پژوهش آب در کشاورزی
سال:1398 | دوره:33 | شماره:2 (ب) |تعداد مقالات:12

پسته مهمترین محصول صادراتی بخش کشاورزی ایران است. این محصول، به دلیل ارز آوری، ایجاد اشتغال، ایجاد ارزش افزوده و همچنین تحمل در مقابل شوری و خشکی، بسیار با اهمیت است. هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل تبخیر و تعرق پتانسیل و واقعی پسته (ETc و ETa)، نیاز آبی ناخالص (IWR)و عمق یا حجم آب مصرفی پسته (AW)در چندین باغ منتخب واقع در منطقه بهادران در استان یزد بود. منطقه مطالعاتی یکی از محل های پسته کاری استان یزد است. نتایج حاصله نشان داد که مجموع عمق ناخالص آب آبیاری سالانه در باغات انتخابی بین 823 تا 1600 میلیمتر متغیر (برابر با هیدرومدول 30/0 تا 57/0 لیتر بر ثانیه بر هکتار) است. این در حالی است که با توجه به شوری آب آبیاری و برای غلبه بر مشکلات تجمع املاح در خاک، هیدرومدول لازم برای تامین آب مورد نیاز پسته بین 6/0 تا بیشتر از 1 لیتر بر ثانیه بر هکتار متغیر خواهد بود که با توجه به وضعیت بحرانی منابع آبی دشت، امکان تامین آن عملاً غیرممکن است. همچنین با استفاده از الگوریتم توازن انرژی برای سطح (سبالSEBAL)، تبخیر و تعرق واقعی پسته در طول فصل رشد برابر با 556 میلیمتر برای کل منطقه مطالعاتی و 672 میلیمتر برای باغات منتخب برآورد شد. با توجه به مقایسه های صورت گرفته بین نیاز آبی پسته، تبخیر و تعرق واقعی و حجم آب مصرفی باغات منتخب، می توان استراتژی کم آبیاری مدیریت شده درختان پسته برای منطقه مطالعاتی را توصیه کرد. بهینه سازی سیستم های آبیاری سنتی، تغییر در نظام بهره برداری آب با هدف کاهش دور آبیاری، توجه به تغییرات مکانی نیاز آبی پسته در منطقه، آبشوئی املاح خاک در خارج از فصل و مدیریت زراعی درست در سطح باغ از راهکارهایی است که می تواند در غلبه بر مشکلات شوری و کم آبی مفید واقع شده و از افت محصول جلوگیری نماید.

اگر چه تغییر اقلیم در بیشتر مناطق دنیا باعث تغییر در مقدار آب مصرفی گیاهان شده است، اما هنوز هم برای برنامه ریزی آبیاری و تعیین و تخصیص حجم آب آبیاری، داده های مختلف سازمان فائو مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این تحقیق ارزیابی دقت داده های جهانی فائو برای تعیین ضریب گیاهی چغندرقند در دشت اردبیل بود. پارامترهای معادله بیلان آب شامل بارش و آب آبیاری، آب زهکشی شده، آب ذخیره شده در خاک و تبخیر تعرق گیاه چغندرقند با استفاده از سه دستگاه لایسیمتر حجمی تعیین شد. پس از آماده سازی لایسیمترها، در اردیبهشت 1396، گیاه چغندرقند در خاک لایسیمترها و اطراف آن ها کشت و آبیاری گردید. رطوبت حجمی خاک قبل از هر آبیاری و آب زهکشی شده از لایسیمترها بعد از هر آبیاری، اندازه گیری شد. در نهایت با استفاده از داده های اندازه گیری شده، معادله بیلان برای بازه های زمانی مختلف کامل شده و میزان تبخیر تعرق گیاه و ضریب گیاهی برای مراحل مختلف چهارگانه رشد تعیین گردید. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون آماری t استیودنت و در دو سطح احتمال یک و پنج درصد انجام شد. نتایج نشان داد تبخیر تعرق گیاه چغندرقند در کل دوره رشد برابر 1013 میلیمتر بود. متوسط ضریب گیاهی برای دوره های اول، دوم، سوم، چهارم و کل دوره رشد به ترتیب 33/0، 9/0، 16/1، 88/0 و 9/0به دست آمد. در تمام مراحل رشد، متوسط مقادیر اندازه گیری شده نسبت به مقادیر ارائه شده توسط فائو، در دو سطح احتمال یک و پنج درصد دارای اختلاف معنی دار نبود. اعداد به دست آمده در مقایسه با اعداد منتشر شده در نشریه فائو 56 برای مناطق سردسیر انطباق خوبی را نشان می دهد، بنابراین می توان برای برنامه ریزی آبیاری در منطقه مورد مطالعه از داده های جهانی منتشر شده توسط فائو استفاده کرد.

