی معنی داری بین دومنطقه مشاهده نشد (P³0.05) و می توان عنوان نمود که جمعیت یکسانی از ماهی کفال پوزه باریک در مناطق مورد بررسی وجود دارد.

برخی از خصوصیات زیستی ماهی حلوا سیاه دردوره زمانی 1382-1383 در دریای عمان سواحل سیستان و بلوچستان مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس فراوانی مراحل جنسی پیشرفته یک دوره تخم ریزی طولانی برای ماهی حلواسیاه از اسفند تا آذرماه مشخص شد که با مقایسه آن به وسیله شاخص گنادی (GSI) دو اوج تخم ریزی شامل اوج قوی در مرداد و اوج ضعیف در اسفند ماه تعیین گردید. براساس میانگین طول بلوغ جنسی (39 سانتی متر=Lm50%) و احتساب صید ماهی حلوا سیاه از طول 39 سانتی متر، چشمه استاندارد (گره تا گره مقابل) برای صید این گونه 167.7 میلی متر با نخ مولتی فیلامنت محاسبه گردید. در بررسی محتویات معده کرم های حلقوی و لارو میگو هرکدام با 29 درصد بیش ترین سهم را دارا بودند. با استفاده از اطلاعات فراوانی طولی، پارامترهای پویایی جمعیت گونه فوق محاسبه و ضریب بهره برداری برابر 0.54=E برآورد گردید که نشان از افزایش سطح بهره برداری می باشد. طول بی نهایت (L¥)69.1 سانتی متر، میزان مرگ و میر طبیعی (M)، مرگ و میر صیادی(F)  و مرگ و میر کل (Z) به ترتیب 0.57، 0.93، 1.72 و همچنین ضریب رشد(K)0.26 در سال محاسبه گردیدند. همچنین رابطه طول و وزن ماهی حلوا سیاه محاسبه شد و مقادیر a، b و r2 (ضریب همبستگی) به ترتیب 0.048، 2.8121 و 0.98 بدست آمد.

ریز جلبک اسپیرولینا، جلبک سبز آبی ارزشمندی است که به دلیل ارزش غذایی، خواص دارویی، پروتئین بالا، ویتامین ها، مواد معدنی و رنگدانه های طبیعی از جمله فیکوسیانین و کاروتنوئیدها کاربرد فراوانی در صنایع مختلف غذایی، بهداشتی آرایشی، مکمل های غذایی دام، طیور و آبزیان دارد. کلروفیل a تنها کلروفیلی است که در اسپیرولینا وجود دارد. کاروتنوئیدها گروه مهمی از رنگدانه های طبیعی هستند که فقط توسط گیاهان و جلبک ها تولید شده که علاوه بر تولید رنگدانه های طبیعی مفید دارای خواص آنتی اکسیدانی نیز می باشند. در این تحقیق پس از تهیه استاندارد رنگدانه ها از شرکت سیگما آلدریچ و انجام روش های آزمون و خطا برای برخی حلال ها، میزان برخی رنگدانه ها از جمله، کلروفیل a، کاروتنوئیدهایی مانند بتاکاروتن، لیکوپن، زیگزانتین، لوتئین و آستاگزانتین توسط روش های کلاسیک حلال حلال و اسپکتروفتومتری و آنالیز HPLC مورد سنجش قرار گرفت که میزان هر کدام از آن ها به ترتیب 4.3 میکروگرم در میلی لیتر، 7393، 741، 6652، 424 و 0.21 میکروگرم بر گرم بدست آمد.