جغرافیایی فضای گردشگری
سال:1396 | دوره:7 | شماره:25 |تعداد مقالات:8

گردشگری به واسطه تأثیرات مختلفی که بر جوامع، اعم از نقاط شهری و روستایی، بر جای می گذارد، در صورت مدیریت بهینه و کارآمد می تواند زمینه های توسعه و پیشرفت جوامع میزبان را فراهم نماید و در صورت عدم مدیریت و بی توجهی، می تواند زمینه ساز بروز مسائل و چالش های متعدد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در مناطق میزبان باشد. هدف از پژوهش حاضر که از نوع تحقیقات کاربردی و با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، بررسی و تحلیل فضایی تأثیرات گردشگری بر نواحی روستایی بخش شاهو از توابع شهرستان روانسر از دیدگاه روستاییان بخش مذکور است. جامعه آماری پژوهش را، کلیه سرپرستان خانوار واقع در 8 روستای بخش شاهو (908 نفر) تشکیل می دهند، که با استفاده از فرمول کوکران 206 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده اند. ابزار اصلی این پژوهش پرسش نامه ای بوده که روایی آن توسط اساتید دانشگاهی و متخصصان گردشگری و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تأیید گردید. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و نمایش فضایی اثرات گردشگری بر نواحی روستایی بخش شاهو به ترتیب از دو نرم افزار SPSS و GIS استفاده گردید. نتایج بررسی کلی تأثیرات گردشگری بر نواحی روستایی بخش شاهو نشان داد که گردشگری بر 3/38 درصد مناطق مورد مطالعه تأثیری در حد کم و خیلی کم، بر 1/30 درصد تأثیر در حد متوسط و بر 5/31 درصد تأثیر زیاد و بسیار زیادی داشته است. همچنین، نتایج تحلیل واریانس حاکی از تفاوت معنادار بین روستاهای بخش مذکور به لحاظ تأثیرپذیری از گردشگری در کلیه ابعاد مورد بررسی بود. به طور کلی نتایج تست دانکن نشان داد روستای قوری قلعه با میانگین رتبه ای 49/4 در سطح چهارم (بالاترین سطح تأثیرات)، سه روستای تازه آباد، شبانکاره و بنچله به ترتیب با میانگین رتبه ای 66/2، 68/2 و 81/2 در سطح سوم، روستاهای قلعه گاه، چلانه و ده لیلی به ترتیب با میانگین رتبه ای 88/1، 90/1 و 2 در سطح دوم و روستای بزگوره با میانگین رتبه ای 27/1 در سطح اول (پایین ترین سطح اثرپذیری) واقع شده اند.

در این پژوهش ظرفیت برد، اکوتوریسم و اکوتوریسم ورزشی منطقه حفاظت شده خائیز برای رسیدن به توسعه اکوتوریسم پایدار مورد بررسی قرار گرفته است. در همین راستا پس از تهیه اطلاعات و تجزیه و تحلیل بر روی آنها در محیط (GIS) و با استفاده از روش ترکیب وزین خطی مساحت پهنه های مناسب هر فعالیت اکوتوریسمی تعیین گردید و در ادامه با بهره گیری از اطلاعات به دست آمده و مبانی نظری مرتبط با ظرفیت برد، آستانه تحمل اکوتوریسم و فعالیت های اکوتوریسم ورزشی در سه سطح فیزیکی، واقعی و مؤثر محاسبه گردید. با توجه به نتایج 5/60 درصد از کل منطقه مورد نظر برای اکوتوریسم مناسب در نظر گرفته شد که پهنه ی بسیار خوب بیشترین مساحت را به خود اختصاص داده است (5/24درصد). همچنین پهنه ی بسیار خوب با تعداد 2420145 نفر بیشترین ظرفیت برد فیزیکی و با تعداد 56278 نفر بیشترین ظرفیت برد واقعی را داراست. بیشترین مساحت کاربردی فعالیت اکوتوریسم ورزشی نیز در پهنه ی متوسط با مساحت 24/3358 هکتار قرار گرفته و نشان دهندی این موضوع می باشد که خائیز جنوبی از لحاظ گردشگری ورزشی دارای توان متوسطی است. از میان فعالیت های اکوتوریسم ورزشی نیز فعالیت های دامنه نوردی بیشترین ظرفیت برد را در پهنه ی خوب به خود اختصاص داده است، این افزایش به علت شرایط محیطی و اکولوژیکی مناسب و مساحت بیشتر این پهنه ها می باشد. در نهایت، مطالعه شرایط موجود گردشگری و ارزیابی منطقه گویای آن است که عدم توجه به آستانه تحمل زیست محیطی در سطح منطقه حفاظت شده خائیز جنوبی می-تواند پایداری این منطقه را در کوتاه مدت در معرض خطر جدی قرار دهد.

