پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی
سال:1394 | دوره:7 | شماره:16 |تعداد مقالات:21

در این مطالعه به منظور بررسی تنوع ژنتیکی 45 ژنوتیپ از ژرم پلاسم تیپ های مختلف توتون شامل گرمخانه ای، بارلی و شرقی، از 20 ترکیب آغازگری IRAP و REMAP استفاده شد که از بین این آغازگرها، 5 آغازگر IRAP و 9 آغازگر REMAP قادر به تولید الگوی نواری، با وضوح و چندشکلی بالا بودند و در مجموع 188 مکان را تکثیر کردند که از این تعداد 153 مکان، چندشکل بودند. آغازگر RTR-10 با 22 نوار و RTR-1 با 16 نوار، بیشترین و آغازگر UBC817+RTR1 با 4 نوار، کمترین تعداد مکان های چند شکل را تکثیر کردند. میزان اطلاعات چندشکل نشانگرها بین 0.16 تا 0.33 و شاخص نشانگر از 0.34 تا 6.25 در کل ژنوتیپ های مورد مطالعه متغیر بود. تجزیه خوشه ای به روش UPGMA، 45 ژنوتیپ مورد مطالعه را در پنج گروه قرار داد، که گروه اول شامل تیپ بارلی، گروه دوم شامل تیپ گرمخانه ای و گروه های 3، 4 و 5 شامل ژنوتیپ های شرقی شدند. صحت گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای توسط تابع تشخیص کانونی به روش خطی فیشر 73.3 درصد تایید شد.

در ریزازدیادی درون شیشه ای آنتوریوم القای کالوس از ریزنمونه یکی از مراحل مهم و حساس می باشد. این آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1388 انجام گرفت. رقم مورد استفاده در این پژوهش فایر و ریزنمونه-های مورد استفاده قطعات برگی دارای رگبرگ اصلی و فاقد رگبرگ اصلی بود. برای کالوس-زایی محیط کشت موراشیک و اسکوک تغییر یافته (mMS) حاوی 3 درصد ساکارز، 0.7 درصد آگار، همراه با تنظیم کننده رشدی 2, 4-D در سطوح صفر، 0.04، 0.08، 0.12، 0.16، 0.2 و 0.24 میلی گرم در لیتر و بنزیل آدنین (BA) به میزان 1.0 میلی گرم در لیتر مورد استفاده قرار گرفت. برای باززایی نیز از محیط کشت mMS محتوی 2 درصد ساکارز، 0.7 درصد آگار، 206 میلی گرم NH4NO3، همراه با تنظیم کننده رشدی BA در سطوح 0.25، 0.5، 0.75 و 1.0 میلی گرم در لیتر استفاده شد. 4 هفته پس از کشت، ریزنمونه های دارای رگبرگ اصلی شروع به کالوس زایی نمودند. بدون در نظر گرفتن غلظت 2, 4-D ریزنمونه های برگی دارای رگبرگ اصلی بیشترین درصد کالوس زایی (48.3 درصد) را داشتند. بیشترین درصد کالوس زایی (83.7 درصد) در ریزنمونه برگی دارای رگبرگ اصلی و در غلظت 0.16 میلی گرم در لیتر 2, 4-Dو کمترین درصد کالوس-زایی (12.5 درصد) در ریزنمونه برگی فاقد رگبرگ اصلی و در محیط کشت بدون 2, 4-Dمشاهده گردید. بهترین سطح BA برای باززایی سطح 1.0 میلی گرم در لیتر بود. بیشترین درصد باززایی (20.83 درصد) در غلظت 1.0 میلی گرم در لیتر BA و کمترین درصد باززایی (8.3 درصد) در غلظت 0.25 میلی گرم در لیتر BA مشاهده شد.

در این پژوهش، از جمعیتی متشکل از 196 خانواده F2:4 حاصل از تلاقی دو رقم اصلاح شده و بومی ایرانی به اسامی سپیدرود و غریب جهت شناسایی QTL های صفات مرتبط با کیفیت پخت دانه و تبدیل شلتوک استفاده شد. وجود چندشکلی بین والدین در 550 نشانگر ریزماهواره (SSR) و ده ترکیب آغازگر از نشانگر های AFLP بررسی و سپس نقشه پیوستگی جمعیت بر اساس داده های ژنوتیپی 216 نشانگر چندشکل (105 نشانگر SSR و 111 نشانگر AFLP) تهیه شد. نقشه حاصل 1861.3 سانتی مورگان از ژنوم برنج را پوشش داد و فاصله متوسط بین نشانگرها 8.95 سانتی مورگان بود. نتایج حاصل از مکان یابی فاصله ای مرکب در مجموع تعداد بیست و هشت QTL برای این صفات شناسایی نمودکه تعدادی از QTLهای شناسایی شده کنترل بیش از یک صفت را بر عهده داشتند. برای هر یک از صفات مورد مطالعه یک یا چند QTL کوچک اثر به همراه حداقل یک QTL بزرگ اثر که سهم زیادی از تنوع فنوتیپی صفت را کنترل می کردند، شناسایی شد  QTLهای بزرگ اثر کنترل کننده صفات مورد نظر و نشانگرهای پیوسته با آنها می توانند در برنامه های انتخاب به کمک نشانگر مورد استفاده قرار گیرند.

