مطالعات ادبیات کودک
سال:1391 | دوره:3 | شماره:2 (پیاپی 6) |تعداد مقالات:7

در این مقاله مجموعه اشعار کودکانه پروین دولت آبادی از کتاب بر قایق ابرها و گل بادام (مجموعه 284 شعر برای کودکان) بررسی و تحلیل محتوایی شده و مفاهیم گوناگون در آن مشخص گردیده است. مجموعه مضامین موجود در شش محور اصلی خلاصه شده است: مضامین طبیعت گرایانه، مضامین سرگرم کننده و لذت بخش، مضامین سیاسی - اجتماعی، مضامین دینی، مضامین آموزشی - علمی و مضامین تربیتی - اخلاقی. فراوانی هر مضمون در اشعار این کتاب مشخص شده و سپس هر مضمون تحلیل و بر اساس معیارهای علمی به نقاط ضعف و قوت اشعار پرداخته شده است. یافته های پژوهش نشان داد که اشعار کودکانه پروین دولت آبادی از جهت محتوایی چه وضعیتی دارد. با بررسی مفاهیم گوناگون روشن شد مهم ترین مضمون اشعار کودکانه دولت آبادی «امید» است که این مضمون با ترکیب عنصر «خیال» برجسته ترین مشخصه شعر او به شمار می رود. توانمندی دولت آبادی در درآمیختن زبان کودکانه با مفهوم دنیای کودکی است.

پژوهش حاضر به منظور بررسی وضعیت رابط کاربری گرافیکی وب سایت های کودک و نوجوان در ایران انجام گرفته است و هدف از انجام آن کمک به کودکان، نوجوانان و کتابداران کودک و نوجوان برای گزینش وب سایت های مناسب و هم چنین یاری به طراحان جهت ایجاد این گونه وب سایت ها است. این پژوهش وضعیت بیست وب سایت فارسی زبان کودک و نوجوان را از نظر ویژگی های ظاهری و فنی (رابط کاربری گرافیکی) با استفاده از یک سیاهه ارزیابی شامل شصت مولفه (معیار) بررسی می کند. یافته های پژوهش نشان می دهد %65.5 از این مولفه ها در وب سایت ها رعایت شده اند؛ همچنین روشن می شود از لحاظ رعایت معیارهای رابط کاربری گرافیکی، وب سایت «نونهال» با 49.5 امتیاز در رتبه اول، وب سایت های «رشد» و «صفربیست» با 44.5 امتیاز به طور مشترک در رتبه دوم و وب سایت «کودکانه» با 43 امتیاز در رتبه سوم قرار گرفته است.

یکی از ابعاد مهم عصر مشروطه، پیدایش ادبیات سیاسی و شعر مردمیست. شاعران فراوانی در مقابل گروه اندکی که هنوز شعر بازگشتی می سرودند، به زبان مردم و برای آنان شعر سرودند و هم آوا با مشروطه خواهان، فریاد آزادی و نفرت از بیگانه و هر آن چه نابرابریست را، سر دادند. در این میان، اشرف الدین حسینی قزوینی (1247 - 1313 ش.)، معروف به «نسیم شمال»، زبان مردم کوچه و بازار، لحن عامیانه، طنزآمیز و بی پروا را در اشعار خود به کار گرفت، او در مجموعه ای به نام گلزار ادبی، به کودکان در جایگاه بخش مهمی از مخاطبان خود نگریست و اشعاری به زبان آنان و برای آنان گفت. این مجموعه شامل سی و سه قطعه شعر با فرم مثنوی به زبانی دلنشین و لحنی طنزآمیز است. از این رو، نسیم شمال را می توان یکی از بنیانگذاران شعرکودکان به شمار آورد. او از جمله شاعرانیست که در مبارزه با جهل و استبداد و استعمار روس و انگلیس و نیز بیداری افکار عمومی، در راستای طرد هرگونه ظلم و تعدی، نقش بسزایی داشته است. دشمنان ملت از دیدگاه او، خرافه و جهل، بیگانگان، حکام زر و زور و تزویر داخلی اند. در این مقاله کوشش می شود به تجزیه و تحلیل دیوان، به ویژه اشعار کودکانه (کودک مخاطب و کودک پسند) نسیم شمال و بیان نمونه هایی به بررسی چگونگی تصویرسازی وی از دشمنان پرداخته شود.

