تحقیقات حشره شناسی
سال:1392 | دوره:5 | شماره:4 (پیاپی 20) |تعداد مقالات:9

سوسک چهار نقطه ای حبوبات (F. (Col: Bruchidae. Callosobruchus maculatus یکی از آفات مهم محصولات انباری است که با تغذیه از دانه های حبوبات، آنها را غیر قابل مصرف می کند. جهت یافتن حشره کش های سازگار با محیط زیست، اسانس دو گونه گیاه شامل،. Artemisia dracunculus L و Eucalyptus camaldulensis Dehnh.، از نظر اثر تنفسی روی حشرات بالغ این آفت بررسی شد. اسانس های ذکر شده، جهت تعیین LC50 و بررسی تفاوت آن در 3 سطح دما و رطوبت و مقایسه کشندگی آن ها در طول زمان با غلظت های متفاوت و تعیین سرعت مرگ و میر (LT50)، مورد آزمایش قرار گرفتند. میزان LC50 برای اسانس اکالییپتوس و ترخون بعد از گذشت 24 ساعت، به ترتیب 26 و 24.5 میکرولیتر اسانس بر لیتر هوا بود. در آزمایشی که برای بررسی اثر رطوبت و دما بر کشندگی این اسانس ها انجام گرفت مشخص شد که تاثیر هر 3 دما (20، 26، 32 درجه سلسیوس) بر آن معنی دار بود. مقادیر LT 50 برای اسانس اکالیپتوس و ترخون به ترتیب 6.3 و 8.9 ساعت به دست آمد. نتایج نشان می دهد که با افزایش دما و رطوبت میزان اثر اسانس ها نیز افزایش می یابد. با توجه به نتایج به دست آمده، این اسانس ها در کنترل این آفت موثر بوده و می توانند در راستای برنامه ها IPM مورد استفاده قرار گیرند.

زنبور عسل کوچک (.Apis florea F) یکی ازدو گونه اصلی زنبورهای عسل رایج در ایران می باشد که در برخی ازاستان های جنوبی، جنوب شرقی و غربی ایران یافت می شود. در این پژوهش علاوه بر بررسی خصوصیات مرفولوژیکی زنبور عسل کوچک، اثر شرایط جغرافیایی و اقلیمی در تغییرات مرفولوژیکی آن ها نیز تعیین گردید. بدین منظور در سال 1389 از استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان، فارس، بوشهر، کهکیلویه و بویر احمد و خوزستان 600 زنبور کارگر از 30 کلنی جمع آوری گردید. سپس 17 خصوصیت ظاهری، اندازه گیری و در مجموع 10200 داده جمع آوری شد. برای تعیین مختصات جغرافیایی و متغیرهای اقلیمی، از میانگین 10 متغیر در ایستگاه های هواشناسی مناطق مورد نظر استفاده گردید. تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده با روش تجزیه تابع تشخیص انجام شد. نتایج نشان داد که خصوصیات عرض پنجه اول پای عقبی دارای کم ترین میزان تنوع بوده و طول نیم حلقه های پشتی شکمی سوم و چهارم، طول پای عقبی و نیز طول خرطوم با بیش ترین میزان تنوع به عنوان متمایز کننده ترین خصوصیات مرفولوژیکی در زنبور عسل کوچک ایرانی می باشد. تعداد قلاب های بال سمت راست تنوع بیشتری از تعداد قلاب های بال سمت چپ داشت لذا پیشنهاد می گردد در اندازه گیری ها فقط از شمارش قلاب های سمت راست استفاده گردد. بنابر نتایج آزمون دانکن، زنبورهای منطقه کهکیلویه و بویراحمد با اندازه طول بند سوم و چهارم پشتی شکمی، طول و عرض بال جلو و طول پای عقبی زنبورهای درشت تری نسبت به زنبورهای سایر مناطق هستند و زنبورهای منطقه هرمزگان و بوشهر زنبورهای کوچک تری نسبت به بقیه زنبورها می باشند. نتایج میان هم بستگی صفات ظاهری با یکدیگر و با شرایط جغرافیایی و اقلیمی نشان داد صفت طول بند سوم و چهارم پشتی شکمی با طول و عرض بال جلو و طول پای عقبی هم بستگی مثبت معنی دار و صفت طول خرطوم با طول بال جلو و ایندکس کوبیتال هم بستگی منفی معنی داری دارد. هم چنین خصوصیات طول بند سوم و چهارم پشتی شکمی، طول و عرض بال جلو و طول پای زنبور عسل کوچک با عرض جغرافیایی، ارتفاع و میزان بارندگی سالیانه هم بستگی مثبت معنی داری دارند. نتایج نشان دهنده این است که مناطق مرتفع تر و پرباران تر دارای زنبورهای بزرگ تری هستند، هم چنین نتایج بدست آمده موید این مطلب بود که در مناطق مرتفع تر و پرباران تر بال زنبورهای عسل تعداد قلاب کم تری دارند.