ساق سیاه کلزا Leptosphaeria maculans، یکی از بیماری های مهم کلزا (Brassica napus) در سراسر جهان می باشد که منجر به خسارت های اقتصادی زیادی شده است. به منظور تعیین تیپ بیماری زا، جدایه های نمونه برداری شده از این قارچ در استان های مازندران و گلستان از سه رقم افتراقی وستار، کوئینتا و گلاسیر استفاده شد. در مجموع از 12 جدایه بدست آمده دو تیپ بیماریزای PG2 و PGT شناسایی گردید. جهت تعیین حساسیت ارقام مختلف کلزا نسبت به این بیماری، 24 رقم از چهارگونه B. napus و B. rapa و  B. junceaو B. nigrs نسبت به دو جدایه بیماری زا مورد آزمون قرار گرفت و در نهایت مشخص گردید از بین ارقام داخلی پاییزه option وPF  (ساری گل) نسبت به PG2 به ترتیب دارای مقاومت و مقاومت نسبی بوده و از بین ارقام زمستانه خارجی Champlein و Adriana به ترتیب دارای مقاومت و مقاومت نسبی می باشند. همچنین ارقام Option و Champlein و Adriana نسبت به جدایه PGT دارای مقاومت نسبی بودند.ساق سیاه کلزا Leptosphaeria maculans، یکی از بیماری های مهم کلزا (Brassica napus) در سراسر جهان می باشد که منجر به خسارت های اقتصادی زیادی شده است. به منظور تعیین تیپ بیماری زا، جدایه های نمونه برداری شده از این قارچ در استان های مازندران و گلستان از سه رقم افتراقی وستار، کوئینتا و گلاسیر استفاده شد. در مجموع از 12 جدایه بدست آمده دو تیپ بیماریزای PG2 و PGT شناسایی گردید. جهت تعیین حساسیت ارقام مختلف کلزا نسبت به این بیماری، 24 رقم از چهارگونه B. napus و B. rapa وB. juncea و B. nigrs نسبت به دو جدایه بیماری زا مورد آزمون قرار گرفت و در نهایت مشخص گردید از بین ارقام داخلی پاییزه Option و PF (ساری گل) نسبت به PG2 به ترتیب دارای مقاومت و مقاومت نسبی بوده و از بین ارقام زمستانه خارجی Champlein و Adriana به ترتیب دارای مقاومت و مقاومت نسبی می باشند. همچنین ارقام Option و Champlein و Adriana نسبت به جدایه PGT دارای مقاومت نسبی بودند.

 به منظور بررسی روابط موجود بین صفات موثر بر عملکرد دانه 6 رقم ماش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار و دو آزمایش جداگانه نرمال و تنش خشکی اجرا گردید. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که صفات فنولوژیک بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار را با عملکرد دانه داشتند. با انجام رگرسیون گام به گام دو صفت روز تا ظهور غلاف و روز تا 50 درصد گلدهی به ترتیب وارد مدل شده و در مجموع 99.9 درصد از تغییرات عملکرد را توجیه نمودند. تجزیه علیت برای عملکرد دانه گیاه نشان داد که صفت تعداد روز تا ظهور غلاف دارای اثر مستقیم و منفی روی عملکرد دانه بود و نیز همچنین صفت تعداد روز تا 50 درصد گلدهی دارای بیشترین اثر مستقیم و مثبت روی عملکرد دانه داشت. بنابراین می توان از این صفات به خوبی در برنامه-های اصلاحی و افزایش عملکرد استفاده کرد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

