منابع طبیعی ایران
سال:1384 | دوره:58 | شماره:3 |تعداد مقالات:28

برآورد مقدار ظرفیت مخزن یک سد، تابعی از ورودی رودخانه به آن می باشد. عدم دقت در برآورد آبدهی طولانی مدت رودخانه ها غالبا منجر به برآورد بیش از حد یا کمتر از حد حجم ورودی و در نتیجه اشتباه در تعیین ارتفاع سد می شود. تولید آمار مصنوعی معمولا با روش های استوکاستیک پارامتری انجام می شود. این روش ها به دلیل وجود پارامترهای متعدد به ویژه در سری های زمانی ماهانه، در تولید آمار مصنوعی رودخانه ها دچار خطا می شوند. در این تحقیق از روش برآورد هسته ای چگالی که یک روش نا پارامتری می باشد در تولید سری مصنوعی ماهانه رودخانه دز استفاده شده است. از بین 50 سری تولید شده ماهانه، بهترین سری با استفاده از معیار میانگین قدر مطلق خطا تعیین گردید. مقایسه بین آبدهی مشاهده شده و برآورد دبی حاصل از کاربرد بهترین سری شبیه سازی شده نشان داد که تطابق خوبی بین این دو سری وجود دارد و تفاوت در حد 11.6 درصد است. با توجه به نتایج به دست آمده در این مطالعه می توان استفاده از این روش را برای تولید آمار طولانی مدت رودخانه ها پیشنهاد نمود. به خصوص در رودخانه هایی که دارای آمار طولانی مدت نیستند این روش می تواند برای مدیریت و برنامه ریزی استفاده از آب های سطحی در آینده موثر باشد.

در حوضه های کوهستانی بخش عمده ای از بارندگی به صورت برف نازل می شود و جریان حاصل از ذوب برف قسمت اعظم رواناب در فصول بهار و تابستان را تشکیل می دهد. رواناب حاصل از ذوب برف در تامین منابع آب آشامیدنی و کشاورزی و تغذیه سفره های زیرزمینی موثر بوده و در برخی موارد منشا بروز سیلاب های مخرب می باشد. بنابراین شناخت دقیق ویژگی های برف در زمان و مکان به منظور مدیریت صحیح و موثر منابع آب حایز اهمیت بسیار است. مطالعات گذشته نشان داده است که سطح پوشش برف یک متغیر اساسی در شبیه سازی و پیش بینی رواناب حاصل از ذوب برف بوده و تغییرات آن در زمان و مکان می تواند به عنوان شاخص مهمی از ویژگی های برف در مقیاس یک حوضه آبخیز مورد مطالعه قرار گیرد. هدف اصلی این تحقیق شناخت مناطق موثر در انباشت و ماندگاری برف و رتبه بندی زیرحوضه ها بر اساس سهم ذوب برف در رواناب بوده که در توسعه مدل های شبیه سازی و پیش بینی رواناب در فصل ذوب برف حایز اهمیت می باشد. در این تحقیق تغییرات زمانی و مکانی سطح پوشش برف به صورت فراوانی انباشت و ماندگاری برف در حوضه کارون با استفاده از تحلیل تصاویر ماهواره ای و روش هواشناسی مورد بررسی قرار گرفته است. با کاربرد یک مدل بیلان آبی و روابط منطقه ای، سهم ذوب برف در رواناب سالیانه برای سطوح مختلف حوزه تعیین گردیده و رتبه بندی سطوح حوزه بر اساس اطلاعات مکانی حاصل از مقدار سهم ذوب برف زیر حوضه در رواناب و سطوح فراوانی و پتانسیل انباشت و ماندگاری سطح برف انجام گرفته است. در این تحقیق دمای آستانه ریزش برف نیز که از پارامترهای اساسی مطالعات برف در مناطق کوهستانی است با استفاده از تحلیل داده های سینوپتیک و داده های دورسنجی تعیین شده است.

در این تحقیق داده های مربوط به بارش سالانه در یک دوره آماری 43 ساله برای ایستگاه هایی از آذربایجان شرقی برای تحلیل و مدل سازی بارش و محاسبه سال های مرطوب و خشک مورد استفاده قرار گرفته است. به منظور تعیین کمی و تفکیک سال های مرطوب، نرمال و خشک، از نمایه های آب و هوایی مختلف استفاه شده است. نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از وقوع پدیده خشکسالی با درجات مختلف در همه ایستگاه ها است. از نظر طبقه بندی سال های مرطوب و خشک غالبا در ایستگاه های مورد مطالعه بارش نرمال و به صورت دوره ای سال خشک و نیز دوره مرطوب قابل مشاهده می باشند که سال های با بارش نرمال از توالی و تداوم بیشتری نسبت به سال های مرطوب و خشک برخوردارند. در بین مدل های «بارش قابل اعتماد»، «بارش استاندارد شده» و روش «نیچه» که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته اند، مدل بارش استاندارد شده با داشتن قابلیت های بیشتر و محدودیت های کمتر بهتر از دیگر مدل ها تشخیص داده شده است.