پرویز شاپور - پدر کاریکلماتور ایران - از معدود چهره هایی است که توانست در دو حوزه طنز کلامی و ترسیمی، تصاویری شاعرانه، طنزآمیز و کودکانه بیافریند و هم زیستی مسالمت آمیزی بین خود با طبیعت و اشیا بی جان برقرار کند که اغلب صورتی فانتزی، شیطنت آمیز و کودکانه دارد. در هشت کتاب او با عنوان قلبم را با قلبت میزان می کنم، این کودکانه ها به شش صورت و اغلب با زیرساختی فانتزی دیده می شوند که عبارتند از: 1. هم ذات پنداری؛ 2. بازی ها؛ 3. شیطنت ها؛ 4. استدلال های کودکانه؛ 5. آرزوهای کودکانه؛ 6. تصاویر کاریکاتوری کودکانه. افزون بر این، سیر کودکانه ها در هشت کتاب شاپور سیری نزولی است؛ اما هیچ گاه ترک نمی شود. از میان کودکانه هایش، هم ذات پنداری بیش تر غلبه دارد. مقاله حاضر در نظر دارد با تحلیل محتوایی، از نوع استقرای تام، مجموعه هشت کتاب شاپور بررسی کند و ضمن معرفی کوتاه شاپور و فضای کودکانه هایش، به ارتباط مثلثی شاپور با کودک، متن کودکانه و فن کودکانه نویسی او بپردازد.

در این تحقیق درباره پدیده خوانایی متن و نحوه ارزیابی و ترجمه آن در ادبیات کودکان بحث می شود. برخی ابهامات و سوء تعبیرات موجود درباره خوانایی متن و ارزیابی آن در ادبیات کودکان مطرح و برای رفع آن ها و روشن کردن مساله تلاش می شود. هم چنین، نگارندگان شیوه ای ترکیبی را برای ارزیابی سطح خوانایی متن پیشنهاد می کنند و به منظور نشان دادن اعتبار این شیوه، مطالعه ای موردی ارائه می کنند که از این مدل استفاده کرده است.

لالایی ها نخستین پیمان آهنگین و شاعرانه میان مادر و کودک است که طیف های گوناگون از آرزوها، گلایه ها، و نیایش های مادرانه را در خود دارد و سینه به سینه از نسل های گذشته به امروز رسیده است. با وجود گذشت زمان این نوع ادبی تازگی خود را حفظ کرده، به گونه ای که هیچ نوع ادبی دیگر نتوانسته جایگزین آن شود. ویژگی دیگر لالایی این است که در همه ادبیات ها یافت می شود و مخصوص ادبیات کشوری خاص نیست، از آن جا که ادبیات تطبیقی میدانی گسترده برای کشف روابط پنهان میان ادبیات ملل گوناگون است؛ این مقاله برآن است تا لالایی های فارسی و عربی را مورد بررسی تطبیقی قرار دهد و به مهم ترین پیوندهای میان لالایی ها در هر دو ادبیات اشاره کند. پژوهش صورت گرفته نشان می دهد که ایجاد آرامش با تکرار مداوم ریتم های خوشایند واگو کردن آرزوها و دردها و رنج های مادران، زبان آموزی، اجتماعی کردن کودک و آموزش مفاهیم ارزشی جامعه، از مهم ترین عناصر پیوند بین لالایی ها در ادبیات فارسی و عربی است، هم چنین در هر دوی این لالایی ها اثر طبیعت به خوبی آشکار است و طبیعت متمایز این دو سرزمین رنگ و بوی متفاوتی به این ترانه ها بخشیده و نیز باورهای دینی مشترک پیوندی ناگسستنی میان آن ها ایجاد کرده است.

«تصویر» واژه ای نوظهور با پیشینه ای کهن در ادبیات فارسی است. در مبحث معانی و بیان به طور ضمنی به این واژه اشاره شده و در علم بلاغت از آن به «صور خیال» تعبیر شده است. بیوک ملکی یکی از شاعران نام آشنای حوزه ادبیات کودک و نوجوان است که تاکنون بیش از هفت مجموعه شعر از او برای نوجوانان به چاپ رسیده است. هدف این مقاله، بررسی جایگاه تصویر در اشعار نوجوان بیوک ملکی است. روش این پژوهش، کتابخانه ای و به شیوه تحلیل محتواست. آثار بررسی شده عبارتند از: بر بال رنگین کمان، پشت یک لبخند، از هوای صبح، کوچه دریچه ها، در پیاده رو و بیا بگیر سیب را. در این نوشتار نخست عوامل تصویرساز در اشعار بررسی شده اند، سپس به تحلیل تصاویر و بررسی موضوعات پرکاربرد استفاده شده در اشعار، پرداخته شده است. ملکی برای تصویرسازی بیش از هر فنی از تشخیص و تشبیه استفاده می کند و طبیعت، خواه شهری و خواه روستایی، رکن اصلی و مایه الهام آفرینش تصاویر شعری اوست که این موضوع مهم ترین دلیل زنده بودن و پویایی اشعار شاعر به شمار می آید.