خشک بوم
سال:1395 | دوره:6 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

به منظور انتخاب رقم یا ارقام متحمل تر کلزای روغنی در شرایط شور و تعیین واکنش به شوری در آن ها، 60 رقم کلزا طی دو سال مورد بررسی قرار گرفت. در نخسین سال، از طریق طرح آگمنت به کاهش هدف دار و منطقی ارقام پرداخته شد وطی آن تعداد 41 ژنوتیپ حذف شد در سال دوم به ارزیابی 19 رقم برتر پرداخته شد. در این پژوهش، واکنش به شوری ارقام کلزا انتخاب شده، بررسی می شود. آزمایش به صورت اسپلیت پلات و در قالب بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی رستاق یزد اجرا گردید. فاکتور اصلی شوری آب آبیاری (2 و 11 دسی زیمنس بر متر) و فاکتور فرعی ارقام کلزا بودند که در کرت های فرعی قرار گرفتند. بر اساس نتایج آزمایش، میانگین عملکرد دانه ارقام در شرایط شوری بالا (11 دسی زیمنس بر متر) و شوری کم (2 دسی زیمنس بر متر) به ترتیب2419.8 و 1456.5 کیلوگرم در هکتار بود و این تفاوت در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. در شرایط شوری کم ارقام Hyola401، Opera، Option500، Sarigol، Hyola420، SYN و Option501 دارای عملکرد دانه بالاتری نسبت به بقیه بودند. در شرایط شوری بالا نیز ارقام Hyola420، Hyola401، Option501، RGS، Mozart، SYN و Rindow دارای عملکرد دانه بالایی بودند. بررسی میانگین عملکرد دانه در شرایط شوری بالا و شوری کم نشان داد که ارقام Hyola420، Hyola401، Option501، Opera، RGS، Option500، Mozart، SYN و Sarigol به ترتیب با متوسط عملکردهای 2871.4، 2814.4، 2400.7، 2394.7، 2347.4، 2338.5، 2295.4، 2288.5 و 2178.8 کیلوگرم در هکتار بیشترین تولید دانه را داشتند.

یکی از شیوه های مناسب برای بررسی روند بیابان زایی و فرسایش بادی در مناطق خشک و فراخشک بررسی روند غبارناکی هوا به کمک شاخص تعداد روزهای طوفان گردوخاک (DDI) است. در این مطالعه داده های 41 ایستگاه سینوپتیک که دارای دوره آماری کامل و طولانی تر هستند برای تجزیه و تحلیل سالانه حداکثر روزهای گردوغباردر یک دوره آماری مشترک (2005 - 1965) استفاده شد. روش های آماری ناپارامتری من-کندال و ضریب همبستگی ρ اسپیرمن وخود همبستگی، برای تعیین کمیت معنی داری روند، مقدار روند و تغییر روند به کار گرفته شد. آزمون های آماری من-کندال و ضریب اسپیرمن نتایج مشابهی را نسبت به روش خود همبستگی نشان دادند.نتایج آزمون های آماری نشان داد که همه ایستگاه های مورد مطالعه دارای روند هستند، ولی از میان آن ها فقط 26 مورد در آزمون من-کندال روند معنی دار داشتند (10 ایستگاه روند افزایشی و 16 ایستگاه روند کاهشی)، 27 ایستگاه در آزمون ضریب اسپیرمن معنی دار بودند (10 ایستگاه روند افزایشی و 17 ایستگاه روند کاهشی) و در آزمون خودهمبستگی 33 ایستگاه از 41 ایستگاه دارای روند معنی دار مثبت و منفی بودند. بیشترین شیب کاهشی روند در ایستگاه آبادان (1.92-) و کمترین شیب مربوط به ایستگاه تبریز و ارومیه (0.1-) بود. بیشترین شیب افزایشی نیزمربوط به ایستگاه ایرانشهر با 1.97 و کمترین در ایستگاه گرگان با 0.08 شناسایی شد.

