اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (علوم کشاورزی)
سال:1391 | دوره:6 | شماره:3 (23) |تعداد مقالات:8

به منظور بررسی تاثیر استفاده از کودهای زیستی به جای کودهای شیمیایی جهت تغذیه بهینه محصولات زراعی، تحقیقی در سال زراعی 1387 به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکر ار روی گیاه لوبیا چشم بلبلی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل 4 سطح کود زیستی نیتراژین همراه با کود شیمیایی یاشیل (شاهد، یاشیل، نیتراژین و نیتراژین+ یاشیل) به عنوان عامل A و 4 سطح کود شیمیایی نیتروژنه اوره (عدم مصرف کود نیتروژنه، مصرف 26.25، 52.5 و 75 کیلوگرم در هکتار کود اوره) به عنوان عامل B بودند. نتایج تجزیه واریانس تحت شرایط مزرعه ای نشان داد که بین سطوح عامل A (کود زیستی نیتراژین همراه با کود شیمیایی یاشیل) و سطوح عامل B (کود شیمیایی نیتروژنه) و اثرات متقابل بین سطوح مختلف این دو عامل (A و B) در صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در نیام، تعداد دانه در بوته، تعداد نیام در بوته، وزن هزار دانه و شاخص برداشت اختلاف آماری معنی داری حداقل در سطح احتمال 5% وجود داشت و تیمار یاشیل + نیتراژین بیشترین اثرات مثبت را بر صفات مورد بررسی به جای گذاشت. بررسی سطوح عامل B نشان داد که مصرف 52.5 کیلوگرم اوره در هکتار حداکثر افزایش را در صفات مورد بررسی داشت. نتایج به دست آمده از اثرات متقابل سطوح مختلف عوامل A و B نشان داد که در کلیه صفات مورد مطالعه موثرترین ترکیب کودی به یاشیل+ نیتراژین با اوره به میزان 52.5 کیلوگرم در هکتار مربوط بود. به نظر می رسد مصرف کودهای زیستی و شیمیایی به تنهایی موجب افزایش معنی دار در کلیه صفات مورد بررسی نسبت به شاهد شدند، اما مصرف توام کودهای زیستی با شیمیایی بیشترین تاثیر را در کلیه صفات بررسی شده داشت.

به منظور بررسی اثر فواصل بین ردیف، تراکم و الگوی کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه ای (سینگل کراس 704) در کشت دوم بعد از برداشت برنج، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی قراخیل قائم شهر در سال زراعی 1388 اجرا شد. تیمارها شامل سه فاصله کاشت بین ردیف (85، 75، 65 سانتی متر)، دو تراکم 70 و 80 هزار بوته در هکتار و دو الگوی کاشت (تک ردیف و دو ردیف زیگزاگی) بودند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که حداکثر عملکرد دانه (9230 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (42.11 درصد) تحت فاصله 65 سانتی متر بین ردیف ها حاصل شد. عملکرد دانه و اجزای عملکرد از نظر آماری تحت تاثیر تراکم کاشت قرار نگرفتند. میزان عملکرد دانه در کشت دو ردیف زیگزاگی نسبت به تک ردیف حدود 23.66 درصد بیشتر بود. کلیه اجزای عملکرد در کشت دوردیف زیگزاگی بیشتر از تک ردیف بود. اثر متقابل فواصل بین ردیف × تراکم کاشت تنها بر عملکرد بیولوژیکی، شاخص برداشت و طول بلال در سطح احتمال 5 درصد معنی دار شد. عملکرد بیولوژیکی و تعداد ردیف در بلال از نظر آماری تحت اثر متقابل فواصل بین ردیف × الگوی کاشت در سطح احتمال 5 درصد قرار گرفت. کمترین عملکرد دانه (6558 کیلو گرم در هکتار) تحت اثر متقابل سه عاملی فاصله 75 سانتی متر بین ردیف با تراکم 80 هزار بوته و کشت تک ردیف حاصل گردید و حداکثر شاخص برداشت برای الگوی کاشت دو ردیف زیگزاگی با تراکم 80 هزار بوته در هکتار و فاصله 65 سانتی متر بین ردیف 46.86 درصد حاصل شد. عملکرد دانه با کلیه اجزای عملکرد همبستگی مثبت و بسیار بالایی در سینگل کراس 704 ذرت داشت که به دلیل بالا بودن شرایط زراعی در کشت تاخیری تابستانه (هفته اول شهریور) بود. به طور کلی کشت دوگانه ذرت بعد از برداشت برنج سبب پایداری تولید، استفاده موثر از آب و منابع، افزایش میزان بهره وری و افزایش تولید می شود.

