پترولوژی
سال:1397 | دوره:9 | شماره:35 |تعداد مقالات:6

توده پلوتونیک آلموقولاق با وسعت نزدیک به 10 کیلومتر مربع در 15 کیلومتری باختر شهرستان همدان و در پهنه سنندج- سیرجان جای دارد. توده پلوتونیک آلموقولاق از دیوریت و گابرودیوریت، مونزودیوریت، کوارتزمونزودیوریت، مونزونیت، کوارتزمونزونیت، سینیت، کوارتزسینیت و آلکالی گرانیت تشکیل شده است. اینترگرانولار و گرانولار از بافت های متداول این سنگ ها هستند. سنگ های آذرین توده پلوتونیک آلموقولاق در دو مرحله در کرتاسه (در فاصله زمانی 138 تا 95 میلیون سال پیش) تزریق شده اند. سینیت ها، کوارتزسینیت ها و آلکالی گرانیت ها در فاز دوم تزریق شده اند و سنگ های دیگر در مرحله نخست پدید آمده اند. سنگ های آذرین توده پلوتونیک آلموقولاق ویژگی گرانیتوییدهای نوع A را دارند. ماگمای سازنده این توده از ذوب بخشی درجه کم (%7 ~) گوشته تهی شده با ترکیب گارنت- اسپینل لرزولیت پدید آمده است. داده های به دست آمده از دمافشارسنجی آمفیبول و پلاژیوکلاز در کوارتزسینیت و کوارتزمونزونیت نشان می دهند میانگین دمای پیدایش توده پلوتونیک آلموقولاق 715~ درجه سانتیگراد و میانگین فشار پیدایش آن ~2.18 کیلوبار است. ویژگی های بافتی و دمافشارسنجی نشان دهنده جایگیری ژرفای کم (5 ~ کیلومتر) توده پلوتونیک آلموقولاق است.

مجموعه معدنی گل گهر در 55 کیلومتری جنوب باختری سیرجان در پهنه دگرگونی سنندج- سیرجان جای دارد. سنگ های منطقه در بازه رخساره های شیست سبز و آمفیبولیت دگرگون شده اند. کانه سازی آهن (مگنتیت) به صورت توده ای و یا پراکنده در منطقه رخنمون دارد. متابازیت های منطقه به گروه های آمفیبولیت، اپیدوت- آمفیبولیت، اپیدوت- بیوتیت آمفیبولیت و بیوتیت آمفیبولیت رده بندی می شوند. برپایه تغییرات عنصرهای اصلی، فرعی و کمیاب، سنگ مادر آنها از نوع سنگ های آذرین مافیک و در بازه ترکیبی پیکروبازالت، بازالت، آندزیت بازالت، تراکی بازالت و تراکی آندزیت بازالتی بوده است. الگوی عنصرهای نادر، غنی شدگی از عنصرهای لیتوفیل بزرگ یون و تهی شدگی از عنصرهای با شدت میدان بالا نشان می دهد که با ویژگی های بازالت های کمان آتشفشانی همخوانی دارد. الگوی غنی شدگی LREE و کمابیش مسطح HREE نیز این نکته را نشان می دهند. داده های زمین شیمیایی پیشنهاد می کنند این سنگ ها از گوشته ای تهی شده و آلوده به رسوب های قاره ای جدایش یافته اند. سن نسبی نسبت داده شده به این سنگ ها با چنین جایگاه زمین ساختی همخوانی ندارد. گمان می رود به دنبال فرورانش نئوتتیس در راستای پهنه فرورانش شمالی، سنگ های بازیک در تریاس بالایی جایگیری کرده اند. داده های سن سنجی در این زمینه بسیار کارآمد خواهند بود.

