نهال و بذر
سال:1380 | دوره:17 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

به منظور تعیین و معرفی ارقام نخود پرمحصول و سازگار به شرایط دیم منطقه کردستان، آزمایشی با استفاده از 12 رقم نخود سفید در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار به مدت سه سال (77-1375) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم خرکه کردستان به اجراء در آمد و ژنوتیپ های آزمایشی از لحاظ عملکرد دانه و سایر صفات زراعی مورد بررسی قرار گرفتند. در هر سال، عملکرد دانه ارقام به طور جداگانه از طریق تجزیه واریانس ساده مورد آزمون قرار گرفته و در سال سوم، به منظور تعیین اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط، تجزیه واریانس مرکب انجام شد. روابط بین صفات یادداشت برداری شده از طریق برآورد ضرایب همبستگی و پایداری فنوتیپی هر ژنوتیپ با توجه به سه پارامتر میانگین عملکرد دانه، شیب خط رگرسیون (bi) و انحراف از رگرسیون (S2di) بررسی شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب سه ساله در کردستان حاکی از معنی دار بودن اثرات سال، رقم و اثر متقابل سال در رقم برای اغلب صفات بود. همبستگی عملکرد دانه با ارتفاع بوته و وزن 100 دانه منفی و معنی دار و با تعداد دانه در غلاف مثبت و معنی دار برآورد شد. رقم ILC 482 با متوسط عملکرد 1.04 تن در هکتار و لاین 5-61-53 با عملکرد 1.002 تن در هکتار بیشترین عملکرد دانه را تولید نموده و از ثبات و سازگاری متوسطی برخوردار بودند. در مجموع می توان رقم ILC 482 را از لحاظ بالا بودن عملکرد دانه و نوسان کمتر عملکرد طی سال های مختلف، به عنوان رقم پرمحصول و سازگار برای منطقه کردستان توصیه و معرفی کرد.

به منظور برآورد نیاز دمایی چند رقم زردآلو و تعیین ارتباط آن با زمان گل دهی، آزمایش طی سال های 78-1376 روی پنج رقم زردآلوی تجارتی به اسامی نصیری، اردباد، قرمز شاهرود، قربان مراغه و درشت ملایر در ایستگاه تحقیقات باغبانی سهند اجرا شد. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با روش کشت قلمه های تک جوانه ای در محیط با شرایط قابل کنترل به صورت دوره های 15 روزه از اواسط تابستان تا اواخر زمستان انجام و از طریق برآورد واحدهای سرمایی (Chill-units) و مجموعه درجه ساعات رشد (Growth degree hours) مقدار نیاز سرمایی و حرارتی محاسبه گردید. نتایج نشان داد ارقام در دست بررسی با وجود داشتن زمان گل دهی یکسان از نظر مدت زمان مراحل مختلف رکود و مقادیر نیاز سرمایی و دمائی با هم اختلاف داشته و رفتارهای متفاوتی نشان می دهند. رقم قربان مراغه با رکود کوتاه مدت، زودتر از بقیه ارقام خواب فیزیولوژیکی خود را تمام کرده و دارای نیاز سرمایی نسبتاً کمتر و نیاز دمائی بیشتری بود. در صورتی که ارقام نصیری و اردباد زمان رکود طولانی داشتند، دیرتر از بقیه ارقام از خواب خارج شدند و دارای نیاز سرمایی بیشتری بودند.

چاپاتی نوعی نان مسطح و عمدتا غیر تخمیری است که غذای اصلی جمعیت شبه قاره هندوستان را تشکیل می دهد. تاثیر سورفاکتانت ها بر خواص ژلاتینه شدن نشاسته آرد کامل گندم (Whole Wheat Flour = WWF) تجارتی و نیز کیفیت نان چاپاتی تهیه شده از آن در طی نگهداری به مدت 1. 24 و 48 ساعت مورد بررسی قرار گرفت. برای تهیه نان چاپاتی از آرد کامل گندم حاوی 0.25، 0.50 و 0.75 درصد گلیسرول مونواستئارات (Glycerol Mono Stearate = GMS)، سدیم استئاریل لاکتیلات (Sodium Stearyol-2-Lactylate = SSL) و مخلوط (50:50) GMS+SSL استفاده شد. خواص ژلاتینه شدن آرد با استفاده از دستگاه Rapid Visco Analyzer و ویژگی های بافت چاپاتی به کمک دستگاه Texture Analyzer تعیین گردید. امتیاز نهایی در مورد ویژگی های ارگانولپتیکی به عنوان شاخصی از کیفیت ظاهری، عطر و بو، انعطاف پذیری، مقاومت در برابر پارگی و کیفیت خوراکی در طول نگهداری نان چاپاتی بسته به نوع و مقدار سورفاکتانت ها تغییر نمود. نان چاپاتی تهیه شده از آرد کامل گندم به علاوه 0.5 درصد GMS نرم و از لحاظ ظاهری مطلوب تر بوده و ضمن داشتن عطر و بوی مطلوب در طی مدت نگهداری در برابر پارگی از خود مقاومت مطلوبی نشان داد به طوری که می توان آن را یکی از مناسب ترین سورفاکتانت ها برای تهیه و نگهداری نان چاپاتی دانست.

