نهال و بذر
سال:1380 | دوره:17 | شماره:3 |تعداد مقالات:12

در این تحقیق تکثیر پایه های GF677 از طریق کشت بافت مورد بررسی قرار گرفت، ابتدا مواد گیاهی از جوانه های جانبی و انتهایی در اوایل اردیبهشت ماه جمع آوری و سپس ریز نمونه های تهیه شده با استفاده از کلرید جیوه 0.1% به مدت 6 دقیقه استریل شدند. محیط های کشت (Murashig and Skoog, 1962) MS، MS 1.2 و محیط کشت Knop تغییر یافته که در ماکروالمنت ها تغییراتی داده شده بود در این آزمایش ها مورد بررسی قرار گرفتند. بهترین شاخه زائی با استفاده از محیط کشت Knop تغییر یافته شامل ساکارز 2%، بنزیل آدنین یک میلی گرم در لیتر بدون نفتالین استیک اسید به دست آمد که در این محیط در هر لوله آزمایش حدود 5 ریز قلمه تولید شد و در سطح 1% بین غلظت های هورمونی اختلاف معنی دار وجود داشت. شرایط اتاق رشد شامل 16 ساعت دوره نوری و دمای25 درجه سانتی گراد در روز و 24 درجه سانتی گراد در شب بود. رطوبت نسبی 45 درصد و شدت نور 3000-2500 لوکس تنظیم شد. در مرحله ریشه زائی استفاده از محیط کشت LS (Linsmaier and Skoog, 1965) با 0.3 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید IBA  ، 1.6 میلی گرم در لیتر تیامین و 7 روز دوره تاریکی بهترین نتیجه به دست آمده و 80 درصد نمونه ها ریشه دار شدند سپس گیاهان ریشه دار شده به محیط های خاکی شامل ترکیب 40% پیت و 60% ماسه یا گلدان های توربی فشرده(Jiffy)  منتقل شد که با استفاده از گلدان های توربی فشرده نتایج بهتری به دست آمد. به طور کلی نتایج حاصله نشان داد که استفاده از محیط کشتKnop  تغییر یافته برای ریزازدیادی هیبرید هلو × بادام بر سایر محیط های آزمایش شده مانند MS  وMS1/2  در مرحله شاخه زایی برتری داشته ولی در مرحله ریشه زایی برای به دست آوردن نتایج بهتر باید از محیط کشتLS  استفاده شود و نکته مهم این که برای ریشه زایی این پایه ها دوره تاریکی دارای اهمیت ویژه ای است.

به منظور تعیین فاکتورهای بیماریزائی (Virulence Factors) جدایه های قارچ Pucciinia graminis f.sp. tritici روی گندم در ایران، طی سال زراعی 76-1375 تعدادی نمونه آلوده گندم از مناطق مختلف کشور جمع آوری و به گلخانه منتقل گردید. پس از خالص سازی و تکثیر، جدایه های به دست آمده در گلخانه روی 44 لاین متمایز کننده حامل تک ژن های مقاومت Sr5, 6, 7a, 7b, 8a, 8b, 9a, 9b, 9d, 9e, 9f, 9g, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26+9g, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 34, 35, 36, 37, 38, Tt3+10, Dp2, Gt, Pl, Wld,  مایه زنی و از تیپ آلودگی هر یک با روش رولفز (Roelfs, 1984) یاداشت برداری شد. همزمان به منظور ارزیابی مقاومت گیاهچه ای ارقام و لاین های پیشرفته گندم، تعداد 20 ژنوتیپ پیشرفته گندم نیز مایه زنی و تیپ آلودگی هر یک تعیین گردید. با مایه زنی جدایه های مختلف روی لاین های حامل تک ژن های مقاومت، 20 پاتوتیپ با فرمول بیماریزا / غیر بیماریزای متفاوت برای اولین بار در ایران شناسایی و معرفی گردید. کلیه جدایه ها روی ژن های مقاومت Sr9a, 9d, 9g, 11, 12, 14, 17, 19, 20, 21, 34 بیماریزا بودند. ولی هیچ کدام از آن ها روی ژن مقاومت Sr27 بیماریزا نبود. جدایه جمع آوری شده از خرم آباد با آلوده کردن بیشترین تعداد ژن مقاومت (37 ژن) به عنوان قوی ترین پاتوتیپ و جدایه هایی از اهواز و بوشهر با آلوده کردن 22 ژن مقاومت، ضعیف ترین پاتوتیپ ها شناخته شدند. ارقام و لاین های پیشرفته گندم نیز بر اساس تیپ های آلودگی به دست آمده به سه گروه تقسیم شدند. در گروه مقاوم ارقام و لاین های اترک، آتیلا، Vee/Nac، N-75-2، N-75-4، S-75-14، S-75-19، S-75-4، S-75-16،S-75-5  وS-75-2  قرار گرفتند. گروه حساس نیز شامل لاین های N-75-3،S-75-3  و رقم شاهد (بولانی) بود. سایر ارقام و لاین ها شامل تجن، پاستور، "s" Ton، N-75-5، N-75-8، S-75-17 و S-75-7 نیز عکس العمل های متفاوتی داشته و در گروه سوم جای گرفتند.

