نهال و بذر
سال:1385 | دوره:22 | شماره:2 |تعداد مقالات:14

چهار رقم پنبه در سال 1381 به صورت یک طرح دای آلل یک طرفه با یکدیگر تلاقی داده شدند و در سال 1382 والدین و نتاج F1 حاصل از آن ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و دو منطقه ایستگاه تحقیقات پنبه کاشمر (مکان بدون تنش) و روستای سعدالدین کاشمر (مکان شور) کاشته شدند. تجزیه دای آلل برای صفات عملکرد وش، وزن قوزه، تعداد قوزه در بوته، درصد زودرسی و تعداد بوته بارده در واحد سطح بر مبنای روش 2 گریفینگ (مدل II) انجام شد. در محیط بدون تنش، واریانس ژنوتیپ ها فقط برای وزن قوزه در سطح احتمال 1% معنی دار و در محیط تنش برای صفات عملکرد وش و تعداد بوته بارده در واحد سطح در سطح احتمال1% معنی دار بود. اثر ترکیب پذیری عمومی وزن قوزه در محیط بدون تنش و صفات عملکرد وش و تعداد بوته در واحد سطح در محیط شور، در سطح احتمال 1% معنی دار شدند. اثر ترکیب پذیری خصوصی برای صفت وزن قوزه در محیط بدون تنش و صفت تعداد بوته در واحد سطح در محیط تنش در سطح احتمال 5% و برای عملکرد وش در محیط تنش در سطح احتمال 1% معنی دار بود. تجزیه دای آلل مرکب (تجزیه دای آلل روی داده های مرکب) نشان داد که در کنترل ژنتیکی هرسه صفت وزن قوزه، عملکرد وش و تعداد بوته بارده در واحد سطح، واریانس ژنتیکی افزایشی اهمیت نسبتا بیشتری داشت. مقدار وراثت پذیری عمومی برای همه صفات بالا بود. در شرایط بدون تنش، وزن قوزه، از وراثت پذیری خصوصی متوسط (6/18 درصد) برخوردار بود. در شرایط تنش، وراثت پذیری خصوصی عملکرد پایین (64/5 درصد) و در مورد تعداد بوته بارده در واحد سطح متوسط (38/19) بود.

در این پژوهش تاثیر ده رقم مرکبات شامل لیمو شیرین (Citrus limettioides Tanaka) ، لیمو آب (C. aurantifolia Swingle) ، لیمو لیسبون [C. limon (L) Burm F.] ، پرتقال محلی [C. sinensts (L) Osbeck] ،  نارنگی کلمانتین (C. reticulate Blanco) ، گریپ فروت (C. paradisi Macfadyen) ، نارنگی کارا (ساتسوما ´ گینگ)، بکرایی (C. limettioides ´ C. reticulate)، ولکامریانا (C. volkameriana Ten. And Pasq) و نارنج (C. aurantium L.) به عنوان پایه بر رشد رویشی ماده خشک و ترکیبات معدنی پیوندک لیمو آب رشد یافته در شرایط خاک آهکی در قالب یک طرح کاملا تصادفی با ده تیمار (پایه) و پنج تکرار در گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که پایه تاثیر زیادی بر میزان رشد رویشی و ترکیبات معدنی پیوندک لیمو آب دارد. بسته به نوع پایه، میزان رشد رویشی، ماده خشک و مقدار عناصر معدنی در پیوندک متفاوت بود. بیشترین طول پیوندک روی پایه های لیمو آب لیموهای لیسبون، بکرایی و ولکامریانا و کمترین آن در نارنگی کارا مشاهده شد. تجزیه برگ برای یازده عنصر، تفاوت های معنی داری بین پایه ها نشان داد. بیشترین میزان نیتروژن در شاخساره پیوندک روی پایه بکرایی، فسفر روی ولکامریانا و بکرایی، پتاسیم روی نارنگی کارا، کلسیم روی نارنج، منیزیم روی پرتقال و نارنگی کلمانتین، سدیم، آهن و بر روی گریپ فروت، مس روی ولکامریانا، روی (Zn) روی لیموآب و نارنگی کلمانتین و منگنز روی لیمولیسبون به دست آمد. به طور کلی پیوندک روی پایه ولکامریانا رشد رویشی سریع تر و ترکیبات معدنی در حد بالاتری نسبت به سایر پایه ها داشت.

