تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده
سال:1390 | دوره:2 | شماره:4 (پیاپی 6) |تعداد مقالات:8

طراحی و اجرای مناسب برنامه های حفاظتی در اصلاح و احیا منابع طبیعی ضمن کاهش تخریب این منابع متضمن توسعه پایدار و مشارکت جوامع محلی است. بر این اساس هدف این تحقیق بررسی موانع پذیرش پروژه مدیریت چرا از دیدگاه کارشناسان منابع طبیعی است. این تحقیق از نوع توصیفی همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق را 180 نفر از کارشناسان شاغل و با زنشسته منابع طبیعی تشکیل دادند که در اکیپ ممیزی، تهیه طرح های مرتعداری، نظارت طرح ها و بخش مدیریتی یا ستادی فعالیت داشته اند. تعداد نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران 43 نفر تعیین گردید. یافته های این پژوهش نشان داد رابطه معنی داری بین موانع پذیرش بهره برداران با پروژه مدیریت چرا از دیدگاه کارشناسان در عرصه های مراتع وجود دارد. نتایج آزمون بررسی هر یک از شاخص های موانع پذیرش حاکی از آن است که محدودیت وجود مراتع قشلاقی و میان بند می تواند بیشترین چالش را در پذیرش اجرای پروژه مدیریت چرا ایجاد نماید. با رتبه بندی متغیرها بر اساس شدت همبستگی مشخص گردید که کمبود علوفه مراتع و گرانی قیمت علوفه دستی ، ضعف در ارایه تسهیلات کم بهره، کاهش انگیزه مالکیت به دلیل برخورد کمتر با متخلفین و ضعف پیگیری و نظارت کارشناسان به ترتیب بیشترین همبستگی را با پروژه مدیریت چرا داشته اند. اما بین محدویت میزان سطح و سهم هر بهره بردار، توانایی و میزان آگاهی بهر ه برداران با پروژه مدیریت چرا رابطه معنی داری وجود ندارد. همچنین نتایج نشان داد بین سابقه، تحصیلات و نوع همکاری کارشناسان با موانع پذیرش پروژه مدیریت چرا توسط بهره برداران رابطه معنی داری وجود ندارد.

آنچه در فرآیند ارزیابی توان اکولوژیک مد نظر قرار می گیرد، تاثیر متقابل منابع اکولوژیک پایدار و ناپایدار است که به صورت ویژگی های هر اکوسیستم خرد اثرات متقابل بر یکدیگر و محیط زیست می گذارند، لذا ذکر این نکته ضروری است که بهره مندی از طبیعت به گونه ای که کمترین زیان به محیط وارد شود و در کنار آن بهترین بهره وری برای انسان به دست آید، مدنظر است. این امر تنها در صورتی امکان پذیر است که تمامی عوامل و پدیده های دخیل در محیط زیست مد نظر قرار گیرند. به همین منظور در این تحقیق یکی از زیر حوزه های کرخه به نام زیر حوزه دادآباد واقع در استان لرستان، جهت ارزیابی توان اکولوژیک به منظور توسعه سطحی جنگل بر اساس اصول آمایش سرزمین، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)  مورد مطالعه قرار گرفت. بر این اساس ابتدا مطالعات پایه انجام، و نقشه های موضوعی منطقه تهیه و سپس رقومی سازی شد. پس از آن تجزیه و تحلیل، جمع بندی و روی هم گذاری لایه ها در محیط GIS انجام شد و در نهایت نقشه واحد های زیست محیطی منطقه با 1581 واحد به دست آمد. در مرحله بعد با شناسایی محدودیت های مطلق و دایمی موجود در هر شاخص و استفاده از منطق بولین، مناطق دارای محدودیت از نقشه واحدهای زیست محیطی اولیه حذف و تعداد 1110 واحد با مساحتی در حدود 17482 هکتار، بدون محدودیت جهت ارزیابی توان اکولوژیک به منظور توسعه سطحی جنگل به دست آمد. سپس ارزش های کیفی کدبندی شده در جدول اطلاعات توصیفی مربوط به هفت شاخص شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا، عمق خاک، بافت خاک، میزان موادی آلی خاک و فرسایش پذیری به عنوان شاخص های اصلی جهت توسعه سطحی جنگل انتخاب و با استفاده از مقیاس دو قطبی فاصله ای، تبدیل به مقادیر کمی شدند. سپس با استفاده از نرم افزار EC و استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، ابتدا ساختار سلسله مراتبی برای شاخص های مورد نظر تهیه و اهداف، معیارها و ارتباط بین آنها مشخص گردید. در مرحله بعد وزن شاخص ها، امتیاز دهی به شاخص ها و بررسی سازگاری منطقی قضاوت ها مشخص گردید. وزن نهایی هر شاخص با استفاده از روش SAW تعیین شد. سپس با جمع بندی تمامی ارزش های بدست آمده برای هر رکورد اطلاعاتی، تاثیر متقابل تمامی شاخص های مربوط به یک رکورد اطلاعاتی به صورت یک ارزش نهایی حاصل شد. قابلیت اراضی برای توسعه جنگل در چهار طبقه توان کلاسه بندی گردید و در جدول اطلاعات توصیفی بر اساس طبقه بندی صورت گرفته، ارزش نهایی مربوط به رکورد های اطلاعاتی کد گذاری گردید. منطقه مورد مطالعه دارای سه طبقه توان 1، 2، 3 و فاقد طبقه توان 4 می باشد. در مرحله آخر با توجه به بررسی های انجام شده طبقه توان 1 و 2 برای انجام برنامه ریزی جهت توسعه سطحی جنگل انتخاب و با توجه به گونه های انتخابی، نقشه قابلیت توسعه برای هر گونه تهیه گردید.