جهت بررسی تاثیر گلوتن گندم های با الگوی الکتروفورزی متفاوت در کیفیت نانوایی، دو دسته گندم با زیرواحدهای گلوتنین با وزن مولکولی بالای متفاوت انتخاب شدند. یک گروه با زیرواحدهای 10+5 در مکان ژنی Glu-D1 و گروه دوم با زیرواحدهای 12+2 در همین مکان ژنی که دسته اول از نظر زیرواحدهای دو مکان ژنی دیگر نسبت به دسته دوم برتری داشتند (با امتیاز دهی با روش استفاده شده توسط پین). گلوتن هر دو دسته به روش شستشو استخراج و خشک گردید و سپس گرد گلوتن در سطوح 1%، 2% و 4% به آرد پایه (آرد گندم سردار) با زیرواحدهای 12+2 در مکان ژنی Glu-D1 افزوده شد. خصوصیات فارینوگرافی خمیر و ارزش نانوایی نان های لواش تولید شده بررسی و مقایسه گردید. گلوتن گندم های دارای زیرواحدهای 10+5 نسبت به دسته دوم عموما تاثیر بهتری بر اندیس والوریمتری به ویژه در سطح گلوتن 4% نشان داد. امتیاز نهائی ارزیابی حسی نان لواش توسط هیات داوری نیز بیانگر اثر برتر گلوتن گندم های دسته اول بر کیفیت نانوائی آرد پایه بود.

بیماری پژمردگی فوزاریومی کاهو یکی از بیماری های مهم استان تهران می باشد، به منظور تعیین حساسیت و مقاومت ارقام کاهو تعداد 20 رقم کاهو با منشاء کشورهای ایتالیا، دانمارک، ژاپن، انگلستان، آمریکا و ایران در گلخانه تحت تاثیر جدایه 24 قارچ Fusarium oxysporum f.sp. lactucum قرار گرفت و شاخص های درصد جوانه زنی بذرها، تعداد گیاهان سالم، وزن تازه اندام هوایی، وزن خشک اندام هوائی و وزن خشک ریشه برای ارزیابی مقاومت ارقام مورد استفاده قرار گرفت و مشخص گردید که ارقام Salinas و Grand Rapids نسبت به ارقام دیگر از نظر شاخص های فوق مقاومت بیشتری دارند (P<0.0). در یک بررسی دیگر تعداد 9 رقم کاهو در یک مزرعه آلوده واقع در شهر ری در یک طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار کاشته شد و برای اطمینان از آلودگی مزرعه هنگامی که گیاهان دو برگه بودند با سوسپانسیون اسپور قارچ عامل بیماری مایه زنی گردیدند. نتایج نشان داد که ارقام محلی پیچ اهوازی و محلی اصفهان با صفر درصد آلودگی مقاوم ترین ارقام می باشند و کاهوی سیاه محلی شهر ری و King Crown به ترتیب با میانگین آلودگی 18.22 و 26.2 درصد در شرایط مزرعه حساسیت متوسطی از خود نشان دادند (P<0.01).

این بررسی در سال های 1375-1376 در مزرعه آزمایشی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر انجام شد. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار و چهار تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از مصرف بذر به میزان 130، 150، 170، 190 و 210 کیلوگرم بذر در هکتار. مراحل نشو و نمای زنبور ساقه خوار غلات و مراحل مختلف رشد و نمو گندم قدس در مزرعه آزمایشی مورد بررسی قرار گرفت و پس از پایان یافتن تغذیه لارو و شروع دیاپوز محصول مزرعه آزمایشی برداشت گردید. به منظور تعیین میزان آلودگی در تیمارهای مختلف، نمونه برداری از کلیه تکرارها انجام و پس از شمارش ساقه های سالم و آلوده، درصد آلودگی تعیین شد. درصد سنبله های زودتر از موعد خشک شده، عملکرد دانه و وزن هزار دانه نیز در کلیه تیمارها تعیین و مورد مقایسه قرار گرفت. محاسبات آماری انجام شده نشان داد که بین تیمارهای آزمایشی از نظر آلودگی به زنبور ساقه خوار غلات، عملکرد دانه و وزن هزاردانه اختلاف معنی دار وجود دارد. از نظر درصد آلودگی مشخص گردید که با افزایش تراکم بوته، میزان آلودگی نیز افزایش می یابد. تیمار 130 کیلوگرم بذر در هکتار با میانگین 4.13 درصد کمترین و تیمارهای 210، 170 و 190 کیلوگرم بذر در هکتار به ترتیب با میانگین 8.71، 9.25 و 9.4 درصد بیشترین آلودگی را داشتند. علیرغم پایین بودن درصد آلودگی در مقادیر پایین بذر، به دلیل عملکرد پایین در این تیمار، استفاده از آن قابل توصیه نمی باشد.

