پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی
سال:1389 | دوره:1 | شماره:1 (1) |تعداد مقالات:11

در حالی که سابقه مطالعات و وضع قوانین ضد انحصار و تسهیل رقابت در دنیا به بیش از 120 سال میرسد، اما این مساله در ایران سابقه طولانی ندارد و از تصویب قانون تشویق رقابت و شکل گیری شورای رقابت در ایران زمان زیادی نمیگذرد. با این حال اختصاص یک فصل از قانون برنامه چهارم توسعه ج.ا.ا به رقابت پذیری فعالیت های اقتصادی، حاکی از اهمیت این موضوع در اقتصاد ایران است.این مطالعه به ارزیابی تاثیر درجه تمرکز و هزینه های تبلیغات بر سودآوری در بخش صنعت ایران می پردازد. برای این منظور از داده های مربوط به کارگاه های صنعتی ده نفر کارکن و بالاتر طی سال های 1381-1374 استفاده شده و مدل اقتصاد سنجی با استفاده از تکنیک داده های تابلویی پویاDPD) ) برآورد گردیده است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که نرخ سودآوری در صنایع متمرکز و انحصاری ایران بالاتر بوده و تبلیغات نیز اثر مستقیمی بر سودآوری صنایع ایران داشته است.

بهره وری کل عوامل تولید به عنوان منبع پویا و دایمی رشد اقتصادی تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد، که بر اساس نظریه های موجود، سرمایه انسانی به عنوان یکی از مهمترین عوامل اثرگذار شناخته می شود. بنابراین در مطالعه حاضر نقش سرمایه انسانی در ارتقای بهره وری کل عوامل تولید در اقتصاد ایران برای دوره زمانی 1357 تا 1384 مورد ارزیابی قرار گرفت. در این راستا برای سرمایه انسانی دو بعد سلامت و آموزش در نظر گرفته شد و اثر آنها در کنار سایر عوامل موثر برسطح بهره وری بررسی گردید. نتایج حاصل از برآورد مدل با استفاده از روش خود توضیح با وقفه های گسترده (ARDL)  نشان می دهد که، متوسط سال های تحصیل نیروی کار و نسبت مخارج بهداشتی به تولید ناخالص داخلی (به عنوان جانشین های سرمایه انسانی از نوع آموزش و سلامت) اثر مثبت و معنی دار بر سطح بهره وری دارند. نتایج آزمون علیت نیز، وجود رابطه علی یک طرفه را ازسوی سرمایه انسانی بر بهره وری کل عوامل تولید تایید می نماید.

پژوهش حاضر با تکیه بر نظریه های اقتصادی و با استفاده از روش داده های تلفیقی، شواهد تجربی آلودگی محیط زیست و رشد اقتصادی کشورهای عضو اوپک را بررسی می کند. برای این منظور، با استفاده از داده های (دوره زمانی 1960 تا 2005) دی اکسید کربن سرانه به عنوان شاخص آلودگی و تولید ناخالص داخلی سرانه به عنوان شاخص رشد اقتصادی، فزضیه زیست محیطی کوزنتس آزمون می شود. نتایج نشان می دهند که در مراحل اولیه رشد اقتصادی این کشورها آلودگی هوا افزایش یافته است. افزایش درآمدهای کشورهای اپک عمدتا ناشی از صادرات نفت و گاز بوده است. بنابراین، در بدو امر، افزایش درآمد با تخریب زیست محیطی همراه بوده است. اما، با تداوم رشد و واردات تکنولوژی های کمتر آلاینده کیفیت زیست محیطی این کشورها بهبود یافته است. بنابراین فرضیه زیست محیطی کوزنتس در این کشورها صادق می باشد.

بین اقتصاددانان در مورد تاثیر متغیرهای پولی بر متغیرهای واقعی اختلاف نظر وجود دارد. برخی از اقتصاددانان معتقدند تغییر حجم پول فقط تولید اسمی را تحت تاثیر قرار می دهد و بر متغیرهای واقعی اقتصاد نظیر اشتغال واقعی، تولید واقعی و رشد اقتصادی واقعی تاثیری ندارد. برخی دیگر معتقدند به علت وجود توهم پولی در عوامل اقتصادی متغیرهای پولی می توانند در کوتاه مدت و حتی در بلندمدت نیز متغیرهای واقعی را تحت تاثیر قرار داده و رشد اقتصادی را افزایش دهند. در مقاله حاضر نظریه های مختلف اقتصادی در این خصوص مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و با استفاده از آمار و اطلاعات موجود این نظریه ها در خصوص اقتصاد ایران مورد آزمون قرار می گیرد. این مقاله از نوع تحلیلی و تجربی است زیرا با استفاده از مشاهدات تجربی و مدل های آماری به تحلیل وقایع می پردازد. روش تحقیق این پژوهش توصیفی است.این پژوهش با رویکرد پول گرایان به بررسی خنثی بودن و یا خنثی نبودن پول طی دوره 1338 تا 1387 در اقتصاد ایران می پردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که در مجموع بین متغیرهای واقعی اقتصاد (تولید و اشتغال) و حجم پول رابطه معناداری وجود ندارد و سیاست های پولی در ایران خنثی است. در اقتصاد ایران، تولید ناخالص داخلی واقعی به جز سال های اخیر دارای نوسانات شدید نیست و دارای یک مسیر طبیعی است. نرخ بیکاری دارای نوسانات بسیار زیادی است و دارای نرخ طبیعی نیست.