جلوگیری از باد رفتگی خاک در مناطق برداشت یک کار بنیادی است و عملیات اجرایی بایستی بیشتر در منطقه برداشت متمرکز شود. منشا یابی رسوبات بادی منطقه رفسنجان طی دو مرحله انجام شد. ابتدا جهت یابی مناطق برداشت و سپس مکان یابی. به منظور جهت یابی قطاع برداشت در حوزه رفسنجان ابتدا اطلاعات مربوط به بادهای منطقه با تکمیل پرسشنامه از ساکنین محدوده اطراف ارگ به دست آمد. سپس تصاویر ماهواره ای مربوط به دو دوره زمانی با یکدیگر مقایسه شد و با استفاده از تصویر ماهواره ای و بازدیدهای صحرایی مورفولوژی تپه های ماسه ای ارگ تعیین شد. در نهایت با مطالعه رژیم با دو رسم گلبادها، بادهای فرساینده و موثر در تشکیل تپه های ماسه ای شناسایی شد. پس از مشخص شدن قطاع برداشت (قطاع غرب و جنوب غرب)، مرحله مکان یابی نقاط برداشت آغاز شد. در این مرحله با مطالعه ژئومورفولوژی قطاع برداشت و نمونه برداری از رخساره های این قطاع اقدام به کانی شناسی و مطالعه مورفوسکوپی رسوبات تپه های ماسه ای و قطاع برداشت شد و ارتباط ژنتیکی عناصر با یکدیگر بررسی شد. در نهایت با توجه به شواهدی مثل جهت قرارگیری سیف ها و بارخان ها (جنوب غربی- شمال شرقی)، قرارگیری زیبارها در سمت غرب و جنوب غرب ارگ، شدید بودن شاخص انرژی بادهای جنوب غرب و غرب، وجود کانی های سنگین هماتیت و آمفیبول در میان نمونه ها، زیاد بودن قطر میانه ذرات 240) میکرون)، کج شدگی برخی نمونه ها به سمت ذرات دانه درشت و پایین بودن ضرایب گرد شدگی رخساره های قطاع برداشت، مشخص شد که منشا رسوبات تپه های ماسه ای نزدیک بوده )کمتر از 20 کیلومتر( و اکثرا اراضی مرتعی، زراعی متروکه و باغات پسته دشت سرهای پوشیده غرب و جنوب غرب رفسنجان، اراضی فاقد پوشش و یا دارای پوشش ضعیف دشت سرهای پوشیده و اپانداژ شرق رفسنجان و مسیل رودخانه های شور، شاهزاده عباس و کبوترخان است.

به منظور تعیین روند تجزیه لاشبرگ در گونه توسکا ییلاقی، در دو توده در دو منطقه اسالم و واز، با شرایط متفاوت سنگ مادری، برگ های تازه خزان کرده در پاییز جمع آوری گردید. لاشبرگ های هر منطقه در چهار گلدان به مدت هفت ماه در شرایط آزمایشگاه قرار گرفتند. به فواصل 21 روز از گلدان ها نمونه گیری و نیتروژن و کربن آنها اندازه گیری شد. مقدار نیتروژن و کربن لاشبرگ ها در 2 منطقه در روز اول آزمایش تفاوت معنی دار نداشتند. درصد نیتروژن لاشبرگ های منطقه و از 2.49 و منطقه اسالم 2.62 و درصد کربن لاشبرگ های منطقه و از 43.35 و منطقه اسالم 39.65 در روز اول به دست آمد. روند تغییرات کربن در 2 منطقه معنی دار نبود، اما روند تغییرات نیتروژن و تغییرات C/N در 2 منطقه معنی دار بود.نسبت C/N در لاشبرگ های منطقه واز از 17.38 به 10.35 و در منطقه اسالم از 15.12 به 10.67 کاهش یافت.

به منظور مطالعه تاثیر متغیرهای محیطی بر روی مشخصه های کمی و کیفی نمدار در جنگل های غرب مازندران، نه رویشگاه در مناطق رویان، نوشهر و رامسر انتخاب و در هر منطقه سه طبقه ارتفاعی )کمتر از 500، 500 تا 1000 و 1000 تا 1500 متر از سطح دریا( در نظر گرفته شد. در هر یک از رویشگاه ها سه قطعه نمونه، هر کدام به مساحت یک هکتار 100×100) متر( در مجموع 27 قطعه نمونه برای انجام مطالعات انتخاب گردیدند. نتایج این بررسی در مناطق مورد مطالعه نشان می دهد که نمدار در شرایط محیطی متفاوتی انتشار دارد. این گونه از ارتفاعات پایین تا ارتفاعات بالا و در دامنه های مختلف به ویژه دامنه های شمالی، شرقی و شمال شرقی گسترش یافته است. نتایج کلی نشان می دهد که نمدار گونه ایست کم توقع که در خاک های کم عمق و نیمه عمیق با عناصر غذایی متوسط رویش دارد. در اکثر رویشگاه ها خاک دارای بافت رسی و رسی- لومی بوده، و اسیدیته خاک از اسیدی ضعیف تا قلیایی ضعیف نوسان دارد. متوسط بارندگی سالیانه در مناطق مورد بررسی بین 1110 تا 1311 میلی متر و متوسط دمای سالیانه بین 8.1 تا 15.2 درجه سانتی گراد متغیر می باشد. براساس تاثیر متغیرهای محیطی بر روی مشخصه های کمی و کیفی نمدار به روش خوشه بندی سلسله مراتبی گروه بندی رویشگاه ها مورد بررسی انجام گرفته است. نتایج نشان می دهد که مشخصه های کمی و کیفی نمدار تحت تاثیر متغیرهای محیطی قرار داشته و در تفکیک و گروه بندی رویشگاه ها نقش مهمی را ایفا می کنند. در این بررسی تاثیر عوامل رویشگاهی از جمله خاک، اقلیم، جهت دامنه و ارتفاع از سطح دریا بر مشخصه های کمی (قطر برابر سینه، قطر تاج، ارتفاع کل و ارتفاع اولین شاخه و دو شاخگی) و مشخصه های کیفی (خمیدگی، پیچیدگی، شاخه دوانی و تقارن تاج) مشاهده شد.

