مسکن و محیط روستا
سال:1389 | دوره:29 | شماره:129 |تعداد مقالات:7

در این مقاله به بررسی معماری همساز با اقلیم روستای کندوان پرداخته ایم، به نظر می رسد که معماری این روستا از معماری معمولی بسیار پراهمیت تر می باشد زیرا در این محیط عوامل کالبدی محیط زیست انسان از بین عوامل کاملا طبیعی انتخاب شده و تلفیق عجیبی بین کالبد مسکونی و رفتار انسان بعمل آمده و در واقع این هر دو در هم ﺗاثیر گذاشته اند، برای این کار به معرفی موقعیت روستای کندوان که در 62 کیلومتری شهر تبریز قرار گرفته پرداخته ایم. برای شناخت بیشتر این روستا و رسیدن به نتایج بهتر مواردی مانند علل پیدایش روستا و مراحل توسعه آن و همچنین ویژگی های اقلیمی این منطقه از قبیل، ارتفاع از سطح دریا، عرض جغرافیایی و جریانات هوایی مورد بررسی قرار گرفته است.معماری صخره ای حاکی از صحنه های مبارزه و جدال انسان با طبیعت و در خدمت گرفتن صخره های طبیعی است. این معماری از نظر فضا و کالبد آن به دو نوع تقسیم می شود، نوع اول درون صخره های بزرگ آزاد و مجزا از یکدیگر، فضاهای متعدد ایجاد گردیده که به یک واحد مسکونی و یا واحدهای عمومی اختصاص دارد، نوع دوم که فضاهای متعدد در داخل صخره ها و تپه ها ایجاد گردیده و فاقد نمای خارجی می باشد که نمونه مهم آن در ایران می باشد.در این تحقیق انواع معماری صخره ای مطالعه شد، و تحقیقات ما نشان داد که معماری صخره ای منطقه گورمه کاپادوکیای ترکیه و معماری روستای کندوان از نوع اول این نوع معماری و معماری صخره ای روستای میمند کرمان را می توان در نوع دوم معماری صخره ای دسته بندی نمود. لذا معماری صخره ای کندوان که موضوع اصلی پژوهش ما بوده است و به علت شباهت آن با معماری صخره ای منطقه گورمه کاپادوکیای ترکیه در این تحقیق مورد مقایسه قرار گرفت.جهت قیاس معماری دو منطقه فوق ویژگی های معماری صخره ای کندوان اعم از علل به وجود آمدن کران ها و انواع آن بررسی و تجزیه و تحلیل گردید. همچنین چگونگی قرار گیری عناصر معماری در کران ها در کنار یکدیگر و گره خوردن آنها با طبیعت و استفاده روستاییان از امکانات و منابع موجود طبیعی برای ایجاد یک زندگی با شرایط مطلوب مورد بررسی واقع شده اند که نتیجه آن نشانگر دسته های مختلف کران ها از نظر شکل ظاهری و تعداد طبقات در منطقه کندوان می باشد.

هدف این نوشتار ارایه اصول معماری در عصر تغییر اقلیم است. ضرورت این امر از آنجا ناشی می شود که نرخ گرم شدن کره زمین، افزایش یافته است. به طور علمی اثبات گردیده است که انسان و فعالیت های او موجب افزایش تراکم جوی گازهای گلخانه ای شده است و همین امر مسبب اثر گرمایش جهانی است. گستردگی مشکل گازهای گلخانه ای به حدی است که به منظور کاهش خطرات تغییر فاجعه آمیز اقلیم، نیاز توقف افزایش تراکم آن که به وسیله سوختن انرژی های فسیلی تولید می شود، احساس می گردد و بشر نیاز دارد که به سرعت از استفاده گاز گلخانه ای حاصل از سوخت فسیلی، به سمت وابستگی بیشتر به انرژی تجدید شونده پاک، حرکت کند. در روش تحقیق موضوع، ابتدا مرور منابع، سوابق موضوع و تحقیقات مشابه به صورت کتابخانه ای انجام شد و سپس بر اساس تکنیک تحلیل محتوا، اصول طراحی خورشیدی بیان گردید. تحقیق حاضر با این فرض پیش رفت که اگر دسترسی خورشیدی، برای ساختمان های محیط شهری تامین شود، آنگاه آنها می توانند انرژی حرارتی مورد نیاز برای سامانه های ایستا را از نور خورشید و دیگر منابع تجدید پذیر دریافت نمایند. به منظور آزمون این فرضیه، روش تحقیق میدانی مورد استفاده قرار گرفت. در این بررسی میدانی، وضع موجود یک مجموعه همسایگی از منطقه 8 شهر تهران ارزیابی شد و به کمک برخی از نرم افزارهای کامپیوتری، الگوهای سایه پیرامون ساختمان ها در اوقات مختلف سال شبیه سازی گردید. پس از تجزیه و تحلیل مدل های کامپیوتری، محدودیت بناها در دسترسی به انرژی خورشیدی تبیین گردید و بر اساس نتایج بدست آمده، اصول و مبانی سامانه های گرمایشی و سرمایشی ایستا ارایه گردید.

