اکوبیولوژی تالاب (تالاب)
سال:1389 | دوره:1 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

بررسی صید، توده زنده و تولید ماهی در تالاب شادگان از آبان 86 تا مهر 87 مورد بررسی قرار گرفت و شش ایستگاه استقرار صیاد و نمونه برداری فصلی از تالاب شادگان شامل ماهشهر، رگبه، خروسی، کانال، عطیش و جاده آبادان به عنوان ایستگاه های نمونه برداری انتخاب گردید. در این مطالعه جهت تعیین توده زنده از روش تخلیه ای و برای محاسبه تلاش صیادی و میزان صید تخلیه شده به ازای واحد تلاش از طریق سرکشی های تصادفی در هر ماه به محل های ثابت تخلیه صید استفاده گردید. در فصول مختلف سال بیشترین میزان توده زنده در فصل پاییز (17.337 کیلوگرم بر هکتار) و کم ترین در فصل تابستان (19.83 کیلوگرم بر هکتار) و میانگین میزان توده زنده در کل هور شادگان در طی یک سال 57.197 کیلوگرم بر هکتار محاسبه گردید. ماهی کپور معمولی بیشترین میزان توده زنده (63.52 کیلوگرم بر هکتار) و ماهی شیق کم ترین میزان (33.0 کیلوگرم بر هکتار) را به خود اختصاص می دادند. تعداد صیادان فعال در تالاب شادگان در حدود 2370 نفر و بیشترین میزان تلاش صیادی در ماه های بهمن، اسفند و فروردین بوده است. میانگین میزان صید تخلیه شده طی سال در حدود 3837 تن می باشد که بیشترین آن در اسفند ماه (997 تن) محاسبه گردید. همچنین میزان توده زنده در تالاب شادگان حدود 20 گرم بر متر مربع در سال بدست آمد.

شدت بارندگی به وسیله مقدار آن در واحد زمان نشان داده می شود، به طوریکه به بارش روزانه بالای 30 میلی متر بارش سنگین اطلاق می شود. همچنین تعداد روزهای بارندگی بیانگر فراوانی عامل صعود می باشد. در این تحقیق جهت بررسی مقدار بارش روزانه و تعداد روزهای بارندگی 1 میلی متر و بیشتر در حوضه تالاب انزلی از آمار روزانه وابسته به سازمان آب استان گیلان به مدت 5 سال آماری از سال 1381 تا 1386 استفاده شد. هدف تحقیق تحلیل مقدار و تعداد روزهای بارانی و ارایه نقشه های پهنه یندی آن در حوضه تالاب انزلی می باشد. روش کار توصیفی و با استفاده از نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل میانیابی کریجینگ اقدام به تهیه نقشه های پهنه بندی شد. نتایج تحقیق نشان داد که ناحیه رشت دارای بالاترین مقدار بارش روزانه می باشد، که در شمال حوضه منطبق با ایام بارش های پاییزی می باشد. ایستگاه ماسوله رودخان ماسوله با ارتفاع 950 متر دارای کمترین این مقدار در سال می باشد، در حالی که در ایستگاه ماسوله رودخان ماسوله دارای تعداد روزهای همرا با بارندگی بیشتر است، به طوری که در این ایستگاه 10 ماه از سال همراه با بارندگی می باشد. که نشان می دهد هر چقدر به طرف ارتفاعات بالاتر حرکت می کنیم از مقدار بارش روزانه (شدت بارش روزانه) کاسته می شود اما بارش در تعداد روزهای بیشتری ریزش می کند. در بررسی پهنه تعداد روز های بارندگی نیز مشخص شد که بجز جنوب حوضه که دارای تعداد روزهای بارندگی بین 181 تا 246 روز و بقیه سطح حوضه که بشترین قسمت را شامل می شود دارای بیشینه روزهای بارش یعنی 246 تا 311 روز است. همچنین در بررسی پهنه بالاترین مقدار بارش روزانه مشخص شد که قسمت های شمال تا شرق حوضه دارای مقدار بارش روزانه بالای 30 میلی متر (بارش سنگین)، همچنین بیشترین مساحت حوضه دارای بیشینه بارش روزانه 20 تا 30 میلی متر و فقط قسمت های محدود دارای بیشینه بارش روزانه با مقدار 10 تا 20 میلی متر می باشد.