به منظور ارزیابی شاخص های مقاومت به خشکی، آزمایشی با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی برای 13 ژنوتیپ گندم در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات دیم مراغه در سال زراعی 89-1388 اجرا گردید. بر اساس عملکرد در شرایط بدون تنش (YP) و تنش (YS)، شاخص های کمی مقاومت به خشکی از قبیل: شاخص تحمل  (TOL)، شاخص میانگین تولید  (MP)، شاخص میانگین هندسی تولید  (GMP)، شاخص تحمل تنش  (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص میانگین هارمونیک (HM) محاسبه شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس، اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ-ها از نظر عملکرد در شرایط آبی و غیر معنی داری از نظر عملکرد در شرایط دیم نشان داد. نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد در شرایط آبی و دیم به ترتیب متعلق به ژنوتیپ های شماره 4 و 12 بوده است. بیشترین شاخص تحمل  (TOL)، شاخص میانگین تولید  (MP)، شاخص میانگین هارمونیک  (HM)، شاخص میانگین هندسی تولید (GMP) و شاخص تحمل تنش (STI) متعلق به ارقام شماره 4، 6 و 1 بود. تحلیل همبستگی عملکرد و شاخص های مقاومت به خشکی در محیط تنش و بدون تنش نشان داد که شاخص تحمل تنش  (STI)، مناسب ترین شاخص برای غربال-سازی ژنوتیپ های گندم می-باشد. نتایج تجزیه خوشه ای عملکرد در شرایط بدون تنش (YP) و تنش (YS)، شاخص های کمی مقاومت به خشکی ارقام را در سه گروه مجزا قرار داد. همچنین تجزیه به عامل ها بر اساس روش تجزیه به مولفه-های اصلی نشان داد که دو عامل اول 99.9 درصد (عامل اول 74.26 درصد و عامل دوم 25.64 درصد) از تغییرات متغیرهای مورد بررسی در شرایط تنش و بدون تنش را توجیه می نماید.

ژن آنتی پورترسدیم/پروتون SOS1 از گیاه آلوروپوس تحت تنش شوری ناشی از کلرید سدیم جداسازی شد .CDNA جداسازی شده با طول 3981 جفت باز بوده و حاوی چارچوب قرائت آزاد فرضی 3438 جفت بازی می-باشد. توالی آمینواسیدی SOS1 مشابهت بالایی با ترانسپورترهای گیاهی SOS1 نشان می دهد. پیش بینی می شود AlSOS1 دارای 12 ناحیه فراغشایی فرضی در انتهای آمینی و دم طویل آبگریز سیتوپلاسمی در انتهای اسیدی باشد. در این مطالعه، الگوی بیان این ژن در پاسخ به تیمار شوری 250 میلی مولار 6 ساعت، 1، 3، 8 و 17 روز پس از اعمال تنش مورد بررسی قرار گرفت. بیان ژن AlSOS1 در بافت برگ پس از 6 ساعت افزایش یافت در بافت گره و میانگره سطوح نسخه برداری ژن  AlSOS1،24 ساعت پس از اعمال تنش به حداکثر خود رسید و سپس در 3 و 8 روز بعد از اعمال تنش به تدریج کاهش یافت تا در نهایت 17 روز پس از تنش به حالت پایدار شاهد بدون تنش بازگشت. میزان بیان این ژن در بافت های ریشه به آهستگی بعد از اعمال تنش افزایش یافت و پس از 3 روز به میزان حداکثر رسید و این میزان بیان تا 8 روز پس از تنش ادامه یافت و پس از 17 روز همچنان بیان دو برابر شاهد بود.

پوسیدگی فیتوفتورائی ریشه و طوقه گلرنگ از مهم ترین بیماری های خاکزاد این محصول در ایران محسوب می گردد. نمونه برداری و جداسازی عامل بیماری از مزارع گلرنگ کرج، قزوین و اصفهان انجام و اوومیستPhytophthora drechsleri  به عنوان عامل بیماری زای اصلی تعیین گردید. بیست ژنوتیپ مختلف گلرنگ با سه روش و در مرحله گیاهچه ای و بلوغ، با این بیمارگر آلوده شدند. برگ های لپه ای و محور زیرلپه در گیاهچه های 10 روزه با قطعه کوچکی از پرگنه های جوان بیمارگر آلوده شدند. برگ های بریده تازه تهیه شده از بوته های بالغ نیز با همان زادمایه آلوده شدند. نتایج حاصل از مایه زنی با روش محور زیر لپه و برگ-های لپه ای نشان دادند که به ترتیب ارقام و لاین های گل سفید اصفهان و KW10 در روش اول و ژنوتیپ محلی عجب شیر در روش دوم، دارای بالاترین سطوح مقاومت به این بیماری بودند. نتایج برگ های جداشده حاکی از آن بود که ژنوتیپ های محلی عجب شیر، KW6، گل سفید اصفهان، ورامین 295 و زرقان 279 به ترتیب بیشترین سطوح تحمل به بیماری را دارند. بر اساس این نتایج ژنوتیپ های محلی ایران دارای منابع خوبی از تحمل به بیماری-ها می باشند.

