خشک بوم
سال:1395 | دوره:6 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

این پژوهش با هدف تعیین وضعیت آلودگی رسوبات باطله ناشی از فرآوری سنگ آهن در منطقه بیابانی بافق از نظر برخی فلزات صورت گرفت. پس از حفر هفت پروفیل و نمونه برداری از عمق 150-0 سانتیمتری رسوبات، غلظت 14 فلز در 35 نمونه رسوب به وسیله دستگاه ICP-OES اندازه گیری شد. جهت تعیین مقدار زمینه 14 فلز در خاک منطقه شاهد، 25 نمونه از پروفیلی به عمق 2.5 متر (هر 10 سانتیمتر یک نمونه) تهیه و غلظت متغیرهای مذکور به وسیله دستگاه ICP-OES تعیین شد. پس از دسته بندی داده های حاصل و اطمینان از نرمال بودن آن ها، جهت تعیین مقدار آلایندگی و تغییرات متغیرهای اندازه گیری شده شاخص های PI، IPI و MCd محاسبه شد. نتایج نشان داد میانگین شاخص PI برای متغیرهای آرسنیک، کبالت، آهن و وانادیوم به ترتیب 4.365، 9.254، 4.570 و 9.249 است. همچنین بر اساس نتایج محاسبه شده برای شاخص های IPI و MCd100% نمونه ها در طبقه آلودگی متوسط قرار دارد. در مجموع، متغیرهای آرسنیک (As)، کبالت (Co)، آهن (Fe) و وانادیوم (V) به عنوان آلاینده های مهم رسوب باطله ناشی از کارخانه فرآوری سنگ آهن در منطقه بیابانی بافق است که در صورت عدم اجرای اقدامات پیشگیرانه یا اصلاحی مناسب موجب آلودگی خاک و منابع آب منطقه خواهد شد. یافته های این پژوهش با شناسایی منابع بالقوه آلاینده آب و خاک منطقه، راهگشای تحقیقات آینده جهت بررسی امکان رفع آن ها با روش گیاه پالایی است.

یکی از محدودیت های مهم برای رشد و عملکرد مطلوب گیاهان به ویژه در مناطق خشک، دسترسی آن ها به آب قابل استفاده است. در سال های اخیر تحقیقات گسترده ای برای سازگار نمودن گیاهان به تنش های محیطی و از جمله تنش خشکی صورت گرفته است. در این تحقیق استفاده از دو تنظیم کننده رشد 24- اپی براسینولید و جاسمونیک اسید برای بهبود مقاومت به تنش خشکی در انار رقم رباب (Punica granatume L.) مورد توجه قرار گرفت. سه سطح آبیاری شامل آبیاری کافی (شاهد)، تنش ملایم (75% ظرفیت زراعی) و تنش متوسط (50% ظرفیت زراعی) و همچنین نه سطح هورمونی شامل شاهد (آب)، 24- اپی براسینولید (0.1 و 0.2 میلی گرم بر لیتر)، جاسمونیک اسید (1 و 2 میلی گرم بر لیتر) و ترکیب آن ها در چهار سطح در دو مقطع زمانی قبل از گلدهی و قبل از رشد سریع میوه با روش محلول پاشی روی برگ های درختان بارده انار در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اعمال گردید. نتایج نشان داد که بسیاری از متغیرهای شیمیایی و بیوشیمیایی میوه تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفتند. کاربرد تنظیم کننده های رشد 24- اپی براسینولید و جاسمونیک اسید موجب تغییر در میزان فنل کل آب و پوست میوه و میزان فعالیت آنتی اکسیدانی آب و پوست میوه شد. کاربرد ترکیبی 0.2 میلی گرم بر لیتر 24- اپی براسینولید و 2 میلی گرم بر لیتر جاسمونیک اسید در شرایط رطوبتی شاهد و تنش خشکی موجب بهبود عملکرد فعالیت آنتی اکسیدانی پوست میوه شد. کاربرد 2 میلی گرم بر لیتر جاسمونیک اسید در شرایط تنش شدید خشکی موجب بهبود فعالیت آنزیم پراکسیداز آب میوه شد. با این شرایط استفاده از جاسمونیک اسید به تنهایی و یا با 24- اپی براسینولید در غلظت های ذکر شده می تواند اثر مثبتی بر عملکرد فعالیت آنتی اکسیدانی میوه انار داشته باشد.

