پایش
سال:1383 | دوره:3 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

به منظور اولویت بندی صحیح مداخلات بهداشتی نیاز به مدلی وجود دارد تا بتوان سهم تاثیر هر یک از عوامل خطر را در ایجاد بیماری ها روشن ساخته و به دنبال آن اهمیت مداخلات موثر بر این عوامل را با یکدیگر مقایسه نمود. بر اساس کاربرد مدل های تعریف شده علیت می توان چارچوبی منطقی برای تحلیل عوامل خطر بیماری ها به دتست آورد. فاصله بین اطلاعات موجود از یک طرف و اطلاعات لازم به عنوان درونداد این مدل ها از طرف دیگر، اولویت های پژوهشی کشور را روشن می سازد. اگر چه روش های مختلفی برای تعیین الولویت های پژوهشی در کشور مطرح می باشد و بیشتر این روش ها به درستی مبتنی بر نظر خواهی از خبرگان و یا ذی نفعان پژوهش استوار شده اند، لیکن عموما از شیوه های عینی برای تحلیل مساله سود نبرده و بیشتر جمع بندی نظرات و آرای ذهنی افراد را ملاک انتخاب موضوعات پژوهشی قرار می دهند. در این مطالعه پس از مروری جامع بر مدل های علیتی، مدل مقابل واقع (Counterfactual model) به عنوان مدلی کاربردی و دقیق برای این منظور تشخیص داده شد. در این مدل از شاخص Generalized Impact Fraction برای برآورد سهم تاثیر عوامل خطر استفاده می گردد.

حمل کیف های سنگین مدرسه در سنین رشد دانش آموزان می تواند عوارض جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. به این منظور مطالعه ای با هدف تعیین نسبت به وزن کیف های مدرسه به وزن بدن دانش آموزان مدارس ابتدایی شهر همدان در سال تحصیلی 81-80 به مورد اجرا گذاشته شد. این مطالعه توصیفی - تحلیلی به وسیله پرسشنامه و ترازو و با مراجعه به مدارس ابتدایی که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، انجام گرفت. نمونه مورد مطالعه عبارت بود از 558 دانش آموز دختر و پسر مدارس ابتدایی شهر همدان که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند. وزن کیف و وزن دانش آموزان تعیین سپس نسبت وزن کیف به وزن دانش آموز مشخص گردید و با اعداد پیشنهادی مقایسه شد. نتایج مطالعه نشان داد میانگین وزن کیف مدرسه دانش آموزان دختر مدارس ابتدایی 1970 گرم ((SD=650 و میانگین وزن کیف مدرسه دانش آموزان پسر 1647 گرم (SD=771) بوده است. 12 درصد دانش آموزان شهر همدان وزنی بیش از حد استاندارد و توصیه شده (10 درصد وزن بدن در مدارس ابتدایی) حمل می کنند. یافته های مطالعه نشان می دهد که مراقبین بهداشت مدارس باید در مورد حمل کیف و کوله پشتی ها آموزش های لازم را به دانش آموزان بدهند.