این بررسی به منظور تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت لاین های والدینی و مطلوب ترین تراکم بوته لاین مادری به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال های 1381 و 1382 در منطقه زرقان استان فارس به اجرا درآمد. تاریخ های کاشت (15 و 30 اردیبهشت، 14 و 29 خرداد و 13 تیر) به عنوان فاکتور اصلی و فاصله بوته روی ردیف والد مادری در سه سطح 15، 18 و 21 سانتی متر به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل نشان داد که تاریخ کاشت اثر معنی داری بر عملکرد و اجزا عملکرد دانه (تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف بلال، وزن هزار دانه و عمق دانه) دارد. بهترین تاریخ کاشت 14 خرداد با تولید 604/4 تن در هکتار بذر ذرت سینگل کراس 704 بود. فاصله بوته روی ردیف مادری نیز اثر معنی داری بر روی عملکرد بذر لاین مادری داشت ولی روی اجزا عملکرد اثر معنی دار نداشت، به طوری که بالاترین عملکرد مربوط به تراکم بیشتر (66700 بوته در هکتار) بوته مادری (فاصله بوته 15 سانتی متر) بود که با تراکم های کمتر اختلاف معنی دار داشت. اثر متقابل تاریخ کاشت و تراکم برای عملکرد لاین مادری معنی دار نبود. فاصله ردیف مادری تا پدری در درصد تلقیح و نهایتا عملکرد لاین مادری اثر معنی دار داشت و ردیف های مادری نزدیک تر پدری، هم درصد تلقیح و هم عملکرد بالاتری نسبت به ردیف های دورتر داشتند. در سال دوم آزمایش در منطقه زرقان آلودگی شدیدی از بیماری ویروسی کوتولگی زبر ذرت ظاهر شد که تاریخ کاشت 15 و 30 اردیبهشت ماه (تاریخ کاشت اول و دوم آزمایش) به شدت تحت تاثیر قرار گرفتند و باعث افت عملکرد در کرت های مربوط به این دو تاریخ کاشت شد، طوری که تاریخ کاشت اول که در سال اول بیشترین عملکرد را تولید کرد در سال دوم کمترین عملکرد را داشت.

به منظور بررسی همبستگی صفات مختلف با عملکرد دانه گندم در تنش شوری، آزمایشی در سال زراعی 79-1378 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی رودشت در استان اصفهان انجام شد. تعداد 42 لاین و رقم گندم در قالب یک طرح لاتیس مستطیل سه گانه کاشته شدند و در طول دوره رشد با آب دارای هدایت الکتریکی 12 (EC) دسی زیمنس بر متر (شوری متوسط برای گندم) آبیاری شدند. در طول دوره رشد، عملکرد دانه و صفات زراعی مختلف اندازه گیری شدند. ضرایب همبستگی ساده بین صفات و معادله رگرسیون چند متغیره خطی مرحله ای بین عملکرد دانه و صفات دیگر محاسبه گردید. نتایج نشان داد که دوره پر شدن دانه و تعداد سنبله در مترمربع بالاترین همبستگی را با عملکرد دانه داشتند و در رگرسیون مرحله ای نیز دوره پر شدن دانه اولین متغیری بود که وارد معادله گردید. تجزیه علیت براساس متغیرهای وارد شده در مرحله نهایی رگرسیون مرحله ای یعنی دوره پر شدن دانه، عملکرد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع و ارتفاع بوته و تعداد دیگری از متغیرها نشان داد که دوره پر شدن دانه بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت و اثر غیرمستقیم دوام سطح برگ پرچم و طول پدانکل نیز از طریق دوره پر شدن دانه مثبت و بالا بودند. صفات تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله نیز اثر مستقیم نسبتا بالایی بر عملکرد دانه داشتند. با توجه به عملکرد دانه، ژنوتیپ های روشن، برکت، DH2-390-1563F3Chds/5/Anza/3/Pi/Hys/4/1-66-75 ، پیشتاز، 1-66-22/Inia ، 1-67-78/5/Cnn/Knakoy//Kc66/3/Skp35/4/vee "s" و شیراز یا بیش از 4 تن در هکتار به عنوان برترین ژنوتیپ ها در شرایط مورد مطالعه تعیین و جهت بررسی های تکمیلی گزینش شدند.