توسعه گردشگری در مناطق حفاظت شده، هم برای مدیریت منطقه و هم برای گردشگران مزایای فراوانی به همراه دارد. اما باید این مساله را در نظر داشت که انجام فعالیت های گردشگری در غیاب برنامه ریزی و مدیریت صحیح و بدون محاسبه ظرفیت و توان منطقه برای گردشگری، می تواند بر تجارب گردشگران و از آن مهم تر بر کیفیت و ویژگی های مناطق گردشگری اثر منفی داشته باشد. از این رو شناسایی مناطق مناسب و دارای توان، جهت گسترش و توسعه طبیعت گردی در مناطق حفاظت شده و پارک های ملی، به منظور بهره برداری پایدار از منابع طبیعی اهمیت به سزایی دارد. پارک ملی گلستان، به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده، از جذابیت های توریستی قابل توجهی برخوردار است. تحقیق حاضر با استفاده از شیوه ای از روش ارزیابی چند معیاره به نام ترکیب خطی وزن دار WLC، با به کارگیری فن آوری GIS و روش وزن دهی AHP به تعیین مناطق مناسب گردشگری در پارک ملی گلستان پرداخته است. معیارهای به کار رفته در مراحل ارزیابی شامل فاصله از رودخانه، جاده، روستا، منابع آبی، زیستگاه حیات وحش، شیب و تراکم پوشش گیاهی بودند. در نهایت مناطق مناسب برای طبیعت گردی با درجات متفاوتی از توان و مطلوبیت تعیین گردید. طبق نقشه طبقه بندی شده توان طبیعت گردی، مناطق با توان بسیار بالا با 0.25 درصد کمترین مساحت و مناطق با توان بالا با 12.5 درصد بیشترین مساحت را به خود اختصاص دادند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که استفاده از روش WLC و روش وزن دهی AHP در فرآیند مکان یابی مناطق تفرجی کارایی بالایی دارد.