تندرستی وضعیتی است که از عوامل متعددی متاثر می گردد. براساس نگرش سیستمیک و با استفاده از تئوری سیستم ها، برای شناسایی مشکلات موثر بر تندرستی در یک جامعه، بررسی سیستم بهداشت و درمان به تنهایی کافی نیست. بلکه باید ویژگی های جامعه مورد نظر و محیط بزرگتری که آن را در بر می گیرد. در این ارزیابی منظور گردد. مطالعه حاضر با به کارگیری هر دو روش فعال و غیر فعال شناسایی مساله، مشکلات موثر بر تندرستی ساکنین منطقه 17 شهر تهران ( که در مطالعه دیگری که نتایج آن در شماره  9 فصلنامه رفاه اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی منتشر شده است) را مورد بررسی قرار داده تا ضمن ریشه یابی علل بروز معضلات در منطقه و ارزیابی میزان توافق نظرات ساکنین و مسوولین درخصوص علل ایجاد کننده مشکلات برای حل آنها مداخلات موثر طراحی نمود. این مطالعه در دو مرحله انجام پذیرفت. در مرحله نخست مطالعه به صورت کیفی وبا استفاده از روش های بحث گروهی متمرکز (Focus Group Discussion) و مصاحبه عمیق (In-depth interview)  انجام و نظرات مسوولین و کارشناسان اخذ شد. نتایج نشان داد که گذر راه آهن تهران - تبریز از منطقه مهم ترین عامل موثر بر مشکلات مرتبط با تندرستی در منطقه 17 شهر تهران می باشد. مرحله دوم مطالعه از نوع مقطعی (Cross-Sectional) بود که طی آن میزان همخوانی نظرات مسوولین و مردم مورد سنجش قرار گرفت. نتایج بیانگر انطباق نظرات مردم با مسوولین بود. با توجه به نتایج حاصله و تلاش های گروه تحقیق با سازمان های مسوول ارتباطات لازم برقرار گردید و با برگزاری جلسات توجیهی پیرامون مسایل منطقه و انتقال نتایج تحقیق به مسوولان ذی ربط ضمن اعلام نظر مردم و ارایه مستندات به مسوولان شهرداری و راه آهن، این دو سازمان درخصوص مسایل مشترک توانستند به توافق دست یابند. به این ترتیب دستیابی به راهکار مناسب از طریق ایجاد فرصتی برای ارایه نظرات مردم به مسوولین و ایجاد هماهنگی بین بخشی و حل مشکلات جامعه با به کارگیری روش های علمی و انجام پژوهش های جامعه نگر میسر می گردد.

با توجه به اهمیت ثبت داده ها به عنوان یکی از زیر ساخت های سامانه مراقبت از بیماران آسیب دیده، پژوهشی حاضر با هدف طراحی پیاده سازی آزمایشی و امکان سنجی ثبت داده های ویژه بیماران آسیب دیده در مجتمع حضرت رسول اکرم (ص) تهران انجام گرفت. پژوهش از نوع مداخله ای و بخشی از طرح «پیاده سازی سامانه مراقبت از آسیب دیدگان در مجتمع حضرت رسول اکرم (ص)» بود. پس از تهیه فهرست «حداقل داده های ضروری» طراحی دستورالعمل ثبت داده ها و دستیابی به توافق نهایی در مورد فرآیند ثبت داده ها (از طریق ساز و کار دلفی) شاخص هایی برای ارزیابی پوشش و کیفیت ثبت داده ها تعیین گردید. روند تغییرات شاخص ها، از طریق ارزیابی ثبت داده ها در 2003 مراجعه کننده آسیب دیده اورژانس مجتمع (در فاصله ابتدایی مرداد ماه 82 تا انتهای اردیبهشت ماه 83) با استفاده از آزمون های آماری بررسی شد. ارزیابی شاخص های پیاده سازی دستورالعمل ثبت داده ها، نشان دهنده روند فزاینده پوشش کمی ثبت داده ها در مراجعان آسیب دیده بود (شیب معادل 0.03، (p<0.001 همچنین متوسط «درصد موارد تکمیل نشده (خالی) داده ها در فرم ها» به عنوان شاخص اصلی کیفیت ثبت داده ها در طول 10 ماهه اجرای پژوهش کاهش معنی داری یافت (شیب معادل 0.02-،.(p<0.001  این پژوهش، امکان پذیر بودن ثبت داده ها (با هدف تامین نیازهای بالینی و مدیریتی و فراهم آوردن زمینه ای برای پژوهش در این حیطه) را با استفاده از نیروهای موجود مجتمع نشان داد. به نظر می رسد کلیه فرایندهای مربوط به «ثبت داده های بیماران آسیب دیده» در وظایف کارکنان پرستاری قابل ادغام است.