امروزه با توجه به این موضوع که اکثر روستاها به دلایلی چون کمبود منابع درآمدی و فرصت های شغلی و. . . دچار رکود اقتصادی گردیده اند، گردشگری روستایی می تواند به عنوان راه حل نهایی برای رونق دوباره روستاها گردد؛ اما برای رسیدن به این هدف، وجود شرایطی ضروری است که مهم ترین این شرایط، حکمروایی خوب می باشد که بر مبنای مشارکت و کنش متقابل میان بازیگران اصلی است و می تواند زمینه رشد اقتصادی روستاها را فراهم آورد. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی اثرات حکمروایی بر توسعه گردشگری روستایی شهرستان نیر انجام شده است. ماهیت این تحقیق کاربردی، روش اجرای آن توصیفی-تحلیلی و نوع آن، پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق را ساکنان روستاهای کورعباسلو و سقزچی (دارای گردشگر) و روستاهای رضاقلی قشلاقی و شیرین بلاغ (فاقدگردشگر) تشکیل می دهند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و به تعداد 250 نفر (250 پرسش نامه در روستاهای دارای گردشگر و 250 پرسش نامه در روستاهای فاقدگردشگر) تعیین شده است. روایی صوری پرسش نامه توسط پانل متخصصان مورد تأیید قرار گرفت. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد 30 پرسش نامه صورت گرفت و با داده های کسب شده و استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در نرم افزار SPSS، پایایی بخش های مختلف پرسش نامه تحقیق 92/0 بدست آمد. نتایج تحلیل آزمون T مستقل نشان گر وجود ارتباط بین شاخص های حکمروایی و توسعه گردشگری روستایی با سطح معنی داری 000/0 می باشد. هم چنین نتایج تحقیق نشان گر این موضوع است که اگرچه روستاهای دارای گردشگر از نظر شاخص های حکمروایی در وضعیت بهتری نسبت به روستاهای فاقدگردشگر قرار دارد؛ اما در خود روستاهای گردشگری نیز برخی از متغیرها (مسئولیت پذیری، قانون محوری، عدالت و برابری و کارایی و اثربخشی) در وضعیت نامناسب می باشد. بنابراین می توان گفت که بهبود شاخص های حکمروایی می تواند سبب توسعه مناطق روستایی در همه ابعاد به ویژه اقتصاد و گردشگری روستایی گردد.

بوم گردی به عنوان یکی از شاخه های صنعت گردشگری تقریباً 27 درصد سفرهای بین المللی را در بر می گیرد و چنانچه به صورت مناسب مدیریت شود، می تواند به اشتغال محلی، فرصت های توسعه ی بومی و حفظ محیط طبیعی منجر گردد. دهستان پنجهزاره با داشتن طبیعت زیبا، سرسبز و چشم اندازهای منحصربه فرد، دارای بیش از 10 جاذبه طبیعی متنوع و ارزشمند بوده، که بهره گیری از این قابلیت های ارزشمند و متنوع در صنعت گردشگری به مثابه منابع اقتصادی اهمیت دارند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثرات بوم گردی در توسعه اقتصادی دهستان پنجهزاره می باشد. پژوهش از نوع کاربردی و روش تحقیق آن نیز که بر پژوهش موردی استوار است، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را کارشناسان و صاحب نظران سازمان ها و مؤسسات دولتی و خصوصی فعال در حوزه گردشگری شهرستان بهشهر تشکیل می دهند که با استفاده از روش گلوله برفی، تعداد 70 نفر به شیوه نمونه گیری هدفمند (نمونه در دسترس) انتخاب شدند. ابزار سنجش در این تحقیق پرسشنامه محقق-ساخته می باشد که روایی آن به صورت محتوایی و پایایی آن از طریق ضریب آلفا کرونباخ، 826/0 محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و برای اثبات فرضیات از آزمون کای اسکوئر (خی دو) استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد بوم گردی در ایجاد و افزایش اشتغال، ارتقاء سطح درآمد مردم و افزایش میزان سرمایه گذاری دهستان پنجهزاره تأثیر مثبت و معنادار دارد. همچنین نتایج نشان داد این دهستان از لحاظ منابع طبیعی، جذابیت های پیرامون و دسترسی، وضعیت مناسبی دارد؛ ولی از نظر امکانات رفاهی توریست کمبودهایی دارد که در این زمینه دولت یا بخش خصوصی می تواند با مطالعه ی کامل و جامع منطقه با توجه به توان های آن و با لحاظ کردن اصول زیربنایی توسعه ی پایدار در جهت رفع کمبودهای منطقه اقدام کند.