دستیابی به نتایج مطلوب در برنامه های اصلاحی، نیازمند انتخاب آگاهانه والدین بر اساس قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی می باشد. مشخص نمودن ترکیب پذیری ها و اجزای واریانس ژنتیکی یکی از مهم-ترین مراحل در برنامه به نژادی لاین های اینبرد ذرت است .بدین منظور، تعداد 25 لاین زودرس دانه ای با دو تستر (k1263.1 زودرس و A679 دیررس) به روش لاین ´ تستر تلاقی داده شد و 50 هیبرید حاصل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط آبیاری نرمال و تنش خشکی در سال 1392 در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق مشهد مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس آماری حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین هیبریدها از نظر تمام صفات مورد بررسی در هر دو محیط در سطح احتمال 1% بود. واریانس اثر متقابل لاین ´ تستر برای کلیه صفات در هر دو محیط نشان دهنده معنی دار بودن واریانس غالبیت (نقش اثرات غیر افزایشی) می باشد. نسبت s2gca/s2sca بیانگر نقش بیشتر واریانس غیر افزایشی برای اکثر صفات در هر دو شرایط آبیاری بود. از نظر عملکرد و سایر صفات در شرایط نرمال لاین های 1، 5، 14، 15 و 18 و در شرایط تنش لاین های 1، 10، 18، 26 و 31 دارای GCA مثبت و معنی دار و از نظر زودرسی لاین های 1، 7، 8، 10 و 28 دارای GCA منفی و بسیار معنی دار در هر دو شرایط بودند. از نظر عملکرد دانه ترکیبات L5´T1، L9´T1،L16´T2  و L19´T1 در شرایط نرمال و ترکیبات  L1´T1، L13´T1،L27´T2  و L16´T2 دارای SCA مثبت و معنی دار در شرایط تنش خشکی بودند که جهت آزمایشات ارزیابی و مقایسه عملکرد منطقه ای و برآورد اثرات متقابل ژنوتیپ در محیط و شناسایی و انتخاب برترین هیبرید ها، می توان لاین-های مذکور را مورد استفاده قرار داد.

تنوع ژنتیکی 45 رقم گندم با استفاده از نشانگرهای چند شکلی طول قطعات تکثیر یافته(AFLP)  بررسی شد. از یازده ترکیب آغازگر PstI و Mse1 برای بررسی چند شکلی AFLP، شش ترکیب آغازگر (P-AGT/M-CAG ،P-AGT/M-CTA, ،P-ATG/M-CAT ،P-ATG/M-CTG ،P-CGA/M-CTA , P-ATG/M-CAG) نوارهای چند شکل تولید کردند. در مجموع 328 نوار به دست آمد که از بین آنها 207 نوار (6.10%) در بین ژنوتیپ ها چند شکل بود که نشان دهنده درصد بالای چند شکلی در بین ژنوتیپ ها است. میزان اطلاعات چند شکلی (PIC) بین 0.39 در آغازگر P-AGT/M-CAG تا 0.44 در آغازگر P-ATG/M-CTG متغیر بود. بر طبق شاخص تنوع ژنی نی و شاخص اطلاعات شانون، بیشترین و کمترین تنوع ژنتیکی درون ژنوتیپ ها بر اساس ترکیبات آغازگر در P-ATG/MM-CAT و P-CGA/M-CTA به دست آمد. تجزیه کلاستر بر اساس روش دورترین همسایه-ها1 و با استفاده از فاصله ژنتیکی نی ژنوتیپ ها را به شش گروه طبقه بندی کرد. بیشترین تعداد ژنوتیپ ها در کلاستر ششم (41.86%) و کمترین آنها در کلاستر چهارم (4.56%) قرار گرفتند. دامنه تشابه بر اساس ضریب تشابه دایس از 0.57 تا 0.99 متغیر بود. دو ژنوتیپ آرتا و قدس بیشترین تشابه ژنتیکی (0.99) و دو ژنوتیپ آزادی و کوهدشت کمترین شباهت (0.569) را با سایر ژنوتیپ ها داشتند.