به منظور تعیین واکنش گیاه ذرت دانه ای نسبت به استراتژی کم آبیاری و تأثیر آن بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه ای در منطقه اسلام آبادغرب تحت آبیاری جویچه ای و همچنین تعیین بهره وری آب، پژوهشی در اطراف ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان اسلام آبادغرب انجام شد. طرح آماری پژوهش، بلوک کامل تصادفی (طرح آماری تجزیه ساده سالانه و تجزیه مرکب دوساله) بود و برای دو سال زراعی 1395 و 1396 اجرا شد. تیمارها شامل آبیاری به میزان 100%، 75%، 50% و 25% نیاز آبی به روش آبیاری جویچه ای و در سه تکرار بود. برای کاشت ذرت از رقم سینگل کراس704 استفاده شد. مقایسه تیمارهای مختلف با درنظر گرفتن هفت پارامتر اجزای عملکرد با استفاده از تجزیه واریانس (ANOVA) انجام شد نتایج نشان داد که صفت وزن دانه بلال ها در تیمار 100 % نیازآبی نسبت به سایر تیمارها برتری معنی داری داشت و برای صفات وزن کل بلال ها، طول بلال ها، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف بلال ها، وزن چوب و وزن هزار دانه بلال ها بین تیمارهای 100% نیازآبی و 75%نیازآبی تفاوت معنی داری وجود ندارد درحالی که دو تیمار دیگر در کلیه صفات با تیمارهای اول و دوم تفاوت معنی داری داشتند. در خصوص بهره وری آب برای وزن کل و وزن دانه های بلال ها، تیمار 75% نیاز آبی نسبت به سایر تیمارهای برتر بود و با سایر تیمارها تفاوت معنی داری داشت. در تیمار آبیاری به میزان 75% نیازآبی، بهره وری آب بر اساس وزن کل بلال ها 8/0 کیلوگرم در مترمکعب و بر اساس وزن دانه بلال ها 62/0کیلوگرم در مترمکعب بود و به ترتیب 17% و 13% نسبت به آبیاری کامل افزایش داشت. نتایج نشان داد بیشترین بهره وری آب زمانی روی می دهد که آبیاری به میزان 71% تا 72% نیازآبی انجام شود و لذا برای افزایش بهره وری آب بهتر است حدود30% از نیازآبی محاسبه شده را کاهش داد. لازم به ذکر است که کم آبیاری می تواند منجر به افزایش شوری (انباشت املاح آب) در خاک منطقه ریشه دوانی گیاه شود.

به منظور بررسی اثر آبهای نامتعارف و زئولیت بر عملکرد و کارایی مصرف آب آبیاری سورگوم آزمایشی بصورت اسپلیت پلات براساس بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی قراخیل قائمشهر اجرا شد. در این آزمایشتیمارهای اصلی کیفیت آب آبیاری شامل (آب چاه W1، ترکیب یک به سه آب دریای خزر با چاهW2، ترکیب سه به یک آب دریای خزر با آب چاه W3، ترکیب یک به یک فاضلاب تصفیه شده با آب دریای خزر W4، آبیاری تناوبی فاضلاب تصفیه شده و آب دریای خزر W5و فاضلاب تصفیه شده شهری W6) و تیمار فرعی شامل سه سطح زئولیت به عنوان اصلاح کننده خاک ( بدون زئولیتZ1، زئولیت کلسیک Z2و زئولیت پتاسیک Z3) بودند. نتایج حاصل از تجزیه داده ها نشان داد که اثر تیمارهای کیفیت آب آبیاری و سطوح زئولیت بر عملکرد گیاه تاثیر معنی داری در سطح احتمال پنج درصد داشته است. با افزایش شوری کارایی علوفه تر و خشک کاهش یافت اما تفاوت معنی داری بین تیمار W5و W4 مشاهده نگردید. عملکرد علوفه تر و خشک در تیمار فاضلاب تصفیه شده با زئولیت کلسیک بیشتر از بقیه تیمارها بود. بیشترین میزان شاخص سطح برگ در تیمار W6Z2به میزان 62/7 و کمترین در تیمار W3Z1به میزان 80/3 مشاهده شد. بیشترین میزان کارایی مصرف آب علوفه تر نیز در تیمار W6Z2 به میزان 71/12 کیلوگرم بر متر مکعب و کمترین در تیمار W3Z1 به میزان 62/4 کیلوگرم بر متر مکعب مشاهده گردید.