یونجه (Medicago sativa L.) مهم ترین گیاه علوفه ای دنیاست که به طور گسترده در بیشتر مناطق اقلیمی بویژه نواحی خشک و نیمه خشک مورد کشت و کار قرار دارد. این گیاه از مکانیسم های مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی مختلفی درمواجه با تنش های محیطی بویژه تنش خشکی برخوردار است. هدف از این پژوهش، تعیین نقش آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز، پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز در مقاومت به خشکی گیاهچه های یونجه در شرایط آزمایشگاهی بود. بدین منظور ده رقم یونجه شامل ارقام اصفهانی، همدانی، یزدی، اردوبادی، قره یونجه، بمی، نیکشهری، قمی، بغدادی و کودی و شش سطح پتانسیل آب شامل صفر، 0.2-، 0.4-، 0.6-، 0.8- و 1- مگاپاسکال ایجاد شده با ماده شیمیایی پلی اتیلن گلایکول 6000 به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات محتوای پراکسید هیدروژن و مالون دی آلدهید ریشه چه و ساقه چه و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز، پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز ریشه چه و ساقه چه ارقام یونجه مورد ارزیابی قرار گرفتند. تنش خشکی موجبافزایش محتوای پراکسید هیدروژن، مالون دی آلدهید و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی در ریشه چه و ساقه چه گیاهچه های یونجه گردید. بر اساس نتایج، می توان اظهار داشت که ارقام مقاوم به خشکی یونجه از سیستم دفاع آنتی اکسیدانی فعال تری برخوردارند.همچنین فعالیت آنتی اکسیدانی می تواند به عنوان یک نشانگر بیوشیمیایی در انتخاب ارقام مقاوم به خشکی در یونجه مورد استفاده قرار گیرد.

سرمایه اجتماعی یکی از مفاهیم مهم در جامعه شناسی است که وجود آن برای همبستگی اجتماعی و رسیدن به اهداف توسعه پایدار ضروری است. هدف از این پژوهش، بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و میزان مشارکت بهره برداران در اجرای طرح های مرتع داری در هر یک از شیوه های بهره برداری از مراتع است. جامعه آماری تحقیق بر اساس پروانه چرایی به سه گروه تک پروانه به نام بهره بردار (افراز)، پروانه به نام شخص به عنوان نماینده بیش از 2 بهره بردار (مشاع) و پروانه به نام شورای روستا تقسیم بندی شد. نمونه گیری با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی شده تصادفی با تخصیص متناسب انجام شد. به منظور گردآوری داده های مورد نیاز از پرسشنامه و مصاحبه (93 نفر از بهره برداران مراتع) انجام شد. وجود رابطه معنی دار بین هریک از مولفه های سرمایه اجتماعی با مشارکت بهره برداران در اجرای طرح های مرتع داری دارد (0.05>P). نتایج آزمون کروسکال والیس نشان داد بین سرمایه اجتماعی بر حسب شیوه بهره برداری از مراتع در منطقه مورد مطالعه اختلاف معنی دار وجود دارد (0.05>P). شاخص سرمایه اجتماعی در مراتع مورد بررسی نشان داد شیوه بهره برداری افرازی دارای بیشترین سرمایه اجتماعی برای اجرای طرح های مرتع داری است. به نظر می رسد تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی در بین بهره برداران (به ویژه تقویت اعتماد در روابط فردی، اعتماد نهادی و امنیت اجتماعی) زمینه همکاری بهره برداران و مشارکت آن ها را در اجرای طرح های مرتع داری بیشتر خواهد کرد.