با توجه به روند رو به رشد پیاده سازی مدیری کیفیت فراگیر (Total Quality Management - TOM) در بیمارستان های کشور، انجام ارزیابی در راستای تعیین میزان دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده ضروری به نظر می رسد. به این منظور، پژوهشی با هدف ارزیابی نیازهای اساسی اجرای مدیریت کیفیت فراگیر در بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص) با حضور سرپرستان واحدهای مختلف بیمارستان مذکور انجام پذیرفت. بررسی انجام شده نشان می دهد که از دیدگاه سرپرستان، در اجرای TQM، 67 درصد تعهد رهبری وجود داشته است. همچنین 59 درصد ساختار مناسب برای پیاده سازی TQM ایجاد شده است. به میزان 63 درصد به مشتری توجه شده و میزان مشارکت کارکنان در اجرای TQM، 56 درصد بوده است.به میزان 61 درصد ارتباطات سازمانی مناسب برای پیاده سازی TQM ایجاد شده و در این رابطه به میزان 58 درصد توسعه منابع انسانی صورت گرفته است و در نهایت در حد 53 درصد فرهنگ سازی صورت گرفته و به اندازه 56 درصد به کارتیمی توجه شده است. در مجموع، بیمارستان مورد پژوهش، نیازمند تقویت هر کدام از نیازهای اساسی اجرای TQM به ویژه فرهنگ سازی، کار تیمی، مشارکت کارکنان، توسعه منابع انسانی و ساختار سازمانی است.

هدف از انجام این بررسی تعیین فراوانی بیماری های مزمن شایع و بعضشی از خصوصیات سالمندی همراه با ناتوانی در سالمندان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی شهر تهران و ارتباط آن با عواملی از قبیل سن، جنس، وضعیت تاهل، میزان سواد، شغل و کشیدن سیگار بود. نوع بررسی مقطعی بوده و نمونه گیری به صورت آسان انجام شد. طی این بررسی، ویژگی های فردی و خصوصیات سالمندی همراه با ناتوانی از طریق مصاحبه به دست آمد و اطلاعات مربوط به بیماری های مزمن شایع از کارت کامپیوتری سالمندان استخراج گردید. نمونه مورد بررسی شامل 193 مرد (30 درصد) و 452 زن (70 درصد) بود. میانگین سن افراد 74 سال با انحراف معیار 7 سال بود. 80 درصد سالمندان حداقل مبتلا به یک بیماری مزمن بودند. 37.2 درصد بیماری قلبی مزمن، 41.5 درصد پرفشاری خون، 15.6 درصد دیابت، 45.89 درصد بیماری اولسر، 21.5 درصد چربی خون بالا، 10.8 درصد آسم و 79.2 درصد آرتروز، 44.19 درصد سابقه عمل کاتاراکت و 30.23 درصد از اندام مصنوعی 67.44 درصد از وسایل کمکی حرکتی استفاده می کردند و فقط 5.4 درصد دندان مصنوعی نداشتند. 79.22 درصد سالمندان به طور مزمن از دارو استفاده می کردند و میانگین مدت مصرف دارو و 16 سال بود. وجود بیماری مزمن شایع با سن و وضعیت تاهل ارتباط آماری معنی دار داشت (p<0.005) اما بین خصوصیات سالمندی همراه با ناتوانی و ویژگی های سالمندان ارتباط معنی دار آماری وجود نداشت. همچنین رابطه معنی دار آماری بین وجود بیماری مزمن شایع و جنس، سواد، شغل و سیگار کشیدن به دست نیامد.