این آزمایش در سال 1386 در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان واقع در شهر زهک به اجرا در آمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل تلقیح بذور سورگوم با سویه های قارچ میکوریزا در سه سطح شامل M1= بدون تلقیح با میکوریزا (شاهد)، M2= تلقیح با سویه Glumus mossea و M3= تلقیح با سویه Glumus etanicatum، و ارقام سورگوم در سه سطح C1 = رقم محلی سیستان، C2= رقم اصلاح شده KGS 25 و C3= رقم اصلاح شده KGS 29 بودند. نتایج نشان داد بیشترین میزان صفات اندازه گیری شده در ارقام تلقیح شده با سویه های میکوریزا حاصل شد. به طوری که بالاترین مقدار این صفات برای ارتفاع گیاه (165.1 سانتی متر)، قطر ساقه (1.61 سانتی متر)، طول برگ پرچم (27.22 سانتی متر)، عرض برگ پرچم (3.67 سانتی متر) و عرض خوشه (5.00 سانتی متر) از سویه Glumus etanicatum حاصل شد، بیشترین مقدار طول خوشه (19. 21 سانتی متر)، تعداد خوشه (2.51)، تعداد دانه در خوشه (10252.11)، وزن هزار دانه (17.56 گرم) و عملکرد دانه (1967.32 کیلوگرم در هکتار) از سویه Glumus mossea به دست آمد. در بین تیمارهای ارقام مختلف سورگوم نیز بیشترین طول و عرض برگ از رقم محلی و بالاترین عملکرد گیاه از رقم KGS 29 به دست آمد. برای سایر صفات اندازه گیری شده بین ارقام مختلف تفاوت معنی داری مشاهده نشد. با توجه به نتایج آزمایش به منظور حصول بالاترین عملکرد سورگوم استفاده از سویه Glumus mossea در رقم KGS 29 می تواند در این منظقه از نظر زراعی مطلوب باشد.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه ای سینگل کراس 704، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در تابستان 1388 در حومه شهرستان دامغان واقع در استان سمنان اجرا شد. عوامل آزمایش شامل چهار سطح تنش خشکی به عنوان عامل اصلی (قطع آب در مرحله ساقه رفتن، قطع آب در مرحله ظهور گل تاجی (تاسل)، قطع آب در مرحله شیری شدن دانه و قطع آب در مرحله سخت شدن دانه) و چهار سطح تراکم بوته به عنوان عامل فرعی شامل 45، 60، 75 و 90 هزار بوته در هکتار بودند. نتایج آزمایش نشان داد که ذرت با تحمل بهتر آخرین مرحله تنش خشکی عملکرد بیشتری تولید کرد. با اعمال تنش در مرحله سخت شدن دانه، تعداد دانه در ردیف، وزن صد دانه و تعداد ردیف دانه در بلال افزایش و با افزایش تراکم، عملکرد، تعداد دانه در ردیف، وزن صد دانه و تعداد ردیف دانه در بلال کاهش یافتند.

به منظور مطالعه عملکرد دانه و اجزای آن در ﮊنوتیپ های گندم تحت شرایط دیم و آبیاری تکمیلی، این پژوهش با 16 لاین و رقم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 88-1387 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد مطالعه در محیط آزمایشی از نظر صفات تعداد پنجه بارور، ارتفاع بوته، طول سنبله، طول پدانکل، طول غلاف برگ پرچم، تعداد سنبلچه بارور، تعداد سنبلچه غیر بارور، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، تعداد روز تا سنبله دهی، ویگور (قدرت رشد) در مرحله ساقه دهی، شاخص برداشت، و وزن هزار دانه اختلاف معنی داری وجود داشت. در شرایط دیم بیشترین میزان عملکرد دانه مربوط به لاین های شماره 4 (19-142a 61/3/F35.70/MO73//1D13.1/MLT) و رقم آذر 2 با 1895 و 1878 کیلوگرم در هکتار و با یک بار آبیاری در زمان کشت لاین های شماره 4 و 7 (YUMAI13/5/NAI60/3/14.53/ODIN//CI13441) به ترتیب با 2132 و 2285 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه بیشتری داشتند. تجزیه خوشه ای به روش ward، ژنوتیپ های مورد مطالعه را در محیط دیم و آبیاری تکمیلی به ترتیب در چهار و سه گروه متمایز نمود. نتایج تجزیه علیت در شرایط دیم نشان داد که صفات ویگور در مرحله ساقه دهی، شاخص برداشت و تعداد دانه در سنبله بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد داشتند. همچنین در شرایط آبیاری تکمیلی بیشترین اثر مستقیم مثبت روی عملکرد، مربوط به صفت شاخص برداشت و وزن هزار دانه بود.