تنش آبی به عنوان مهم ترین تنش غیر زیستی، اثرهای بسیار نامطلوب بر جذب عناصر غذایی، رشد و عملکرد گیاهان دارد. عناصر غذایی از جمله نیتروژن در مقابله با تنش آبی مؤثر هستند و مصرف مناسب نیتروژن می تواند از کاهش شدید عملکرد در شرایط تنش آبی جلوگیری نماید. پژوهش حاضر برای بررسی تأثیر نیتروژن و آبیاری بر عملکرد و کیفیت سیب زمینی (Solanum tuberosum L. ) اجرا شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و با دو فاکتور آبیاری در چهار سطح (با فواصل 3-0، 6-3، 9-6 و 12-9 متر از خط اصلی آبیاری) و نیتروژن در 3 سطح (90، 135 و 180 کیلوگرم در هکتار) و در سه تکرار با استفاده از سیستم آبیاری بارانی تک شاخه اجرا شد. برای اندازه گیری کل آب رسیده به هر واحد آزمایشی از قوطی هایی که در وسط آن مستقر شده بود، استفاده شد. آنالیز آماری نتایج با استفاده از روشی که توسط هنکز تشریح شده است انجام شد. نتایج تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که مصرف نیتروژن باعث افزایش معنی دار عملکرد، طول ساقه، تعداد برگ، بهره وری آب و غلظت نیتروژن بخش هوایی سیب زمینی شد. افزایش فاصله از خط آبیاری باعث کاهش عملکرد، طول ساقه، تعداد برگ و بهره وری آب شد. اثر دوجانبه آبیاری و نیتروژن بر هیچ کدام از ویژگی های اندازه گیری شده معنی دار نبود. مناسبترین تیمار از نظر بهره وری آب (91/3 کیلوگرم بر مترمکعب آب) مصرف 621 میلی متر آب آبیاری همراه با مصرف 180 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص بود و قابل توصیه می باشد. حداکثر عملکرد سیب زمینی (42158 کیلوگرم در هکتار) هم از تیمار کاربرد 180 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص و مصرف 811 میلی-متر آب آبیاری به دست آمد.