شاخص های مسکن شاید مهم ترین و کلیدی ترین ابزار در برنامه ریزی مسکن باشند. شاخص های اجتماعی مسکن یکی از وسایل و شیوه های شناخت ویژگی های مسکن به شمار می روند که می توان به کمک آنها پارامترهای موثر در امر مسکن را شناخت و هر گونه برنامه ریزی و تصمیم صحیح برای مسکن را تسهیل نمود.هدف این مقاله بررسی وضعیت شاخص های کمی و کیفی اجتماعی مسکن مناطق روستایی شهرستان اهواز می باشد. روش تحقیق ترکیبی از روش های توصیفی، تحلیلی و موردی-میدانی یا موردی-ژرفانگر است.نتایج بررسی و مقایسه شاخص های اجتماعی مسکن در مناطق روستایی شهرستان اهواز طی سال های 1345 الی 1385 نشان می دهد که از نظر شاخص های اجتماعی کمی مسکن (تراکم خانوار در واحد مسکونی، تراکم نفر در اتاق و تراکم نفر در واحد مسکونی) در وضعیت مناسب و بهینه قرار ندارند. لیکن از نظر شاخص های اجتماعی کیفی (میانگین سطح زیربنای واحدهای مسکونی، دوام مصالح)، مالکیت و نحوه تصرف و امکانات زیرساختی و خدمات اساسی واحدهای مسکونی روند روبه رشدی (بهبودی نسبی) داشته اند. از این رو برنامه ریزان و مدیران مسکن باید از یک سو به اهمیت شاخص های اجتماعی در بهبود کیفیت مسکن توجه نموده و از سوی دیگر مساله مسکن را در ارتباط با کلیه عوامل مربوطه اعم از کمی و کیفی مورد بررسی و امعان نظر قرار دهند، همچنین با دیدی جامع و همه سونگر و به طور اساسی و جدی تر نقش شاخص های اجتماعی را در برنامه های توسعه مسکن لحاظ کنند.

مفهوم مسکن از دیدگاه اسلام موضوعی است که در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرد. اهمیت این موضوع در شناخت تفاوت های میان معماری اسلامی و معماری مسلمین (بناهای ساخته شده توسط مسلمانان) موثر است. لذا نگارندگان با استفاده از منابع دینی چون آیات و روایات تلاش نموده اند تا به جهت گیری های دینی در زمینه مفهوم مسکن این مطلب دست یابند. نوشتار حاضر بر اساس روش تحلیلی-توصیفی تنظیم گردیده است.نگارندگان بر اساس این نوشتار بر این عقیده اند که متون اسلامی درباره معماری، ضوابط و شاخصه هایی را مطرح می کند که مسکن را در حوزه های تک بنا تا مجموعه شهری پوشش می دهد و نقش مسکن و انسان را در توده های انسانی و مجموعه های ساختمانی تشریح می نماید. اعتدال، روح مندی و نظم ساختاری است که داوری در عوالم معرفتی سکونت را موجب می گردد.