بامیه (Abelmoschus esculentus L.) تنها گیاه زراعی مهم در خانواده پنیرکیان است. کشت این گیاه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان رایج می باشد. القاء جهش به عنوان ابزاری مفید در اصلاح نباتات جهت فراهم نمودن حداکثر تنوع قابل توارث پذیرفته شده است. به منظور بررسی تغییر برخی از صفات زارعی بامیه تحت تاثیر اتیل متان سولفونات (EMS)، یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار با اعمال سه سطح غلظت 0.175%، 0.350% و 0.525% اتیل متان سولفونات و به مدت 18 و 24 ساعت در مزرعه اجرا گردید. صفات زراعی مورد بررسی شامل ارتفاع گیاه، تعداد غلاف در هر گیاه، طول غلاف، قطر غلاف، ضخامت ساقه، تعداد دانه در هر غلاف، وزن غلاف، تعداد لوکیول و وزن 100 دانه بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر غلظت های EMS برای صفات تعداد دانه در هر غلاف، وزن غلاف و تعداد لوکیول در سطح 1% و برای ارتفاع گیاه، قطر غلاف، ضخامت ساقه و وزن 100 دانه در سطح احتمال 5% معنی دار می باشد. اثر طول مدت تیمار نیز برای صفات ارتفاع گیاه، طول غلاف، قطر غلاف، تعداد دانه در هر غلاف معنی دار (p≤0.05) بود. استفاده از EMS بسته به غلظت مورد استفاده منجر به افزایش یا کاهش ارتفاع گیاه، تعداد غلاف در هر گیاه، طول غلاف، قطر غلاف، ضخامت ساقه، تعداد دانه در هر غلاف، وزن غلاف، تعداد لوکیول و وزن 100 دانه در بامیه شد. غلظت 0.35% و طول مدت 18 ساعت بهینه ترین تیمار اعمال شده بود و نیز باعث افزایش صفات مورد مطالعه و در نتیجه افزایش عملکرد نسبت به شاهد شد. این نتایج نشان می دهد که استفاده از EMS تا حد زیادی می تواند اغلب صفات مطالعه شده در نسل M1 را تحت تاثیر قرار دهد که ممکن است برخی از این صفات نتیجه جهش ژنی بوده و برای اهداف اصلاحی مورد استفاده قرار بگیرد.

کارایی انتخاب بهترین ژنوتیپ های گلرنگ می تواند با استفاده از ترکیب روش های گرافیکی و تجزیه های آماری افزایش یابد. آزمایش حاضر به-منظور تعیین پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های گلرنگ با استفاده از دو روش فوق انجام شد. بیست ژنوتیپ گلرنگ در گچساران، چرام، بهبهان و ده دشت در سه سال زراعی (1382-1379) با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس ساده برای هر کدام از محیط ها به طور جداگانه انجام شد که نتایج حاکی از اثر معنی دار ژنوتیپ برای عملکرد دانه بود. نتایج تجزیه مرکب داده ها نشان داد که اثرات ژنوتیپ، محیط، اثر متقابل ژنوتیپ ´ محیط و اثر متقابل ژنوتیپ ´ محیط خطی معنی دار بود. با توجه به معنی دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ ´ محیط، هفت آماره پایداری شامل واریانس محیطی، ضریب تغییرات محیطی، اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، ضریب رگرسیون فینلی و ویلکینسون و انحراف معیار انحراف از خط رگرسیون برای تجزیه پایداری مورد محاسبه قرار گرفتند و نتایج نشان داد که ژنوتیپ 3 (PI250536-2) بیشترین پایداری عملکرد دانه را داشت. مدل امی با چهار مولفه اصلی 98.74 (AMMI4) درصد از تغییرات اثر متقابل ژنوتیپ ´ محیط را توجیه می کرد. بر پایه آماره های فوق و بای پلات حاصل از تجزیه امی، ژنوتیپ های 3(PI250536&minus2) ، 10 (Syrian hama 1)،14 (Saffir)  و 16 (PI 251268) به عنوان ژنوتیپ های پایدار و سازگار برای مناطق مورد مطالعه شناسایی شدند.