با توجه به ارزش فراوان آب، برنامه ریزی آبیاری و کشت گیاهان دارویی، این تحقیق در دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، با هدف برنامه ریزی آبیاری گیاه دارویی مرزه (Satureja hortensis)، با استفاده از شاخص(CWSI) تحت تنش های مختلف آبی و بدون تنش (در شرایط گلدانی) انجام گرفت. در این تحقیق، گیاه دارویی مرزه در یک سری گلدان، تحت چهار تیمار آبیاری (IR100، IR80، IR60و IR40)به ترتیب معادل با 100%، 80%، 60% و 40 درصد آب سهل الوصول (RAW=0. 5 AWC) در سه تکرار، کشت شد. آبیاری تیمار شاهد (IR100) به طور مرتب به هنگام تخلیه RAWخاک صورت گرفت و سه تیمار دیگر نیز همزمان منتها به مقادیر ذکر شده آبیاری شدند. برای اندازه گیری شاخص CWSI، دمای پوشش سبز، دمای هوا (خشک و تر) در روزهای بعد(ساعت 8 تا 14) و قبل(ساعت12 تا 15 ) از هر آبیاریدر طول دوره رشد اندازه گیری گردید. مطابق نتایج، معادله خط مبنای بالا (بدون تعرق) به صورت (𝑇 𝑐 − 𝑇 𝑎 ) UL= 0. 69و خط مبنای پایین (با تعرق بالقوه) به صورت (𝑇 𝑐 − 𝑇 𝑎 )L. L= 0. 2787 – 0. 1134(VPD)حاصل گردید. نتایج نشان داد اثر تنش آبی بر روی عملکرد معنی دار گردید، به گونه ای که بیشترین عملکرد در تیمار IR100 (756/1 گرم در هر بوته) و کمترین عملکرد در تیمارIR40 (421/1 گرم در هر بوته) مشاهده گردید. میانگین CWSIدر روز قبل از آبیاری، در چهار تیمار ذکر شده بالا، به ترتیب برابر 19/0، 21/0، 28/0 و 46/0 به دست آمد. براساس این اطلاعات حد مجاز شاخص CWSI برای برنامه ریزی آبیاری گونه مرزه در گلدان، برابر 19/0 حاصل گردید. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که تفاوت CWSI و دمای پوشش سبز بین تیمار شاهد (IR100) و IR80معنی دار نشد ولی تفاوت CWSI و دمای پوشش سبز بین تیمارهای IR60و IR40 با تیمار شاهدمعنی دار گردید. افزایش شاخص تنش سه تیمار IR80، IR60وIR40نسبت به تیمار شاهدبرابر 10%، 47% و 142درصد به دست آمد. در این تحقیق همبستگی قوی (r =-0. 978*) بین شاخص تنش آبی و هدایت روزنه ای به دست آمد.

در این تحقیق اثر سطوح مختلف آب آبیاری، کود نیتروژن و کود گاوی بر گیاه سیر مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت طرح کرت های دوبار خرد شده با چهار سطح عمق آب آبیاری (I1، I2، I3و I4 به ترتیب معادل40%، 60%، 80% و 100 درصد نیاز آبی گیاه) و سه سطح نیتروژن(N1، N2وN3 به ترتیب معادل 50، 75 و 100 درصد نیاز کودی نیتروژن) به عنوان کرت فرعی و سه سطح کود دامی(D1، D2وD3 به ترتیب به مقدار 25، 5/37 و 50 تن در هکتار) به عنوان کرت فرعی فرعی انجام شد. آبیاری به صورت قطره-ای نواری انجام گرفت. کود نیتروژن در دو مرحله و کود گاوی در یک مرحله قبل از کاشت به گیاه داده شد. در پایان آزمایش پارامترهای ارتفاع گیاه، وزن سیرچه، تعداد سیرچه، عملکرد و بهره وری آب آبیاری اندازه گیری شد. نتایج آزمایش نشان داد اثرات ساده مقدار آب آبیاری، کود نیتروژن و کود دامی در سطح احتمال یک و پنج درصد بر تمامی پارامترهای اندازه گیری شده معنی دار گردید. بیشترین عملکرد از تیمارهای 100 درصد مصرف کود و 100درصد نیاز آبی به دست آمد اما از این نظر بین تیمار 100 و 80 درصد نیاز آبی تأثیر معنی دار مشاهده نشد. بیشترین مقدار بهره وری آب آبیاری در سطح آبیاری 60 درصد و سطح کودی 100 درصد (48/1 کیلوگرم بر متر مکعب در هکتار) به دست آمد که از این نظر بین تیمار 60% و 80 درصد نیاز آبی گیاه تفاوت معنی دار حاصل نشد. مقدار آلیسین با کاهش آب آبیاری و کاهش مصرف کود کاهش یافت. افزایش کود نیتروژن تا مقدار 75 درصد نیاز کودی یعنی به مقدار 150 کیلوگرم در هکتار باعث افزایش آلیسین شد ولی مقادیر بالاتر از آن باعث کاهش مقدار آلیسین گردید. بنابراین با توجه به وضعیت آب موجود در منطقه و کاهش منابع آبی، کاربرد 80 درصد نیاز آبی باعث صرفه جویی در مصرف آب می گردد بدون آن که تأثیر معنی دار در کاهش عملکرد داشته باشد. همچنین با توجه به شرایط آب و هوایی خشک منطقه سیستان استفاده از کود گاوی و نیتروژن می تواند باعث تعدیل خسارات ناشی از تنش خشکی در سیر شود.