نظر به تنوع زیاد علف های هرز در مزارع گندم دیم و آبی استان آذربایجان شرقی و با هدف اطلاع از وجود علف های هرز غالب خاص و تهیه نقشه پراکنش آنها، مزارع گندم استان بر اساس روشی یکسان مورد بررسی و آماربرداری قرار گرفتند. طی نه سال (1379 تا 1388 ) در نوزده شهرستان موجود استان با فلورهای نسبتا متفاوت بر اساس سطح زیر کشت و مساحت مزارع حدود 231 مزرعه گندم آبی و دیم بررسی شدند. نتایج نشان داد که در مزارع گندم آبی و دیم این استان به ترتیب متجاوز از 112 و 137 گونه علف هرز متعلق به 101 جنس از 28 خانواده گیاهی وجود دارد. گونه های Galium tricornatum (بی تی راخ)، Chenopodium album (سلمه تره)، Descurania Sophia (خاکشیر)، Polygonum patulum (هفت بند)، Geranium tuberosum (شمعدانی وحشی) و Goldbachia laevigata (ناخنک) به ترتیب فراوان ترین علف های هرز پهن برگ مزارع گندم بودند. باریک برگ های غالب این مزارع را Eremopyrum bonaepartis (گارس)، Alopecurus myosuroide (دم روباهی کشیده)، Bromus tectorum (پشمکی) تشکیل داده و گونه های Acroptilon repens (تلخه)، Convolvulus arvensis (پیچک صحرایی)، Salsola kali (علف شور)، Cardaria draba (ازمک) و Lactuca serriola (کاهوک) از گیاهان هرز مزاحم به هنگام برداشت گندم هستند. در مجموع، نتایج این بررسی نشان دادکه مدیریت علف های هرز مزارع گندم استان در وضعیت مطلوبی قرار ندارند و مدیریت رستنی های مزاحم قبل از برداشت گندم در پایین ترین حد می باشد.

به منظور ارزیابی ارقام کلزا در شرایط تنش خشکی،آزمایشی در دو سال به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در منطقه کرج اجرا گردید. در این پژوهش، آبیاری به عنوان عامل اصلی در دو سطح شامل آبیاری معمول (80 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و تنش خشکی به صورت قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی و ارقام به عنوان عامل فرعی در 12 سطح شامل ارقام Licord، Okapi، SLM046، RGS003، Hyola420، Option500، Orient، Opera، Hyola401، زرفام، طلایه و ساریگل بودند. نتایج نشان داد که تنش خشکی سبب کاهش ارتفاع بوته، تعداد شاخه های فرعی در بوته، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، عملکرد دانه و عملکرد روغن و افزایش شاخص برداشت گردید، در حالی که تاثیر معنی داری بر درصد روغن دانه نداشت. ارقام مورد آزمون از نظر تمام صفات مورد ارزیابی تفاوت معنی داری با هم داشتند. ارقام زرفام و SLM046 در شرایط آبیاری معمول به ترتیب با 3771 و 3727 کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش خشکی به ترتیب با میانگین 2705 و 2663 کیلوگرم در هکتار، بیشترین عملکرد دانه را داشتند. ارقام مذکور از نظر عملکرد روغن نیز تحت هر دو تیمار آبیاری بالاترین میزان صفت یاد شده را به خود اختصاص دادند. بنابراین، می توان ارقام زرفام و SLM046 را به عنوان ارقامی با ثبات تولید قابل قبول در شرایط معمول و نیز شرایط تنش بعد از خورجین دهی معرفی نمود.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد ذرت و صفات وابسته به آن، آزمایشی در قالب طرح کرت های خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. کرت های اصلی شامل چهار رژیم آبیاری (بدون تنش، تنش در مرحله 6 تا 7 برگی، تنش در مرحله گلدهی و تنش در مرحله پر شدن دانه) و کرت های فرعی شامل چهار رقم هیبرید ذرت (سینگل کراس 704، 604، 500 و دابل کراس 370) بودند. نتایج همبستگی ساده نشان داد که اکثر صفات مورد بررسی همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد داشتند. رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت در متوسط شرایط تنش نشان داد که صفت وزن بلال دارای بالاترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه و دارای اثرات غیرمستقیم و مثبت از طریق صفات قطر بلال، ارتفاع گیاه، میانگین قطر ساقه و وزن چوب بلال بر عملکرد دانه است. با اعمال تنش در مرحله 6 تا 7 برگی، وزن بلال دارای بالاترین اثر مستقیم و مثبت بر عملکرد دانه و دارای اثرات غیرمستقیم از طریق صفات ارتفاع گیاه، طول گل آذین نر و طول بلال بر عملکرد دانه بود. همچنین، در شرایط تنش در مرحله پرشدن دانه، صفت وزن 300 دانه دارای بیشترین اثر مستقیم و مثبت بر عملکرد دانه و دارای اثرات غیرمستقیم و مثبت از طریق تعداد دانه و عمق دانه بر عملکرد دانه بود.