اکوفیزیولوژی گیاهی
سال:1391 | دوره:4 | شماره:10 |تعداد مقالات:9

تنش خشکی مهمترین عامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی است. به منظور بررسی اثر کاربرد سالیسیلیک اسید بر عملکرد و اجزاء عملکرد ذرت در شرایط تنش خشکی آزمایشی در سال زراعی 1389 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. فاکتورهای آزمایشی شامل دور آبیاری در سه سطح (4، 6 و 8 روز) به عنوان عامل اصلی و کاربرد سالیسیلیک اسید در چهار سطح (0، 0.4، 0.7 و 1 میلی مولار) به عنوان عامل فرعی بودند. صفات مورد بررسی شامل شاخص سطح برگ، وزن هزار دانه، میزان پرولین برگ و عملکرد دانه بود. نتایج نشان داد که سالیسیلیک اسید بر شاخص سطح برگ، میزان پرولین برگ، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اثر مثبت معنی داری داشت. غلظت 1 میلی مولار هورمون در تمام سطوح آبیاری باعث افزایش معنی داری در صفات مورد آزمایش بود، به طوری که غلظت 1 میلی مولار هورمون با دور آبیاری 4 روزه بیشترین تاثیر را در افزایش صفات مورد بررسی داشته است. در این آزمایش مشاهده شد که اثرات تنش همچون کاهش سطح برگ در غلظت های 1 میلی مولار هورمون تا حدی کنترل شده است، که این موضوع می تواند به میزان تجمع پرولین در برگ و دیگر تغییرات فیزیولوژیکی در گیاه اشاره کند. بنابراین بر اساس نتایج بدست آمده در این طرح مشخص گردید که غلظت 1 میلی مولار سالیسیلیک اسید می تواند برای کشت ذرت در مناطقی که با کمبود آب مواجه هستند، در جهت دستیابی به عملکرد مطلوب مناسب باشد.

شرایط آب و هوایی ایران خشک و نیمه خشک می باشد. به همین دلیل یکی از تنش های مهم در کشور ما تنش خشکی می باشد. به منظور بررسی تاثیر خشکی بر عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک گیاه دارویی انیسون، آزمایشی در سال زراعی 1390 در ایستگاه تحقیقات البرز کرج به صورت آزمایش اسپیلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا گردید. عامل اصلی شامل 3 جمعیت انیسون (سبزوار، کرمان و جیرفت) و عامل فرعی شامل 4 سطح تنش رطوبتی (10، 30، 50 و 70 درصد تخلیه رطوبت) بود. نتایج نشان داد که، اثر عامل اصلی (جمعیت) بر تعداد چتر، وزن خشک برگ و وزن هزار دانه، همچنین اثر عامل فرعی (تنش خشکی) بر ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش کوچک، قطر تاج پوشش بزرگ، تعداد چتر، وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه، وزن خشک برگ، عملکرد ماده خشک و وزن هزار دانه معنی دار بود. اثر متقابل عامل اصلی در فرعی بر قطر تاج پوشش کوچک و تعداد چتر در سطح %1 و بر وزن خشک ساقه و عملکرد ماده خشک در سطح %5 معنی دار بود. مقایسه میانگین اثر عامل اصلی (جمعیت) نشان داد که، بیشترین تعداد چتر از جمعیت جیرفت با میانگین 66.62 عدد در بوته، وزن خشک برگ از جمعیت سبزوار با میانگین 198.543 کیلوگرم در هکتار و وزن هزار دانه از جمعیت کرمان با میانگین 2.95 گرم در بوته بدست آمد. بیشترین ارتفاع گیاه (48.91 سانتی متر)، تعداد چتر (81.83 عدد در بوته)، وزن خشک ریشه (91.778 کیلوگرم در هکتار)، وزن خشک ساقه (577.725 کیلوگرم در هکتار)، وزن خشک برگ (272.724 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد ماده خشک (942.227 کیلوگرم در هکتار) و وزن هزاردانه (3.20 گرم در بوته) در تیمار %10 تخلیه رطوبت بدست آمد. بطور کلی می توان گفت جمعیت جیرفت نسبت به جمعیت کرمان و سبزوار برتری داشت، زیرا در شرایط تنش خشکی پایداری بیشتری از خود نشان داد و متحمل تر به خشکی بود. سطح %10 تخلیه رطوبت بهترین سطح آبیاری برای تولید بیشترین ماده خشک تولیدی بود.