تغییر اقلیم یکی از رخدادهای طبیعی در حال وقوع است که موجب افزایش دما، کاهش بارندگی ها، تغییرات بیلان آبی، کاهش سطح تولید و وقوع خشکسالی های پی درپی می-شود. لذا پیش بینی و بررسی اثرات تغییر اقلیم و خشک سالی به منظور تصمیم گیری مدیران و برنامه ریزی آینده بسیار ضروری است. با توجه به این رویکرد، در مطالعه حاضر به بررسی اثرات تغییر اقلیم و خشک سالی بر الگوی کشت و اثرات ریسک درآمدی آن در دشت قزوین پرداخته شد. در این تحقیق، برای شبیه سازی متغیرهای اقلیمی دما و بارش در آینده و میزان تغییرات آن ها در ادوار آتی در غالب سناریوهای اقلیمی A1B، A2و B1از مدلLARS-WGاستفاده شده است. همچنین از شاخص SPIبه منظور تعیین دوره های خشک سالی و تغییر حجم آب استفاده گردید. در ادامه، با به کارگیری رهیافت برنامه ریزی ریاضی و تدوین مدل تلفیقی موتاد-هدف با رهیافت برنامه ریزی اثباتی، الگوی کشت منطقه در سناریوهای اقلیمی و دوره های خشکسالی شبیه سازی و اثرات ریسکی این سناریوها موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که در هر سه سناریوی اقلیمی در طی سال های آینده، دما افزایش و بارش کاهش می یابد و الگوی کشت به سمت محصولات باثبات درآمدی بالاتر سوق پیدا می کند و تنها سطح زیر کشت گندم کاهش می یابد و سطح زیر کشت دیگر محصولات افزایش می یابد. در سناریوی خشکسالی نیز به دلیل کاهش حجم آب، الگوی کشت به سمت محصول با آب بری کمتر می رود و محصولات باثبات درآمدی بالاتر تغییرات کمتری دارند. ریسک درآمدی با تغییر اقلیم و خشکسالی کاهش می یابد و در بدترین سناریوی خشکسالی (خشکسالی خیلی شدید) و تغییر اقلیم (سناریو A2در دوره 2049-2040) به ترتیب به میزان 68. 1% و 6. 377% کاهش یافته است. بازده برنامه ای نیز همزمان با کاهش ریسک درآمدی به صورت غیرخطی کاهش خواهد یافت. با توجه به اثرات اقتصادی تغییر اقلیم و خشکسالی در برنامه ریزی های بلندمدت، به منظور افزایش تولیدات کشاورزی منطقه، استفاده از واریته های جدید محصولات کشاورزی به منظور بهبود عملکرد، توسعه سطح زیر کشت محصولات با نیاز آبی کمتر نظیر جو آبی در زمان خشکسالی، و محصولات باثبات درآمدی بالاتر مانند جو آبی، ذرت دانه ای، چغندر و گوجه در طی سال های آینده پیشنهاد می گردد.

این پژوهش به منظور بررسی تأثیر دوره های آبیاری و تاریخ های مختلف کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم هاشمی در سال های زراعی 1395 و 1396 به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) اجرا شد. آبیاری در چهار سطح (غرقاب کامل، دور های آبیاری 5، 10 و 15 روزه) به عنوان عامل اصلی و تاریخ کاشت در سه سطح (اول اردیبهشت، 20 اردیبهشت و 10 خرداد) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر آبیاری و تاریخ کاشت بر عملکرد شلتوک در سطح یک درصد معنی دار شد. بیش ترین مقادیر عملکرد زیستی در تیمار دور آبیاری غرقابو پنج روزه با میانگین به ترتیب 10960 و 10238 کیلوگرم در هکتار و در تاریخ کاشت یک و 20 اردیبهشت با میانگین 10553 و 10397 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. بیشترین وزن صد دانه در تاریخ کاشت 20 اردیبهشت و 10 خرداد، بیش ترین تعداد خوشه در بوته در تیمار غرقاب و در تاریخ کاشت دوم و بیش ترین دانه پر در خوشهدر تیمار غرقاب دائم مشاهده شد. همچنین بیش ترین تعداد دانه پوک در تیمار آبیاری 15 و 10 روزه و تاریخ کاشت 10 خرداد مشاهده گردید. نتایج نشان داد که آبیاری غرقاب با عملکرد دانه 4271 کیلوگرم در هکتار، بیش ترین عملکرد دانه را داشت. تیمارهای دور آبیاری 10 و 15 روزه عملکرد دانه کم تری نسبت به تیمار غرقاب و دورآبیاری 5 روزه داشتند. در دو سال زراعی آزمایش، تاریخ کاشت 20 اردیبهشت بیش-ترین عملکرد دانه با میانگین 3820 کیلوگرم در هکتار را داشت. در این آزمایش، تاریخ کاشت 20 اردیبهشت مطلوب ترین شرایط محیطی برای رشد را داشت و از ثبات عملکرد خوبی برخوردار بود.