این مطالعه به بررسی تغییرات خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در گروه های اکولوژیک درختی تعیین شده در سری نم خانه جنگل خیرود کنار و تعیین معنی دارترین و مهم ترین خصوصیات تغییر پذیر خاک در این گروه ها می پردازد. به منظور تعیین گروه های اکولوژیک درختی در ابتدا ضمن نمونه برداری از جنگل، قطر در ارتفاع برابر سینه درختان )در ارتفاع 1.3 متری از زمین( در 325 قطعه نمونه مربعی شکل به مساحت 2500 متر مربع مورد اندازه گیری قرار گرفت. سطح مقطع برابر سینه برای هر یک از گونه های درختی در هر یک از قطعات نمونه محاسبه و پس از انجام این عمل با استفاده از روش TWINSPAN پوشش درختی منطقه کلاسه بندی گردید و به این ترتیب چهار گروه اصلی درختی تعیین شد. به منظور تعیین محل پروفیل ها برای بررسی خاک در هر یک از گروه های اکولوژیک درختی، نقشه شکل زمین بر مبنای سه مشخصه ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب و جهت شیب برای کل سطح سری تهیه و از طرف دیگر به منظور بررسی شباهت ها و عدم شباهت ها بین قطعات نمونه از نظر گونه های درختی از شاخص Sorenson استفاده شد. به این ترتیب در نهایت تعداد هشتاد و سه پروفیل در سطح سری نم خانه و در واقع در داخل چهار گروه درختی تفکیک شده مشخص و نهایتا حفر شد. هر یک از پروفیل های خاک در داخل جنگل تشریح و خصوصیات مختلف فیزیکی و شیمیایی خاک که در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفتند عبارتند از: pH خاک، بافت خاک، وزن مخصوص ظاهری، درصد ماده آلی و کربن آلی، ازت کل، فسفر قابل جذب و درصد آهک. به منظور بررسی روابط بین خصوصیات اندازه گیری شده خاک و تغییرات پوشش درختی روش های آماری تجزیه واریانس (ANOVA) و تجزیه و تحلیل چند متغیره مانند روش DCA (تجزیه و تحلیل تطابقی غیر جهت دار) استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که از میان خصوصیات مختلف خاک که مورد اندازه گیری قرار گرفتند درصد کربن آلی، نسبت C/N، بافت خاک و وزن مخصوص ظاهری خاک دارای تغییرات معنی داری در ارتباط با تغییرات گروه های اکولوژیک درختی بوده اند.

زمین، به عنوان مکان و نیز یکی از عوامل تولید از نقش مهمی در برنامه ریزی اقتصادی برخوردار است. تخصیص زمین به یک کاربری، تحت تاثیر عوامل محدود کننده زیادی قرار دارد. مطالعات گذشته توانایی مدل برنامه ریزی خطی را در حل مسائل تخصیص منابع به خوبی نشان می دهد. در این مدل، زمین و دیگر منابع با توجه به کمیابی و مزیت نسبی آنها در فرایند تولید به کاربری های مختلف تخصیص می یابند. مدل برنامه ریزی در این مطالعه به تحلیل 53 متغیر و 62 محدودیت در سطح 28171 هکتار از حوزه کلیبر چای وسطی می پردازد. منطقه با توجه به توان طبیعی برای تولید محصولات مختلف به زیر منطقه های همگنی تقسیم شده است که این سطوح همگن گروهی از عوامل محدود کننده در مدل را تشکیل می دهند. این مطالعه نشان می دهد که چگونه مدل برنامه ریزی خطی می تواند با عوامل محدود کننده مکانی و اقتصادی مربوط شود. در منطقه مورد مطالعه، مرتعداری به همراه کشت علوفه؛ از نظر اقتصادی نسبت به زراعت گندم دیم، جو دیم و انواعی از باغ داری در اولویت بالاتری قرار گرفته است. حدود 700 هکتار از کل اراضی به تولید یونجه و جو آبی تخصیص یافته است. این مقدار علوفه کاری می تواند با عرضه خوراک تکمیلی، از دامپروری در 12521 هکتار مراتع منطقه پشتیبانی نماید. این مساله؛ می تواند به کاهش سطح اراضی حفاظت شده جنگلی به نفع مرتعداری در برنامه منطقه منجر شود.