در این پژوهش، وضعیت شاخص های انرژی در گندم (.Triticum aestivum L) در سطح 118 هکتار و کلزا (.Brassica napus L) در سطح 26.8 هکتار در کشت و صنعت دشت نمدان اقلید بررسی گردید. کلیه عملیات در این مزارع به شکل مکانیزه و تامین آب بوسیله چاه انجام می شد. با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه های حضوری، اطلاعات مورد نیاز کسب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در این بررسی انرژی معادل ورودی ها و خروجی ها محاسبه و سپس کارایی مصرف انرژی (نسبت انرژی)، بهره وری انر‍ژی و افزوده انرژی خالص برای هر دو محصول تعیین گردید. نهاده ها شامل بذر، کود، سم، آبیاری، سوخت، ماشین های کشاورزی، نیروی انسانی و محصول خروجی شامل دانه و کاه بودند. نتایج نشان داد که کارایی مصرف انرژی برای تولید دانه گندم و کلزا به ترتیب 2.29 و 1.76 و کارایی مصرف انرژی برای تولید دانه و کاه (عملکرد بیولوژیکی) گندم و کلزا به ترتیب 6.23 و 3.44 بودند. بهره وری انرژی در این دو محصول به ترتیب 0.49 و 0.21 کیلوگرم بر مگاژول برآورد گردید. همچنین، افزوده انرژی خالص برای دانه گندم و کلزا به ترتیب 41065 و 20914 مگاژول بر هکتار محاسبه شد. در هر دو محصول بیشترین انرژی ورودی به ترتیب مربوط به کود شیمیایی، سوخت و آبیاری بود و انرژی مربوط به بذر در گندم بسیار بالاتر از انرژی بذر در کلزا محاسبه شد. با توجه به بزرگتر بودن هر سه شاخص انرژی محاسبه شده برای گندم در مقایسه با کلزا، بنابراین از نظر موازنه انرژی، در کشت و صنعت دشت نمدان تولید گندم بر تولید کلزا ارجحیت دارد.

با توجه به کمبود آب آبیاری و لزوم صرفه جویی در منابع آب و از طرف دیگر نقش مثبت عناصری مانند روی در کاهش اثرات منفی تنش خشکی این تحقیق انجام گردید. این آزمایش در استان فارس، شهرستان کوار روی ذرت رقم ماکسیما انجام شد. سطوح مختلف دور آبیاری شامل آبیاری 8 روزه، 10 روزه، 12 روزه و 14 روزه به عنوان فاکتور اصلی و تعداد دفعات محلول پاشی شامل بدون محلول پاشی، یکبار محلول پاشی و دوبار محلول پاشی به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. نتایج این آزمایش نشان داد که دور آبیاری 8، 10 و 12 روزه تفاوت معنی داری روی عملکرد دانه ندارد، در حالیکه دور آبیاری 14 روز کاهش معنی داری روی عملکرد نهایی نشان می دهد. دوبار محلول پاشی روی در برخی از صفات من جمله شاخص سطح برگ و میزان پروتیین دانه اختلاف های معنی داری را ایجاد کرد. در برهمکنش دفعات محلول پاشی روی و دور آبیاری بهترین عملکرد نهایی از تیمار دوبار محلول پاشی و آبیاری 12 روزه به میزان 9438 کیلو گرم در هکتار حاصل شد. بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که تفاوت قابل ملاحظه ای بین اعمال تنش در دور های آبیاری 8، 10 و 12 روزه بر عملکرد گیاه ذرت قابل مشاهده نیست. در شرایطی که دوبار محلول پاشی سولفات روی انجام گرفت، افزایش به ترتیب 5 و 13 درصدی عملکرد نهایی و پروتیین دانه نسبت به شاهد، مشاهده گردید و در شرایط آبیاری 14 روزه و دو بار محلول پاشی روی نسبت به شرایط آبیاری های 8، 10 و 12 روزه در صفات شاخص سطح برگ، اجزای عملکرد و عملکر نهایی کاهش معنی داری، نشان داد، اما در صفات شاخص برداشت و پروتیین دانه افزایش معنی داری مشاهده گردید. درنهایت می توان چنین نتیجه گیری نمود که بهترین عملکرد دانه در تلفیق آبیاری 12 روزه و دوبار محلول پاشی مشاهده شد.

لاشبرگ حاصل از گیاهان بهترین عامل در امر حفاظت و پایداری خاک است در اثر تجزیه آن ها درصد مواد آلی خاک افزایش یافته که ضمن اصلاح خاصیت شیمیایی، تولید و محصول گیاهی را افزایش می دهد. هدف این تحقیق مطالعه کیفیت لاشبرگ و خاک پای دو گونه Artemisia sieberi و Salsola dendroides از نظر عناصر کربن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم و نسبت کربن به نیتروژن در مراتع تیل آباد از توابع استان گلستان است. در پایان فصل رویش، پس از بررسی های مقدماتی اقدام به شناسایی رویشگاه های دو گونه مرتعی نموده و پس از انتخاب منطقه معرف، نمونه برداری به روش تصادفی - سیستماتیک انجام گرفت. سپس با توجه به شرایط منطقه، 5 ترانسکت 30 متری و در طول هر ترانسکت، 3 پلات یک متر مربعی به فاصله 10 متر برای هر گونه مستقر گردید. در درون پلات ها نمونه لاشبرگ از پای گونه ها و نمونه برداری خاک پای گونه ها از عمق 0 تا 30 سانتیمتری و همچنین نمونه برداری از خاک شاهد انجام شد. سپس خصوصیات شیمیایی خاک و لاشبرگ شامل کربن، نیتروژن، فسفر و پتاسیم و خصوصیات فیزیکی خاک شامل هدایت الکتریکی، اسیدیته و بافت اندازه گیری شدند. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون T استفاده گردید. نتایج نشان داد در خاک پای گونه S. dendroides مقدار فسفر، نسبت کربن به نیتروژن و همچنین در لاشبرگ گونه مذکور میزان کربن، پتاسیم و نسبت کربن به نیتروژن بیشتر از گونه A. Sieberi است، ولی از نظر تاثیرگذاری بر حاصلخیزی خاک گونه A. Sieberi به عنوان بهترین گونه می باشد.