به منظور ارزیابی مقاومت لاین های امیدبخش جو دیم نسبت به بیماری لکه قهوه ای نواری (Pyrenophora graminea) که در سال های اخیر تبدیل به یکی از مهم ترین بیماری های جو در کشور شده است، بذر 44 لاین مربوط به آزمایش های یکنواخت سراسری موسسه تحقیقات کشاورزی دیم، در مجاورت بذرهای آلوده ارقام زرجو، والفجر، پروداکتیو، افضل و ارقام محلی جمع آوری شده از سال قبل جهت آلوده سازی در حین گلدهی، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی (با سه تکرار) در مناطق گرگان، کرج، مراغه و میاندوآب کاشته شدند. به موازات آن، نمونه های جو آلوده به بیماری از مناطق فوق جمع آوری و قارچ عامل بیماری جداسازی و خالص سازی شد و در آزمون گیاهچه ای، در شرایط کنترل شده در گلخانه مورد استفاده قرار گرفتند. از درصد بوته های آلوده یادداشت برداری به عمل آمد. در آزمایش مزرعه ای به دلیل عدم یکنواختی در گلدهی لاین ها و یا شرایط نامساعد جوی، در هیچ یک از مناطق آلودگی یکنواخت و کافی روی لاین های آزمایشی ظاهر نشد. حساس ترین لاین ها با بیشترین درصد آلودگی گیاهچه ای،Pirat1//Aljer/Ceres 362-1-1IC ،T-2(2R)//Lignee131/Arabia Abiad ، Alpha/Gumhuriyet//Ligkee-131 و Yesevi-93 و مقاوم ترین لاین در برابر جدایه های مورد مطالعه 4679/105//Yea132TH/3/Tipper و پس از آن لاین هایICB-100974/Action ، Alpha//Sul/Nacta/3/80-5001 و 132TH/Tokak Yia 147 ارزیابی شدند. بر مبنای مقایسه میانگین داده ها، لاین ها به چهار گروه دسته بندی شدند، به طوری که 38% مقاوم و نیمه مقاوم، 51% نیمه حساس، 9% حساس و 2% بسیار حساس بودند. عکس العمل مقاومت در بین جوهای دارای تیپ رشدی بهاره و بینابین بهاره نسبت به تیپ زمستانه فراوانی بیشتری داشت. مقایسه بیماریزایی چهار جدایه به دست آمده از مناطق ذکر شده فوق که دارای بیشترین قدرت تهاجمی روی رقم حساس (زرجو) بودند، برمبنای درصد گیاهچه ای آلوده شده در سطح احتمال 1% نیز نشان داد که آن ها در سه گروه عمده قرار می گیرند.

