مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار (مدیریت پرتفوی)
سال:1396 | دوره:8 | شماره:33 |تعداد مقالات:14

تکنیک های ریاضی پیچیده ای برای تحلیل وضعیت های رقابت و تضاد توسعه یافته اند. تئوری بازی چارچوب مناسبی را به همراه ابزارهای ریاضیاتی برای مطالعه تعاملات پیچیده میان بازیگران منطقی فراهم می آورد (Osborne, 2004). راهکارهای گوناگونی برای حل مشکل انتخاب سبد سرمایه گذاری ارائه شده است و از زمان ارائه مقاله هری مارکوویتز در سال 1952 در میان محققان محبوبیت فراوانی یافته است. در این مقاله الگوی تشکیل سبد سرمایه گذاری بهینه که توسط اوراق بهادار با ریسک های سیستماتیک متفاوت تشکیل می شود بوسیله تئوری بازی همکارانه، ارائه شده است. اوزان بهینه بر اساس معیارهای ریسک هر اوراق بهادار و با استفاده از ارزش های شپلی به اوراق بهادار مختلف توزیع گردیده است. سبد سرمایه گذاری حاصل از مدل عملکردی مثبت داشته و نیز با توجه به عملکرد منفی بازار در دوره مورد بررسی، توانسته است بازار را شکست دهد.

با توجه به اهمیت میزان تاثیرگذاری و تاثرپذیری دارایی های جایگزین سهام در چارچوب نظریه ی پرتفولیو و متناسب با نوسانات عمده ی این بازده دارایی ها در کشور، پیش بینی تغییرات احتمالی در قیمت این دارایی ها و تاثیر آن بر شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران و قیمت مسکن متناسب با تغییرات قیمت جهانی نفت، بسیار مهم بوده و نیازمند بررسی از جنبه های گوناگون را دارد. هدف از این پژوهش، ارائه ی الگویی به منظور پیش بینی میزان تاثرپذیری شاخص کل سهام بورس اوراق بهادار تهران از نوسانات دارایی های جایگزین سهام و تاثیرگذاری بر آنان است، که این امر با استفاده از روش پویایی شناسی سیستمی و ارتباط داده های مالی، بازار سرمایه، نرخ ارز، قیمت طلا، قیمت جهانی نفت و قیمت مسکن صورت پذیرفته است. مدل شبیه سازی شده با استفاده از نرم افزار Vensim DSS حادث گردیده و نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که تغییرات قیمت طلا، نرخ ارز به عنوان دارایی های جایگزین سهام، در بلندمدت به صورت معکوس بر شاخص کل بورس اوراق بهادار و قیمت مسکن، تاثیر می-گذارند و همچنین از این رو که اقتصاد کشور مبتنی بر درآمدهای نفتی است، در نتیجه ی افزایش قیمت جهانی نفت، افزایش قیمت مسکن و رشد شاخص کل بورس اوراق بهادار را در بلندمدت شاهد خواهیم بود.

سرایت تلاطم میان شاخص های مالی، حاکی از فرایند انتقال اطلاعات میان بازارها می باشد. با توجه به اینکه بازارهای مالی با یکدیگر مرتبط هستند، اطلاعات ایجاد شده در یک بازار، می تواند سایر بازارها را متاثر سازد. در این میان، مدل سازی تلاطم بازده در بازارهای مختلف و ارتباط این بازارها با یکدیگر از منظر افراد آکادمیک و نیز کارپردازان حوزه ی مالی، به لحاظ موارد استفاده آن در پیش بینی ها، موضوع با اهمیتی به شمار می رود. در این پژوهش سر ریز نوسانات بازارهای نفت، ارز، طلا و سهام با استفاده از مدل BEKK دو متغیره GARCH، بدون استفاده از شکست ساختاری و همچنین با در نظر گرفتن آن با استفاده از الگوریتم ICSS و همچنین با مدل VAR، مورد آزمون قرار گرفت و سپس رابطه ی بین آنها از طریق آزمون علیت گرنجر بررسی گردید. نتایج نشان می دهد در صورتی که از محاسبه ی شکست ساختاری در معادلات صرف نظر کنیم، تغییرات نرخ ارز بر قیمت نفت تاثیری ندارد اما بر قیمت طلا و شاخص سهام اثر معنی داری دارد، در این حالت تغییرات قیمت نفت بر هیچکدام از متغیرهای مورد مطالعه تاثیری ندارد. از طرف دیگر تغییرات قیمت طلا می تواند بر شاخص سهام تاثیر گذار بوده و تغییرات سهام نیز می تواند بر روی نرخ ارز تاثیر بگذارد. اما زمانی که از شکست ساختاری در معادلات استفاده شود نتایج متفاوت خواهد بود.