سازندهای مارنی به دلیل خصوصیات خاص فیزیکی و شیمیایی، در اغلب مناطق خشک و نیمه خشک پوشش گیاهی اندکی دارند و استقرار پوشش گیاهی در این نواحی با محدودیت های متعددی همراه است. برای درک صحیح وضعیت اکوسیستم های مناطق خشک نیاز به شناخت رابطه پویای بین پوشش گیاهی و ژئومورفولوژی می باشد. ما در این مطالعه به ارتباط میان خصوصیات سطحی دشت مارنی و مورفومتری آبراهه ها در نواحی مارنی بخش چاهورز شهرستان لامرد با پراکنش پوشش گیاهی پرداختیم. در این مطالعه با توجه به طبقه بندی هیدروژئومرفیک، برای بررسی تاثیر عوامل مورفومتری بر پوشش گیاهی در طول واحدهای آبراهه ای تقریبا همگن از لحاظ ابعاد، اقدام به اندازه گیری همزمان خصوصیات مورفومتری آبراهه و پوشش گیاهی شد. سپس با استفاده از ترانسکت های خطی درصد تاج پوشش گیاهی، تراکم سنگریزه سطحی و ناهمواری حاصل از میکروتوپوگرافی اندازه گیری شد. همچنین تیپ های غالب پوشش گیاهی تعیین و از خاک نمونه گیری شد و پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه خصوصیات خاک شناسی تعیین شد. پس از انجام بازدیدهای میدانی خصوصیات مورفومتری آبراهه ها و خصوصیات سطحی دشت توسط آزمون های آماری مورد ارزیابی و ارتباط آنها با درصد تاج پوشش گیاهی مورد بررسی گرفت. نتایج حاصل نشان داد که بین تراکم سنگریزه سطحی و تاج پوشش گیاهی در دشت مارنی رابطه مستقیم و معنی دار وجود دارد. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که برخی از خصوصیات پلان آبراهه بر تراکم تاج پوشش گیاهی و پراکنش تیپ های گیاهی مختلف تاثیرگذار است. عدم توانایی آنالیز CCA با توجه به نتایج حاصل از آزمون مونت کارلو در تحلیل مناسب پراکنش گونه های گیاهی در ارتباط با عوامل مورفومتری آبراهه در نواحی مارنی این منطقه مطالعاتی از دیگر نتایج این مطالعه می باشد. در پایان می توان گفت نتایج این مطالعه بیانگر نقش برخی خصوصیات خاک شناسی و عوامل مورفومتری آبراهه ها و همچنین سنگریزه های سطحی در نواحی مارنی بر تراکم تاج پوشش و پراکنش تیپ های گیاهی است، اما پیشبینی پراکنش گونه های گیاهی با استفاده از آنالیز گرادیان مستقیم CCA و با تاکید بر خصوصیات مورفومتری آبراهه در این منطقه مطالعاتی دشوار است.

پیکان ماسه ای یکی از مهم ترین اشکال اراضی تراکمی ریگ نجار آباد در شهرستان شاهرود است. در این پژوهش ارتباط بین خصوصیات مرفولوژیکی و مرفومتریک پیکان های ماسه ای حاصل از گونه های خارشتر و اشنان منطقه مورد مطالعه با استفاده از رگرسیون خطی ساده و چندگانه بررسی است. خصوصیات مرفومتری گیاهی شامل ارتفاع گیاه و قطر تاج پوشش و خصوصیات مرفومتری پیکان ماسه ای شامل حجم پیکان ماسه ای، حداکثر عرض پیکان ماسه ای و طول پیکان ماسه ای هستند. نتایج تحلیل همبستگی پیکان های ماسه ای بیانگر عملکرد متفاوت ارتباطات بین مولفه های پوشش گیاهی و خصوصیات مرفومتری پیکان های ماسه ای است. در گونه اشنان ارتباط و همبستگی زیادی 0.670 بین ارتفاع گیاه و طول پیکان ماسه ای و همچنین قطر تاج پوشش و حداکثر عرض پیکان ماسه ای 0.753 وجود دارد، در حالی که این همبستگی در گونه خارشتر 0.504 و 0.680 می باشد. نتایج رگرسیون خطی چند گانه نیز بیانگر ارتباط و همبستگی بیشتر مولفه های مرفومتری پیکان ماسه ای با ارتفاع گیاه و قطر تاج پوشش در گونه اشنان 0.879، 0.831، 0.661 در مقایسه با گونه خارشتر 0.769، 0.683، 0.523 است. نتایج نشان دهنده این است که گونه خارشتر ساز وکار متکامل تری در به دام انداختن ماسه ها و تشکیل پیکان ماسه ای دارد. نتایج حاصل از این پژوهش در رویکرد مدیریت مناطق بیابانی و همچنین در طرح های تثبیت ماسه های روان مفید خواهد بود.