خشکیدگی درختان سرونقره ای در جنگل کاری های شرق اصفهان در سال های اخیر درحال افزایش است. علت اصلی این خشکیدگی کمبود آب و خشکسالی های اخیر قلمداد می شود. با این حال عدم یکنواختی نرخ خشکیدگی در نواحی مختلف احتمال دخالت سایر عوامل را قوت می دهد. در این تحقیق تاثیر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر نرخ خشکیدگی درختان سرو نقره ای بررسی می شود. منطقه جنگل کاری مورد مطالعه را می توان بر اساس تنش های محیطی مرتبط به چهار ناحیه جداگانه تفکیک کرد: 1) مجاورت با مراکز جمعیتی، 2) مجاورت با راه های ارتباطی، 3) بیشترین فاصله از مناطق با توان بالای تنش زایی و 4) مجاورت با منطقه صنعتی. در هر پلات تمام درختان شامل درختان سالم، درحال خشکیدن، خشکیده و حتی درختان اخیرا قطع شده شمارش شد. همچنین از هر پلات نمونه خاک از عمق 30-0 سانتیمتری برداشت و مورد تجزیه قرار گرفت. بافت خاک، اسیدیته، هدایت الکتریکی، غلظت سدیم در عصاره اشباع، غلظت کلسیم، نسبت جذب سدیم، ظرفیت تبادل کاتیون، درصد نیتروژن کل و فسفر و پتاسیم قابل جذب از پارامترهای مورد اندازه گیری بودند. با در نظرگرفتن نرخ خشکیدگی ظاهری، نتایج طرح بلوک های کاملا تصادفی نشان داد که خشیدگی درختان در خاک های با مقادیر شوری و هدایت الکتریکی بیشتر افزایش می یابد. نتایج همچنین گویای اثرگذاری ساختمان خاک بر تنش خشکی بود. خاک های تشکیل شده از تمام اندازه ذرات (بافت خاک) مقاومت بیشتری نسبت به خشکی نشان دادند. نتایج همچنین نشان داد که استفاده بیش از حد ازکودهای شیمیایی باعث کاهش مقاومت درختان سرونقره ای به تنش خشکی می شود.

نقشه برداری رقومی روشی نوین و جایگزینی مناسب برای روش های سنتی است. در این روش شوری خاک با یک سری متغیرهای محیطی ارتباط داده شده و سپس شوری خاک در نقاط دیگر پیش بینی می شود. در این پژوهش بر اساس روش هایپرکیوپ، مکان جغرافیایی 73 نمونه خاک مشخص و نمونه برداری و هدایت الکتریکی آن ها اندازه گیری شد. سپس با استفاده از مدل شبکه عصبی مصنوعی رابطه بینداده های زمینی و متغیرهای محیطی (اجزاء سرزمین و داده های ماهواره لندست 8) به دست آمد و در آخر شوری خاک درکل منطقه مورد مطالعه ارزیابی شد. نتایج تحلیل حساسیت مدل شبکه عصبی مصنوعی نشان داد، که متغیر شاخص گیاهی نرمال شده (39.51%)، شاخص گیاهی تعدیل کننده اثر خاک (27.60%)، شاخص شوری (270.7%) و شیب اراضی (5.80%)، جهت بررسی شوری خاک از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. همچنین نتایج ارزیابی مدل ضریب تبیین 0.57 و میانگین ریشه مربعات17.40 dS/m  کارآیی بالای آن را نشان می دهد. نتایج کلی این پژوهش نشان داد که استفاده از داده های ماهواره ای، مدل رقومی ارتفاع و مدل سازی با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی دارای دقت قابل قبولیاست، بنابراین پیشنهاد می شود در مطالعات آینده جهت تهیه نقشه رقومی خاک از روش مشابه استفاده شود.