با استفاده از یک مخزن پرورش ماهی به ابعاد 110 سانتی متر طول، 84 سانتی متر عرض و 100 سانتی متر ارتفاع و قرار دادن سه سینی پرورش گیاه به ابعاد 110 سانتی متر طول، 30 سانتی متر عرض و 5 سانتی متر عمق و در فاصله 20 سانتی متری بالا مخزن ماهی و یک پمپ آب برای چرخش آب در سازگان با قدرت آبدهی 30 لیتر بر ثانیه یک سازگان پرورش مدار بسته برای پرورش ماهی تیلاپیای قرمز طراحی گردید. سپس برای تولید پساب ماهی، تعداد 70 قطعه ماهی با میانگین وزن 20±0.02 گرم در مخزن پرورش ماهی وارد شدند و به مدت سه هفته با غذایی حاوی 24 درصد پروتیین تغذیه شدند. ماهیان دوبار در روز در ساعات 9 صبح و 4 بعدازظهر غذا دهی شدند. میزان مصرف روزانه غذا حدود 5 درصد وزن کل ماهی ها در هر مخزن پرورشی بود. بعد از سه هفته ماهی ها برداشت و مواد محلول و غیرمحلول موجود (پساب) در سازگان به عنوان محیط کشت برای پرورش کاهو مورد استفاده قرار گرفت. سازگانی مشابه که فقط در آن آب در گردش بود نیز برای تعیین ورود موادی که احتمال داشت از خارج وارد سیستم شود به عنوان تیمار صفر مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 42 نشا کاهو هر یک به سن یک هفته وارد سینی های پرورش گیاه در هر واحد آزمایش شدند و بعد از 5 هفته کاهوها برداشت گردیدند. مقدار کل محصول کاهو تولید شده با استفاده از پساب، به طور میانگین 2017±197 گرم در متر مربع بود. در تیمار آب (صفر) نشاهای کاهو همگی بعد از دو هفته از بین رفتند. غلظت مواد معدنی در مخزن پرورش ماهی بعد از برداشت ماهی و بعد از برداشت کاهو اندازه گیری شد. با شروع کشت کاهو غلظت مواد معدنی دارای تغییراتی بود و کاهش نشان داد. نشاهای کاهو توانستند در حین رشد 3.2 درصد آهن، 73.76 درصد منگنز، 7.97 درصد روی، 3.48 درصد مس، 5.01 درصد کلسیم، 4.72 درصد منیزیم، 1.48 درصد فسفر، 8.98 درصد ازت و 0.28 درصد پتاسیم را که از طریق غذا دهی به ماهی وارد سازگان شده بود جذب کنند. نتایج این آزمایش نشان داد که پساب تولید شده در پرورش ماهی به صورت مدار بسته را می توان به عنوان مواد مغذی برای کشت گیاه کاهو به روش کشت در محلول مواد مغذی به کار برد.

در بین 40 گونه ماهی با ارزش و اقتصادی از نظر صید در حوضه دریای خزر، 6 گونه ماهیان خاویاری منحصر به فرد هستند. تاس ماهی ایرانی یکی از 5 گونه زنده خانواده تاس ماهیان در بخش جنوبی دریای خزر می باشد. مطالعه بر روی ارزیابی ذخایر اقتصادی ماهیان خاویاری در مدیریت صیادی موثر در جمعیت های تولید مثل کننده مهم است. هدف از این مطالعه بررسی ترکیب های سنی، جنسی، طولی و وزنی و ارایه مدل های رگرسیونی برای تعریف رابطه طول و وزن ماهی، رشد وزنی و رشد طولی تاس ماهی ایرانی صید شده از سواحل جنوب شرقی دریای خزر در هنگام صید تابستانه بوده است. این پژوهش در سال 1380 در صیدگاه ترکمن واقع در ناحیه 4 شیلات ایران انجام شده است. تعداد 80 عدد تاس ماهی ایرانی 31) عدد نر و 49 عدد ماده) نمونه برداری شدند. طول چنگالی و وزن کل ماهیان اندازه گیری شد و تعیین سن ماهیان با استفاده از شعاع اول باله سینه ای انجام گردید. نتایج نشان داده است که میانگین های سن، طول فورک و وزن کل ماهیان جنس ماده بیشتر از ماهیان جنس نر بوده است )به ترتیب P<0.05، P<0.01 و (P<0.01. 61.25 درصد از صید تاس ماهی ایرانی ماده بود. در کل 6.25 درصد نمونه ها نابالغ بودند. ماهیان نر نسبت به ماهیان ماده زودتر بالغ می شوند. سن بلوغ برای ماهیان ماده و نر به ترتیب بیشتر از 19 سال و بیشتر از 17 سال محاسبه شد. با افزایش طول بدن، وزن بدن ماهی نیز افزایش می یابد (P<0.01). با افزایش سن ماهی طول فورک و وزن کل ماهی افزایش یافته است (P<0.01). رابطه های به دست آمده برای رشد وزنی و رشد طولی تاس ماهی ایرانی ماده و نر در سطح بسیار بالایی معنی دار بوده است (P<0.01). این پژوهش نشان می دهد که در حال حاضر فشار صید بر روی تاس ماهی جنس ماده در حال افزایش است که می تواند با برنامه ریزی حفاظت زیستی کاهش یابد. وضعیت ترکیب جنسی و رسیدگی جنسی ماهیان خاویاری تحت تاثیر فعالیت های انسانی می باشد. رابطه های طول فورک و وزن کل، رشد طولی و رشد وزنی در ارتباط با فاکتورهای تغذیه ای، شرایط محیطی زیستگاه مانند درجه حرارت و اکسیژن و رقابت غذایی جانوران دیگر در زیستگاه می باشد.