هدف از این تحقیق بررسی ساخت چند سازه چوب-سیمان با استفاده از خاک اره چوب صنوبر می باشد. در این مطالعه تعداد 48 نمونه با نسبت های خاک اره به سیمان 2 به 1 و 3 به 2 و در دو اندازه 100×100×100 و 50×50×50 میلی متر در آزمایشگاه دانشکده تربیت دبیر فنی صومعه سرا ساخته شد. پس از تعیین جرم و حجم نمونه ها، دانسیته آنها محاسبه گردید. مقاومت به فشار نمونه ها با استفاده از دستگاه آزمونگر مقاومت، اندازه گیری شد. میانگین مقاومت فشاری نمونه ها برای بلوک هایی با اندازه بزرگ تر با نسبت های خاک اره به سیمان 2 به 1 و 3 به 2 به ترتیب 1.17 و 1.25 نیوتن بر میلی مترمربع و برای نمونه هایی با ابعاد کوچک تر نیز، میانگین آن به ترتیب نسبت های ذکر شده 0.85 و 0.99 نیوتن بر میلی مترمربع به دست آمد. چند سازه های خیس شده صرف نظر از اثر نسبت ها، واکشیده شدند و مقاومت فشاری برای نمونه های خیس شده حدود 45 درصد نسبت به نمونه های خشک کمتر شد. بر این اساس چند سازه های ساخته شده برای به کار بردن در کف و سازه های دیواری با بار نیمه سنگین مناسب نبوده و به واسطه سبک وزن بودن آنها می توانند برای پانل های دیواری و تزئینات داخلی ساختمان و به ویژه در جاهایی که رطوبت حداقل می باشد، استفاده شوند.

هدف از انجام این تحقیق بررسی پارامترهای موج فراصوتی از نظیر کندی و تضعی ف در گونه نوئل و همچنین ردیابی عیوب (سوراخ مصنوعی) با استفاده از روش توموگرافی بوده است. بدین منظور تعداد دو پایه از این گونه، از جنگل های اجابیت واقع در منطقه کلاردشت در استان مازندران تهیه گردید. از هر پایه دیسک هایی به ضخامت 15 سانتی متر در سه حالت با پوست، بدون پوست و دارای عیب (سوراخ مصنوعی) تهیه شد و برای اندازه گیری پارامترهای موج فراصوتی مورد استفاده قرار گرفت. در این تحقیق تکنیک اندازه گیری تماس مستقیم و فرکانس موج 55 کیلوهرتز بود. نتایج نشان داد که با نزدیک شدن به مغز چوب، کندی موج و ضریب تضعیف افزایش پیدا می کند و با حرکت از مغز به سمت پوست چوب، کاهش در دو فاکتور یاد شده مشاهده می گردد. همچنین می توان با اندازه گیری فاکتور کندی به وجود عیب پی برد. در حالی که تاثیری از وجود پوست در این تصاویر دیده نشد، البته در تصاویری که با استفاده از فاکتور تضعیف گرفته شد وجود عیب و پوست قابل مشاهده بود.

به منظور بررسی تاثیر مکمل غذایی غیر میکربی ایمونوژن بر برخی از شاخص های رشد، بازماندگی و ترکیب لاشه میگوی پا سفید غربی (Litopenaeus vannamei)، مکمل غذایی غیر میکربی ایمونوژن به جیره غذایی بچه میگوی با میانگین وزنی (3±0.19 گرم) در سطوح صفر (شاهد)، 0.05، 0.1 و 0.2 درصد به جیره تجاری میگو، افزوده شدند و روزانه در 3 نوبت و به میزان 7 درصد وزن بدن به مدت 8 هفته تغذیه شدند. آزمایش درون مخازن 300 لیتری با حجم آبگیری 150 لیتر در 3 تکرار انجام گرفت. تراکم ذخیره سازی در هر مخزن به تعداد 15 قطعه بچه میگو به طور تصادفی انجام شد. بررسی نتایج نشان داد که میانگین افزایش وزن بدن، درصد افزایش وزن بدن، نرخ رشد ویژه و تولید خالص در طول دوره پرورش در تیمار 0.1 درصد ایمونوژن بیشترین میزان را داشته ولی با گروه شاهد اختلاف معنی داری را نشان نداد (p>0.05) درصد غذای خورده شده روزانه و غذای خورده شده به ازای هر میگو در تیمار 0.1 درصد ایمونوژن بیشترین کارایی را داشت (p<0.05) آنالیز ترکیب شیمیایی لاشه حاکی از عدم اختلاف معنی دار بین تیمارهای آزمایشی بود (p>0.05) نتایج نشان داد که افزودن مکمل غذایی غیر میکربی ایمونوژن موجب افزایش کارای رشد میگوی پاسفید غربی نشده و به عنوان مکمل غذایی این آبزی توصیه نمی گردد.