در این تحقیق هشت رقم سورگوم علوفه ای به نام های KFS1، KFS2، KFS3، Pacific BMR، Chopper، Nectar،Sweet jumbo و Speed feed با استفاده از طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به منظور تعیین مناسب ترین آن ها از نظر عملکرد علوفه، در چهار تکرار به مدت دو سال (83-1382) در کرج مورد بررسی قرار گرفت. کود فسفات آمونیوم بر مبنای 115 کیلوگرم P2O5 و در مجموع 183 کیلوگرم در هکتار نیتروژن در چهار نوبت مصرف شد. از همه تیمارها دو چین علوفه برداشت شد. شش صفت شامل عملکرد علوفه تر، خشک، میزان پروتئین، ارتفاع بوته، قطر ساقه و تعداد پنجه در هر چین اندازه گیری گردید و برداشت از سطح 8/7 متر مربع به عمل آمد. داده های دو سال مورد تجزیه واریانس سالیانه و مرکب قرار گرفت و میانگین ها به روش دانکن مقایسه شدند. نتایج تجزیه واریانس ساده نشان داد بین چین ها در هر دو سال برای همه صفات بجز ارتفاع بوته اختلاف معنی دار وجود دارد. برای عملکرد علوفه تر، خشک، پروتئین و تعداد پنجه چین دوم و برای قطر ساقه چین اول برتر بود.نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد بین سال ها به جز برای عملکرد علوفه خشک و تعداد پنجه، ارقام و اثر متقابل سال × رقم به غیر از قطرساقه اختلاف معنی دار وجود دارد.مقایسه میانگین ها به روش دانکن نشان داد عملکرد علوفه تر با 5/150 تن در هکتار و عملکرد پروتئین با 80/2 تن در هکتار در سال اول، ارتفاع بوته با 9/196 سانتی متر و قطر ساقه با 48/15 میلی متر در سال دوم در گروه اول قرار گرفتند. بیشترین و کمترین علوفه تر را به ترتیب ارقام نکتار با 6/164 و KFS2 با 4/130 تن در هکتار تولید کردند. رقم سویت جامبو بیشترین علوفه خشک، پروتئین و تعداد پنجه را به ترتیب با 38/36 و 88/2 تن در هکتار و 61/3 عدد تولید کرد. بیشترین ارتفاع بوته با 4/214 سانتی متر به رقم اسپیدفید و قطر ساقه با 99/17 میلی متر به رقم KFS2 تعلق گرفت. رقم چاپر در چهار صفت علوفه خشک، پروتئین، ارتفاع بوته و تعداد پنجه به ترتیب با 41/32 و 58/2 تن در هکتار، 2/172 سانتی متر و 11/2 عدد کمترین تولید را به خود اختصاص داد و کمترین قطر ساقه با 61/11 میلی متر را رقم اسپیدفید تولید کرد. نکتار و سوئیت جامبو در این تحقیق، مناسب ترین رقم از نظر تولید علوفه تعیین شدند.

به منظور بررسی اثر میزان آبیاری، مه پاشی و تراکم بوته بر جنبه های کمی بعضی از خصوصیات رویشی و زایشی گیاه راش گندم (Fagopyrum esculentum) ، آزمایشی در ایستگاه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران در سال 1380 انجام شد. در این آزمایش اثر سه عامل رطوبت هوا، مقدار آبیاری و تراکم بوته به صورت آزمایش اسپلیت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. تیمار رطوبت هوا به عنوان عامل اصلی (دارای دو سطح مه پاش شده و مه پاش نشده در نظر گرفته شد و تیمارهای سطوح مختلف آبیاری در دو سطح (40 mm , 20 mm) و تراکم بوته در دو سطح (100 و 3/33 بوته در مترمربع) به عنوان عوامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثر عوامل اصلی و فرعی ذکر شده و اثر متقابل آن ها، بر صفات اندازه گیری شده شامل تعداد دانه در گیاه، عملکرد دانه در گیاه، وزن هزار دانه و وزن خشک پیکر رویشی گیاه معنی دار بود به طوری که صفات ذکر شده در تیمارهای مه افشانی، 40 میلی متر آبیاری و تراکم 3/33 بوته در مترمربع بیشترین میزان را دارا بودند.

انتخاب روش اصلاحی موثر، نیازمند اطلاع دقیق و گسترده از نحوه کنترل ژنتیکی صفات می باشد. به منظور برآورد اثر اپیســـتازی در کــنترل ژنتیکی عملکرد، اجزای عملکرد دانه و برخی صفات مورفولوژیک ذرت، ترکیبـــات B73×MO17 و B73×K74/1 با استفاده از طرح تلاقی های آزمون سه جانبه در سال 1380 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس تلاقی های آزمون L1 (=F2 × P1) ، L2 (=F2 × P2) و L3 (=F2 × F1) در هر دو ترکیب نشان داد که تفاوت معنی داری بین میانگین های تلاقی های آزمون والدینی (L1 و L2 ) برای کلیه صفات مورد بررسی وجود دارد. غیر از تعداد برگ در بوته در هر دو ترکیب، وزن چوب بلال در ترکیب B73×MO17 و فاصله زمانی از گرده افشانی تا ظهور تارهای ابریشمی در ترکیب B73×K74/1 ، میانگین تلاقی با محک B73 برای کلیه صفات مورد مطالعه از تلاقی با محک والدی دیگر (MO17 در B73×MO17 و K74/1 در B73×K74/1) بزرگ تر بود. بنابراین انتظار می رود که در ترکیب های مذکور اینبردلاین B73 نقش مهمی در اثر اپیستازی داشته باشد. آزمون F نشان داد که اپیستازی کل برای کلیه صفات مورد مطالعه در هر دو آزمایش معنی دار بود. همچنین تفکیک اثر اپیستازیِ کل به اجزای قابل تثبیت ( افزایشی× افزایشی) و غیرقابل تثبیت (افزایشی×غالبیت و غالبیت×غالبیت) نشان داد که اپیستازی افزایشی×افزایشی برای تعداد روز تا ظهور تارهای ابریشمی در هر دو تلاقی و فاصله زمانی از گرده افشانی تا ظهور تارهای ابریشمی و ارتفاع بوته در تلاقی B73×MO17 معنی دار (05/0>P) است، در حالی که برای بقیه صفات معنی دار نبود. همچنین مشخص شد که آثار اپیستازی افزایشی×غالبیت و غالبیت×غالبیت برای همه صفات مورد مطالعه در هر دو تلاقی معنی دار است.

