طب سنتی اسلام و ایران
سال:1396 | دوره:8 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

سابقه و هدف: از آن جا که دیابت شایع ترین بیماری غدد درون ریز است و روند رو به رشد آن نگرانی هایی را در عرصه سلامت کشور ایجاد کرده است استفاده از گیاهان دارویی ممکن است به تنهایی ویا در کنار داروهای شیمیایی در درمان دیابت موثر باشد. لذا مطالعه به منظور تاثیر عصاره گیاه آب تره (Nasturtium officinale) بر میزان قند خون موش سوری دیابتی این تحقیق انجام گرفت.مواد وروش ها: دراین مطالعه تجربی 40 سر موش سوری نر با وزن 25-20 گرمپس از سازگاری با محیط حیوان خانه در شرایط استاندارد به صورت تصادفی به 5 گروه 8 تایی تقسیم شدند. 4 گروه به وسیله تزریق داخل صفاتی داروی STZ (استرپتوزیتوسین) به میزان 60 mg/kg و یک گروه به عنوان گروه شاهد غیر دیابتی در نظر گرفته شد. قبل و همچنین در فواصل 24، 72 ساعته و یک هفته بعد از تزریق stz و تجویز عصاره هیدرو الکلی گیاه آب تره قند خون بررسی شد. سه گروه اول عصاره گیاه آب تره را با سه دوز متفاوت (100 mg/kg، 300، 600) دریافت کردند. قند خون هر یک از این سه گروه درسه نوبت با فواصل معین اندازه گیری شد. نتایج به دست آورده با استفاده از آزمون t-test در نرم افزار spss v.16 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.یافته ها: قند خون گروه های تیمار شده با دوزهای مختلف بولاغ اوتی (آب تره) در زمان های 24 و 72 ساعت و یک هفته کاهش معناداری نسبت به گروه شاهد در زمانهای مذکور داشت (p<0.01) به طوری که قند خون گروه های دیابتی شده دریافت کننده عصاره، در زمان 72 ساعت نسبت به 24 ساعت و در 1 هفته نسبت به 72 ساعت کاهش بیشتری را نشان داد (p<0.01) بیشترین کاهش قند خون در غلظت 300 mg/kg بود.نتیجه گیری: به نظر می رسد که عصاره آب تره نقش کاهنده ای در میزان قند خون موشهای نر دیابتی داشت.بررسی آن را روی انسانها توصیه می نماید.

سابقه و هدف: چاقی یک تهدید بزرگ برای بهداشت عمومی در سراسر جهان است و به عنوان یک عامل مهم بیماری های مختلف می باشد. در مقابله با چاقی داروهای گوناگون و روشهای مختلف جراحی وجود دارد اما هر دو دارای اثرات نامطلوب و اثرپذیری محدود می باشند. نارضایتی مردم از داروهای شیمیایی گران قیمت که عوارض جانبی متعددی نیز دارند و همچنین تمایل به تناسب اندام از طریق روش های طبیعی از علل مهم استفاده از داروهای گیاهی توسط مردم است. با توجه به اینکه بسیاری از گیاهان مورد استفاده توسط مردم، در درمان چاقی جهت کاهش وزن به طور قطعی ارزیابی نشده و دارای عوارض خطرناک می باشند این مطالعه در نظر دارد به منظور تسهیل دسترسی به گیاهانی که اثربخشی و ایمنی آنها از طریق کارآزمایی بالینی به اثبات رسیده مطالعات مرتبط را مرور نماید.مواد و روش ها: در این مطالعه مقالات معتبر علمی نمایه شده در بانک های اطلاعاتی ISI، SID، Pub Med، Pub Med Central، Scopus و Web of Science با استفاده از کلیدواژه های طب مکمل و جایگزین، گیاهان دارویی، چاقی، اضافه وزن، کارآزمایی بالینی، کاهش وزن مورد بررسی قرار گرفت.بحث و نتیجه گیری: گیاهان موثر بر کاهش وزن بر اساس مکانیسم هایی نظیر: افزایش متابولیسم، موثر در متابولیسم چربی، کاهش اشتها، کاهش جذب چربی، ملین، افزایش سطح لپتین، پیش گیری از جذب کربوهیدرات و اثرات هیپوگلیسمیک و هیپولیپدمیک در درمان چاقی موثر می باشند. مطالعات نشان دهنده کاهش معنی دار و ایمن وزن با مصرف اطرفیل صغیر هستند. در برخی از مطالعات دارچین، سویا، کرفس، سنا، گل سرخ و زیره سیاه سبب کاهش قابل توجه وزن شده اند و در برخی از مطالعات اثربخشی و حتی ایمنی آن ها مورد تردید است. فیتوسترول ها، ریشه ثعلب و کلپوره در مطالعات حیوانی سبب کاهش معنی دار وزن شده اند. در رابطه با شنبلیله و بادام زمینی نیاز به انجام مطالعات بیشتری است.