تالاب شادگان بزرگترین تالاب ایران از جمله تالابهای با اهمیت بین المللی است که به مساحت 537700 هکتار در منتهی الیه مسیر رودخانه جراحی در ابتدای خلیج فارس در جنوب غربی ایران واقع شده است. مساحت حوضه آبریز آن 24310 کیلومتر مربع می باشد و در اراضی مسطح جلگه خوزستان قرار دارد. هدف از این تحقیق، مقایسه روند تغییرات ارزش های حفاظتی تالاب شادگان با استفاده از روش استاندارد جهانی، طی دهه های 60، 70 و 80 است. در این تحقیق سعی شد که با توجه به منابع و امکانات موجود در محدوده تالاب و با استفاده از معیارهای ارزش گذاری حفاظتی،Salm and Price IMO, IUCN به بررسی روند تغییرات ارزشهای حفاظتی تالاب در دهه های 60، 70 و 80 پرداخته و مقایسه ای از ارزشهای حفاظتی آنها طی این دوره ارایه نماید. معیارهای مندرج در این متدها شامل 14 معیار اصلی و 22 معیار فرعی بوده است. پس از تکمیل کلیه اطلاعات موجود، ارزشگذاری و وزن دهی این معیارها برای تالاب صورت گرفت که در نهایت تالاب شادگان با کسب 101 امتیاز (از مجموع 140 امتیاز) در دهه 60، 110 امتیاز در دهه 70 و 111 امتیاز در دهه 80 (از مجموع 150 امتیاز) پتانسیل و قابلیت اختصاص به عنوان منطقه حفاظت شده ساحلی دریایی یا پناهگاه حیات وحش ساحلی دریایی را کسب نمود.

تالاب بین المللی انزلی در سواحل جنوبی دریای خزر در اثر فعالیت های انسانی در فهرست تالاب های تخریب شده مونترو قرار گرفته است. در تالاب روند تخریب از محدوده بیرون به طرف داخل ملموس تر و شدیدتر است از این رو هدف اصلی این پژوهش شناسایی سپر تالاب با رویکرد علمی و سیستمی به عنوان یک ابزار کار آمد مدیریتی برای جلوگیری از گسترش روند "تخریب از حاشیه به داخل" در اثر تغییر کاربری های زمین و توسعه نامتناسب است. برای تعیین سپر تالاب انزلی در سال 1387، با فرض بر قرار گرفتن سپر تالاب انزلی در محدوده 500 متری تالاب در اطراف تالاب سپرهای 100، 200، 300، 400 و 500 متری در نظر گرفته شد. پهنه تالاب انزلی شامل بخش آبی (لاگون)، مرکزی، سلکه، سرخانکل، بخش شرقی و سیاه کشیم در 13 قسمت بر اساس متغییرهای تعداد قطعه پرنده، تعداد گونه پرنده، تعداد گونه های ماهی و پرنده تهدید شده، غلظت T-N ,T-P و COD در آب تالاب، مساحت کاربری مسکونی و کشاورزی تا شعاع 500 متری تالاب، مورد بررسی قرار گرفت و قسمت های حساس تر شناسایی شدند. 5 سپر در اطراف تالاب انزلی تا شعاع 500 متری تالاب در نظر گرفته شد. در هر سپر با تحلیل خوشه ای زمینهای حاشیه ای مجموعه تالاب انزلی به 5 خوشه همگن تقسیم شد و با مقایسه خوشه ها سپر تالاب انزلی در قسمت های مختلف بین 100 تا 500 متر تعیین شد. در نهایت محدوده سپر در اطراف حسین بکنده و سلکه 500 متر در جنوب بخش غربی، مرکزی، تمام بخش شرقی و بندر انزلی 400 متر در منطقه سیاه کشیم 300 متر، سرخانکل 200 متر و در شمال بخش غربی تالاب 100 متر در نظر گرفته شد.