امروزه آموزش و بهسازی منابع انسانی به عنوانی یکی از استراتژی های اصلی دستیابی به سرمایه انسانی و سازگاری مثبت با شرایط متغیر قلمداد می شود و از این رو جایگاه و اهمیت راهبردی آن در بقا و توسعه سازمانی نمایان شده است. بدیهی است این فعالیت نیز مانند هر فعالیت سازمانی دیگر مستلزم برنامه ریزی صحیح و اصولی بوده و نیازسنجی اولین اقدام در برنامه ریزی محسوب می شود. این مطالعه به منظور بررسی ویژگی های یک الگوی نیازسنجی مطلوب و نیز مناسب ترین شرایط اجرایی، زمانی، مکانی و کاربردی ترین الگوهای نیازسنجی در سیستم بهداشت و درمان انجام شده است. این پژوهش یک مطالعه توصیفی - پیمایشی است و در آن 80 نفر که شامل 40 نفر مدیران و معاونان شبکه ها و  40نفر کارشناسان ستادی و بهداشتی شبکه های بهداشتی و درمانی در سطح استان اصفهان به صورت سرشماری مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات از طریق پرسشنامه ای که روایی آن با روش روایی محتوا و پایانی آن با روش آزمون مجدد تایید شده بود جمع آوری گردید. داده ها با نرم افزار SPSS و با روش های آماری به صورت توزیع فراوانی و انجام آزمون کای دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج پژوهش نشان داد که برای نیازسنجی نیازهای سازمانی کارکنان، الگوهایی مناسب هستند که دارای ویژگی های زیر باشند: مفهوم نیاز را به عنوان برداشت ترکیبی و نیز به عنوان فاصله بین وضع موجود و مطلوب بسنجد- منابع تعیین نیاز، کارکنان شاغل در شبکه و آرمان ها و اهداف سیستم باشد- از ابزارهایی نظیر پرسشنامه و مشاهده مستقیم استفاده شود- شناسایی نیازها در سطح منطقه و در سطح شغل و ملاک تعیین الگو، میزان مشارکت کارکنان باشد- مناسب ترین شرایط زمانی نیازسنجی در چند مرحله و مناسب ترینی شرایط مکانی تجمع نمایندگان کارکنان در یک مکان خاص باشد - مناسب ترین شرایط اجرایی، تجمع نمایندگان در یک مکان خاص و تکنیک دلفی و کاربردی ترین الگوها، الگوهای ترکیبی و الگوهای هدف - مجور باشد. نیازسنجی آموزشی اساسی ترین گام در برنامه ریزی آموزشی سیستم بهداشت و درمان و آموزش پزشکی است و تعیین نیازها براساس الگوها و تکنیک های دقیق، می تواند اثر بخشی و کارایی برنامه ریزی این سیستم را افزایش دهد.

عفونت با ویروس هپاتیت B یک مشکل مهم بهداشتی در تمام نقاط دنیا به شمار می رود و ارتباط آن با طب زنان و زایمان به علت خطر بالای انتقال عمودی عفونت از مادربه جنین یا نوزاد، احتمال بالای مزمن شدن بیماری در نوزادان و امکان بالقوه پیشگیری از عفونت در نوزاد از طریق به کارگیری ایمونوگلوبولین و واکسن هپاتیت B می باشد. شایع ترین علت زردی در بارداری هپاتیت ویروسی است. مطالعات نشان داده اند که احتمال زایمان پره ترم به دنبال هپاتیت حاد در سه ماه سوم افزایش می یابد و همچنین به دنبال این بیماری در 90 درصد شیرخوارانی که در دوره پره ناتال آلوده شده اند،  50درصد کودکان و نیز 1 تا 10 درصد بالغین، حالت ناقل مزمن ایجاد می شود. بر این اساس پژوهش حاضر به صورت یک مطالعه مقطعی- تحلیلی جهت تعیین فراوانی HBs Ag به روش تصادفی ساده بر روی 120 خانم باردار که از تاریخ فروردین ماه سال 1377 لغایت دی ماه سال 1377 به مراکز بهداشتی- درمانی شهر اهواز مراجعه کرده بودند، انجام شد. ابزار جمع آوری اطلاعات مصاحبه، تکمیل پرسشنامه و بررسی پاسخ آزمایشات بوده است. نتایج مطالعه نشان داد که 2 نفر از 120 نمونه مورد مطالعه HBs Ag مثبت بودند (1.7 درصد) و HBs Ag در هیچکدام از این دو مورد یافت نشد. هپاتیت ویروسی یکی از پنچ عامل عفونی مرگ زودرس انسانی در سطح جهان می باشد. این یافته ها و نیز مطالعات انجام شده در زمینه شیوع بالای ناقلین مزمن هپاتیت B و نیز انتقال عفونت از مادر ناقل به نوزاد، نیاز به انجام غربالگری رایج در تمام زنان باردار از نظر HBs Ag را مورد حمایت قرار می دهد.