سابقه و هدف: پرفشاری خون سومین عامل مرگ و میر در جهان است. با توجه به اینکه 50 درصد مبتلایان در درمان پرفشاری خون با روش های دارویی موفق نیستند، پرداختن به روش های درمانی غیر دارویی مناسب، موثر و کم هزینه مثل حجامت می تواند موثر باشد، لذا این تحقیق انجام گرفت.مواد و روش ها: یک بررسی توصیفی است که در افراد مبتلا به هیپرتنشن مراجعه کننده به مرکز حجامت انجام شده است. از بین افرادی که برای حجامت مراجعه کرده بودند 25 نفر که مبتلا به هیپرتنشن بوده و داروی ضد فشار خون دریافت می کردند انتخاب شدند. فشار خون سیستول، دیاستول و نبض قبل و بعد از حجامت بررسی شد. داده ها از طریق پرسشنامه جمع اوری گردید و با کمک آزمون paired T test مورد قضاوت اماری قرار گرفت.یافته ها: تحقیق بر روی 25 نفر انجام گرفت. میزان کاهش فشار خون سیستولیک (p<0.0001) 0.94±0.98 و برای فشار خون دیاستولیک (p<0.0001) 0.46±0.78 بود و تغییرات نبض 3±2.8 کاهش یافت (p<0.05).بحث و نتیجه گیری: بنظر می رسد که حجامت می تواند در بهبود وضعیت همودینامیک مبتلایان به فشار خون بالا کمک کند.

سابقه و هدف: هریک از فصول چهارگانه سال، مانند بدن انسان ها مزاج مشخصی دارند. تدبیر فصول از مهم ترین مباحث حفظ الصحه در طب سنتی ایران است، در این مقاله اصول ضروری برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماریهای شایع در هر فصل معرفی شده است.مواد و روش ها: در این مطالعه کتابخانه ای و با مروری بر مبحث تدابیر فصول با استفاده از منابع برتر طب سنتی ایران و مقالات مرتبط درپایگاه های اینترنتی معتبر تهیه گردید.یافته ها: تدابیر بهار شامل مصرف غذاهای لطیف مانند گوشت بره، تخم مرغ نیم برشت، شربت زرشک، ریواس و سکنجبین است. پرهیز از حرکت و استحمام فراوان، خشم و شادی زیاد و نیز انجام تنقیه و مبادرت به خروج خون از طریق فصد توصیه می شود. تدابیر تابستان شامل مصرف ماهی تازه، گوشت مرغ، آب انار ترش، آب غوره، شربت ریواس، گیلاس، آلو، هندوانه، کاهو، افزایش استراحت و پرهیز از حرکت زیاد و زیاده روی در جماع می باشد. تدابیر پاییز شامل مصرف غذاهای گرم و تند، گوشت بره، خربزه، به، سیب، حمام رفتن یک روز در میان با آب نیم گرم و تنقیه جهت پاکسازی بدن است.تدابیر زمستان شامل مصرف غذاهایی مثل گوشت گوسفند با ادویه تند و فعالیت زیاد و پرهیز از فصد و حجامت معرفی شده است.نتیجه گیری: در طب سنتی ایران نقطه شروع حفظ سلامتی پیشگیری از بیماریهااست.در این مقاله توصیه هایی برای سبک زندگی مخصوصا عادات غذایی، خواب منظم، بیداری و فعالیت های بدنی در فصول مختلف شده است که رعایت آنها برای ارتقاء سطح سلامت جامعه و کاهش هزینه های درمانی مفید است.