این بررسی بر روی عملکرد 9 رقم و لاین گندم نان از سه عادت رشدی متفاوت (بهاره، بینابین و زمستانه) در دو تاریخ کاشت (کشت زود در اوایل مهر و کشت دیر در اواسط آبان ماه) و طی سه سال زراعی متوالی (77-1374) در منطقه سردسیر دیم مراغه ( با متوسط بارندگی 365 میلی متر و ارتفاع 1720 متر از سطح دریا به طول جغرافیائی 46 درجه و 30 ثانیه شرقی و عرض 37 درجه و 15 دقیقه شمالی) در شمال غربی ایران انجام شد. آزمایش در قالب طرح اسپلیت پلات بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. کرت های اصلی به تاریخ های کاشت و کرت های فرعی به ارقام اختصاص داده شدند و عملکرد دانه ارقام و لاین های آزمایشی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی نشان داد که اثر تاریخ کاشت و رقم در سطح 1% و اثرات متقابل تاریخ کاشت × رقم در سطح 5% بر روی عملکرد معنی دار بودند. مقایسه های گروهی نشان داد که در طول اجرای آزمایش (77-1374)، متوسط عملکرد ارقام با عادت رشدی زمستانه بیشتر از عملکرد ارقام و لاین های دارای عادت رشدی بهاره و بینابین بود و از نظر آماری اختلاف معنی داری وجود داشت (در سطح 1%). مطابق نتایج به دست آمده از این بررسی، در مناطق سردسیر دیم شمال غربی ایران، کشت ارقام و لاین های گندم نان با عادت رشدی زمستانه توصیه می گردد و خط مشی اصلاح گندم در این مناطق در وهله اول باید مبتنی بر تولید و ایجاد ارقام و لاین های زمستانه باشد.

به منظور آگاهی از میزان تنوع در ژنوتیپ های مختلف آپلند(Gossypium hirsutum) در ایران، 35 ژنوتیپ مختلف شامل ارقام وارداتی، دورگ و موتانت موجود در موسسه تحقیقات پنبه ایران در سال های 1376 و 1377 در گرگان مورد ارزیابی قرار گرفتند. بررسی صفات مرفولوژیکی و کمی، تنوع بسیار خوبی را در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه نشان دادند از 15 صفت اندازه گیری شده، 12 صفت در سال 1376 و 11 صفت در سال 1377 دارای اختلاف معنی دار آماری بودند. بررسی نتایج دو ساله نیز اختلاف بین ژنوتیپ های مختلف را از نقطه نظر تمامی صفات مورد مطالعه تایید نمود. در مقایسه میانگین تیمارها با آزمون چند دامنه ای دانکن، رقم جکوروا (Gukurova) از نظر عملکرد در ردیف اول و رقم ورامین در ردیف آخر قرار گرفتند و از نظر زودرسی ارقام شیرپان 603 (Shirpan 603)، شیرپان 539 (Shirpan 539)، بلی ایزوار (Beli Izvor) و استرین شماره 254 در ردیف اول و ارقام تجارتی ساحل و ورامین در ردیف آخر قرار گرفتند. برای گروه بندی ژنوتیپ های مختلف از دو روش آماری چند متغیره تجزیه خوشه ای (Cluster analysis) و تجزیه به مولفه های اصلی (Principal Component Analysis = PCA) استفاده شد که هر دو روش نتایج تقریبا مشابهی را نشان دادند، به طوری که ژنوتیپ های مختلف در چهار گروه متفاوت گروه بندی شدند. بدیهی است که کلاس های دورتر در دورگ گیری ها، هتروزیس بیشتر و نتایج بهتری را نشان خواهند داد و این احتمال وجود دارد که بتوان در طی برنامه های آتی اصلاح پنبه، نتایج مفیدی را از تلاقی دسته های مختلف به دست آورد.

