اقتصاد کشاورزی و توسعه
سال:1387 | دوره:16 | شماره:61 |تعداد مقالات:11

در این مطالعه انواع کارایی شامل فنی، تخصیصی، اقتصادی، مدیریتی و کارایی مقیاس برای پسته کاران شهرستان زرند، با استفاده از روش تحلیل فراگیر داده ها اندازه گیری شد. سطح زیر کشت پسته در این شهرستان در دو دشت زرند و سیریز تمرکز یافته است. به دلیل سال آوری درخت پسته، داده های مورد نیاز با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای به صورت میانگین برای سالهای 1383 و 1384 جمع آوری گردید. کارایی فنی در دو حالت شرایط بازده ثابت و متغیر نسبت به مقیاس محاسبه و مقایسه شد. در حالت بازده متغیر نسبت به مقیاس، کارایی فنی به دو کارایی مدیریتی و کارایی مقیاس تجزیه شد. علاوه بر این، میانگین مصرف واقعی نهاده ها در دو دشت با میانگین مصرف مطلوب نهاده ها - که از مدل استخراج شد - مقایسه گردید.نتایج نشان داد که میانگین کارایی فنی برای دشتهای زرند و سیریز به ترتیب حدود 52 و 62 درصد می باشد. میانگین کارایی فنی خالص یا کارایی مدیریتی و میانگین کارایی مقیاس برای دشت زرند به ترتیب حدود 75 و 71 درصد و برای دشت سیریز به ترتیب حدود 87 و 70 درصد است. همچنین میانگین کارایی تخصیصی و کارایی اقتصادی برای دشت زرند به ترتیب حدود 54 و 38 درصد و برای دشت سیریز به ترتیب حدود 65 و 57 درصد می باشد. بنابراین می توان گفت پسته کاران دشت سیریز از پسته کاران دشت زرند کاراترند و پسته کاران هر دو دشت پتانسیل زیادی برای افزایش انواع کارایی خود دارند.

در این مطالعه ابتدا تاثیر عوامل اقتصادی - اجتماعی در گرایش به ریسک و همچنین مصرف نهاده های مختلف با استفاده از قاعده اول اطمینان تجزیه و تحلیل شد. سپس تابع تولید تصادفی تعمیم یافته با استفاده از روش سه مرحله ای حداقل مربعات غیر خطی برآورد و تاثیر عوامل تولید در واریانس تولید (ریسک) بررسی گردید. داده های مورد استفاده در این تحقیق شامل آمار رسمی به دست آمده از آمار نامه کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان و همچنین آمارهای مقطعی 147 کشاورز گوجه فرنگی کار شهرستان دزفول در سال 1385 می باشد که دومی به صورت تصادفی با روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای با استفاده از پرسشنامه و مراجعه حضوری به دست آمده است.نتایج نشان داد که بیشتر گوجه فرنگی کاران مورد مطالعه ریسک گریزند. همچنین با توجه به تاثیر نهاده های کود شیمیایی، بذر مصرفی و ماشین آلات، پیشنهاد می شود نهاده های کود حیوانی جانشین کود شیمیایی و نیروی کار جایگزین ماشین آلات شوند.

یکی از مهمترین داده های آماری در تخمین توابع تولید بخش کشاورزی و همچنین محاسبه شاخصهای بهره وری بخش و زیر بخش کشاورزی، ارزش موجودی سرمایه است که با استفاده از روشهای مختلف، از داده های تشکیل سرمایه - که هر سال از سوی بانک مرکزی منتشر می شود - محاسبه می شود و مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به اهمیت اندازه گیری بهره وری در بخش کشاورزی، به خصوص در برنامه پنجساله چهارم توسعه، در این مطالعه با استفاده از روش PIM، ارزش موجودی سرمایه، هزینه استهلاک و نرخ استهلاک برای بخش کشاورزی طی دوره 1338-83 محاسبه شده است. در پایان از ارزش موجودی سرمایه، نهاده سرمایه استخراج گردیده است. نتایج نشان می دهد که متوسط نرخ سالانه استهلاک سرمایه در بخش کشاورزی طی دوره 1338-83 حدود 5.02 درصد است که با نتایج مطالعات دیگران سازگاری دارد.

امروزه با توجه به کمیابی منابع تولید، بهبود بهره وری بهترین و موثرترین روش دستیابی به رشد اقتصادی است. در این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر بهره وری موجودی سرمایه در بخش کشاورزی طی دوره زمانی 1355-82 پرداخته شد. به منظور محاسبه بهره وری متوسط موجودی سرمایه، از روش بهره وری متوسط تعمیم یافته (GAP) استفاده گردید. به کارگیری این روش نیازمند برآورد تابع تولید بخش کشاورزی است، لذا ابتدا تابع تولید بخش کشاورزی با روش ARDL برارود و سپس GAPk در بخش کشاورزی محاسبه شد. در نهایت تاثیر متغیرهای نیروی کار مورد استفاده به ازای هر واحد سرمایه (L/K)، متوسط سرمایه انسانی به ازای هر واحد سرمایه (H/K) و فاصله تولید بالفعل از تولید بالقوه (EXC) بر GAPk بررسی شد. بدین منظور از روش ARDL برای تخمین روابط بین GAPk و سایر متغیرهای مورد مطالعه استفاده گردید. نتایج نشان داد که متغیرهای L/K و H/K تاثیر مثبت و متغیر EXC تاثیر منفی در بهره وری موجودی سرمایه در بخش کشاورزی دارند.