تسهیل در امر گزینش برای بهبود عملکرد در ژنوتیپ های جدید برنج مهم و ضروری است. در این مطالعه، به منظور بررسی رابطه بین عملکرد دانه با صفات مختلف زراعی، در یک کلکسیون بین المللی برنج شامل 100 ژنوتیپ، آزمایشی در قالب طرح بلوک های ناقص (لاتیس سه گانه 10´10) طراحی شد. عملکرد دانه به همراه 14 صفت مختلف زراعی دیگر ارزیابی شدند. ضرایب همبستگی نشان از رابطه مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه با تعداد دانه پر در خوشه (0.368)، وزن هزار دانه (0.441) و عرض دانه (0.321) بود. به منظور گزینش صفات توجیه کننده عملکرد دانه، تجزیه رگرسیون گام به گام انجام شد و صفات وزن هزار دانه، تعداد دانه پر در خوشه، تعداد پنجه بارور در بوته، طول دانه و سطح برگ پرچم به-عنوان موثر ترین صفات بر عملکرد دانه وارد مدل شدند. به منظور درک روابط مستقیم و غیرمستقیم این صفات با عملکرد دانه تجزیه ضرایب مسیر انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان ارتباط مستقیم و کمترین میزان ارتباط منفی از طریق سایر صفات با عملکرد دانه مربوط به صفات وزن هزار دانه (0.548) و تعداد دانه پر در خوشه (0.560) بود. صفات وزن هزار دانه و تعداد دانه پر در خوشه به عنوان معیار انتخاب غیر مستقیم برای بهبود عملکرد دانه معرفی و به منظور استفاده در پروژه های اصلاحی برنج توصیه می شوند.

در این بررسی 14 هیبرید ذرت دانه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکر ار در 6 محیط شامل 3 ایستگاه تحقیقاتی (کرج- مشهد- جیرفت) در طی دو سال (1391-1390) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر متقابل ژنوتیپ ´ سال ´ مکان در سطح احتمال 1% معنی دار می-باشد که نشان دهنده نوسان عملکرد ارقام در محیط های مختلف است. بر این اساس برای بررسی اثر متقابل و مشخص کردن هیبریدهای پایدار، از روش چند متغیرهGGE biplot  استفاده شد. نتایج نشان داد که دو مولفه اصلی اول مدل رگرسیونی 92% از کل تغییرات مشاهده شده را توجیه می کنند. با استفاده ازنمودار چند ضلعی بای پلات، شش ژنوتیپ برتر و دو ابر محیط شناسایی شدند. همچنین بای پلات همزمان برای پایداری و عملکرد، ژنوتیپ های شماره 2 و 5 را به عنوان ژنوتیپ پایدار با عملکرد بالا شناسایی نمود. در بررسی بای پلات همبستگی بین محیط ها مشخص شد همبستگی مثبتی بین محیط های جیرفت و کرج و همبستگی منفی بین محیط های مشهد و کرج وجود دارد. بررسی عملکرد نسبی ژنوتیپ ها نشان داد در محیط کرج ژنوتیپ شماره 5 و در محیط مشهد و جیرفت ژنوتیپ های شماره 14 و 2 بیشترین عملکرد را دارند.

اطلاعات زیادی در مورد توالی بسیاری از ژن ها بدون آنکه عملکرد این توالی ها شناخته شده باشد، وجود دارد. از این رو تحقیقات فراوانی از طریق روش های ژنتیکی معکوس برای پر کردن شکاف بین ساختار و عملکرد این توالی ها انجام گرفته است. بدین منظور آزمایشی با هدف چگونگی طراحی پرایمرهای اختصاصی ژن، که بتوانند تنوع تک نوکلئوتیدی و تاثیر آن بر عملکرد ژن را تعیین نمایند، در مرکز بین المللی تحقیقات کشاورزی در مناطق خشک (ICARDA) انجام گرفته است. ژن های مورد بررسی در این آزمایش دو ژن متحمل به تنش شوری در جو، CBL4 و HvHKT1، بوده است و هشت جفت پرایمر برای این دو ژن طراحی گردید. کارآیی پرایمرها برای تکثیر منطقه مورد نظر و نشان دادن تنوع تک نوکلئوتیدی از طریق واکنش زنجیره ای پلیمراز1 و توالی یابی قطعات تکثیری مورد ارزیابی قرار گرفت. همه پرایمرهای طراحی شده دارای قابلیت بالایی از نظر تکثیر قطعات ژنومی مربوط و تعیین تنوع تک نوکلئوتیدی بودند. این پرایمرها اختصاصی بوده و از مناطق کدکننده ژن طراحی شدند. لذا به کمک آنها می توان نقش تنوع نوکلئوتیدی موجود بین ژنوتیپ های مختلف در تغییر عملکرد ژن را مورد مطالعه قرار داد. همچنین انتخاب به کمک این مارکرهای اختصاصی دارای کارآیی بیشتری نسبت به انتخاب بر اساس مارکرهای پیوسته با ژن می باشد.