اصلاح مواد ژنتیکی و به نژادی از طریق گزینش بر مبنای صفات زراعی که تحت تنش های محیطی در شرایط زراعی اعمال می گردد امکان پذیر است. با توجه به پیچیده بودن صفت عملکرد دانه و هزینه سنگین ارزیابی مواد ژنتیکی در محیط های مختلف، شناخت رابطه سایر صفات با عملکرد دانه از اهمیت بسزایی برخوردار است. به منظور بررسی اهمیت نسبی صفات زراعی و میزان تاثیر مستقیم و غیرمستقیم آن ها با عملکرد دانه، این تحقیق بر روی تعداد 120 ژنوتیپ جو در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گچساران طی سال زراعی 77-1376 انجام شد. لاین های مزبور در طرح آگمنت مورد مقایسه قرار گرفتند. با استفاده از رگرسیون گام به گام جلو رونده و تجزیه علیت مشخص گردید دوره پر شدن دانه و ارتفاع بوته ضرایب همبستگی بالایی با عملکرد دانه و اثر مستقیم قابل توجهی بر روی آن داشتند و لذا به عنوان معیارهای موثر در گزینش ارقام جو در شرایط تنش پیشنهاد می شوند. در کلیه ژنوتیپ های برگزیده، ارتفاع بوته و دوره پر شدن دانه بیش از میانگین کل ارقام بررسی شده بود.

برای مطالعه نحوه توارث مقاومت به گسترش قارچ Fusarium graminearum در سنبله های گندم در شرایط گلخانه ای، مقاومت شش رقم گندم بهاره(Triticum aestivum L.) با سطوح مختلف مقاومت و 15 نتاج F1 حاصل از تلاقی دی آلل یک طرفه آن ها به دو جدایه قارچ مذکور به روش مایه زنی نقطه ای ارزیابی شد. برای ارزیابی مقاومت، گسترش بیماری 28 روز بعد از مایه زنی بر اساس مقیاس 5-0 یادداشت برداری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تجزیه دیالل به دو روش گریفینگ (روش دوم و مدل ثابت) و جینکز و هیمن انجام و مشخص شد که برای هر دو جدایه اثرات ترکیب پذیری عمومی (GCA) و ترکیب پذیری خصوصی (SCA) معنی دار بوده ولی اثرات GCA نسبت به SCA خیلی بیشتر است. تجزیه واریانس ژنتیکی نیز نشان داد که واریانس ژنتیکی افزایشی مهم تر از غالبیت می باشد. وراثت پذیری عمومی و خصوصی برای جدایه اول به ترتیب 0.89 و 0.63 و برای جدایه دوم به ترتیب 0.86 و 0.59 برآورد شد، در نتیجه انتظار می رود که انتخاب برای صفت مقاومت به فوزاریوم سنبله در نتاج حاصل از تلاقی ارقام مورد آزمایش موثر باشد.

به منظور بررسی همبستگی بین رنگ های مختلف بذر با شدت آلودگی به بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم، در سال زراعی 77-1376 تعداد 121 ژنوتیپ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ساری و 189 ژنوتیپ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان تحت شرایط سیستم مه پاشی (Mist Irrigation) کشت گردیدند. پس از چند مرحله اسپرپاشی با قارچ عامل بیماری (آلودگی مصنوعی)، ارزیابی واکنش ژنوتیپ ها به بیماری و نیز تعیین درصد آلودگی دانه ها پس از برداشت محصول انجام شد. میزان مایه قارچ و تعداد دفعات اسپرپاشی و در نتیجه شدت آلودگی در ایستگاه گرگان به مراتب بیشتر از ساری بود. با توجه به دسته بندی ژنوتیپ ها در پنج گروه رنگ سفید سفید، سفید، کرم، قرمز و قرمز تیره ضرایب همبستگی بین گروه های مختلف رنگ با درصد آلودگی سنبله (Disease Incidence = DIC)، درصد آلودگی سنبلچه (Disease Index = DIX) و همچنین درصد آلودگی دانه تعیین شد. دسته های مختلف رنگ ها برای هر سه پارامتر آلودگی با استفاده از روش مقایسه میانگین ها با تعداد نمونه های نامساوی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان داد که بین رنگ های مختلف در ایستگاه ساری از نظر میزان آلودگی تفاوت معنی داری وجود ندارد ولی در ایستگاه گرگان که شدت آلودگی بالا بود ژنوتیپ هایی با دانه های قرمز، قرمز تیره و پس از آن سفید سفید نسبت به ژنوتیپ های با رنگ دانه سفید و کرم مقاوم تر بودند. از این ویژگی که در شرایط همه گیری شدید تاثیر گذار است می توان برای غربال ژرم پلاسم مقاوم به این بیماری استفاده نمود.