هدف اصلی مطالعه حاضر طراحی یک مدل برنامه ریزی خطی چند بخشی برای فعالیتهای گلخانه ای و زراعت متعارف در 70 واحد مجزا واقع در شرق مازندران برای سال 1383 به منظور حداکثر سازی درآمد خالص است. نتایج نشان می دهد که تخصیص بهینه منابع، برای هر یک از فعالیتهای گلخانه ای و زراعی در مقایسه با شرایط موجود (مدلهای کالیبره) سودآوری را بین 24 تا 81 درصد افزایش می دهد. همچنین وقتی که فعالیتهای گلخانه ای و تولید زراعی متعارف به شکل چند بخشی برای هر یک از واحدهای زراعی مورد توجه قرار گیرد، سود درمقایسه با مدلهای کالیبره 23 درصد افزایش می یابد. به طور کلی وقتی که فعالیتهای همه کشاورزان به صورت یکپارچه مورد توجه قرار گیرد، مدلهای تلفیقی برنامه ریزی چند بخشی قادر به پیش بینی نوسانهای تولید محصولات زراعی و گلخانه ای به واسطه تخصیص منابع مشترک است.

در مطالعه حاضر با استفاده از شاخص FGT، وضعیت فقر و ناامنی غذایی مناطق شهری و روستایی استانهای مختلف ایران در سال 1382 بررسی شده است. نتایج نشان داد که در مناطق روستایی ایران درصد فقرا کمتر از مناطق شهری است، در حالی که وضعیت امنیت غذایی با توجه به سه شاخص محاسبه شده (برای کمبود کالری، پروتئین و کربوهیدرات مورد نیاز بدن)، در مناطق شهری وضعیت مناسبتری نسبت به مناطق روستایی دارد، لذا می توان گفت استانهایی که فقیرند، الزاما در ناامنی غذایی قرار ندارند. با توجه به محاسبه شاخصهای مورد نظر برای ناامنی غذایی، شکاف کمبود کربوهیدرات نسبت به شکاف کمبود کالری و پروتئین بسیار کوچکتر و نشاندهنده مصرف زیاد و بالاتر از میزان حداقل نیاز روزانه است. شکاف کمبود پروتئین نیز نسبت به سایر شکافها بسیار بزرگتر و نشاندهنده مصرف کمتر از میزان حداقل نیاز روزانه است. این مساله حاکی از پایین بودن قدرت خرید و نبود فرهنگ صحیح تغذیه و جایگزین شدن مواد خوراکی با ارزش غذایی پایین توسط خانوارهای مورد مطالعه می باشد. با توجه به نتایج مطالعه حاضر پیشنهاد می شود در برنامه های مبارزه با فقر و ناراحتی غذایی جهت گیری های منطقه ای و جغرافیایی مد نظر قرار گیرد همچنین با توچه به سوء تغذیه ناشی از کمبود پروتئین جهت گیری یارانه ها به سمت حمایت از مواد پروتیینی و اصلاح الگوهای تغذیه خانوارها باشد.

ضروری بودن وجود انواع گوشت در سبد مصرفی از یک طرف و از طرف دیگر کاهش درآمد واقعی خانوار (که معلول افزایش شدید شاخص قیمت است)، لزوم توجه خاص به این کالا و بررسی دلایل انحراف قیمتی آن را نمایان ساخته است. از این رو مطالعه حاضر به اندازه گیری میزان تمرکز در صنعت کشتار گوسفند، گاو و گوساله استان فارس و اندازه گیری اثر قدرت بازار و کارایی هزینه در این صنعت پرداخته است. به این منظور از روش سازمان صنعتی تجربی نو (NEIO) استفاده شده است.نتایج محاسبه شاخص هرفیندال برای صنعت کشتار گوسفند، گاو و گوساله نشان می دهد که تمرکز بازار گوشت گوسفند، گاو و گوساله در طی زمان با روندی کاهنده همراه بوده است. همچنین نتایج اندازه گیری قدرت بازار در بازار خرید دام زنده حاکی از پایین بودن آن است. بنابراین واحدهای کشتار دام قادر به تعیین قدرت در این بازار نبوده و یا به اصطلاح قیمت پذیرند. در این حالت هزینه های ناشی از وجود قدرت بازار به طور کامل به وسیه منافع حاصل از کارایی هزینه خنثی و منجر به ایجاد منفعت اجتماعی می شود.