سابقه و هدف: خرما (Phoenix dactylifera)، یکی از مهمترین منابع تغذیه ای در کشورهای جنوب غرب آسیا و شمال آفریقا بوده که ایران نیز بعد از مصر دومین کشور تولید کننده خرما در جهان است. با گسترش و پیشرفت علم در حوزه های مختلف، بعضی از فواید و خواص طبی و تغذیه ای خرما تایید شده است. با مطالعه قرآن، روایات و احادیث امامان معصوم (ع) درمی یابیم که به بسیاری از این خواص و خواص دیگر اشاره شده است. لذا بمنظور تعیین خواص تغذیه ای و درمانی خرما در قرآن، احادیث و طب سنتی و نیز در طب توین این مقاله تنظیم شده است.مواد و روش ها: تحقیق حاضر به روش مطالعه مروری در مورد خواص طبی خرما از منظر قرآن کریم، احادیث و منابع طب سنتی و همچنین تحقیقات علمی انجام گرفته در طی سال های 2000 تا 2016 و جمعا بر روی 68 منبع واجد شرایط انجام گرفت.یافته ها و نتیجه گیری: علاوه بر توصیه های قرآن و تاکید پیامبر و ائمه معصوم (ع) و علوم سنتی نسبت به مصرف خرما، نتایج مطالعات اخیر نیز نشان می دهد که خرما در درمان بسیاری از بیماری ها نظیر بیماری های قلبی عروقی، عفونی، دیابت، ناباروری، زخم معده، سرطان، پارکینسون، آلزایمر می تواند موثر واقع شده و همچنین دارای اثرات ضدالتهابی، ضدمیکروبی و آنتی اکسیدانی است. یافته های این مطالعه می تواند گامی موثر در جهت تایید جنبه های علمی قرآن و احادیث ائمه (ع) به ویژه در مورد میوه هایی نظیر خرما باشد.

سابقه و هدف: بر اساس نظریات طب سنتی مزاج فرد می تواند تعیین کننده خصوصیات جسمانی، روانی و عاطفی او باشد. هدف اصلی در این پژوهش مقایسه وضعیت مزاج در سه گروه نخبه، غیرحرفه ای و غیرفعال دوندگان بود.مواد و روش ها: در این مطالعه پیمایشی، جامعه آماری شامل کلیه دوندگان نخبه و غیرحرفه ای هیات دوومیدانی استان فارس بود که از بین دوندگان تعداد 40 نفر دوندگان به طور تصادفی به عنوان نمونه آماری انتخاب شد، که از این تعداد 20 نفر نخبه و 20 نفر غیرحرفه ای انتخاب شدند که تعداد 20 نفر دیگر از افراد غیرفعال جهت مقایسه و تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. وضعیت مزاجی با پرسشنامه خود اظهاری تعیین گردید داده ها توسط پرسشنامه جمع آوری گردید. از روش های آزمون فرض آماری در این داده ها استفاده شد.یافته ها: بین مزاج و سطح فعالیت بدنی ارتباط معنا داری وجود دارد (p<0.05). همچنین بین صفراوی و دموی بودن مزاج با سطح فعالیت بدنی در هر سه گروه دوندگان نخبه و غیرحرفه ای و افراد غیر فعال رابطه مستقیم وجود دارد. در صورتی که بین سوداوی و بلغمی بودن مزاج با سطح فعالیت بدنی رابطه معنا داری وجود ندارد (p>0.05).نتیجه گیری: می توان گفت که گرم بودن مزاج دوندگان می تواند عاملی مهم در جهت افزایش مشارکتشان در فعالیت های بدنی باشد.