توسعه پایدار به عنوان پارادایم غالب در سده بیست و یکم، به طور روز افزونی در گفتارها و نوشتارهای صاحبنظران و دولتمردان به عنوان تنها راه حل برای معضلات موجود جهانی، مطرح شده است. توسعه پایدار در واقع، رویکردی است که به دنبال بیشینه کردن سود خالص توسعه اقتصادی با در نظر گرفتن نگهداری و حفظ کیفیت منابع طبیعی در طول زمان است. برای آنکه توسعه پایدار از لحاظ اخلاقی با ثبات باشد، نیاز است که سطح زندگی اقشار کم درآمد و مستضعف جامعه بهبود یابد و در عین حال از وارد آوردن خسارات جبران ناپذیر بر سرمایه نسلهای آینده ممانعت شود. بر اساس آمار و تحقیقات صورت گرفته، عمده ترین مساله خانوار روستایی در ایران مشکلات اقتصادی و فقر می باشد. در این جهت گردشگری روستایی به عنوان اقتصاد مکمل پیشنهاد می گردد و لذا به نظر می رسد از آنجا که گردشگری روستایی در بستری از مکان صورت می پذیرد، سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر باشد که نقش شایسته ای را در تمام مراحل گردشگری روستایی که به عنوان اقتصاد مکمل در کاهش فقر روستایی و جلوگیری از فشار بر منابع مطرح می باشد، ایفا نماید. روش تحقیق از نوع تحلیلی-کاربردی است. بر اساس یافته های تحقیقGIS  در تمام مراحل سیستم گردشگری روستایی قادر به استفاده می باشد. در انتها نیز بر اساس یافته های تحقیق راهکارهایی ارایه گردید.

امروزه صنعتی سازی روستایی راهبردی است که ابزارهای مناسب برای متنوع سازی اقتصاد روستایی را فراهم می آورد و از این جهت، رویکردی اقتصادی به شمار می رود که با ایجاد اشتغال و توزیع متعادل تر درآمدها، سطح زندگی روستاییان را بهبود بخشیده، زمینه دستیابی به توسعه پایدار روستایی را فراهم می سازد. در ایران نیز طی دهه های اخیر صنعتی سازی روستاها و طرح ایجاد نواحی صنعتی روستایی از راهبردهای مهم توسعه روستایی به شمار می رود. در این تحقیق با بهره گیری از منابع مطالعاتی مختلف سعی شده به معرفی نقش صنایع روستایی در سطح کشور پرداخته شود، بررسی ها نشان می دهد بخش صنایع روستایی، به دلیل سابقه طولانی و وابستگی کمتر به شرایط اکولوژیک و نیز دسترسی به بازارهای گسترده امکان بیشتری برای توسعه دارد و زمینه های اشتغال برای بخش عمده ای از نیروی کار آزاد شده از روستاها را فراهم می آورد. مقاله حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی در پی پاسخ گویی به این مساله است که چه چالش هایی فراروی توسعه صنایع روستایی در ایران وجود دارند. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق چالش های فراروی صنایع روستایی به دو دسته کلی عوامل برون روستایی و درون روستایی تقسیم می شوند. در بیرون از روستاها می توان به چالش های انسانی؛ اقتصادی-مالی؛ امکاناتی و تاسیساتی و در درون روستاها نیز می توان به چالش های محیطی؛ انسانی؛ اقتصادی-مالی و تکنولوژیکی اشاره کرد.

یکی از گزینه هایی که امروزه به دلیل گسترش شهرنشینی و آلودگی محیط های شهری، ذهن بسیاری از سیاستگذاران، برنامه ریزان و مجریان سرمایه گذاری توسعه روستایی را به خود مشغول کرده، ایجاد و گسترش صنعت گردشگری (توریسم) روستایی می باشد که به عنوان یک از صنایع مهم و اساسی در بخش اقتصاد و فرهنگ، می تواند نقش مهمی در کاهش فشارهای روحی و روانی شهرها و همچنین جلوگیری از مهاجرتهای بی رویه روستاییان به شهرها ایفا نماید.با توجه به ادغام دو سازمان گردشگری و سازمان میراث فرهنگی و صنایع کوچک و تشکیل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و برگزاری اولین همایش گردشگری روستایی و عشایری در سطح ملی با حضور مقامات بلند پایه کشور در هشتم اسفند ماه 1385، لازم است که در زمینه حفظ و گسترش روستاها و جلوگیری از تخریبهای محیطی با برنامه ریزی و اقدام آگاهانه تری عمل کنیم.با این دیدگاه در مقاله حاضر ضمن استفاده از منابع و مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به بررسی تعاریف توریسم و توریسم روستایی، جاذبه ها، فواید، آسیب ها و راهکارهای توسعه توریسم روستایی پرداخته ایم.