خطرات زیست محیطی و بهداشتی آفت کش های شیمیایی، موجب توجه به روش های جایگزین در کنترل آفات، مانند بکارگیری اسانس های گیاهی، آفت کش های بیولوژیک در کشاورزی پایدار و تولید محصول سالم گردیده است. بدین منظور اثر اسانس سه گونه گیاه دارویی، نعناع Mentha spicata L. (Spearmint)، زیره سبز Cuminum cyminum L. (Umbelliferae) و لیموترش Citrus aurantifolia (Christm) Swingle بر رشد میسلیومی، جوانه زنی و میزان تولید کنیدیوم قارچ های بیمارگر حشرات Lecanicillium longisporum، Beauveria bassiana و Metarhizium anisopliae جهت استفاده هم زمان از اسانس ها و قارچ ها برای کنترل آفات، مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی به انجام رسید و اثر هر کدام از اسانس ها در پنج غلظت که هر غلظت شامل سه تکرار بود، به همراه تیمار شاهد در دمای 27±1 درجه سلسیوس روی محیط کشت SDA بررسی شد. نتایج نشان داد در غلظت 20 میکرولیتر قارچ های L. longisporum و B. bassiana با میانگین 41.06 درصد مهار رشد و M. anisopliae با میانگین 20.44 درصد مهار رشد به ترتیب حساس ترین و مقاوم ترین گونه در برابر اسانس های گیاهی مورد آزمایش بودند. هم چنین مشخص شد که اسانس C. cyminum با 41.06 درصد مهار رشد میسلیومی قارچ های مورد مطالعه، بیش ترین اثر و C. aurantifolia با 20.44 درصد مهار رشد، کم ترین تاثیر را داشته اند. در غلظت 20 میکرولیتر، اسانس گیاهان C. cyminum و C. aurantifolia باعث بیش ترین و کم ترین درصد مهار جوانه زنی کنیدیوم قارچ های مورد مطالعه شده اند. نتایج نشان داده است که با افزایش درصد مهار رشد میسلیومی قارچ ها، میزان تولید کنیدیوم در هر تشتک پتری به طور قابل توجهی کاهش می یابد.

واکنش تابعی کفشدوزک شکارگر Stethorus gilvifrons Mulsant روی تراکم های مختلف کنه ماده بالغ نیشکر Oligonychus sacchari McGregor، روی سه رقم تجاری نیشکر شامل CP 48-103، CP 57-614 و CP 69- 1062 تحت شرایط آزمایشگاهی ارزیابی شد. بر اساس نتایج حاصل از رگرسیون لجستیک، واکنش تابعی کفشدوزک S. gilvifrons از نوع سوم تعیین شد. بررسی های انجام شده نشان داد قدرت جستجوی کفشدوزک S. gilvifrons روی ارقام تجاری CP 48-103، CP 57-614 و CP 69-1062، به ترتیب از 0.012 تا 0.60، از 0.014 تا 0.70 و از 0.014 تا 0.70 در ساعت تغییر نموده و زمان دستیابی روی ارقام ذکر شده به ترتیب 0.366، 0.307 و 0.350 ساعت برآورد شد.