باتوجهبهمحدودیت هایتولیددرمناطق خشک و نیمه خشک، بهینه سازی مقدارآبیاری و آبشویی ازاهمیتزیادی برخورداراست. در این پژوهش از مدل AquaCrop واسنجی و صحت-سنجی شده برای دو رقم گندم زمستانه (قدس و روشن) در منطقه بیرجند و یک رقم گندم بهاره (روشن بهاره) در منطقه مشهد، به منظور بهینه سازی مقدار آب آبیاری و آبشویی استفاده شد. تیمارهای آبیاری برای گندم های زمستانه 125%، 100%، 75% و 50 درصد نیاز آبی و شوری آب 4/1، 5/4 و 6/9 دسی زیمنس بر متر بود. تیمارهای آبیاری برای گندم بهاره 100%، 90%، 65% و 40 درصد نیاز آبی و شوری آب 5/0، 9/1، 25/5، 6/8 و 10 دسی زیمنس بر متر بود. کدنویسی انجام شده در نرم افزار MATLAB به منظور دست یابی به مقدار بهینه آبیاری و آبشویی در شرایط محدودیت زمین، با مدل AquaCrop پیوند شد. نتایج بهینه سازی نشان داد که سود خالص برای مدیریت آبیاری و آبشویی مناسب در تمام سطوح شوری و رقم های مختلف گندم به جز سطوح شوری 6/8 و 10 دسی زیمنس بر متر رقم روشن بهاره، بیشتر از مدیریت های فعلی در شرایط مزرعه بود. مقدار افزایش سود در مدیریت های بهینه نسبت به مدیریت موجود برای رقم قدس در سطوح شوری 4/1، 5/4 و 6/9 دسی زیمنس بر متر به ترتیب 4/51%، 9/78% و 5/142 درصد و برای رقم روشن برای همین سطوح شوری به ترتیب 7/42%، 8/20% و 3/0%-بدست آمد. همچنین مقدار افزایش سود در مدیریت های بهینه نسبت به مدیریت موجود برای رقم روشن بهاره در سطوح شوری 5/0، 9/1، 25/5، 6/8 و 0/10 دسی زیمنس بر متر به ترتیب 0/5%، 7/13%، 3/34%، 4/27%-و 4/51-% بدست آمد. به طورکلی نتایج بهینه سازی نشان داد که در مناطقی که زه آب تولیدی حاصل از آبیاری یکی از مشکلات مهم محیط زیستی و عامل نارضایتی کشاورزان پایین-دست آن منطقه است، می توان با کاهش آب آبیاری و قبول مقدار ناچیزی کاهش سود (کمینه صفر و بیشینه 29 درصد) این مشکل را برطرف نمود.