این مطالعه به منظور شناسایی مکان های مناسب برای توسعه پرورش میگو در سواحل شمالی استان بوشهر با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام شد. تعداد 13 لایه پایه (نقشه موضوعی) در چهار گروه اصلی برای کاربری آبزی پروری دسته بندی شد. این چهار دسته شامل معیار ساخت استخر (شیب، ارتفاع، کاربری اراضی، ضخامت خاک)، کیفیت خاک (نوع خاک، بافت خاک، اسیدیته خاک)، دسترسی به منبع آب (فاصله تا دریا، نوع منبع آبی) و زیرساخت های اقتصادی-اجتماعی (فاصله تا هچری، فاصله تا بازار محلی، فاصله تا جاده، تراکم جمعیت) هستند. لایه محدودیت نیز از مکان هایی که مجاز به آبزی پروری نیستند، حذف شد. مدل های مختلفی برای شناسایی و اولویت بندی مکان های مناسب پرورش میگو وجود دارد. در این پژوهش از مدل ارزیابی اراضی برای شناسایی مناطق مساعد پرورش میگو، کسب درآمد بیشتر، حفاظت موثرتر و مدیریت پایدار اراضی استفاده شد. نتایج نشان داد که1.5  درصد (1339 هکتار) از اراضی سواحل شمالی استان بوشهر در پهنه بسیار مناسب و38.2 درصد (33078 هکتار) از مناطق در طبقه مناسب واقع شده اند. صحت نتایج با استفاده از روش منحنی عامل نسبی (ROC) ارزیابی گردید. مقدار ROC، 0.73. نشان دهنده صحت مدل ارائه شده در این پژوهش است. ارزیابی میدانی نشان می دهد که در حال حاضر تنها در 3800 هکتار از اراضی، محل های پرورش میگو وجود دارد که می توان مناطق مساعد پرورش میگو را با اعمال سیاست های آینده نگرانه و در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی تا 86 درصد (24042 هکتار) گسترش داد.

از آنجا که پرولین به عنوان یک اسمولیت مهم در تعدیل فشار اسمزی سلول های تحت تنش خشکی نقش اساسی دارد، در این پژوهش، اثر تنش خشکی بر گیاهان تراریخت حاوی ژن P5CS و غیرتراریخت تنباکو مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور گیاهان تراریخت و غیرتراریخت در محیط کشت MS پایه حاوی غلظت های 0، 5، 10، 20 و 30 درصد پلی اتیلن گلایکول به مدت 28 روز کشت شد. به منظور تعیین گیاهان مقاوم و حساس به خشکی و مکانیسم های تحمل به خشکی، شاخص هایی از قبیل وزن تر و خشک، میزان رنگیزه های فتوسنتزی (کلروفیل a، b، کل و کارتنوئید)، قند های محلول و پروتئین محلول اندازه گیری شد. در آخر الگوی پروتئینی در گیاهان تراریخت و غیرتراریخت بررسی شد. نتایج نشان داد که کاهش مولفه های فیزیولوژیکی وزن تر و خشک و نیز رنگیزه های فتوسنتزی در گیاهان تراریخت کمتر از گیاهان غیرتراریخت بوده و تحت تاثیر تنش خشکی قرار نگرفته است.میزان قندهای محلول نیز در گیاهان تراریخت و غیرتراریخت در غلظت های 10 و 20 درصد افزایش معنی داری نسبت به نمونه شاهد نشان داد. تجزیه و تحلیل حاصل از داده های پروتئینی نیز نشان داد که در گیاهان غیرتراریخت در غلظت 30 درصد کاهش پروتئین محلول وجود داشته، در حالی که در گیاهان تراریخت پروتئین بدون تغییر و ثابت بود. نتایج SDS-PAGE برای بررسی تغییرات پروتئین های تحت تنش خشکی در برگ گیاهان تراریخت و غیرتراریخت نشان دهنده تغییرات الگوی پروتئین های گیاهان شاهد با گیاهان تحت تنش بود. همچنین تفاوت آشکاری در برخی باند ها به عنوان مثال در محدوده 35 و 45 کیلو دالتون بین گیاهان تراریخت و غیرتراریخت مشاهده شد.