در سالهای اخیر به علت پدیده خشکسالی و کاهش بارندگی در استان خوزستان میزان شوری آب برخی مزارع پرورش ماهی به 9ppt رسید که به علت تلفات ماهی آمور خسارات زیادی به آبزی پروری استان وارد شد لذا، هدف مطالعه حاضر ارزیابی تاثیر شوری بر رشد و بازماندگی ماهی آمور (Ctenopharyngodon idella) انگشت قد بود. بدین منظور ماهیان آمور انگشت قد (069.0±004.10 سانتی متر،239.0±55.12 گرم) در مخازن 250 لیتری به تعداد 15 قطعه ماهی در هر مخزن در دمای (35.1±16.24) درجه سانتی گراددر گروههای شوری12ppt ، 9، 6، 3 و آب شیرین به عنوان شاهد برای مدت 21 روز قرار گرفتند. هر تیمار دارای سه تکرار بود. در مدت آزمایش (شهریور 1388 تا آبان 1388)، تغذیه ماهیان با استفاده از غذای پودری به میزان 3% وزن بدن دو بار در روز صورت می گرفت. پس از 21 روز نتایج حاکی از آن بود که افزایش شوری تا 3ppt بر افزایش وزن بدن، نرخ رشد ویژه و افزایش طول بدن تاثیری ندارد اما شوری های بالاتر 6ppt) و 9) تاثیر منفی بر بازماندگی ماهی داشتند. در شوری 12ppt همه ماهیان قبل از 14 روز تلف شدند. رشد ماهی به طور معنی داری در شوری بیش از 3ppt کاهش یافت. ماهی آموریک ماهی استنوهالین آب شیرین است که تا شوری 3pptx را به راحتی و بدون علایم استرس تحمل می کند. این نتایج نشان می دهد که ماهی آمور می تواند به راحتی تا شوری 3ppt پرورش یابد.

در این بررسی تعداد 181 عدد ماهی سرخ باله (75 عدد نر و 106 عدد ماده) با استفاده از تور گوشگیر (Gill net) از فروردین تا اسفند 87 در تالاب انزلی صید گردیدند. نمونه های مورد مطالعه با استفاده از تخته بیومتری و کولیس زیست سنجی شدند. برای اندازه گیری طول چنگالی نمونه های کوچک از کولیس های دیجیتال یا معمولی و برای توزین نمونه ها از ترازوی دیجیتال با دقت 01.0 گرم استفاده به عمل آمد. محدوده سنی نمونه ها از +0 تا +2 سال بود. میانگین طول چنگالی و وزن نمونه ها به ترتیب 5.20±99.133 میلی متر و 4.23±02.46 گرم تعیین گردید. آزمون توکی اختلاف معنی داری را در طول چنگالی جنس های نر و ماده نشان داد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS، آزمون آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) و ضریب رگرسیون و جهت رسم نمودار از نرم افزار Excel استفاده گردید. رابطه بین طول چنگالی و وزن کل ماهیان به صورت 145.3 W=0.0000087 FL و میزان همبستگی 96 r=درصد تعیین شدند که معادله رگرسیونی در ماهیان نر W=00000979 FL3.119 با 2.97 = r2درصد و در ماده ها معادله W=0.00000655 FL3.205 و با 1.94 = 2 rدرصد بدست آمد.