در این پژوهش، نرخ سود کوتاه مدت با استفاده از مدل های تعادلی تک عاملی مدل سازی شده و عملکرد این مدل ها با یکدیگر مقایسه شده است. بدین منظور با استفاده از اطلاعات روزانه بازده تا سررسید اسناد خزانه اسلامی طی سال های 1394 و 1395، پارامترهای مدل های مورد بررسی با کمک روش گشتاورهای تعمیم یافته تخمین زده شده است. سپس با مقایسه توان برازش مدل های تخمینی، مشخص گردید عملکرد مدل CKLS و برنان - شوارتز بهتر بوده و بر اساس توان قدرت پیش بینی مدل برنان - شوارتز نسبت به سایر مدل ها قابلیت بیشتری داشته است. بعلاوه نتایج این پژوهش نشان داد که نرخ سود اسناد خزانه اسلامی دارای خاصیت بازگشت به میانگین در بلندمدت است که میزان آن نیز برآورد گردید. از سوی دیگر اگرچه کلیه مدل ها توان ضعیفی در برازش نوسانات نرخ سود داشتند، اما از این بین مدل هایی که در آنها نوسانات تابع درجه بالاتری از نرخ سود بودند، برازش مناسبتری نشان دادند.

تعیین زمان بهینه و قیمت مناسب خرید و فروش سهام نقش بسزایی در تصمیمات سرمایه گذاری در بازار سرمایه و سود و زیان سرمایه گذار دارند. می توان از سیستم های هوشمند غیرخطی همچون شبکه عصبی مصنوعی، شبکه عصبی فازی و الگوریتم ژنتیک برای پیش بینی تغییرات قیمت سهام استفاده نمود. در این مقاله به طراحی و ارائه یک مدل پیش بینی قیمت سهام با استفاده از سیستم استنتاج عصبی فازی انطباقی و ترکیب آن با الگوریتم ژنتیک پرداخته شده است که در آن از دو دسته مختلف متغیرهای فنی و بنیادی به عنوان ورودی های مدل استفاده می شود. خروجی های حاصل از شبکه نشان می دهد میزان خطای پیش بینی هر دو دسته از ورودی های بنیادی و فنی تا حد قابل قبولی پایین است و این سیستم ها از توانایی لازم برای پیش بینی قیمت روزانه سهام برخوردار می باشند. برای ارزیابی دقت مدل، آزمون من ویتنی انجام گردید که با توجه به ورودی های مشخص شده برای دو حالت بنیادی و فنی، مشاهده گردید که تقریبا تفاوت معناداری بین نتایج پیش بینی قیمت در این دو روش وجود ندارد. هر دو روش بنیادی و فنی به شرط آنکه حداقل یکی از ورودی های آنها وابستگی خطی با قیمت داشته باشد، قادر به پیش بینی قیمت روز آتی با ضریب خطای نسبتا قابل قبولی خواهند بود. همچنین در خصوص سهامی که میزان نوسانات قیمتی آن زیاد است، استفاده از رویکرد شبکه عصبی منجر به افزایش سطح خطای پیش بینی خواهد گردید و توصیه می شود از این روش برای پیش بینی قیمت سهام پرنوسان استفاده نشود.

با وقوع بحران های مالی در سال های اخیر، توجه به زیان های حدی اهمیت یافته است. زیان های حدی می تواند برای سرمایه گذاران بسیار نامطلوب باشد و از آنجا که احتمال وقوع این زیان های غیرمعمول ناچیز نیست، سرمایه گذاران نگران دنباله های حدی توزیع بازدهی هستند. هدف پژوهش حاضر آن است که با بهره گیری از نظریه ارزش حدی (EVT) که برای توضیح حوادث غیرمعمول طراحی شده، مقدار ریسک نامطلوب حدی (EDR) محاسبه شده و اثرات آن در قیمت گذاری دارایی ها بررسی گردد. برای این منظور، نمونه ای متشکل از 243 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سال های 1384 تا 1394 بررسی می گردد. جهت آزمون قیمت گذاری EDR از دو روش تحلیل پرتفوی و رگرسیون فاما و مک بث (1973) استفاده می شود. یافته های حاصله دال بر قیمت گذاری EDR و معناداری آماری صرف ریسک نامطلوب حدی در بورس اوراق بهادار تهران است. این پژوهش نشان می دهد زیان های بالقوه ناشی از بازدهی های بسیار نامطلوب، یعنی ریسک نامطلوب حدی، به عنوان یک عامل ریسک در قیمت گذاری دارایی ها ملحوظ می گردد. همچنین، اثر سایر معیارهای ریسک شامل نوسان پذیری، ارزش در معرض خطر و شاخص دنباله راست قوی تر از EDR بوده و در صورت احتساب معیارهای فوق، معناداری آماری صرف ریسکEDR  از دست می رود.