به منظور بررسی عملکرد دانه و برخی از ویژگی های زراعی و مورفولوژیک ژنوتیپ های گلرنگ در شرایط آبی و دیم 15 ژنوتیپ گلرنگ بهاره در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1391-1390 در ایستگاه تحقیقات میاندوآب مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات در شرایط آبی نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر تمام صفات مورد بررسی به جزء ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی و وزن صد دانه اختلاف معنی داری وجود داشت. همچنین در شرایط دیم بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر تمام صفات به جز تعداد شاخه فرعی اختلاف معنی داری وجود داشت. مقایسه بین شرایط آبی و دیم مشخص کرد که تنش کم آبی باعث کاهش معنی دار تعداد روز تا گلدهی کامل، تعداد طبق، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن صد دانه، عملکرد دانه و درصد روغن گردید. بررسی ضرایب همبستگی صفات در شرایط تنش و فاقد تنش نشان داد عملکرد دانه با قطر طبق و تعداد دانه در طبق همبستگی مثبت و معنی دار داشت. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های مورد مطالعه را در هر دو شرایط تنش و فاقد تنش در چهار گروه جداگانه تفکیک نمود. بر اساس نتایج به دست آمده در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه در هر دو شرایط تنش کم آبی و فاقد تنش، ژنوتیپ IL-111 دارای بالاترین عملکرد دانه، تعداد دانه در طبق و قطر طبق نسبت به سایر ژنوتیپ ها بود و ژنوتیپ های شماره Syrian،PI-537530  و Dincer به ترتیب در رتبه های بعدی قرار گرفتند. بنابراین، به نظر می رسد ژنوتیپ های اخیر برای کاشت در اراضی کم بازده که همواره در معرض کمبود آب در فصل رشد قرار دارند و مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه مناسب باشند.

سرو کوهی (L. Juniperus excels) گیاهی با رشد بسیار بطئی و متعلق به خانواده سرو (Cuperssaceae)، دارای خصوصیات دارویی و سرشار از روغن های معطر ضروری است که در صنعت داروسازی و عطر سازی بسیار با ارزش تلقی می شود. به همین منظور با استفاده از کشت بافت آزمایشی با ریزنمونه جوانه جانبی در شرایط درون شیشه ای صورت گرفت. آزمایش حاضر به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار در سال 1393 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. ریزنمونه های جوانه جانبی جهت القاء کالوس در محیط کشت پایه موراشیگ و اسکوگ (MS) و محیط کشت اختصاصی گیاهان چوبی (Woody Plant Medium) در دو آزمایش مجزا: با غلظت-های مختلف (0, 0.1, 0.2, mgl-1) kin یا  (0, 2, 3, 4 mgl-1) 2, 4-Dو نیز (0, 0.1, 0.2 mgl-1) kin یا (0, 2, 3, 4 mgl-1) NAA قرار گرفتند. بالاترین میانگین وزن کالوس در محیط WPM حاوی1-mgl 3NAA در ترکیب با1-mgl 1/0Kin ، بیشترین میانگین قطر کالوس در محیط WPM حاوی NAA4 mg-1 در ترکیب با  kin 0.1mgl-1و بیشترین میانگین درصد کالزایی نیز در محیط WPM حاوی 2, 4-D 3mgl-1 در ترکیب با  kin 0.2 mgl-1بدست آمد.

تریتیکاله به عنوان غله دست-ساز بشر از ظرفیت بالای تحمل به تنش های محیطی برخوردار بوده و برای کاشت در مناطق حاشیه ای توصیه شده است. این آزمایش به منظور ارزیابی واکنش 18 لاین تریتیکاله مشتمل بر 9 لاین دابل هاپلوئید و 9 لاین 8-7F به همراه دو رقم گندم نان (روشن و کویر)، در محیط های دارای تنش و بدون تنش از لحاظ فعالیت آنزیمی آنتی اکسیدان، در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در سال زراعی 88-1387 اجرا شد. هردو طرح آزمایشی تا اواسط مرحله به ساقه رفتن، به طور یکسان و همزمان آبیاری شدند و بعد از آن آبیاری براساس تبخیر از تشت تبخیر کلاس A انجام شد. ژنوتیپ های مورد مطالعه، بیشترین میزان تجمع و افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی در شرایط تنش خشکی را داشتند. مقایسات اورتوگنال نشان داد که لاین های تریتیکاله و ارقام گندم دارای اختلاف معنی داری از لحاظ عملکرد و فعالیت آنتی اکسیدانی بوده به-طوری که تریتیکاله در هر دو شرایط محیطی برتر بود. میزان پرولین در مرحله اعمال تنش خشکی افزایش یافت. به عنوان نتیجه گیری کلی، لاین دابل هاپلوئید شماره 4، با داشتن محتوای پرولین بالا و کاهش کمتر عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی، به عنوان ژنوتیپ برتر متحمل به خشکی مطرح است.