در این مطالعه صفات مورفومتریک و زیست سنجی گونه سیاه ماهی با نام علمیCapoeta fussca واقع در قنات مهدی آباد، حاجی آباد، پایین دست مود، علی آباد و امیر آباد شهرستان بیرجند (خراسان جنوبی) مورد بررسی قرار گرفته است. نمونه برداری به صورت ماهانه از مهرماه سال 1385 تا فروردین ماه سال 1386 به وسیله تور سالیک با اندازه چشمه 6 میلی متربطور تصادفی صورت گرفت. نمونه ها پس از صید به آزمایشگاه منتقل و مورد زیست سنجی قرار گرفتند. نتایج حاصل از بررسی 319 قطعه جنس نر و 470 قطعه جنس ماده (جنسیت 11 قطعه مشخص نگردید) از این گونه نشان داد که میانگین وزن کل جنس نر و ماده به ترتیب 23.9±85.21 گرم و 47.18±27.27 گرم، میانگین طول استاندارد جنس نر و ماده نیز به ترتیب 324.1±54.10 سانتی متر و 179.2±5.11 سانتی متر بود. رابطه بین طول و وزن در این ماهی به صورت BW=0.0278×TL2.8234 در جنس نر و BW=0.0271×TL2.8294 در جنس ماده بدست آمد. شاخص خالی بودن دستگاه گوارش (CV) در این گونه برابر با 25% و میزان ترجیح غذایی (Fp) برای مواد گیاهی 6.86 و برای بنتوزها 3.13 محاسبه گردید. نسبت جنسی ماده به نر در مجموع حدود 47.1 به 1 می باشد و با استفاده از آزمون کای مربع (X²) اختلاف معنی داری بین نسبت جنسی دو جنس نر و ماده مشاهده گردید (P<0.01) . همچنین بیشترین و کمترین میزان شاخص های گنادی(GSI) ، کبدی (HSI) و شاخص تغذیه، در جنس نر و ماده به ترتیب در اسفند ماه و آذر ماه می باشد.

شاخص های بیولوژیکی یکی از روشهای جدید ارزیابی شاخص زیستی و کیفیت منابع آبی می باشند. در این راستا حشرات آبزی کفزی به علت داشتن غنای گونه ای و درجات مختلفی از تحمل در برابر آلود گی های آلی آبهای جاری، به عنوان شاخص های مفید در اندازه گیری کیفیت آب مورد استفاده قرارمی گیرند. این تحقیق در سال 1387 به منظور تعیین شاخص زیستی (Biotic Index) و کیفیت آب سه رودخانه مهم کریم چای، لوندویل و چلوند شهرستان آستارا انجام گرفت. نمونه برداری از مکانها های مورد مطالعه بر اساس پیشنهاد (Hauer and Benke, 1987) به صورت ماهیانه انجام گرفت. در این بررسی 26 خانواده از 7 راسته حشرات آبزی کفزی شامل راسته های Coleoptera، Ephemeroptera، Odonota، Diptera، Hemiptera، Trichopteraو Collembla جمع آوری و شناسائی گردید که در هر سه رودخانه راسته های Diptera و Coleoptera جمعیت غالب را تشکیل داده بودند. در سال 1387 درجه شاخص زیستی رودخانه های کریم چای و لوندویل به ترتیب 11.6 و 79.5 محاسبه گردید و کیفیت آب هر دو رودخانه نسبتا ضعیف (احتمال آلودگی قابل توجه) برآورد شد. همچنین درجه شاخص زیستی رودخانه چلوند 33.5 با کیفیت آب نسبتا خوب (احتمال آلودگی نسبتا قابل توجه) بر آورد گردید.

این مطالعه به منظور سنجش فلزات سنگین کادمیوم و سرب در بافت های عضله و کبد ماهی شیربت (Barbus grypus) در رودخانه دز در تابستان 1388 صورت گرفت. ابتدا 48 نمونه ماهی در اندازه های تصادفی توسط تور گوشگیر رودخانه ای از رودخانه دز بعد از شهرستان دزفول (روستای علی آباد) صید گردید. پس از جداسازی بافت ها، روش هضم مرطوب بر روی نمونه ها انجام شد و با کمک دستگاه جذب اتمی میزان تجمع عناصر سنگین مشخص گردید. در این تحقیق میانگین غلظت فلزات سنگین کادمیوم و سرب در عضله ماهی شیربت به ترتیب 0997.1 و 2944.1 میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک و در کبد به ترتیب 3497.1 و 5525.1 میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک بود. در این بررسی با استفاده از نرم افزار SPSS 17 و به کمک آزمون t آنالیز آماری انجام شد. در این تحقیق میزان تجمع سرب در بافت های عضله و کبد اختلاف معنی داری داشت (P<0.05) درحالی که میزان تجمع کادمیوم در بافت های مورد بررسی اختلاف معنی داری نداشت. میزان تجمع این فلزات در بافت خوراکی (عضله) از حد مجاز سازمان بهداشت جهانی (WHO) بالاتر بود.