بخش اعظمی از کشور ایران در مناطق خشک و نیمه خشک قرار گرفته است. اغلب پهنه های آبی طبیعی و مخزن سدها در این مناطق، با مشکل تبخیر و خشکسالی مواجه هستند. سدهای زیرزمینی بدلیل ذخیره آب در زیرزمین یکی از بهترین روش ها برای حفظ آب در مناطق خشک بحساب می آید. در این تحقیق سعی شده است با استفاده از مدل های تصمیم گیری چند معیاره مکان های مناسب احداث سد زیرزمینی در منطقه کریان استان هرمزگان اولویت بندی شوند. بدین منظور ابتدا با انجام بازدیدهای صحرایی، 10 مکان مناسب برای احداث سد زیرزمینی تعیین شد. سپس بر اساس نظرات کارشناسان امر (از طریق پرسشنامه) و مرور منابع علمی، از 10 معیارشامل کمیت آب، کیفیت آب، طول محور سد، عمق محور سد، ضریب ذخیره مخزن، حجم مخزن، تکیه گاه های محور سد، شیب، نیاز آبی (شرب، کشاورزی و صنعت)، دسترسی (جاده، روستا و منابع قرضه) جهت اولویت بندی مکان های مناسب استفاده شد. در ادامه سه مدل تصمیم گیری چند معیاره شامل تاپسیس، الکتره 3 و فرآیند تحلیل شبکه ای مورد استفاده قرار گرفت. برای انتخاب بهترین رتبه بندی و عملکرد مدل ها از تکنیک ناپارامتریک ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد. نتایج نشان داد که مدل فرآیند تحلیل شبکه ای با ضریب همبستگی 0.91 و واریانس 3.33 و انحراف معیار 1.8 بعنوان بهترین مدل انتخاب شد و مکان سدزیرزمینی بندر (Bondar) نیز بعنوان بهترین سایت جهت احداث سد زیرزمینی تعیین گردید.

به منظور بررسی اثر پیش تیمار اسیدهیومیک بر خصوصیات جوانه زنی بذر سرخارگل در شرایط یکسان خشکی و شوری، دو آزمایش مستقل همزمان در آزمایشگاه فیزیولوژی گروه علوم باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در قالب طرح کاملا تصادفی با چهارسطح اسیدهیومیک (0، 20، 40 و 60 میلی گرم بر لیتر) و پنج سطح تنش (0، 1-، 2-، 3- و 4- بار) به ترتیب برای تنش شوری و خشکی در سه تکرار انجام شد. از محلول های NaCl و PEG به ترتیب برای ایجاد تنش شوری و خشکی استفاده گردید. نتایج نشان داد که با افزایش تنش شوری و خشکی به طور معنی دار از درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، ساقه چه و وزن تر ریشه چه و ساقه چه و بنیه بذر کاسته شد و در سطح 4- بار شوری و خشکی به صفر رسید. اسید هیومیک نیز تا سطح 3- خشکی و شوری اثر معنی داری بر خصوصیات یاد شده داشت. اثر متقابل اسید هیومیک و تنش خشکی فقط برای درصد جوانه زنی و وزن ریشه چه معنی دار بود ولی شرایط شوری روی تمامی خصوصیات جوانه زنی در سطح یک درصد معنی دار بود. به طورکلی، نتایج نشان داد که جوانه زنی بذرهای سرخارگل تا حدودی شرایط تنش خشکی را بهتر از شرایط شوری تحمل می کند. همچنین پیش تیمار بذر توسط اسید هیومیک در مناطق شور و خشک می تواند باعث مقاومت بذر گیاه دارویی سرخارگل در مرحله جوانه زنی شود.