کارخانجات صنعتی در بخش های گوناگون خود، تولید برخی زایدات جامد می نمایند که در بیشتر موارد این گونه زایدات دارای آثار زیست محیطی بوده و مشکلاتی را در سطح جامعه از نظر مدیریت و دفع به وجود می آورند. امروزه، کاهش این آثار از بزرگترین چالش های فرا روی صنایع، به ویژه صنعت خودرو سازی به منظور نیل به اهداف توسعه پایدار می باشد.شرکت ایران خودرو نیز به عنوان بزرگترین کارخانه صنعت خودرو سازی کشور، مواد زایدی که حاصل عملیات تولیدی کارخانه بوده و دارای آثار زیست محیطی می باشند تولید می نماید. در این تحقیق، واحد لوازم تکمیلی و تزیینی شرکت ایران خودرو به عنوان یکی از واحدهای تولید کننده مواد زاید این شرکت انتخاب گردیده که آنالیز کمی و کیفی زایدات آن به منظور ارایه راهکارهای مناسب مدیریتی صورت پذیرفته است. مواد اولیه مورد مصرف در خلال عملیات مختلف تولیدی در واحد مدیریت لوازم تکمیلی و تزیینی شرکت ایران خودرو که تولید زایدات می نمایند شامل پارچه، PVC، مشمع، فیبر، الوار، پروفیل، مفتول آهنی، نایلون، و رنگ می باشد.نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهند که آنالیز کمی و کیفی مواد زاید در واحد لوازم تکمیلی و تزیینی شرکت ایران خودرو، موجبات شناخت لازم برای مدیریت زایدات تولیدی را فراهم آورده و به عنوان نمونه از راهکارهای مدیریتی زایدات می توان از روش های کاهش مصرف مواد اولیه در مبدا، بازیافت یا استفاده مجدد زایدات، و پردازش آنها استفاده نمود.

میزان ترسیب فلزات سنگین در تالاب انزلی و عملکرد تصفیه ای این تالاب مورد مطالعه قرار گرفت. در این مطالعه نمونه های ماهیانه رسوب در 15 ایستگاه شامل ورودی ها، خروجی ها و داخل تالاب در یک دوره شش ماهه )مرداد تا دی (1381 جمع آوری و آنالیز شد. در نمونه های رسوب شش فلز سنگین شامل کروم، کادمیم، سرب، روی، مس و نیکل اندازه گیری شد. برای استخراج و عصاره گیری فلزات از نمونه های رسوب از روش هضم تر و از ترکیب اسیدهای کلرید ریک و نیتریک استفاده شد و برای اندازه گیری فلزات سنگین از دستگاه طیف سنجی جذب اتمی دارای لامپ دوتریم استفاده شد. برای بررسی موضوع و تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری از قبیل آنالیز واریانس، هم بستگی داده ها و آنالیز خوشه ای استفاده شد. نتایح این تحقیق نشان می دهد مقدار فلزات سنگین موجود در رسوبات در ایستگاه ها و دوره های مختلف دارای تفاوت معنی داری است. در بین فلزات مطالعه شده روی بیشترین مقدار را در رسوبات دارد. غلظت فلزات سنگین در رسوبات نقاط داخل تالاب )ایستگاه های 11، 12 و 13) نسبت به ایستگاه های دیگر کمتر است. رسوبات در ورودی پیربزار )ایستگاه (5 نیز بیشترین مقدار فلزات را در بین ایستگاه ها دارد. با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت که با دور شدن از مصب رودخانه های ورودی مقدار فلزات سنگین در رسوبات تالاب کاهش می یابد که در اثر عملکرد اجزای تالاب در کاهش و ترسیب فلزات سنگین در مناطق ابتدای تالاب است.

فلزات سنگین از آلاینده های خطرناک زیست محیطی هستند که از طریق ورود به زنجیره غذایی موجب بروز خطرات بهداشتی برای انسان، گیاهان و سایر موجودات زنده می شوند. در خاک های آلوده به فلزات سنگین، گونه های خاصی از گیاهان توانایی رشد و سازگاری و جذب زیاد فلزات سنگین را دارند. استفاده از این گیاهان در پاکسازی خاک های آلوده در روش گیاه پالایشی (Phytoremediation) بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق، غلظت سرب در خاک و پنج گونه گیاهی شامل Acantholimon sp. (کلاه میرحسن)، Noea mucronata (خار گونی)، Scariola orientalis (جاز)، Stachys inflata (گاو پونه) و Stipa barbata (گیس پیرزن) در اطراف معدن سرب و روی ایرانکوه واقع در جنوب غربی اصفهان اندازه گیری گردید. تجزیه آماری داده ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی نامتعادل انجام شد. نتایج نشان داد که تفاوت غلظت سرب در اندام هوایی گونه های گیاهی در سطح احتمال پنج درصد معنی دار و در ریشه فاقد تفاوت معنی دار بود. در بین گونه های مورد بررسی، Stachys inflata دارای بیشترین مقدار جذب سرب در اندام هوایی با میانگین 311.8 میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک بود. غلظت سرب در اندام هوایی گیاهان با pH خاک همبستگی معکوس (r=-0.488**) و با غلظت کل (r=.726**) و قابل جذب سرب (r=0.412*) در خاک همبستگی مستقیم داشت.