این بررسی به صورت کرت های نواری خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در سال 1377 در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر (کرج) اجراء گردید. کرت های عمودی شامل هیبریدهای تجاری دیررس KSC704 و KSC711 و کرت های افقی شامل سطوح تراکم و سربرداری بود. سطوح تراکم شامل 65، 70، 75، 80، 85 و 90 هزار بوته در هکتار و سطوح سربرداری شامل عدم حذف برگ های بالای بلال به همراه گل آذین نر (T1) و حذف برگ های بالای بلال به همراه گل آذین نر و ساقه (T2) در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که حذف مقادیری از سطح فتوسنتزی گیاه ذرت تاثیر منفی معنی داری بر عملکرد دانه ندارد و برداشت مقدار قابل توجهی علوفه در دو هفته بعد از گرده افشانی هیبریدهای ذرت بدون کاهش عملکرد دانه امکان پذیر می باشد. با اعمال تیمار سربرداری بیشترین عملکرد علوفه به میزان 5.45 تن در هکتار در بالاترین تراکم حاصل شد. اعمال تیمار سربرداری نسبت به تیمار شاهد اثر معنی داری روی عملکرد دانه ذرت نداشت اما سبب افزایش وزن هزار دانه به میزان 7 درصد شد. میزان انتقال مجدد ماده خشک اندام های هوایی گیاه (برگ، ساقه و غلاف ها) در هیبریدهای ذرت نقش مهمی در پر کردن دانه داشت و این اندام ها در تراکم 80 هزار بوته در هکتار دارای بیشترین مقدار انتقال مجدد ماده خشک (58 درصد) بودند که با عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی داری داشتند. سهم انتقال مجدد ماده خشک اندام های هوایی در پر کردن دانه در شرایط تنش (نظیر سربرداریی، تراکم بالا و غیره) متفاوت بود و از این نظر سهم ساقه در عملکرد دانه بیشتر بود.

به منظور انتخاب رقم یا ارقام مناسب با عملکرد بالا و کیفیت میوه مطلوب طی نه سال تحقیق (78-1369)، دوازده رقم شلیل داخلی و خارجی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفت. در طول مدت اجرای طرح ارقام شلیل از نظر صفات رویشی، عملکرد و خصوصیات کیفی میوه مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات ثبت شده در هر سال تجزیه واریانس ساده و در پایان آزمایش تجزیه واریانس مرکب شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر سال و رقم بر عملکرد کرت ها و صفات رویشی درختان (قطر تنه، ارتفاع، سطح گسترش تاج و میزان رشد رویشی سالیانه شاخساره ها)  معنی دار می باشد. در مقایسه میانگین تیمارها با آزمون دانکن از نظر عملکرد رقم ایندیپندنس (Independence) با تولید 13318 کیلوگرم محصول در هکتار و رقم سان کینگ (Sunking) از نظر میزان رشد صفات رویشی دارای بیشترین مقدار در بین سایر ارقام شلیل می باشند. نتایج به دست آمده در طول مدت اجرای طرح نشان داد که از نظر سازگاری، صفات رویشی و خصوصیات کمی و کیفی میوه به ترتیب ارقام ایندیپندنس، نکتارد 6 (Nectard 6)، سان کینگ، سان گلد (Sungold)، سفید مشهد و گیوتا (Kuota) نسبت به سایر ارقام برتری دارند و به عنوان ارقام مطلوب برای توسعه کاشت یا جایگزینی در باغ های شلیل در استان اصفهان معرفی می شوند.

