رسوب و سنگ رسوبی
سال:1388 | دوره:2 | شماره:6 |تعداد مقالات:8

هدف از این مطالعه، بررسی مشخصات پتروگرافیکی و تفسیر محیط رسوبی سازند فراقان (پرمین زیرین) با استفاده از روش آزمایشگاهی در میدان گلشن می باشد. میدان گازی گلشن در حدود 180 کیلومتری جنوب شرقی بوشهر، بین پارس جنوبی و پارس شمالی و میدان فردوسی قرار دارد. در این تحقیق با استفاده از 130 مقطع نازک از خرده های حفاری آنالیز پتروفاسیس ها و رخساره ها، 8 پتروفاسیس و 5 رخساره کربناته در چاه مورد مطالعه شناسایی گردید. مچوریتی ترکیبی بسیار خوب و مچوریتی بافتی نسبتا خوب این ماسه سنگها به همراه شواهدی مانند شکستگی دانه های گرد شده کوارتز دلالت بر ساحلی تا دریایی بودن ماسه سنگ های سازند فراقان دارد. این پتروفاسیس ها و رخساره ها نشانگر نهشته شدن این رسوبات در زیر محیط های یک محیط ساحلی تا دریایی کم عمق هستند. رخساره های شناسایی شده در زیر محیط خلیج دهانه ای، سبخا، بخش پیشانی ساحل، جلوی ساحل و دور از ساحل نهشته شده اند.

این مطالعه در مورد نهشته های کرتاسه زیرین درشمال غرب تبریز است. ضخامت کربناته های کرتاسه زیرین در این منطقه در حدود 5.76 متر است که عمدتا از سنگ های آهکی و سنگ آهک های ماسه ای تشکیل شده است. مرزهای این برش در پایین و بالا توسط ناپیوستگی فرسایش محصور شده است. مطالعات پتروگرافی منجر به شناسایی 12 میکروفاسیس گردیده است که در 4 کمربند رخساره ای: پهنه های جزرومدی، تالاب، سد و دریای باز نهشته می شوند. نهشته های این واحد در محیط های رسوبگذاری یک شلف کربناته حاشیه دار انباشته شده اند.

نهشته های نئوژن گسترده ترین رخنمون های رسوبی در ناحیه شمال غرب ایران محسوب می شود.که شروع واحد ها و لیتوفاسیس های قاعده ای آن در مناطق مختلف متفاوت است. این نهشته ها اغلب لیتولوژی کنگلومرایی، ماسه سنگی، گلسنگی و مارنی داشته و شرایط و محیط های رسوبگذاری رودخانه ای و پلایایی را نشان می دهند. توالی رسوبی نئوژن سه سکانس اصلی معادل با سازندهای قرمز پایینی، قم و قرمز بالایی را شامل می شود که در بخش هایی از ناحیه شمال غرب ایران سکانس اول یا دوم یا بخش هایی از آنها نبود رسوبی است. ناپیوستگی زاویه دار در ابتدای سکانس اول و مرزهای ناپیوسته فرسایشی و موازی در ابتدای سکانس های دوم و سوم تشخیص داده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند در بازسازی تاریخ زمین و جغرافیای دیرینه در ناحیه شمال غرب ایران مفید واقع شود.

در این تحقیق، دو مقطع چینه شناسی از رسوبات سازند آسماری انتخاب شده است. این مقاطع شامل برش های رونیز و شمس آباد بوده که در مجموع 280 متر همراه با 251 مقطع از رسوبات چاتین تا بوردیگالین را نشان می دهد و بر اساس مطالعه میکروفاسیس ها 6 گروه محیطی دریای باز(Fore bar shelf) ، سد(Bar) ، لاگون، دریای باز، Shoal و لاگون شناسایی شد.در مجموع با توجه به مطالعه چینه نگاری سکانسی، دو سکانس رسوبی (چرخه دسته 3) برای رسوبات سازند آسماری در منطقه مورد مطالعه شناسایی شده است. سکانس 1 (چاتین– اکیتانین) که مربوط به بخش زیرین و میانی سازند آسماری می باشد و شامل رخساره محیط دریای باز(Fore bar shelf) ، سد (Bar) و لاگون می شود و سکانس 2 (بوردیگالین) که مربوط به بخش بالایی سازند آسماری می باشد و دارای رخساره های دریای باز، Shoal و لاگون است.