این مطالعه با هدف بررسی تاثیر عوامل موثر فرایندی بر روی شفافیت و بازده خمیر مکانیکی پراکسید قلیایی (APMP) از چوب صنوبر تبریزی برای ساخت کاغذ چاپ و تحریر صورت پذیرفت. به این منظور، گونه مورد نظر از عرصه جنگل کاری شده در منطقه طرح صنایع کاغذ مراغه نمونه برداری و ابعاد الیاف آنها شامل طول الیاف، قطر الیاف، قطر حفره و ضخامت دیواره الیاف به ترتیب 853، 22.66، 15.16، 3.74 میکرون اندازه گیری شد.برای تولید خمیر کاغذ APMP از مواد شیمیایی مختلف شامل سود 7) و 6 درصد(، پراکسید هیدروژن 6) و 5 درصد(، دی آتیلن تری آمین پنتا استیک اسید 0.5) درصد( و سیلیکات سدیم 3.5) درصد( براساس وزن خشک خرده چوب ها استفاده شد.براساس نتایج تیمارهای آزمایشی، زمان پیش حرارت دهی خرده چوب ها 20 دقیقه، زمان آغشته سازی مرحله اول 20 دقیقه، زمان آغشته سازی مرحله دوم 75-105 دقیقه، درصد خشکی مرحله اول آغشته سازی 34-36 درصد، درصد خشکی مرحله دوم آغشته سازی 23-25 درصد و درصد نسبی مصرف مواد شیمیایی در مرحله اول آغشته سازی برای سود در سه سطح 40، 50، 60 درصد، برای پراکسید هیدروژن در سه سطح 20، 25 و 44 درصد، برای دی اتیلن تری آمین پنتا استیک اسید در دو سطح 60 و 75 درصد و برای سیلیکات سدیم در یک سطح 50 درصد در نظر گرفته شد. از خمیر کاغذ APMP تولید شده در 24 تیمار انجام گرفته، شفافیتی حدود 71.7 تا 78.6 درصد ISO و بازده ای حدود 74.17 تا 93.47 درصد به دست آمد.نتیجه نهایی نشان داد که با استفاده از درصد نسبی مصرف 60، 20 و 75 درصد در مرحله اول آغشته سازی به ترتیب برای سود، پراکسید هیدروژن و دی آتیلن تری آمین پنتا استیک اسید و با درصد خشکی 34 در مرحله اول و 23 در مرحله دوم به ازای مصرف 7 درصد سود و 6 درصد پراکسید هیدروژن خمیر کاغذ APMP در بازده قابل قبول دارای شفافیت مطلوب تری است.

در راستای استفاده بهینه از چوب گونه های سریع الرشد صنوبر، ویژگی های خمیر کاغذ از چوب دو گونه صنوبر P.euoramericana, P.nigra var betolifolia در دو طبقه قطری 20 و 15 سانتی متر با استفاده از فرآیند سودای پر بازده بررسی شد. میانگین طول فیبر، قطر فیبر، قطر حفره سلولی و ضخامت دیواره سلولی در طبقه قطری 20 سانتی متر به ترتیب 978.63، 23.20، 15.45، 3.90 میکرون و مقدار سلولز: 54.33 درصد، لیگنین: 21.33 درصد، مواد استخراجی: 1.35 درصد و خاکستر: 1.21 درصد بوده است. نتایج بررسی ها نشان داده است که خمیر کاغذ رنگ بری شده سودای پر بازده از چوب گونه P.euroamericana در طبقه قطری 20 سانتی متر نسبت به دیگر تیمارها برتر است. کاغذ حاصل از تیمار برتر دارای اندیس مقاومت در برابر پاره شدن برابر mN.m2/gr 214.4، طول پاره شدن برابر km 3.66 و اندیس مقاومت در برابر ترکیدن برابر kPa.m2/gr 17.3 بوده است. نتایج ارزیابی خواص نوری کاغذ حاصل نشان داد که این تیمار بیشترین روشنی (52.59 ISO) و کمترین ماتی (95.22) را نسبت به دیگر تیمارها داشته است.

در این بررسی ساخت تخته خرده چوب با چسب ایزوسیانات مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور ارزیابی قابلیت چسبندگی چسب ایزوسیانات با مواد معدنی، الیاف پسماند کارخانه چوب و کاغذ مازندران (CMP, NSSC)، حاوی تقریبا 28 درصد مواد معدنی، در چهار سطح صفر، 30، 15 و 45 درصد در مخلوط با خرده چوب مورد استفاده قرار گرفت. دو نوع تخته همسان و سه لایه، که الیاف پسماند در لایه های سطحی تخته به کار رفت، ساخته شد. چسب ایزوسیانات در دو سطح 3 و 4 درصد مورد استفاده قرار گرفت. بقیه عوامل نظیر فشار پرس، درجه حرارت پرس، رطوبت کیک، دانسیته و ضخامت تخته به عنوان عوامل ثابت در نظر گرفته شدند. بعد از ساخت نمونه های آزمونی، خواص فیزیکی و مکانیکی آنها شامل مقاومت خمشی و برشی، جذب آب و واکشیدگی ضخامت 2 و 24 ساعتی اندازه گیری شد. نتایج این بررسی نشان می دهد که افزایش مقدار چسب ایزوسیانات از 3 درصد به 4 درصد باعث بهبود کلیه خواص فیزیکی و مکانیکی نمونه های آزمونی می شود. افزایش الیاف پسماند مقاومت خمشی و برشی تخته ها را به طور جزئی کاهش داد در مقابل واکشیدگی ضخامت تخته ها اندکی بهبود یافت. کمترین مقدار واکشیدگی ضخامت در تخته خرده چوب های سه لایه مشاهده شد.