در پژوهش حاضر تلاش شد تا رابطه بین ارزش نهایی وجه نقد (انعطاف پذیری مالی) و اهرم مالی (ساختار سرمایه) و تاثیر انعطاف پذیری مالی بر تصمیمات ساختار سرمایه مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش طی دوره 1390 تا 1394 مورد مشاهده قرار گرفته و با استفاده از روش حذف سیستماتیک، تعداد 136 شرکت به عنوان نمونه آماری جهت انجام پژوهش، مشخص گردید. هم چنین با استفاده ازآزمون های روش داده های ترکیبی مشخص گردیدکه روش مورد استفاده برای مدل های در نظر گرفته شده در پژوهش و با توجه به داده های آماری، با اثرات ثابت است. نتایج تحقیق نشان دهنده این موضوع است که ارزش می توان نتیجه گرفت که این فرضیه بر اساس مدل برایانکلارک تائید نمی شود. اما مدل فولک اندر و وانگ نشان می دهد که بین انعطاف پذیری مالی شرکت ها در سال های گذشته و اهرم مالی سال جاری رابطه معنادار و مستقیمی وجود دارد و این موضوع بر اساس یافته های کلارک 2011 مطابقت دارد. زمانی که ارزش نهایی انعطاف پذیری مالی بالا است، تاثیر متغیرها (برای مثال سود، استهلاک و هزینه استهلاک، دارایی های ثابت و غیره) بر اهرم از اهمیت کمی برخوردار خواهد بود و تغییر قابل مشاهده کمی بر اهرم می گذارند. شرکت هایی که دارای ارزش نهایی بالایی از انعطاف پذیری مالی می باشند، تمایل به حفظ ظرفیت بدهی در دوره فعلی دارند اما به طور قابل توجهی این احتمال وجود دارد که در آینده نزدیک مبادرت به انحرافات تعمدی ولی موقتی از نسبت های اهرمی مورد هدفشان کنند. ارزش نهایی وجه نقد سال های گذشته با اهرم مالی سال جاری ارتباط معنی داری ندارد و این موضوع بیانگر آن است که انعطافپذیری در سال های گذشته نمی تواند اهرم مالی سال های آتی را تبیین نماید و اهرم مالی شرکت ها بدون توجه به شرایط سال های گذشته شرکت افزایش یا کاهش می یابند.

نگاه به تاریخچه بازار بورس حکایت از این نکته دارد که نگرانی عمده شرکت های بورسی در گام نخست برای ورود به بازار سرمایه این است که چه قیمتی برای عرضه عمومی اولیه مناسب بوده و آیا می توانند سرمایه گذاران را برای خرید سهام خود مجاب کنند. در کنار این موضوع، از نگرانی سرمایه گذاران نیز که قیمت سهام عرضه شده را واقعی یا کاذب تصور کنند، نمی توان گذشت.این پژوهش سعی براین دارد که با ااستفاده از روش غیر خطی این معضل را بر طرف نماید.پژوهش حاضر به ارایه مدل قیمت گذاری عرضه عمومی اولیه سهام در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. دوره تحقیق مورد مطالعه از سال 1382 تا 1393 می باشد. جامعه آماری تحقیق 145 شرکت ورودی به بورس اوراق بهادار تهران در این بازه زمانی و نمونه آماری با توجه به شرط عدم سرمایه گذاری بودن شرکت ها و مدون بودن بودجه و دسترسی به اطلاعات شرکت، به 103 شرکت تقلیل پیدا کرد.شبکه پیشنهادی یک شبکه چند لایه رو به جلو با بهینه سازی الگوریتم ژنتیک برای متغیر های مورد استفاده در تعیین قیمت سهام شرکت های جدید الورود به بورس می باشد .دوره 12 ساله با انتخاب 12 متغیر تاثیرگذار بر قیمت عرضه عمومی اولیه و 1 متغیر وابسته (قیمت عرضه اولیه) شبکه مناسبی را در قیمت گذاری صحیح نسبت به سایر مدل های خطی بیان شده در این پژوهش ارایه داده است. نتایج حاصل از مدل با استفاده از 4 معیار ارزیابی RMSE,MAE,R-SQUARE,U-THEIL بیانگر قیمت گذاری صحیح مدل پیشنهادی در اکثر موارد می باشد.

