مطالعات زبان و ترجمه (دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد)
سال:1390 | دوره:44 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

صادق چوبک در یکی از معروف ترین داستان های تمثیلی خود به نام «انتری که لوطیش مرده بود» شرح اسارت انسان را به شیوه ای بدیع حکایت می کند. در این مقاله سعی بر آن است تا با استفاده از نگرشی دیگرگونه به تمثیل که تحت تاثیر نظریه تکامل تدریجی داروین ابعاد وسیع تری به خود گرفته است و نیز با توجه به نظریه های تعدادی از منتقدان مارکسیست به ویژه لویی آلتوسر، نشان داده شود که چگونه سرنوشت انسان در بند ایدئولوژی چیزی جز تسلیم دربرابر واقعیت خشن دنیای پیرامونش نیست. طغیان نیز جز گریزی موقت و سرگشتگی و هراس حاصلی دیگر برای او نخواهد داشت.

با توجه به اهمیت تفکر انتقادی در آموزش و تاثیر آن در جامعه، هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی ارتباط میان تفکر انتقادی و توانایی در ترجمه است. پس از همگن سازی شرکت کنندگان در پژوهش از نظر سطح بسندگی زبان انگلیسی و فارسی، 90 دانشجوی دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان نمونه انتخاب شدند. از این دانشجویان خواسته شد یک پاراگراف انگلیسی را به فارسی و یک پاراگراف فارسی را به انگلیسی ترجمه کنند. همچنین، از این گروه درخواست شد تا به آزمون تفکر انتقادی واتسون- گلاسر پاسخ دهند. در این پرسش نامه مولفه های اصلی تفکر انتقادی عبارت اند از: استنباط، شناسایی مفروضات، استنتاج، تعبیر و تفسیر، ارزش یابی. نتایج نشان داد که میان تفکر انتقادی و توانایی در ترجمه ارتباط معناداری وجود دارد و افراد برخوردار از تفکر انتقادی بالاتر، توانایی بهتری در ترجمه داشتند. همچنین، تحلیل رگراسیون نتایج بیانگر این بود که تفکر انتقادی و برخی از سازه های آن می توانند عملکرد افراد را در ترجمه انگلیسی به فارسی و برعکس پیش بینی کنند. درپایان، پیشنهادهایی برای گسترش مهارت در تفکر انتقادی در دانشجویان ارائه شده است.

تاکنون مطالعات متعددی درباره ترجمه الفاظ قرآن صورت گرفته است. ازجمله چالش های پیش روی مترجمان، وجود واژگان چندمعنا در قرآن می باشد. واژه «فتنه» و هم ریشه های آن ازجمله واژگان چندمعنایی است که کاربرد نسبتا زیادی در قرآن دارد. بر اساس مطالعات انجام شده و تفاسیر متعدد، «فتنه» در 9 معنای آزمایش، عذاب، شرک، گمراهی، نفاق، بلا، عبرت، عذر و جنون و در قرآن به کار رفته است. در مقاله حاضر سعی بر آن است تا با بررسی چهار ترجمه انگلیسی قرآن کریم (آربری، پیکتال، یوسف علی و شاکر) به این پرسش پاسخ دهیم که واژه ی فتنه و هم ریشه هایش در ترجمه های انگلیسی قرآن کریم، چه معادل هایی دارند و این معادل ها تا چه حد منطبق بر معانی مختلف مستخرج از کتب وجوه و نظایر هستند. برای انجام این تحقیق همه آیاتی که واژه فتنه یا یکی از مشتقاتش در آن ها به کار رفته بود، از کتاب معجم المفهرس لالفاظ القرآن استخراج شد که درمجموع 60 مورد بود. سپس، ترجمه هرکدام از این آیات در چهار ترجمه انگلیسی قرآن بررسی شد. پس از تحلیل داده ها مشخص شد که به طورکلی، مترجمان یادشده در 60% از موارد برای واژه فتنه معادل هایی به کار برده اند که مطابق با معانی مستخرج از کتب وجوه و نظایر است.

فرهنگ های لغت ابزاری قدیمی در ترجمه هستند که همواره به عنوان عاملی مهم در ارتقاء و تسهیل در ترجمه موردتوجه بوده اند. در این مقاله تلاش شده است تا با رویکردی توصیفی- آزمایشی به بررسی تاثیر فرهنگ لغات آنلاین بر کار مترجمان فارسی به انگلیسی پرداخته شود. این پژوهش شامل دو مرحله مجزا است. در مرحله اول، پرسشنامه ای در پنج دانشگاه دولتی ایران و بین 100 مترجم توزیع شد تا میزان استفاده مترجمان از فرهنگ های مختلف مشخص شود. درمرحله دوم، چهار گروه مترجم که هر گروه از نوع خاصی از فرهنگ لغت استفاده می کردند، انتخاب شدند. متنی مشتمل بر سه چکیده از مقالات فارسی انتخاب شد و از مترجمان خواسته شد تا آن را به انگلیسی برگردانند. ترجمه های آن ها از لحاظ سرعت و دقت در ترجمه عبارات و اصطلاحات ارزیابی شد. نتایج به دست آمده از مرحله اول پژوهش حاکی از آن بود که بیشتر مترجمان شرکت کننده در این تحقیق، از فرهنگ های لغت چاپی استفاده می کردند. نتایج مرحله دوم پژوهش نیز نشان داد که کاربران فرهنگ های لغت آنلاین، دقیق تر و با سرعت بیشتری ترجمه های خود را انجام دادند.