گرانیتوییدهای محدوده حنار در فاصله 155 کیلومتری جنوب بیرجند و در خاور ایران رخنمون دارند. این توده نفوذی بخشی از پهنه آتشفشانی- نفوذی بلوک لوت است و در نزدیکی مرز بلوک لوت با پهنه زمین درز سیستان جای گرفته است. تونالیت، گرانودیوریت، دیوریت، کوارتزدیوریت و میکرودیوریت از سنگ های گرانیتوییدی آن هستند. بافت های گرانولار، پورفیری و میرمکیتی از مهم ترین بافت های دیده شده در این سنگ ها هستند. ویژگی های زمین شیمیایی نشان می دهند این سنگ ها هم خاستگاه بوده اند و سرشت ماگمایی کالک آلکالن تا کالک آلکالن با پتاسیم بالا، متا آلومین و از نوع I دارند. غنی شدگی از LILE (مانند: Cs، K، Rb،U وTh ) در برابر HFSE (مانند: Nb، P،Zr و Ti) ، آنومالی منفی شاخص در فراوانی Nb و Ti و همچنین، غنی شدگی از LREE دربرابر HREE نشان دهنده پیدایش این سنگ ها در پهنه ماگمایی بالای پهنه فرورانش است. آنومالی مثبت Pb و K نشان دهنده دخالت پوسته ای در تکامل ماگمای مادر آنهاست. نسبت عنصرهای کمیاب و نیز نمودار های جدایش سنگ های آداکیتی از نا آداکیتی، سرشت نا آداکیتی این ماگما را نشان می دهند. نمودار ها شناسایی پهنه های زمین ساختی گویای پیدایش این سنگ ها در پهنه کمان نابالغ در پوسته ای قاره ای با ستبرای کم (کمتر از 45 کیلومتر) و در مرحله پیش از برخورد هستند. ماگمای اولیه از درصد کم ذوب بخشی (کمتر از 8 درصد) پریدوتیت های غنی شده گوه گوشته ای (اسپینل لرزولیت) پدید آمده است. هنگام بالاآمدن ماگما به بخش های بالای پوسته، فرایند های جدایش بلورین و آلودگی پوسته ای (AFC) هم زمان رخ داده اند. یافته ها و ویژگی های صحرایی و بررسی های سنگ نگاری نیز درستی این نکته را نشان می دهند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مجموعه افیولیتی گرماب در شمال خاوری کامیاران جای دارد و بخشی از مجموعه معروف به پهنه افیولیت- رادیولاریت کرمانشاه است. از دیدگاه پهنه های زمین ساختاری ایران، این مجموعه در میان پهنه سنندج- سیرجان و پهنه راندگی زاگرس جای گرفته است. برپایه بررسی های صحرایی، دایک های با ترکیب گابرو (گابروی پگماتوییدی، میکروگابرو و گابرونوریت) و دیاباز، پریدوتیت های مجموعه افیولیتی یادشده را قطع کرده اند. پلاژیوکلاز (از نوع آندزین و گاه آنورتیت در گابروی پگماتوییدی و الیگوکلاز تا آلبیت در میکروگابرو و کلینوپیروکسن (از نوع دیوپسید- اوژیت) از کانی های اصلی این سنگ های گابرویی هستند. آمفیبول ها نیز در گروه آمفیبول های کلسیم دار و از نوع مگنزیوهورنبلند و اکتینولیت هستند. بررسی های کانی شناسی و زمین دماسنجی کلینوپیروکسن، آمفیبول و پلاژیوکلازهای دایک های گابروی پگماتوییدی نشان می دهند این سنگ ها در دمای 800 تا 1200 درجه سانتیگراد پدید آمده اند. زمین فشارسنجی برپایه میزان آلومینیم آمفیبول ها نیز نشان دهنده فشارهای 5 تا 7 کیلوبار برای تعادل نهایی این کانی هاست. ترکیب شیمیایی کانی های کلینوپیروکسن و آمفیبول نشان دهنده تبلور آنها از ماگمایی ساب آلکالن است. محیط پیدایش این ماگما نیز به جزیره های کمانی یا کمان آتشفشانی (IAT) وابسته است. همچنین، خاستگاه دایک های گابرویی خاستگاهی گوشته ای در پهنه فرورانش بوده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.