به منظور یافتن مواد اولیه غیرجنگلی برای مصرف در صنایع تخته خرده چوب، در این مطالعه امکان استفاده از پوست دانه آفتابگردان به صورت مخلوط با خرده چوب گونه های جنگلی بررسی شد. درصد اختلاط پوست آفتابگردان با خرده چوب گونه های جنگلی )در چهار سطح با نسبت های 0، 15 و 30 و 100 درصد( و مقدار مصرف رزین اوره فرم آلدیید )در سه سطح 9، 11، و 13 درصد( و زمان پرس )در دو سطح 5 و 7 دقیقه( به عنوان عوامل متغیر این تحقیق انتخاب گردیدند. براساس طرح آزمایشی فاکتوریل مجموعا 72 تخته با دانسیته اسمی 0.7 gr/cm3 در آزمایشگاه با فشار پرس 25 kg/cm2 و حرارت پرس 170 درجه سانتی گراد ساخته شد. خواص فیزیکی و مکانیکی تخته ها با استفاده از استاندارد DIN-68793 آزمون گردید. اثر عوامل متغیر روی خواص کیفی تخته ها با استفاده از تکنیک تجزیه واریانس مورد ارزیابی قرار گرفت و به منظور یافتن شرایط بهینه از روش گروه بندی دانکن استفاده شد. بر اساس نتایج این مطالعه افزایش پوست دانه آفتابگردان به خرده چوب های گونه های جنگلی تا سقف 15 درصد موجب افزایش مقاومت خمشی، مدول الاستیسیته و چسبندگی تخته های ساخته شده گردید. علی رغم اینکه افزایش پوست دانه آفتابگردان تاثیری روی مقدار واکشیدگی ضخامتی تخته ها نداشته است اما باعث افزایش جذب آب آنها در مقایسه با تخته های ساخته شده از خرده چوب های گونه های جنگلی شده است. آنالیز اثر متقابل عوامل متغیر نشان داد که افزایش زمان پرس و مقدار رزین مصرفی آثار منفی افزودن پوست دانه آفتابگردان به خرده چوب گونه های جنگلی را کاهش می دهد. بر اساس نتایج این تحقیق با افزودن 15 درصد پوست دانه آفتابگردان به خرده چوب گونه های جنگلی و مصرف 11 درصد رزین اوره فرم آلدیید و زمان پرس 7 دقیقه با فشار پرس 25 kg/cm2 و حرارت پرس 170 درجه سانتی گراد می توان تخته هایی تولید کرد که از نظر مقاومت خمشی، مدول الاستیسیته، چسبندگی داخلی، جذب آب و واکشیدگی ضخامتی مطلوب باشند.

مطالعه بوم شناسی فردی گونه Ag. cristatum از سال 1375-1379 در استان آذربایجان غربی به منظور تهیه نقشه رویشگاه و مطالعه فنولوژی، ارتباط گونه یاد شده با شکل زمین (شیب، جهت و ارتفاع)، سازند زمین شناسی، خاک، تعیین تراکم، گونه های همراه، درصد پوشش تاجی، گسترش ریشه ای و بیوماس اندام های هوایی و زیرزمینی انجام شد. برای تهیه نقشه رویشگاه گونه مذکور حوزه های آبخیز استان به عنوان واحدهای مطالعاتی انتخاب شد. مطالعات فنولوژی در فواصل زمانی متفاوت در سه منطقه بازرگان، سرو (کوه تپیک) و سلماس (کوه تمر) انجام گرفت. برای تعیین تراکم و درصد پوشش تاجی از روش کوادرات استفاده شد. برای بررسی گسترش سیستم ریشه ای و مقدار اندام های هوایی و زیرزمینی تعداد پنج پایه از گونه Ag. cristatum در هر یک از مناطق مطالعاتی از خاک بیرون آورده شد. نتایج حاصله نشان می دهد که این گونه در تمامی حوزه های آبخیز استان از ارتفاع 800-3579 متر از سطح دریای آزاد و در تمامی جهات جغرافیایی دیده می شود. از گونه های همراه Ag.cristatum می توان گیاهان زیر را نام برد. 1- Astragalus parrowianus, 2- Bromus tomentellus, 3- Achillea millefolium, 4- Stachys Schetschegleeviiاین گونه در منطقه بازرگان رشد اولیه خود را از اواسط اسفند شروع نموده و تا اواسط اردیبهشت به رشد علفی خود ادامه می دهد، اواخر اردیبهشت، اواسط خرداد، اواخر تیر و اوایل شهریور به ترتیب زمان ظهور خوشه، مرحله گل دهی، رسیدن بذر و ریزش بذر است. تراکم این گونه در مناطق تپیک، تمر و بازرگان به ترتیب 1800، 1200 و 1100 پایه در هکتار است. پوشش تاجی گندمیان دایمی در تپیک، تمر و بازرگان به ترتیب 8، 8 و 7 درصد است سهم پوشش تاجی گونه مورد مطالعه از گراس های دایمی به ترتیب 3، 2 و 2 درصد است. گسترش ریشه ای این گونه در تپیک، تمر و بازرگان به ترتیب 85، 80 و 130 سانتی متر است. بررسی رویشگاه های گونه Ag.cristatum از نظر زمین شناسی نشان می دهد که این گونه اکثرا در سازند قم سازند جیرود و آمیزه های رنگی دیده می شود. مطالعات خاکشناسی نشان می دهد که گونه Ag. cristatum بهترین رشد را در خاک های با بافت متوسط از شنی لومی تا لومی رسی داشته و در خاک های شنی سست و رسی سنگین و شور به خوبی رشد نمی نماید.