به کارگیری یک مدل شناختی با هدف بررسی ابعاد چندگانه روانی کلام لازم است. برای نیل به این هدف، در این مطالعه از مدل تولید گفتار روان شناختی لولت (1989، 1999 الف) برای تعیین دلایل اصلی ناکارآمدی ها و راهکارهای حل آن ها که سخنگویان فصیح و غیرفصیح زبان انگلیسی به کار می برند، استفاده می شود. در ابتدا، یک مقیاس تحلیلی روانی کلام، با تلفیق و اقتباس از قیاس فصاحت کلام کلی نگر فولچر (1996) و مقیاس سنجش صحبت سیستم آزمون بین المللی زبان انگلیسی (2008) طراحی شد. مقیاس تحلیلی جدید در ارزیابی صداهای ضبط شده 180 فراگیر زبان انگلیسی استفاده شد و بر اساس این ارزیابی 50 سخنگوی فصیح و 50 سخنگوی غیرفصیح زبان انگلیسی انتخاب شدند. سپس، برای تشخیص دلایل اصلی ناکارآمدی ها و راهکارهای حل آن ها که این سخنگویان به کار می بردند، دو پرسش نامه طراحی شد و مجموعه ای از مصاحبه های بازنگرانه انجام شد. نتایج تحلیل چندگانه واریانس و نیز تحلیل های کیفی بیانگر این بودند که سخنگویان غیرفصیح زبان انگلیسی نسبت به سخنگویان فصیح، از ناکارآمدی های بیشتری در ارتباط کلامی ازجمله ناتوانی در دانش و توانش زبانی، فقدان زمان کافی برای پردازش و درکشان و ناکارآمدی های موجود در توانش زبانی مخاطب رنج می برند. به عبارت دیگر، سخنگویان غیرفصیح برای بیان منظورشان هیچ طرح کلی نداشتند، پیوسته در جست وجوی لغات مناسب برای بیان منظورشان بودند و نیز از درستی و تلفظ عبارت ها مطمئن نبودند. درعین حال، از راهکارهای مناسبی برای رفع این ناکارآمدی ها استفاده نمی کردند و عمدتا پیامشان را کاهش می دادند یا حتی در برخی از موارد، از انتقال پیام موردنظرشان صرف نظر می کردند؛ اما سخنگویان فصیح زبان انگلیسی از این ناکارآمدی ها رنج نمی بردند و از راهکارهای مناسبی ازجمله راهکارهای غلبه بر ناتوانی در دانش و توانش زبانی، فقدان زمان کافی برای پردازش و ناکارآمدی های موجود در توانش زبانی مخاطب در ارتباط کلامی، بیشتر از سخنگویان غیرفصیح استفاده می کردند. به بیان دیگر، سخنگویان فصیح می توانستند پیام های موردنظرشان را به طور پویا به شکل دیگر بیان کنند. همچنین، آن ها قادر بودند از راهکارهای مناسبی برای غلبه بر نبود زمان کافی برای پردازش استفاده کنند و نیز از ناکارآمدی های موجود در زبان مخاطب بهره برند. یافته های این تحقیق برای سنجش فصاحت کلام و آموزش فراگیران زبان انگلیسی مفید است.

ایهام، صنعت ادبی رایجی در ادبیات فارسی است که ترجمه آن یکی از مقوله های بحث برانگیز برای مترجمان آثار مهم ادبی ما بوده است. یکی از نمودهای چشمگیر و درخور توجه این صنعت، در دیوان حافظ مشاهده می شود که در این مقاله به عنوان جامعه آماری پژوهش بررسی شده است. در تحقیق حاضر، پس از بررسی مفهوم صنعت ایهام و انواع آن در دیوان حافظ، گزیده ای از ابیات حاوی ایهام در ترجمه های انگلیسی آربری (1987)، کلارک (1988)، صابری (2002)، بل (1985) و آریان پور (1965) مقایسه و مقابله شده اند. یافته های این تحقیق در حوزه ایهام واژگانی ارائه شده اند و میزان دقت ترجمه مترجمان این دیوان نیز از همین رهگذر آزموده شده است. لازم است بیان شود که در این پژوهش مقوله ایهام از نگاه زبان شناختی بررسی می شود که این نوع نگاه، ایهام را از مصادیق دلالت چندگانه معنایی می داند.