به منظور بررسی اثر تاریخ های مختلف کاشت پائیزه و زمستانه در دو عمق کاشت بر خصوصیات عملکرد ارقام تجاری سیب زمینی، آزمایشی در دو سال زراعی 77-1376 و 78-1377 در مزرعه تحقیقاتی کبوترآباد اصفهان به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. فاکتور اصلی رقم (مارفونا، مورن و کوزیما)، فاکتور فرعی عمق کاشت (10 و 20 سانتی متر) و فاکتور فرعی فرعی تاریخ کاشت (آبان، نیمه دوم بهمن و نیمه دوم اسفند) بود. نتایج نشان داد که تاریخ های کاشت اسفند و بهمن از نظر عملکرد کل، عملکرد غده های درشت (بزرگتر از 55 میلی متر)، غده های بذری (35 تا 55 میلی متر) و غده های ریز (کوچکتر از 35 میلی متر) برتری معنی داری نسبت به تاریخ کاشت آبان دارد. با افزایش عمق کاشت (از 10 به 20 سانتی متر) عملکرد کل و عملکرد غده های درشت به طور معنی داری افزایش نشان داد و در سایر موارد تفاوت معنی داری ملاحظه نشد. مقدار عملکرد کل 40.39 تن در هکتار و عملکرد غده های درشت 27.84 تن در هکتار در رقم مارفونا با اختلاف آماری معنی داری بیشتر از دو رقم دیگر بود. بررسی رشد و نمو گیاهان نشان داد که زودترین زمان غده زائی در گیاهان کشت بهمن ماه و دیرترین آن در گیاهان کشت پاییزه صورت گرفت. تعداد ساقه هوائی گیاهان کشت پاییزه نیز کمتر از گیاهان دو تاریخ بهمن و اسفند بود همچنین کشت پائیزه سبب زودرسی محصول نگردید.

در سال 1364 در یک برنامه مدون، تلاقی های مختلفی در قالب طرح دای آلل کراس کامل بین چندین رقم محلی با کیفیت پخت و خوراک عالی و ارقام پرمحصول اما با کیفیت پایین انجام شد. پس از سه سال مطالعات ژنتیکی، از اطلاعات حاصله در تحلیل های ژنتیکی، انتخاب تلاقی مورد نظر و در نهایت انتخاب تک بوته ها و لاین های برتر مورد نظر، با روش شجره ای، استفاده گردید. نتیجه این تحقیق شش لاین خالص برتر بود که از تلاقی بین ارقام محلی سنگ طارم و حسن سرایی با رقم اصلاح شده آمل 3 به دست آمد. از میان لاین های به دست آمده، لاین D2-12-54 از لحاظ عملکرد و کیفیت نسبت به سایر ارقام اصلاح شده برتر بود و از برخی جهات نیز نسبت به ارقام اصلاح شده پرمحصول از جمله آمل 3 و نعمت برتری خاصی داشت. از جمله خصوصیات برتر این لاین جدید 7 الی 10 روز زودرسی و نیز خواص فیزیکوشیمیایی مطلوب آن می باشد. از لحاظ فیزیکی، دانه های لاین جدید کاملا شبیه طارم و از لحاظ خواص شیمیایی نیز تا حدود زیادی با آن مشابهت دارد. لاین D2-12-54 دارای عملکردی بالغ بر 8 تن در هکتار، نسبتا میان رس، متحمل به آفت کرم ساقه خوار و نسبت به مهم ترین بیماری رایج منطقه (بلاست) کاملا مقاوم است. متوسط ارتفاع آن حدود 100 سانتی متر، مقاوم به ورس، دانه دراز، دارای 26.2 درصد آمیلوز، غلظت ژل کم، درجه ژلاتینی شدن متوسط و عطر و طعم کم می باشد.