تحقیق حاضر با هدف ارزیابی سه گونه Salsola rigida، Salsola dendroides و Salsola richter از نظر جوانه زنی نسبت به تنش شوری و تعیین مقاوم ترین گونه انجام شد. هر سه گونه مورد آزمایش از خانواده اسفناجیان بوده و برای تعلیف دام و احیای مناطق خشک و نیمه خشک مناسب هستند. این بررسی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در چهار تکرار صورت گرفت، تیمارهای آزمایشی شامل سه گونه مرتعی ذکر شده در بالا و سیزده سطح مختلف محلول آب شور محتوی کلرور سدیم خالص، با غلظت های 0، 50، 100، 150، 200، 250، 300، 350، 400 ،450، 500، 550 و 600 میلی مولار بود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که دو گونه S. dendroides و S.rigida در مرحله جوانه زنی نسبت به گونه S.richteri مقاومت بیشتری به شوری داشتند، به طوری که این دو گونه تا سطح شوری 600 میلی مولار شوری جوانه زنی داشتند در صورتی که گیاه S.richteri فقط تا سطح شوری 350 میلی مولار جوانه زنی نشان داد. در هر سه گونه مورد آزمایش با افزایش شوری از درصد و سرعت جوانه زنی کاسته شد و بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی در حداقل مقدار شوری اتفاق افتاد. افزایش شوری تا سطح 200 میلی مولار تاثیری بر طول ریشه چه گونه S. dendroides نداشت. ولی در گونه S.rigida با افزایش شوری تا سطح 50 میلی مولار بر طول ریشه چه افزوده شد و با افزایش دوباره شوری از طول ریشه چه کاسته شد. در گونه S.richteri نیز با افزایش شوری از طول ریشه چه کاسته شد. بنابراین گونه S.richteri نسبت به دو گونه دیگر به شوری در مرحله جوانه زنی حساس تر است.

اهمیت خاک به عنوان منبع غذایی و رطوبت برای تولید علوفه از آغاز علم مرتعداری مهم تشخیص داده شده است. لذا به منظور روشن شدن اثر چرا روی تغییرات نیتروژن، کربن، نسبت کربن به نیتروژن و ماده آلی خاک، تحقیق حاضر به مدت یک سال در حوزه آبخیز سد لار واقع در 84 کیلومتری تهران در شمال غربی جاده هراز انجام گرفت. بعد از بازدید صحرایی، سه منطقه نمادین شدت چرایی (مرجع، کلید، بحرانی) مشخص گردید. سپس نمونه گیری خاک در هر سه منطقه به صورت تصادفی- سیستماتیک انجام پذیرفت. نمونه های خاک از دو افق 0-10) سانتی متری، 10-30 سانتی متری( و در سه دوره زمانی در طول فصل چرا به تعداد 20 نمونه (از هر افق و در هر دوره زمانی) از مناطق مختلف جمع آوری شد. بعد از کسب داده ها و آگاهی از نرمال بودن آنها تجزیه و تحلیل در قالب طرح کرت های دوبار خرد شده انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس و آزمون دانکن نشان داد با افزایش شدت چرا از کربن، نیتروژن و ماده آلی خاک کاسته می شود اما هیچ اختلاف معنی داری در نسبت کربن به نیتروژن خاک مشاهده نشد )در سطح 5 درصد(. تفاوت فاکتورهای ذکر شده بین دو افق معنی دار بوده )در سطح 1 درصد(، به طوری که مقدار آنها در افق اول بیشتر از افق دوم بوده است. این تحقیق نشان داد چرای بیش از حد با ایجاد تغییرات منفی در عناصر غذایی خاک، پایداری اکوسیستم مرتعی را به خطر می اندازد.

در طی چند دهه اخیر استفاده از شاخص های گیاهی به منظور ارزیابی اکوسیستم های طبیعی کاربرد فراوانی داشته است و این شاخص ها با پارامترهای گیاهی مورد نظر همبستگی خوبی داشته. اما در استفاده از آنها برای یک دوره زمانی پیوسته همواره مسایلی را باید مد نظر قرار داد. از این رو به منظور بررسی قابلیت داده های رقومی چند زمانه ماهواره لندست، سنجنده ETM+ در برآورد تاج پوشش و تولید گیاهی داده های ماهواره ای لندست 7 مربوط به سال های مختلف منطقه استپی در استان مرکزی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این تحقیق اطلاعات مربوط به تاج پوشش گیاهی و تولید فرم های مختلف رویشی متعلق به 60 پلات دو متر مربعی جمع آوری شد.عمل تطابق هندسه داده های ماهواره ای با استفاده از نقاط کنترل زمینی و با خطای هندسی کمتر از 0.5 پیکسل انجام گردید. سپس به منظور حذف آثار مربوط به وضعیت هندسی نظاره و یکسان کردن شرایط تصویر برداری در سال های مختلف تصحیح رادیومتری انجام شد و ارزش رقومی هر پیکسل به بازتاب طیفی تبدیل شد. در ادامه شاخص های گیاهی مناسب مناطق خشک و شاخص های تصحیحات اتمسفری ایجاد شد و مقادیر بازتاب طیفی در محل قطعات نمونه برداری استخراج گردید. نتایج حاصل از بررسی روابط همبستگی بین متغیرهای گیاهی و بازتاب های طیفی و شاخص های گیاهی نشان دهنده همبستگی معنی دار بین باندهای طیفی ETM5 و ETM7، شاخص های TSAVI1، GEMI و ARVI. با تاج پوشش و تولید فرم های مختلف رویشی بود. در این میان شاخص GEMI با ضرایب همبستگی 0.43، 0.59، 0.63 و 0.55 همبستگی بالاتری را به ترتیب با تاج پوشش گندمیان، بوته ای ها، تاج پوشش و تولید کل در بین شاخص های گیاهی نشان داد. با تکیه بر نتایج حاصل از این تحقیق می توان استنتاج نمود که کاربرد بازتاب طیفی در هنگام کاربرد تصاویر چند زمانه برای برآورد تاج پوشش گیاهی و تولید در مناطق خشک از دقت بالاتری برخوردار است، همچنین استفاده از شاخص های تصحیحات اتمسفری (GEMI) برای کم کردن تغییرات شرایط اتمسفری در سال های مختلف ضروری به نظر می رسد.