مطالعه حاضر با هدف بررسی ارتباط بین افق دید سهامداران نهادی و محتوای اطلاعاتی سودهای تقسیمی غیر منتظره انجام شده است. این مطالعه از نوع مطالعات توصیفی - همبستگی است. به منظور دستیابی به هدف پژوهش تعداد 86 شرکت از بین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی سال های 1390 تا 1394 به عنوان نمونه انتخاب شد. مطالعه حاضر شامل سه فرضیه بود که ارتباط بین افق دید سهامداران نهادی در حالت کلی، و افق دید سهامداران نهادی بلند مدت و کوتاه مدت با سودهای تقسیمی غیر منتظره را مورد بررسی قرار می دهد. جهت تحلیل فرضیه های پژوهش از آزمون رگرسیونی پانل دیتا با استفاده از نرم افزارهایSpss20  وEviews7  بهره گرفته شد. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که افق دید سهامداران نهادی در حالت کلی و افق دید کوتاه مدت و بلندمدت آنان بر سود تقسیمی غیر منتظره به عنوان معیاری از محتوای اطلاعاتی سودهای غیر منتظره، تاثیر معکوس و معناداری دارد. لذا بهبود افق سرمایهگذاران نهادی باعث کاهش اختلاف مقدار سود پیشبینی شده و سود تقسیمی واقعی می گردد.

سرمایه گذاری مناسب و تصمیم گیری در مورد اتخاذ موقعیت درست خرید یا فروش، نیازمند یک استراتژی مشخص و اثبات شده است. در این پژوهش استراتژی معاملات جفتی مورد بررسی قرار گرفته و یک روش غیرپارامتری جدید بر پایه ترسیمات رنکو و کاگی، که دو اندیکاتور نموداری ژاپنی هستند، برای انجام معاملات ارائه شده است. روش پیشنهادی از اطلاعاتی در مورد تغییرات فرایند اسپرد بهره می برد و در آن یک میانگین ثابت بلندمدت برای فرایند اسپرد به دست نمی آید اما معامله مانند سایر روش های معاملات جفتی انجام می شود و تنها فرض مورد نیاز ثابت ماندن خواص آماری تلاطم فرایند اسپرد است. در این پژوهش ابتدا سودآوری روش پیشنهادی برای فرایند بازگشت به میانگین با تلاطم تصادفی به صورت تئوری اثبات شده است، سپس معاملات جفتی بر اساس این رویکرد روی داده های منتخب از بازار بورس اوراق بهادار تهران اجرا شده اند. نتایج به دست آمده از پیاده سازی نشان می دهد که در استراتژی مورد استفاده به ازای انتخاب مناسبی از H در جفت سهام ختراک و ختوقا بازده 52.91 درصد و در جفت خمحرکه و خودرو بازده 33.64 درصد به دست می آید.

این تحقیق در پی سنجش واکنش بازار سهام به کوته نظری مدیران بوده است. کوته نظری مدیران، تمایل به افزایش قیمت های جاری سهام با افزایش و متورم کردن سودآوری جاری با هزینه کرد از محل سودآوری و یا جریانات نقدی بلندمدت است. جامعه آماری این پژوهش، تمامی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال 1385 تا سال 1394 است که پس از اعمال محدودیت های لازم 117 شرکت در این بازه زمانی مناسب بوده و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که کوته نظری تاثیری معنادار و مطابق انتظار منفی بر بازده غیر عادی کسب شده در زمان انتشار سود نداشته است. مجموع نتایج بدست آمده بیانگر آن است که بازار سرمایه چه در قالب بازدهی زمان انتشار سود و چه بازدهی آتی سهام، واکنش معناداری به کوته بینی مدیران نداشته و کوته نظری مدیران تاثیری مثبت بر نرخ بازده دارایی های دوره آتی، به عنوان معیار سنجش عملکرد مالی آتی، داشته است. به طور خلاصه نتایج بدست آمده بیانگرآن است که بازار سرمایه واکنش معناداری به کوته بینی مدیران نداشته است اما کوته نظری مدیران تاثیری معنادار بر عملکرد مالی آتی شرکت های بررسی شده داشته است.