سابقه و هدف: پاکسازی بدن از فضولات یکی از اصول ششگانه حفظ الصحه است. اختلال در دفع طبیعی مدفوع، باعث بیماری های متعدد می شود. در طب سنتی ایران، از یبوست به عنوان ام الامراض یاد شده است که علاوه بر سیستم گوارشی، بتدریج کل بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین استفاده از توالت هایی با طراحی مناسب جهت کمک به دفع مناسب، اهمیت زیادی دارد هدف مطالعه حاضر بررسی مزایا و معایب دو نوع توالت رایج چمپاتمه ای و فرنگی می باشد.مواد و روش ها: تحقیق به روش مروری انجام گرفت. پایگاه های Google scholar، springer، Sciencedirect، PubMed، با استفاده از واژه های کلیدی مرتبط جستجو شدند و مقالات مرتبط در حوزه طب سنتی نیز استخراج و مورد مطالعه قرار گرفتند.یافته ها و نتیجه گیری: توالت چمپاتمه ای و فرنگی دو نوع از رایج ترین نوع توالت ها هستند. بنظر می رسد توالت چمپاتمه ای در افراد سالم از لحاظ بهداشتی و سلامت سیستم گوارشی، بیومکانیکی و تخلیه سریع، راحت و کامل مدفوع، مناسب ترین انتخاب است. استفاده از توالت فرنگی در دراز مدت احتمالا عوارض زیادی بر سلامت سیستم گوارشی و متعاقبا کل بدن دارد، اما در مواردی که به دلایلی نتوان از توالت چماتمه ای استفاده نمود، توالت فرنگی جایگزین مناسبی است.

سابقه و هدف: سرطان به عنوان یک مشکل جهانی است. زهر زنبور عسل برای هزاران سال در درمان بیماریهای مختلف کاربرد داشته است. اخیرا نیز این ماده به عنوان ترکیب موثری برای درمان سرطان مورد توجه قرار گرفته است. بدیهی است شناسایی ترکیباتی که القا- کننده آپوپتوز باشند، میتوانند در درمان سرطان بسیار تاثیرگذار باشند. زهر زنبور ترکیب بسیار پیچیدهای از پپتیدها، آنزیمها و آمینهای فعال بیولوژیکی میباشد. ملیتین و فسفولیپاز A2 دو جزء اصلی زهر زنبور می باشند. در این مطالعه سعی ما براین بوده است تا خواص ضد توموری زهر زنبور علیه سرطان روده بزرگ و سلول L929 مورد بررسی قرار گیرد.مواد و روش ها: تحقیق به روش تجربی انجام شد. سلولهای روده بزرگ انسان (HT-29) و رده سلول طبیعی فیبروبلاست موش (L929) به عنوان شاهد در محیط کشت RPMI-1640 (SIGMA, USA) غنی شده رشد داده شدند. و سلولهابا 12 غلطت مختلف زهر از حداقل 0.1 تا mg/ml 12 و در سه زمان 24، 48 و 72 ساعت تیمار شدند پس از طی زمانهای مورد نظر میزان زنده بدون سلول ها به روش MTT تعیین گردید سپس تجزیه و تحلیل نتایج با استفاده از نرم افزار SPSS به روش one way ANOVA و نیز ترکی مورد آنالیز آماری قرار و همچنین دو رده سلولی در غلظتهای مشابه نیز به آزمون t مستقل مورد آزمون قرار گرفت.یافته ها: در غلظت 0.6 و در زمان 24 ساعت تعداد سلول های زنده کاهش و در غلظت 6 مولار سلولهای سرطانی مردند. غلظت 2 بر سلول های L929 موثر بوده و در غلظت 12 و ساعت 24 این سلول ها از بین رفتند. زهر زنبور عسل دارای اثر مهار کننده بالاتری بر روی سلولهای روده بزرگ انسان (HT-29) نسبت به سلول های L929 میباشد.نتیجه گیری: زهر زنبور عسل، دارای اثر کشندگی برسلولهای روده بزرگ انسان (HT-29) میباشد و به نظر می رسد القای مرگ برنامه ریزی شده سلولی (آپوپتوزیس) در سلولهای سرطانی تیمار شده با زهر زنبور عسل ایجاد شده است که بررسی و اثبات این موضوع نیازمند تحقیق بیشتر می باشد.