مقاومت ارقام و ژنوتیپ های مختلف بادام شامل مامایی، سفید، ربیع، شکوفه، آذر، نان پاریل، شاهرود 6، شاهرود 7، شاهرود 13، شاهرود 21 و شاهرود 12 (فرانیس) نسبت به کنه تارتن دولکه ای مورد بررسی قرار گرفت. جهت یکنواختی اثر پایه، تمامی ارقام و ژنوتیپ ها روی پایه GF677 پیوند زده شدند و مقاومت آنها نسبت به کنه تارتن دولکه ای در شرایط آزمایشگاه و گلخانه بررسی گردید. جهت مطالعه آزمایشگاهی قطعاتی با اندازه مساوی (2.5×1.2 cm) از برگ های هر رقم تهیه و روی پنبه مرطوب درون پتری دیش قرار داده شد و هر کدام با پنج عدد کنه ماده بالغ بارور (5-3 روزه) آلوده شدند. نمونه ها درون انکوباتور و در دمای 25±1oC، رطوبت نسبی 55±5% و دوره نوری 14:10 (تاریکی: روشنایی) نگهداری و پس از 72 ساعت میزان تخمریزی و مرگ و میر کنه ها شمارش گردید. بر اساس نتایج به دست آمده بیشترین و کمترین میزان تخمریزی، به ترتیب روی ارقام «مامایی» و «شاهرود 21» و بیشترین تلفات روی ژنوتیپ «شاهرود 13» دیده شد. مطالعه فاکتورهای زیستی کنه تارتن دولکه ای در شرایط آزمایشگاهی روی ارقام مختلف بادام نشان داد که ارقام و ژنوتیپ های مختلف بادام روی درصد زنده مانی، طول دوره پورگی، طول عمر بالغین و تعداد تخم گذاشته شده توسط هر ماده تاثیر متفاوتی دارند. بالاترین درصد زنده مانی مراحل نابالغ روی رقم آذر (88%) و کمترین آن روی ارقام شکوفه (47%) و شاهرود 21 (50%) مشاهده شد. طولانی ترین دوره پورگی (5.27 روز) روی شاهرود 21 دیده شد. کوتاه ترین طول عمر بالغین روی ژنوتیپ شاهرود 21 (5.15 روز) و رقم شکوفه (5.2 روز) و طولانی ترین طول عمر روی رقم مامایی (10.45 روز) مشاهده شد. بیشترین میزان تخمریزی به ازای هرماده مربوط به رقم مامایی (57.6 تخم/ ماده) و کمترین مربوط به رقم شکوفه (15.1 تخم/ ماده) و ژنوتیپ شاهرود 21 (31 تخم/ ماده) بود. بررسی گلخانه ای نیز نشان داد که بیشترین تراکم جمعیت آفت روی رقم «نان پاریل» و ژنوتیپ «شاهرود 6» و کمترین آن روی رقم «شکوفه» و ژنوتیپ «شاهرود 21» بوده است. نتایج این تحقیق نشان داد که رقم «شکوفه» و ژنوتیپ های «شاهرود 21» و «شاهرود 13» نسبت به کنه تارتن دولکه ای مقاومترین درحالیکه ارقام «مامایی» و «نان پاریل» حساس ترین ارقام به کنه تارتن دولکه ای بودند.

این پژوهش در سال های 89-1388 به منظور بررسی اثرات تلفیقی دزهای مختلف اشعه گاما و مقادیر مختلف خاک دیاتومه بر درصد تلفات حشرات کامل شپشه قرمز آرد Tribolium castaneum Herbst در شرایط آزمایشگاهی (دمای ‍ 27oC، رطوبت 60±50% و تاریکی) انجام گردید. در انجام این آزمایش 20 عدد حشره کامل هم سن سازی شده شپشه قرمز آرد پس از پرورش، همراه با 50 گرم بذر نیم کوب ذرت به عنوان بستر تغذیه آن، در معرض دزهای 100، 500 و 1000 گری اشعه گاما و مقادیر 0.5، 1 و 1.5 گرم بر کیلوگرم خاک دیاتومه قرار گرفتند و درصد تلفات آنها پس از گذشت زمان های 1، 2، 7، 14، 21، 28، 35 و 42 روز ثبت و با شاهد مقایسه گردید.نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد بین مقادیر مختلف خاک دیاتومه و دزهای اشعه گاما و اثرات تلفیقی آنها در اکثر روزهای پس از تیمار تفاوت معنی داری (در سطح %5) وجود داشت. بررسی و مقایسه میانگین مقادیر مختلف خاک دیاتومه حاکی از آن بود بیش ترین درصد تلفات حشرات کامل مربوط به غلظت 1.5 گرم بر کیلوگرم خاک دیاتومه در روز 35 و بیش ترین درصد تلفات تیمار اشعه مربوط به دز 1000 گری اشعه گاما در همین روز به ثبت رسید. در بررسی میانگین اثرات تلفیقی خاک دیاتومه و اشعه گاما بیش ترین درصد تلفات حشرات کامل در روزهای 28 و 35 در ارتباط با دزهای 1و 1.5 گرم بر کیلوگرم خاک دیاتومه همراه با سطوح 500 و 1000 گری اشعه گاما به ثبت رسید. لذا تلفیق غلظت یک گرم بر کیلوگرم خاک دیاتومه همراه با دز 500 گری اشعه گاما به عنوان بهترین تیمار در این آزمایش معرفی می گردد.