هدف اصلی این مطالعه، تخمین تابع تقاضای خارجیان برای گردشگری در ایران طی سال های 1385-1350 می باشد. برای این منظور مدل تحقیق با استفاده از رهیافت پارامتر متغیر در طول زمان (TVP) و روش کالمن- فیلتر برآورد شده است.نتایج تخمین مدل دلالت بر این دارد که کشش های درآمدی، قیمتی و عادات رفتاری و انتظاری دارای تغییرات منظم و ثابت طی زمان بوده و به تدریج تغییرات آنها طی زمان کاهش می یابد. همچنین کشش درآمدی تقاضای خارجی گردشگری در ایران در مقایسه با کشش های قیمتی و عادات رفتاری بیشتر می باشد. کشش درآمدی تخمین زده شده نشان می دهد که تقاضای گردشگری خارجیان در ایران یک کالای نرمال بوده و از طرف دیگر کشش قیمتی نیز حاکی از آن است که این کالا، کالای کم کشش می باشد. علاوه بر این، تقاضای گردشگری ایران با متغیر مجازی جنگ رابطه معکوس داشته که نشان می دهد با وقوع بحران جنگ، تقاضای خارجیان برای گردشگری در ایران کاهش یافته است.

در حوزه مسایل رشد و توسعه اقتصادی، تحلیلی تحولات فرهنگی جامعه از جایگاه ویژه ای برخوردار است. شاخص های فرهنگی می تواند هم به عنوان عاملی درون زا و هم عاملی برون زا از طریق تاثیر بر عوامل تولید (خصوصا عامل انسانی) در رشد اقتصادی نقش داشته باشد. بررسی تحولات اقتصادی بدون توجه به مقوله توسعه فرهنگی امکان پذیر نیست. در ادبیات اقتصادی، امروزه سرمایه محدود به سرمایه های فیزیکی نیست، بلکه شامل سرمایه های انسانی، فرهنگی، اجتماعی و طبیعی نیز می شود. مقاله حاضر، ابتدا به تحلیل وضع موجود برخی شاخص های فرهنگی و روند تحولات آن در ایران پرداخته، سپس به چگونگی تاثیر گذاری این شاخص ها بر رشد اقتصادی در ایران پرداخته است. هدف این مقاله تبیین و بررسی میزان تاثیر گذاری برخی شاخص های فرهنگی بر رشد و توسعه اقتصادی در ایران طی سال های 1387-1354 به روش الگوی خود رگرسیون با وقفه های توزیع شده (ARDL) می باشد. در این راستا از شاخص هایی همچون سطح دانش و سواد، نرخ خالص ازدواج، میزان استفاده از ظرفیت سینما، مطبوعات و هنجارهای اجتماعی، که شاخص های منتخب تاثیر گذار فرهنگی بر عامل انسانی تولید و در نتیجه رشد اقتصادی بوده در مدل استفاده شده است. آزمون مدل طی سه مرحله انجام گردید: تحلیل پویا، تحلیل بلند مدت و آزمون تصحیح – خطا یاECM . آزمون ثبات مدل نیز با استفاده از روش های CUSUM و CUSUMQ انجام گردید. نتایج به دست آمده بیانگر رابطه مثبت و کاملا معناداری بین شاخص های منتخب و رشد اقتصادی است و میزان این تاثیر در بلند مدت بیشتر از کوتاه مدت است.

در این پایان نامه چگونگی ارتباط بین رشد و نابرابری درآمد در کشور ایران با در نظر گرفتن مخارج آموزشی دولت به عنوان یک عامل واسطه مورد بررسی قرار می گیرد. برای این منظور از یک الگوی سیستم معادلات همزمان استفاده شده است و روش حداقل مربعات دو مرحله ای به عنوان روش مناسب برای برآورد آن انتخاب شده است. داده های مورد استفاده در این برآورد از نوع سری زمانی و مربوط به سال های 1353 تا 1384 می باشد.در سیستم معادلات مخارج آموزشی دولت و نرخ رشد اقتصادی متغیرهای وابسته و متغیرهای تراکم جمعیت، سرمایه انسانی، مخارج آموزشی سال های گذشته دولت و نابرابری درآمد متغیرهای توضیحی می باشند. نتایج حاصل از برآورد نشان می دهد که متغیر نابرابری درآمد با واسطه و بدون واسطه مخارج آموزشی دولت ارتباط منفی با نرخ رشد اقتصادی در ایران دارد. همچنین مخارج آموزشی دولت نیز با نرخ رشد اقتصادی رابطه منفی دارد. اما مخارج آموزشی سال های گذشته دولت با واسطه مخارج آموزشی دولت، ارتباط مثبتی را با نرخ رشد نشان می دهد. البته این نتیجه با توجه به این که اثر مخارج آموزشی سال های گذشته دولت بدون واسطه مخارج آموزشی دولت در رابطه با نرخ رشد معنی دار نشده است، باید با احتیاط بیان گردد.