این تحقیق با هدف بررسی تحمل به شوری نهال های استبرق با استفاده از تلقیح باکتری Pseudomonas putida در شرایط گلخانه انجام گرفت. آزمایش، با شش سطح تیمار آبیاری در سطوح مختلف شوری (0، 5، 10، 15، 20و 25 دسی زیمنس بر متر) و دو سطح تیمار تلقیح (شاهد و باکتری) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح آماری کامل تصادفی با سه تکرار طراحی شد. نتایج این پژوهش نشان داد در شوری بیش از 15 دسی زیمنس بر متر، همه نهال های تلقیح نشده با باکتری خشک شدند. این در حالی است که در شرایط تلقیح با باکتری، بیش از نیمی از نهال ها در شوری 15 دسی زیمنس بر متر و حدود 38 درصد نهال ها در شوری 25 دسی زیمنس بر متر زنده ماندند. در شرایط نبود شوری، ارتفاع، سطح ریشه، وزن تر و خشک نهال های تلقیح شده با باکتری نسبت به نهال های تلقیح نشده به ترتیب 2.6، 40.3، 38 و 31.9 درصد افزایش داشتند. در نهال های تلقیح شده با باکتری در اغلب سطوح شوری تا 15 دسی زیمنس بر متر نرخ فتوسنتز و کلروفیل از نظر آماری افزایش و میزان تعرق کاهش یافت، اما نشت الکترولیت تفاوتی نشان نداد. همچنین، غلظت نیتروژن، پتاسیم، و پتاسیم به سدیم برگ افزایش و غلظت سدیم کاهش یافت. بر اساس نتایج این پژوهش، باکتری محرک رشد سودوموناس عملکرد و بازدهی مطلوبی را برای نهال های استبرق رشد یافته تا شوری 15 دسی زیمنس بر متر فراهم کرده است. از این رو، استفاده از این باکتری به عنوان یک رهیافت نوین بیوتکنولوژیک می تواند برای تلقیح نهال این گونه جهت احیای اراضی شور و نیز تولید نهال آن در نهالستان های با خاک شور پیشنهاد شود.

این مطالعه به منظور ارزیابی اثر تنش خشکی بر برخی صفات زراعی و فیزیولوژیکی توده های شنبلیله بومی ایران (20 ژنوتیپ از مناطق مختلف کشور) در قالب دو آزمایش (تحت شرایط تنش خشکی و بدون تنش خشکی) با استفاده از طرح آماری بلوک های کامل تصادفی و چهار تکرار انجام و 17 صفت مختلف زراعی و فیزیولوژیکی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تحت شرایط تنش خشکی بین توده ها از نظر بیشتر صفات به غیر از وزن زیست توده آفتاب خشک، شاخص برداشت، عملکرد تک بوته و دمای تاج پوشه اختلاف های آماری معنی داری وجود ندارد. تحت شرایط بدون تنش خشکی نیز به غیر از صفات تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن زیست توده آفتاب خشک، دمای تاج پوشه، پایداری غشای سلولی برگ ها در مرحله گلدهی، آماس و رطوبت نسبی برگ ها، اختلاف های آماری معنی داری بین توده ها وجود داشت. صفات وزن زیست توده (بیوماس) آفتاب خشک و عملکرد دانه به ترتیب با ضریب تغییرات 44.9 و 38.9 درصد ضریب تغییرات، به طور شدید تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفت. به طور متقابل دو صفت تیپ بوته و رطوبت نسبی بافت برگی در مرحله گلدهی، کمترین ضریب تغییرات محیطی (در حدود صفر) را به خود اختصاص دادند. با توجه به نتایج، استفاده از ضریب تغییرات دو صفت وزن بیوماس آفتاب خشک و عملکرد دانه برای غربالگری و انتخاب ژنوتیپ های شنبلیله مناسب کشت در محیط هایی با تنش خشکی و یا با محدودیت آب توصیه می گردد.