برای بررسی چینه نگاری سکانسی، رخساره ها و محیط رسوبی سازند بهرام (دونین) یک برش چینه شناسی به ضخامت 368 متر در کوه شوراب واقع در جنوب دامغان انتخاب گردید. سنگ های این سازند عمدتا آهکی و دولومیتی هستند. مطالعات میکروسکوپی بر روی سازند بهرام منجر به شناسایی 4 کمربند رخساره ای وابسته به زیر محیط های پهنه ساحلی، پهنه جزرو مدی و تالاب و محیط سدی شده است. کمربند رخساره ای پهنه ساحلی شامل سه میکروفاسیس 1- ساب لیتارنایت، 2-کوارتزآرنایت، 3-کلکلیتایت، است. کمربند رخساره ای پهنه جزر و مدی شامل 1- باندستون استروماتولیتی 2- مادستون آهکی است. کمربند رخساره ای تالاب شامل 1-وکستون بایوکلاستی 2- بایوکلاست گرینستون پلوئیددار 3- بایوکلاست پکستون پلوئیددار 4- پکستون آمبلا-استراکد است. و کمربند رخساره ای سد شامل میکروفاسیس پکستون/گرینستون بایوکلاستی است. نهشته های این سازند در پلاتفرم کربناته نوع رمپ پدید آمده اند. در ادامه مطالعات، بررسی های چینه نگاری سکانسی بر مبنای تغییرات عمودی میکروفاسیس ها و منحنی مقایسه آنها با منحنی تغییرات سطح آب دریا، سبب تفکیک سه سکانس رسوبی بزرگ مقیاس پیشرونده شده است. سکانس اول شامل دو پاراسکانس TST و HST است. مرز بالایی این سکانس از نوع SB2 بوده است. سکانس دوم با تناوب آهک نازک لایه مربوط به پهنه جزر و مدی بخش (TST) آغاز شده و به سمت بالا به دولومیت و آهک ضخیم لایه بخش (HST) پایان می پذیرد. سطح MFS در رخساره گرین استون بایوکلاستی است. سکانس سوم هم دربرگیرنده دسته رخساره ای TST و HST است و مرز بالایی آن ناپیوستگی نوع  (SB2)است.

سازند دلیچای به سن ژوراسیک (باژوسین – کالووین) در ناحیه عنبران (شمال اردبیل) حدود 49 متر ضخامت دارد، که شامل آهک های مارنی- ماسه ای با میان لایه هایی از شیل های مارنی است. بررسی های دقیق صحرائی و آزمایشگاهی بر روی طبقات آهکی سازند دلیچای در برش مورد مطالعه به تفکیک 7 میکروفاسیس منجر گردیده که نشان دهنده محیط های رسوبگذاری وابسته به زیر محیط های دریای باز (Open marine) و سد یا بار (Barrier) می باشد. رخساره های مناطق عمیق تر گاهی خصوصیات رخساره های توربیدایتی از خود نشان می دهند که به جریان های محیط شیب قاره (Continental slope) وانتهای آن نسبت داده می شوند. مدل رسوبی ارائه شده با توجه به رخساره های یاد شده حاکی از یک دریای کربناته شلف را تداعی می کند که سازند دلیچای متشکل از یک سکانس رسوبی پس رونده بزرگ دربرگیرنده حداقل سه توالی کوچک تر پس رونده می باشد که از ناحیه شیب قاره تاجلوی سد (Fore barrier) در دریای ژوراسیک نهشته شده است.

بخش های 3، 4 و 5 سازند میلا (کامبرین میانی- اردویسین زیرین) در برش حسنکدر حدود 120 متر ضخامت دارد و به طور عمده از سنگ های کربناته و آواری تشکیل شده اند. بررسی های صحرایی و میکروسکوپی این سازند نشان می دهد که بخش 3 به طور عمده از رخساره های کربناته و آواری دریای کم عمق، بخش 4 از رخساره های قاره ای و بخش 5 نیز از رخساره های آواری مربوط به دریای عمیق تشکیل شده اند. بررسی چینه نگاری سکانسی بخش های 3، 4 و 5 سازند میلا به شناسایی سه سکانس رسوبی (سیکل دسته سوم) انجامیده است.

نهشته های کربنیفر درناحیه دارچاله در 70 کیلومتری جنوب شرق اصفهان با ضخامت 323 متر، به طور عمده از سنگ های کربناته و تخریبی تشکیل شده است. مرز پایینی نهشته های کربنیفر در این ناحیه با رسوبات آبرفتی پوشیده شده است، مرز بالایی آن با رسوبات پرمین به صورت ناپیوستگی فرسایشی است. با توجه به ویژگی های سنگ شناسی، هفت واحد سنگ چینه ای در ناحیه مذکور شناسایی شده است. این واحدها به صورت هم شیب بر روی هم قرار گرفته اند. بر اساس مطالعات پتروگرافی و شواهد صحرایی رسوبات منطقه مذکور در 4 زیرمحیط رسوبی (ساحل، پهنه جزرو مدی، لاگون و سد) و در یک پلت فرم کربناته از نوع رمپ هموکلینال تکامل یافته اند. آنالیز چینه نگاری سکانسی براساس روش مارتین- چیولت منجر به شناسایی بخش های LST، TST و HST مربوط به 3 سکانس رسوبی رده سوم در نهشته های مورد مطالعه شده است. این سکانس ها توسط مرزهای سکانسی نوع 2 و 1 از یکدیگر تفکیک شده اند.