سابقه و هدف: در شرایط زندگی صنعتی امروز که اختلالات حافظه با سرعت بیشتری در حال وقوع است، انسان به دنبال شناخت روش هایی است که از اختلالات مربوط به آن جلوگیری کرده و موجب تقویت حافظه گردد. مطالعات نشان داده اند که داروهای زیادی از جمله گیاهان دارویی بر روی حافظه و یادگیری موثر هستند.مواد و روش ها: در این مطالعه، مقالات از طریق جستجوی الکترونیکی با وارد کردن کلیدواژه های مورد نظر در بانک های اطلاعاتی Iranmedex و SID، googlescholar، Sciencedirect، pubmed از بازه زمانی تحت پوشش این بانک ها تا سال 2015 به دست آمد. در نهایت مقالاتی که در بازه زمانی 1995 تا 2015 به بررسی اثرات گیاهان دارویی بر حافظه پرداخته بودند، مورد نقد و بررسی قرار گرفتند.نتیجه گیری: بنظر می رسد که گیاهان بسیاری وجود دارند که دارای اثر بر روی حافظه می باشند که از جمله آن ها می توان به شاهدانه، انجیر، سیرکوهی، کنجد، وج، بوزیدان، خارمریم، علف چای، کندر، بادرنجبویه، خرما، زیتون، قره قاط سیاه، کنگرفرنگی، زعفران، کرفس کوهی، ماریتیغال، آب انگورقرمز، سویا، مرزنجوش اشاره کرد که موجب افزایش توانایی، تقویت و بهبود حافظه می شوند. نظر به اینکه حافظه در زندگی انسان ها از اهمیت بسیار بالایی برخوراد بوده و در پیشرفت های علمی نقش بسیار مهمی دارد. همچنین این گیاهان با توجه به اینکه دارای عوارض بسیار کم و یا فاقد عوارض می باشند، در صورت موثر بودن بتوانند جایگزین مناسبی برای داروهای شیمیایی باشند.

سابقه و هدف: تعیین صلاحیت حرفه ای پزشکان یکی از موضوعات مهم و قابل توجه درنظام آموزشی و درمانی طب در دوران تمدن اسلامی به شمار می آمد، از این رو تعدادی شیوه نامه جهت آزمون تعیین صلاحیت پزشکان در آثار حکمای طب در تمدن اسلامی مشاهده می شود. از جمله این آثار، کتاب ادب الطبیب اسحاق بن علی رهاوی دانشمند قرن سوم هجری قمری است که از جمله اولین آثار شناخته شده با موضوع اخلاق پزشکی است. در این کتاب، شیوه نامه ای فراگیر و دقیق جهت تعیین صلاحیت حرفه ای پزشکان ارائه شده است. هدف از این مقاله، بررسی نحوه تعیین صلاحیت حرفه ای پزشکان طبق آموزه های کتاب ادب الطبیب است.مواد و روش ها: در این مقاله مروری، به بررسی و تحلیل موضوع آزمون تعیین صلاحیت پزشکان در کتاب ادب الطبیب نوشته اسحاق بن علی رهاوی پرداخته و مطالب گردآوری شده به روش تحلیل محتوایی ارائه گردید.نتیجه گیری: رهاوی برای تعیین صلاحیت حرفه ای پزشکان، آزمونی طراحی می کند که شامل دو بخش نظری و عملی است. بخش نظری به سان مصاحبه ای عمیق است که آگاهی و نگرش پزشکان را ارزیابی می کند و در بخش عملی، مهارت های عملی پزشک مثل آشنایی با ابزارها و روش های انجام جراحی و برخی اعمال یداوی همچون فصد ارزیابی می گردد. در این آزمون علاوه بر سنجش آگاهی آزمون دهنده از مبانی نظری و علوم پایه پزشکی، ارزیابی دانش و مهارت درمورد اصول و فنون تخصصی همراه با جزئیات آن مدنظر قرار گرفته است، و چنین نتیجه گیری می شود که اسحاق بن علی رهاوی در کتاب ادب الطبیب به طراحی و تدوین آزمونی فراگیر و ساختارمند باهدف تعیین صلاحیت حرفه ای پزشکان می پردازد تا ابزاری جهت ارزیابی دانش، آگاهی، نگرش، رفتار و مهارت های مختلف پزشکان در اختیار جامعه علمی زمان خود قرار دهد که برخی مطالب آن بعد از گذشت صدها سال، جای تامل و استفاده بیشتر دارد.