بحران های بانکداری دهه های اخیر سبب شد تا بحث ریسک سیستمی در بازارهای مالی از جمله بانک ها مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد. در این تحقیق با استفاده از معیار تغییرات ارزش در معرض خطر شرطی (D CoVar) به ارزیابی ریسک سیستمی در بخش بانکداری ایران نموده ایم. برای این منظور از بانک های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تعداد 17 بانک را که حقوق صاحبان سهام آنها از سال 1389 تا بهار 1395 موجود است انتخاب کرده ایم و با استفاده از معیار CoVaR به ارزیابی ریسک سیستمی در این بانک ها پرداختیم. نتایج برآورد نشان می دهد تغییرات ارزش در معرض خطر شرطی برای بانک خاورمیانه بیشترین مقدار (15.61) و برای بانک سرمایه کمترین مقدار (0.32) را به خود اختصاص داده است. این نتایج بیانگر آن است که بحران یا اختلال در بانک خاورمیانه از بین سایر بانک ها بیشترین تاثیر را بر سیستم مالی تحمیل می کند و بانک سرمایه کمترین تاثیر را دارد. به عبارتی دیگر اگر بحرانی در بانک خاورمیانه اتفاق بیفتد به اندازه 15.61 درصد بر ریسک سیستم مالی (بازار) می افزاید در حالی که بحران در بانک سرمایه فقط 0.32 درصد بر ریسک سیستم مالی می افزاید.

رفتار سهام و روند تغییرات آن یکی از پیچیده ترین مکانیزم هایی است که همواره مورد توجه محققان می باشد. بورس تحت تاثیر عوامل مختلف بیرونی و درونی قرار دارد. عوامل تاثیرگذار بیرونی مانند عوامل سیاسی و اجتماعی قابلیت اندازه گیری ندارند، به همین جهت برای پیش بینی روند بورس، باید بر روی تاثیر عوامل درونی تمرکز نمود. در این پژوهش سیستم ترکیبی مبتنی بر شبکه های بیزین و مدل مخفی مارکوف، جهت پیش بینی روند روزانه بورس ایران پیشنهاد شده است. برای سهام هر شرکت، 6 شاخص بورس اوراق بهادار تهران که دارای بالاترین ضریب همبستگی می باشند و 22 اندیکاتور تکنیکی به عنوان متغیرهای ورودی در فاز پیش پردازش استفاده می شوند. از شبکه های بیزین جهت مشخص نمودن روابط بین متغیرها و از جداول احتمال شرطی آن برای بررسی تاثیر هر متغیر در پیش بینی استفاده می شود. در نهایت از مدل مخفی مارکوف برای پیش بینی روند بازار در مجموعه های استخراج شده از شبکه بیزین، استفاده می شود. مدل پیشنهادی بر روی سهام چهار شرکت داخلی به نام فولاد مبارکه اصفهان، ایران خودرو، بانک ملت و ایران دارو مورد بررسی قرار گرفته است. معیارهای ارزیابی در سیستم پیشنهادی، کارایی بالای این روش را نشان می دهند. بالاترین درصد صحت سیستم پیشنهادی 85.25 و متوسط درصد صحت آن 83.26 می باشد.

هر مجموعه از ضرایب موجک بخشی از سری زمانی را در مقیاس های زمانی متفاوت در بر دارد. پیاده سازی تبدیل موجک، با بهره گیری از بهترین موجک ها در سطوح مناسب تاثیر بسزایی در نتایج تحلیل های مالی خواهد داشت. در این پژوهش هدف، بیان اهمیت مفهوم مقیاس - زمان و به کارگیری فواصل زمانی متفاوت در بررسی رفتار بازارهای مالی است تا مشخص شود که آیا حذف نوفه از سری زمانی می تواند دقت تصمیم گیری ما برای آینده را بالا ببرد؟ بدین منظور ابتدا 16 شاخص انتخاب شده از بورس اوراق بهادار تهران به کمک نرم افزار R و با استفاده از تبدل موجک تا پنج سطح برای 250 داده تجزیه کرده وسپس از تمامی آن ها نوفه زدایی نمودیم. در مرحله بعد دو روش برای سنجش نوفه زدایی بکار بردیم یکی خوشه بندی شاخص های منتخب به روش دندروگرام و دیگری پیش بینی سری زمانی شاخص کل با 500 داده و با استفاده از داده های نوفه زدایی شده به دو روش موجک هار و دابشیز. نتایج هر دو روش حکایت از عملکرد بهتر نوفه زدایی با استفاده از موجک دابشیز در این سری های زمانی داشت. هدف اصلی ما به نوعی استفاده از آنالیز موجک و نوفه زدایی از سری های زمانی با استفاده از آن در مباحث مالی بود.