در سال های 1382 و 1383 نمونه های قارچ Blumeria graminis f. sp. tritici از استان های مازندران، گلستان و فارس جمع آوری و در گلخانه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج تک کلنی شدند. جمعا 23 جدایه خالص به دست آمد. تعیین پاتوتیپ های جدایه ها با استفاده از ارقام افتراقی (17 لاین تقریبا ایزوژنیک) انجام شد. بدین منظور، پس از کاشت بذرهای ارقام افتراقی گندم در گلدان، در مرحله گیاهچه ای، با هر یک از جدایه ها جداگانه مایه زنی شدند. گلدان ها در گلخانه با دمای22-18 درجه سانتی گراد، رطوبت 100-95 درصد و تناوب نوری 12ساعت تاریکی و 12 ساعت روشنایی نگهداری شدند. بعد از 12 و 16روز در دو نوبت، براساس مقیاس 9-0 از تیپ آلودگی یادداشت برداری گردید. نتایج به دست آمده، 21 پاتوتیپ را مشخص و فرمول بیماریزایی آن ها تعیین شد. محاسبه فراوانی فاکتورهای بیماریزایی در بین پاتوتیپ ها، نشان داد که 95% پاتوتیپ ها دارای فاکتورهای بیماریزایی برای ژن های بیماریزایی Pm3c و Pm5 بودند برای لاین های حاوی ژن هایPm2,6 ،Pm4b ، Pm1,2,9 و Pm2,4b,8 کم ترین بیماریزایی مشاهده گردید. بیماریزایی بر روی مجموعه ژنی Pm1,2,9 اولین بار در ایران گزارش می گردد. در مقایسه فراوانی فاکتورهای بیماریزایی در دو سال متوالی مشخص گردید که برای برخی ژن ها از جمله Pm8 ،Pm4a ،Pm2,6 ،Pm7 ، Pm1,2,9 و Pm2,4b,8 در سال 1383 نسبت به سال 1382 فراوانی بیشتری و برای برخی دیگر از جملهPm3b ،Pm3a ،Pm2 ،Pm1 ،Pm3d ،Pm5 ، Pm6و Pm9 فراوانی کم تری وجود داشت. در مورد Pm3c تغییر محسوسی مشاهده نشد. منطقه قراخیل در مازندران دارای جدایه هایی با بیشترین فاکتورهای بیماریزایی بود.

در حال حاضر عناصر ریز مغذی یکی از مهم ترین عامل ها در افزایش عملکرد و تولید کیفیت بهتر اکثر محصولات زراعی و باغی هستند. در این میان نقش روی در درجه اول اهمیت و نقش بر و آهن در درجات بعدی است. در اثر نقصان بر، با اختلال در تشکیل دانه عملکرد محصول کاهش می یابد. با مصرف اسید بوریک در زراعت آبی، نه تنها عملکرد دانه افزایش می یابد بلکه غلظت این عنصر در دانه نیز به شدت افزایش می یابد که این امر در غنی سازی بذر و افزایش پتانسیل رشد و باردهی آن موثر است. سینگ (Singh, 1979) افزایش عملکردی بین 320 تا 980 کیلوگرم در هکتار را با کاربرد 30 کیلوگرم در هکتار بر از منبع بوراکس گزارش کرد.