وجود اثر متقابل ژنوتیپ در محیط، از مشکلات عمده ارزیابی و معرفی ژنوتیپ های برتر می باشد. به منظور شناسایی و معرفی ارقام پرمحصول و در عین حال پایدار و سازگار، آزمایشی با ده لاین امیدبخش برنج همراه با دو شاهد از ارقام رایج منطقه (فجر و شیرودی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو منطقه از استان مازندران (مزارع تحقیقاتی آمل و گاو دشت بابل) به مدت دو سال (91-90 و 92-91) انجام شد. تجزیه واریانس ساده حاکی از وجود تفاوت معنی داری در بین ژنوتیپ ها برای تمامی صفات در هر دو مکان بود. تجزیه واریانس مرکب با توجه به یکنواختی اشتباهات آزمایشی انجام شد. نتایج اثر معنی دار ژنوتیپ ها را نشان داد که بیانگر تفاوت ژنتیکی در بین ژنوتیپ-های مختلف می باشد. ژنوتیپ-های 3، 4، 5، 6 و 9 به ترتیب با عملکردهای 5.8، 6.2، 6.3، 5.8 و 6.2 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد و بدون اختلاف معنی دار (5%) در گروه a مشترک بودند. ژنوتیپ-های 7 و 6 به ترتیب با 0.57 و 0.54 درصد دارای بیشترین شاخص برداشت بودند. در نهایت، ژنوتیپ شماره 6 به علت داشتن شاخص برداشت بالا (0.54 در گروهa ) و درصد دانه پر بالا (78.45 درصد در گروهa ) دارای بالاترین عملکرد بوده و انتخاب گردید.

هدف اصلی یافتن والدین متحمل به خشکی جهت انجام برنامه- های اصلاحی است و استفاده از گیاهان بومی مناطق تحت تنش از این لحاظ می تواند بسیار مفید باشد. در این بررسی، تحمل به خشکی 80 رقم و توده بومی از نقاط مختلف ایران طی دو سال (79-1378) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان (آبیاری نرمال) و مزرعه نمونه ارتش (تحت تنش) مورد ارزیابی قرار گرفتند. در سال اول، میزان عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت ژنوتیپ ها در قیاس با شاهد به روش رسم نمودار و در هردو منطقه مقایسه و یک چهارم ژنوتیپ ها که از عملکرد دانه پائینی برخوردار بودند یا با شرایط منطقه سازگاری نداشتند، حذف گردیدند. ژنوتیپ های باقیمانده در طرح آگمنت در دو منطقه در سال دوم و با اندازه-گیری صفات زراعی متعددی مورد بررسی قرار گرفتند که ارقام هیرمند و سیرن در ایستگاه تحت تنش به طور معنی داری عملکرد بیشتری نسبت به شاهد تولید کردند. شاخص تحمل به خشکی و عملکرد دانه در شرایط تنش همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه، وزن هزار دانه و طول پدانکل در شرایط آبیاری نرمال و همبستگی منفی و معنی دار با روز تا خوشه، روز تا رسیدگی و ارتفاع بوته در شرایط آبیاری نرمال، تعداد خوشه نابارور، میزان سوختگی برگ در اثر باد گرم داشتند و با طول ریشک و میزان لوله شدن برگ ارتباطی نداشتند. در گروه-بندی ژنوتیپ ها به کمک تجزیه به روش خوشه ای و بر اساس صفات، گروه اول شامل اکثر ارقام بومی مانند سیرن و هیرمند و نیز دو شماره بانک ژن (1 و 24) از استان گلستان بودند که ارتفاع بوته و تعداد سنبله نابارور پایین تر و طول پدانکل، وزن هزار دانه، عملکرد (هر دو محیط) و شاخص تحمل به خشکی بالاتر نسبت به میانگین کل داشتند و گروه دوم عمدتا توده های بومی (بانک ژن) استان های گلستان و مازندران بودند. نتایج این بررسی نشان داد مواد ژنتیکی موجود در این مجموعه منابع ارزشمندی هستند که علاوه بر داشتن صفات جدید، دارای تنوع بالایی برای اصلاح و تولید ارقام گندم می باشند.