روش پوشش دار کردن بذر از روش های تقویت کننده ای است که در آن مواد مختلفی را به سطح خارجی بذر می چسبانند، که باعث افزایش کارایی بذر می شود. این تحقیق به منظور بررسی اثر پوشش دار کردن بذر بر وزن خشک گونه مرتعی گون گزی (Astragalus adscendens) در شرایط مختلف تنش خشکی و عمق کاشت انجام شد که به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار به اجرا در آمد. تیمار ماده پوشش دهنده در چهار سطح بدون پوشش (NC)، ماده با پایه معدنی (CC)، ماده با پایه آلی (OC) و ماده با پایه هیدروژل (HC)، تیمار درصد رطوبت خاک در سه سطح %9، %14 و %21 وزن خاک خشک، تیمار عمق کاشت در دو سطح کشت سطحی و سه برابر قطر بزرگ بذر استفاده شد. نتایج تیمارهای اصلی نشان داد که تیمار رطوبت و عمق کاشت معنی دار بوده و تیمار مواد پوششی اثر معنی داری (P<0.01) نداشت. در بررسی اثر متقابل دوگانه نیز اختلاف معنی داری به لحاظ وزن خشک بین تیمارهای پوشش دهنده و شاهد مشاهده نشد. در بررسی اثرهای متقابل سه گانه با افزایش رطوبت و عمق کاشت اگرچه وزن خشک روند افزایشی داشت، اما از لحاظ آماری معنی دار نشد، ولی از لحاظ توصیفی تفاوت نسبتا زیادی ایجاد کرد. در سطح رطوبت %9 و کشت سطحی (تنش بالا) تیمار شاهد نسبت به تیمار مواد پوششی، رشدی نداشته، که می توان نقش مواد پوششی را در بالا بردن عملکرد گیاه موثر دانست.

در این تحقیق امکان تلفیق داده های حاصل از کاربرد رسته بندی و طبقه بندی پوشش گیاهی با بهره گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی به منظور تفکیک مرز جوامع گیاهی در دو زیر حوزه از حوزه آبخیز چاه عباس علی شهرستان ارسنجان در استان فارس مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده ازمحیط نرم افزاری ILWIS مرز حوزه آبخیز، نقشه های DEM، شیب، جهت و ارتفاع تهیه و از آنها در تهیه نقشه شکل زمین جهت تعیین تعداد و محل های حفر پروفیل های خاک استفاده گردید. سپس با تشکیل ماتریس داده های تراکم پوشش گیاهی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در محیط نرم افزاری PC-Ord اقدام به رسته بندی و طبقه بندی پوشش گیاهی منطقه گردید. نتایج حاصل از رسته بندی پوشش گیاهی منطقه با استفاده از روش DCA و CCA و طبقه بندی نهایی به روش TWINSPAN نشان داد منطقه مورد مطالعه مشتمل بر پنج جامعه گیاهی Acantholimon festucacemum –Amygdalus lycioides، Convolvolus acanthocladus-Artemisia sieberi، Artemisia sieberi-Acantholimon festucacemum, Ebenus stellata -Convolvolus acanthocladus، Amygdalus lycioides-Convolvolus acanthocladus است که با نتیجه حاصل از روش فیزیونومی فلورستیک و گروه بندی اکولوژیک جوامع از روی تصویر ماهواره ای هم خوانی دارد که می تواند با توجه به خصوصیات خاک و پستی و بلندی به همراه متغیرهای پوشش گیاهی به عنوان روشی دقیق در تفکیک مرز جوامع گیاهی مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور مقایسه متوسط سرعت و زمان جوانه زنی بذور Atriplex canescens تحت شرایط قرق و غیر قرق در مراتع قطعه 4 زرند شهریار دو سایت همسال قرق شده و قرق نشده هر یک به مساحت 400 و 1000 انتخاب و در اواخر پاییز 1388، پس از جمع آوری بذور از تعداد 10 بوته معرف از هر سایت و خشک کردن طبیعی بذور (4 روز در جلوی آفتاب) صفات متوسط درصد جوانه زنی، مدت و سرعت جوانه زنی به شکل آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفتند، تجزیه و تحلیل داده ها، با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون T مستقل صورت پذیرفت. نتایج حاصله نشان داد که متوسط درصد، مدت و سرعت جوانه زنی بذور دو سایت دارای تفاوت معنی داری نیستند، به عبارت دیگر بذور دو سایت قرق شده و قرق نشده از لحاظ این صفات شبیه هم بودند.