آزمایش های کوتاه مدت مقایسه عملکرد (تعداد محیط کم یعنی یک سال در چندین مکان و یا 3 تا 4 سال در یک مکان) یکی از روش های گزینش ارقام پرمحصول می باشند. محققین معمولا در این آزمایش ها از اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط (GE) صرف نظر کرده و گزینش را فقط بر مبنای میانگین عملکرد قرار می دهند. روش های متعددی برای برآورد پایداری ژنوتیپ ها در محیط های مورد پژوهش پیشنهاد شده است. به منظور بررسی همبستگی رتبه ای بین آماره های مختلف پایداری جهت مقایسه پتانسیل کاربرد آن ها در بررسی اثر متقابل GE در آزمایش های کوتاه مدت مقایسه عملکرد، مطالعه ای با سه مجموعه سینگل کراس زودرس در 6 محیط، مجموعه دوم (T2) شامل 9 هیبرید سینگل کراس خیلی زودرس در 6 محیط، مجموعه سوم (T3) شامل 14 هیبرید سینگل کراس دیررس و متوسط رس در 5 محیط بودند. آماره های S2xi، CVi و bi ضریب همبستگی رتبه ای بالائی با یکدیگر داشتند. ضریب همبستگی رتبه ای بین آماره های Wi و δi2  در برابر با 1 بود، که با توجه به نتایج و گزارش های سایر محققین، استفاده یکی از آن ها و ترجیحا  δi2توصیه می گردد. ضریب همبستگی رتبه ای بالایی بین آماره های  δi2 با  S2diوSi2  به دست آمد. ضریب همبستگی رتبه ای کلیه آماره ها به غیر از دو معیار RSM YSi با عملکرد پائین و متغیر بود. ضریب همبستگی رتبه ای بالا و ثابت بین معیارهای YSi و تا حدودی RSM با عملکرد بیانگر این نکته می باشد که استفاده از معیارهای گزینش همزمان برای عملکرد و پایداری، مطمئن تر و با توجه به روند مثبت، منجر به گزینش ارقام پر محصول و پایدار خواهد شد.

به منظور انتقال مقاومت به بیماری سیاهک پنهان معمولی با عامل Tilletia laevis K ühn از ارقام مقاوم به ارقام متداول در منطقه، نظیر سرداری، سبلان، آذر و قرمز قن، اولین تلاقی ساده در سال زراعی 74-1373 بین والدین مورد نظر، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه انجام شد. در این بررسی تعداد 4 رقم مقاوم به عنوان والده بخشنده با ارقام زراعی متداول در منطقه تلاقی داده شدند و در نتیجه در سال اول تعداد 16 تلاقی ساده حاصل گردید نسل F1 حاصل در سال زراعی 75-1374 مورد ارزیابی قرار گرفت و فامیل های مقاوم به این بیماری انتخاب و برای انجام اولین بک کراس (تلاقی برگشتی) انتخاب شدند. لاین های حاصل از دو بار تلاقی برگشتی در سال های زراعی 80-1377 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه در شرایط آلودگی مصنوعی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از سه سال آخر ارزیابی لاین ها نشان داد که حتی در شرایط آلودگی مصنوعی اکثر لاین ها حاصله دارای مقاومت به این بیماری بودند. همزمان با ارزیابی لاین ها در شرایط مایه زنی مصنوعی نسبت به گزینش لاین های مقاوم و مشابه والدین اقدام گردید و لاین های انتخابی به منظور بررسی های تکمیلی در آزمایش های پیشرفته و در نهایت معرفی به زارعین جهت کاشت برگزیده شدند، منظور بررسی های تکمیلی در آزمایش های پیشرفته و در نهایت معرفی به زارعین جهت کاشت برگزیده شدند، که از جمله می توان به لاین های "s"Sardari*2/Kal-Blo، "s"Sabalan*2/Kal-Blo و //Ch74a.630"s"/Pima77/3/CMH24A.630/Bui"s"Sardari*2/4/Ald اشاره نمود.

کشت ارقام اصلاح شده سبب از بین رفتن توده های محلی می گردد و به مرور نسل آن ها با خطر نابودی مواجه می گردد. با توجه به صفاتی که در توده های بومی وجود دارد بایستی این توده ها حفظ گردند. در این طرح 72 نمونه عدس از مناطق مختلف استان فارس شامل بالا ده کازرون، فیروز آباد، آباده، شهرمیان، سده، اقلید، فسا، نی ریز، جعفرآباد، غیاث آباد، داراب، سرحد چهاردانگه، دست ریسی، ده سیاهی، جمال آباد، قنات ابراهیم، سرچاهان، اردکان، رستاق داراب، بابامیدان، قلعه بیگی فهلیان، خمزار، کلکون، قائمیه، اسلام آباد و نورآباد جمع آوری گردید. نمونه های جمع آوری شده در یک آزمایش بدون تکرار با خطوط دومتری کشت شدند و صفات مختلف شامل اندازه برگچه، طول دوره رسیدن، طول دوره گلدهی، ارتفاع گیاه، ارتفاع پایین ترین نیام از سطح زمین، طول غلاف، تعداد دانه در نیام، وزن هزاردانه و عملکرد یادداشت برداری گردید. جهت تعیین درصد عوامل موثر در عملکرد از روش رگرسیون گام به گام استفاده شد که اندازه برگچه، تعداد غلاف و وزن هزاردانه وارد مدل شدند. R2 نشان می داد که 745/0 عوامل موثر در عملکرد مربوط به این سه صفت می باشد. در تجزیه علیت، اندازه برگچه با اثر مستقیم 0.33 بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد نشان داد.