درشرایط فعلی که کشور بامحدودیت منابعآب مواجهاست، تدوینراهکارهای اصلاحیبا قابلیتعملیاتی، اهمیت حیاتیوبنیادیدارد. در مطالعه حاضر با استفاده از شاخص های مزیت نسبی (یعنی شاخص هزینه منابع داخلی(DRC)، شاخص نسبت هزینه به منفعت اجتماعی(SCB) و شاخص سود خالص اجتماعی(NSP)) رتبه بندی محصولات زراعی و انطباق تولیدات با محدودیت منابع آب و الگوی کشت فعلی با الگوهای مزیت نسبی در شهرستان کاشمر مورد بررسی قرار گرفت و سپس، با تغییر میزان هزینه مصرف نهاده آب در سطوح 15%، 35% و 60% به تحلیل حساسیت این نهاده پرداخته شد. داده های زراعی و بازرگانی مورد نیاز به ترتیب از بانک هزینه تولید وزارت جهاد کشاورزی و آمار موجود در گمرگ در سال زراعی 96-1395 جمع آوری گردید. پس از تعیین مقادیر بهینه شاخص ها نتایج نشان داد که زعفران، انگور و انار در دو نرخ ارز بازار آزاد و تعادلی دارای مزیت نسبی هستند. گندم و جو آبی در نرخ ارز بازار آزاد فاقد مزیت نسبی بوده اما در نرخ ارز تعادلی دارای مزیت نسبی می باشند. همچنین، نتیجه تحلیل حساسیت نهاده آب نشان داد که مزیت نسبی و رتبه بندی محصولات در سه سناریو (15%، 35% و 60%) متغیر است. نهایتا، به منظور تناسب مزیت نسبی محصولات با شرایط منطقه، اجرای طرح های تحقیقی و ترویجی و افزایش حمایت از آن ها پیشنهاد شد.

الگوی پیاز رطوبتی به عنوان یک فاکتور مهم در طراحی و مدیریت سامانه های آبیاری قطره ای سطحی و زیرسطحی مورد توجه است. آگاهی از ابعاد پیاز رطوبتی در انتخاب فاصله دقیق بین قطره چکان ها و فاصله مناسب بین لاترالها ضروری است. در این پژوهش، آزمایش ها در یک مدل فیزیکی پلکسی گلاس شفاف با ابعاد 3×1. 22×0. 5متر به انجام رسید. از سه نوع بافت (رسی-شنی، لوم-رسی- شنی و شنی- لومی) به طور مجزا استفاده شد. در این رابطه، قطره چکان ها در سه عمق (15، 30 و 45 سانتی متری از سطح خاک) نصب شد وهمچنین قطره چکان هایی با آبدهی 4/2، 4 و 6 لیتر بر ساعت انتخاب و زمان آبیاری، شش ساعت اعمال شد. با استفاده از داده های به دست آمده از بررسی-های آزمایشگاهی و با استفاده از روش رگرسیون غیرخطی، یک مدل تجربی به منظور برآورد توزیع افقی جبهه رطوبتی در زمان های مختلف ارائه شد. در این مدل تجربی، با در نظر گرفتن پارامترهای دبی قطره چکان، هدایت هیدرولیکی اشباع خاک، زمان آبیاری، جرم ویژه ظاهری خاک، عمق نصب قطره چکان، رطوبت حجمی اولیه، درصد شن، سیلت و رس، شعاع خیس شدگیدر بالا و پایین محور قطره چکان برآورد شد. همچنین، با در نظر گرفتن مدل پیشنهادی یادشده، شعاع خیس شده پیاز رطوبتی در اعماق مختلف تعیین شد (بهینه سازی ضرایب معادلات) و متناسب با آن شکل کامل پیاز رطوبتی برآورد شد. بهترین کارایی مدل مربوط به عمق صفر (روی محور قرارگیری قطره چکان) است که مقادیر RMSE، MAEو به ترتیب 15/2، 7/1سانتی متر و 85/14% و مقدار R2برابر 92/0 بدست آمد و کمترین کارایی مدل مربوط به عمق 20 سانتی متری از محل قطره چکان بوده که مقادیر RMSE، MAEو برای آن ها به ترتیب مقادیر 93/3 و 26/3 سانتی متر و 55/37% و مقدار R2 (در سطح پنج درصد معنی دار) نیز 75/0 محاسبه شد. نتایج این پژوهش نشان داد مدل پیشنهادی، شکل کامل الگوی خیس شدگی را با دقت معقولی برآورد کرده است. لحاظ این مدل در طراحی سامانه های آبیاری قطره ای زیر سطحی می-تواند باعث بهبود عملکرد آن ها شود.