شب پره برگ خوار گزنده بلوط Porthesia melania Stgr. (Lep., Lymantriidae) مهم ترین آفت درختان بلوط در استان کرمانشاه است. لاروهای این آفت از پارانشیم رویی برگ تغذیه می نمایند. نوسانات جمعیت لاروی این حشره از اسفند 1386 تا اسفند 1387 ضمن نمونه برداری های هفتگی مورد بررسی قرار گرفت. حشرات کامل طی 37 روز به تدریج در طبیعت ظاهر شدند. اوج پرواز حشرات کامل روز دوم خرداد ماه بود. تخم گذاری از اواسط اردیبهشت ماه آغاز شد، حشرات ماده تخم ها را به صورت دسته های 60 تا 140 عددی روی پارانشیم برگ قرار دادند. آخرین دسته های تخم در هفته اول تیرماه مشاهده شد. بیش ترین تعداد لاروها در هفته اول فروردین و کم ترین تعداد در هفته آخر اردیبهشت مشاهده شد و در طول تابستان و زمستان لارو فعالی روی برگ ها مشاهده نشد. بیش ترین طول دوره لاروی مربوط به لاروهای سن سوم بود که از اواخر تیرماه تا اواخر اسفند (حدود هشت ماه) طول کشید. شفیره ها در خاک برگ پای درختان دیده شدند. بررسی زیست شناسی آفت نشان داد که در منطقه میاندار شهرستان گیلان غرب دارای یک نسل در سال بوده و زمستان گذرانی آن به صورت لارو سن سوم است.

خانواده ایزوتومیده (Isotomidae) دومین خانواده بزرگ از لحاظ تنوع گونه ای در راسته پادمان (Collembola) می باشد. این شش پایان بدن کشیده و بدون فلس دارند و بر خلاف خانواده انتموبریده (Entomobyridae) طول همه بند های شکمی یک اندازه می باشند. اکثرگونه های این خانواده در اکوسیستم های خشکی، و در خاک یا بقایای گیاهی زندگی می کنند ولی عده ای از گونه ها را می توان از روی آب در اکوسیستم های آبی پیدا کرد. در بررسی فونستیک این خانواده در طی سال های 1388-1389، نمونه هایی از خاک و خاک برگ مناطق مختلف شهر ساری جمع آوری شدند. پادمان توسط قیف برلیز جمع آوری گردید و اسلاید میکروسکوپی با استفاده از محلول هویر تهیه شد. در مجموع هشت گونه از هفت جنس از این خانواده جمع آوری و شناسایی شد، که از بین سه گونه برای ایران جدید می باشد که در لسیت زیر با * مشخص شده اند. عبارتند از: Isotomurus cf. italicus*, Isotomurus sp.* (aff. palustris-unifasciatus), Cryptopygus* cf. ponticus (Stach, 1947)., Folsomides parvulus (Stach, 1922), Folsomia candida (Willem, 1902), Proisotoma minima*(Absolon, 1901) Isotomiella minor (Schaffer, 1896), Isotoma viridis (Bourlet, 1839)

کنه های آبزی به عنوان فون غالب جانوران در منابع آب شیرین، شاخصی بیولوژیکی برای تعیین کیفیت آب و هم چنین به عنوان یک عامل مهم بیوکنترل جهت حشرات آفت آبزی هستند. طی سال های 1388-1387 مطالعه ای جهت شناسایی فون کنه های آبزی شهرستان خرم آباد صورت گرفت. در این تحقیق 12 گونه متعلق به شش جنس و پنج خانواده جمع آوری و شناسایی شد که بیشترین نمونه های جمع آوری شده (30%) مربوط به گونه Hygrobates calliger Piersig،1896 بود. گونه های جمع آوری شده به شرح زیر هستند: 1) Family Hygrobatidae Koch, 18241-1) Hygrobates fluviatilis (Strom, 1768)1-2) Hygrobates longiporus Thor, 18981-3) Hygrobates calliger Piersig, 18961-4) Hygrobates bucharicus Sokolow, 19281-5) Hygrobates sp.1-6) Atractides acutirostris Motas & Angelier, 19271-7) Atractides mirkopesici Pesic, 20042) Family Sperchontidae Thor, 19002-1) Sperchon sp.3) Family Lebertiidae Thor, 19003-1) Lebertia sp.4) Family Torrenticolidae Piersig, 19024-1) Torrenticola brevirostris (Halbert, 1911)4-2) Montractides aberratus (Lundblad, 1941)5) Family Mideopsidae Koenike, 19105-1) Mideopsis roztoczensis Biesiadka & Kowalik, 1987