کربن آلی خاک که عمدتا به عنوان یکی از شاخص های اولیه کیفیت خاک در بحث منابع طبیعی، محیط زیست و کشاورزی در نظر گرفته می شود، نشان دهنده میزان جذب دی اکسید کربن اتمسفری می باشد. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، اعلام کرده است که بخش کشاورزی و اراضی کره زمین عامل یک سوم گرم شدن زمین و تغییر اقلیم می باشد که این امر ناشی از مدیریت نادرست و تغییر کاربری اراضی است. بر این اساس در این مطالعه، مناطقی در استان سمنان با گونه غالب درمنه دشتی که تبدیل مراتع به اراضی زراعی آبی جو در آن رایج می باشد، در نظر گرفته شده است. سپس به منظور تعیین چگونگی تغییر ذخیره کربن خاک در اراضی زراعی آبی جو و اراضی مرتعی هم جوار با آنها یک تیمار شاهد (درمنه زار)، دو تیمار کشاورزی در منطقه ایوانکی و یک تیمار کشاورزی در منطقه سرخه انتخاب گردیدند. نمونه برداری از خاک هر تیمار در عمق 0-50 سانتی متر و به تعداد سه پروفیل در تیمار زراعی و پنج پروفیل در تیمار شاهد انجام شد. میانگین کربن ذخیره شده در هر هکتار از اراضی جو دایر در ایوانکی به ترتیب 40.3 و 30.9 تن می باشد که 15.2 و 11.6 درصد ذخیره کربن ناحیه را به خود اختصاص داده و کشت آن در درمنه زار موجب افزایش 120.5 و 69 درصدی کربن در خاک گردیده است. این میزان در منطقه سرخه 35 تن در هکتار که 13.6 درصد ذخیره کربن ناحیه را به خود اختصاص داده و موجب کاهش 55.2 درصدی کربن در خاک گردیده است، می باشد. میانگین ذخیره کربن خاک در درمنه زار ایوانکی و سرخه به ترتیب 16.07 و 40.2 تن در هکتار می باشد. نتایج آزمون تی استیودنت مستقل بیان گر آنست که با در نظر گرفتن کل مناطق با هم، بین میانگین ذخیره کربن خاک در دو کاربری مرتع و زمین زراعی جو اختلاف معنی داری وجود ندارد، اما با تفکیک منطقه در سایت ایوانکی در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری و در منطقه سرخه اختلاف معنی داری وجود نداشت.

در این تحقیق ویژگی های کیفی نهال های درختی 17 روشنه (حفره) تاجی حفره زادآوری و 7 گروه زادآوری در زیرتاج پوشش بسته مورد بررسی قرار گرفت. به منظور انجام این کار در سه کلاسه سطحی بر اساس نسبت قطر بزرگ رروشنه (d) و توسط ارتفاع درختان حاشیه (h) طبقه بندی شدند. 7 روشنه مربوط به کلاسه کوچک (نسبت d/h£0.5) روشنه مربوط به کلاسه متوسط (نسبت d/h=0.5-1) و 3 روشنه مربوط به کلاسه بزرگ (نسبت d/h=1-15) بوده و کلیه نهال های درختی به تفکیک گونه مورد اندازه گیری قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد که اندازه روشنه روی ویژگی های کیفی نهال های راش و افرا دارای تاثیر معنی داری در سطح 95 درصد اطمینان می باشد (p£0.05) به این صورت که فراوانی نهال های درجه دو (دوشاخه) افرا که یک گونه نورپسند است، در روشنه های مربوط به کلاسه کوچک بیشتر از سایر روشنه های موجود در کلاسه متوسط و بزرگ بود. همچنین نتایج نشان داد که نهال های راش در زیرتاج پوشش بسته دارای کیفیت پایین تری هستند و عمدتا نهال های چنگالی درجه سه در گروه های زادآوری زیرتاج پوشش وجود داشتند.