گردشگری به عنوان یکی از محرکه های بزرگ اقتصادی قرن حاضر، منبع درآمدی ارزی بسیار مناسب و قابل ملاحظه ای در اقتصاد یک کشور محسوب می شود و در این حوزه رضایت مندی گردشگران یکی از مهم ترین عوامل رقابتی و بهترین شاخص برای تضمین رشد سودهای آتی می باشد. با انتخاب کلان شهر تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال 2018 انتظار می رود گردشگران زیادی از مناطق نمونه گردشگری استان بازدید نمایند. با توجه به این مهم، پژوهش حاضر در پی بررسی و شناسایی عوامل تأثیرگذار بر رضایت مندی گردشگران، مقایسه و الویت بندی این شاخص ها به کمک تکنیک دیمتل فازی و در نهایت توسعه یافته های حاصله در منطقه تفریحی-توریستی سد امند می باشد. این تحقیق از نظر روش، پیمایشی و از نظر نوع، توصیفی تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری مورد بررسی این پژوهش را خبرگان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، آژانس های گردشگری و اساتید دانشگاه تشکیل می دهند که از این میان و به وسیله فرمول نمونه گیری کوکران، حجم نمونه برابر با 24 نفر بدست آمد. گردآوری اطلاعات جهت انجام مطالعات اولیه در زمینه مباحث نظری پژوهش، ادبیات، پیشینه پژوهش و شناسایی شاخص ها و. . . از نوع کتابخانه ای و جمع آوری داده ها از طریق توزیع پرسشنامه بین خبرگان می باشد. یافته های حاص از مدل دیمتل فازی نشان می دهد: از بین عوامل مؤثر بر رضایت مندی گردشگران منطقه تفریحی-توریستی سد امند، عامل منابع انسانی پراهمیت ترین شاخص بوده، عامل تسهیلات بیشترین تأثیرگذاری و عامل امنیت بیشترین تأثیرپذیری را دارا می باشند.

امروزه صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت پیشرو در جهان توسعه فراوان یافته است و بسیاری از کشورها با بهره گیری از فاکتورهای جذب توریسم همچون محورهای پیاده به تقویت حرکت های توریستی خود پرداخته و وضعیت خود را بهبود می بخشند. مسیرهای پیاده توأم با نشانه ها و نقاط عطف مانند مکانی برای قرائت سناریوی شهری و حفظ پایداری خاطره ی شهر می باشند. قابلیت جذب گردشگری نه تنها برآورنده نیازهای مربوط مسیر پیاده راه است، بلکه به عنوان یک ضرورت برای حل مسائل ارزشمند نهفته در دل شهرها از جمله جذب گردشگر تلقی می گردد. هدف اصلی این بررسی ارزیابی قابلیت پیاده راه و تعیین اثرگذاری و ارتباط آن بر جذب و رضایت گردشگران پیاده راه علم الهدی می باشد. در انجام پژوهش، ابتدا از روش شناسی اسنادی و کتابخانه ای با رویکرد بازنگری نظام مند منابع مرتبط، جهت شناسایی معیارهای اصلی پیاده راه بهره گرفته شد و با روش ترکیبی، مدل مفهومی مؤلفه های ارزیابی پیاده راه در چارچوب رضایتمندی گردشگران تدوین گردید. متعاقباً با انجام سنجش مؤلفه های کالبدی و فرهنگی پیاده راه علم الهدی از طریق توزیع پرسشنامه مستخرج از مؤلفه های ارزیابی پیاده راه به صورت هدفمند و تحلیل داده های کیفی حاصل شده از طریق تحلیل نموداری و spss، درجه اهمیت هر مؤلفه مورد ارزیابی واقع شد. سرانجام با توجه به وجود اشتراک نسبی عوامل استخراج شده در مؤلفه های مختلف، عوامل مذکور مقوله بندی شدند که نتایج بررسی نشان می دهد که مؤلفه خوانایی و تصویرپذیری تأثیر بیشتری بر رضایتمندی گردشگران پیاده را علم الهدی دارد.

مناطق تحت مدیریت به عنوان مناطق حفاظتی دارای جذابیت های مناسبی به منظور فعالیت های توریستی می باشد. در این بین مفهوم اکوتوریسم می تواند به عنوان پدیده ای مدرن که انگیزه اصلی آن گردشگری، مشاهده و لذت از طبیعت و پدیده ها و چشم اندازهای طبیعی و فرهنگی و کاهش اثرات و تخریب فعالیت های گردشگری بر روی منابع سرزمین برای گردشگری باشد. به منظور برنامه ریزی راهبردی پتانسیل های طبیعت گردی در منطقه اثر طبیعی ملی سبلان از مدل ترکیبی FAHP-SWOT استفاده شد. 10 زیر معیار قوت و ضعف به عنوان عوامل داخلی و 10 زیر معیار فرصت و تهدید به عنوان عوامل خارجی پتانسیل طبیعت گردی پایدار شناسایی شد. نتایج مدل سازی نشان داد که عوامل داخلی با مجموع امتیاز 631/0 به عنوان عامل اصلی در پتانسیل طبیعت گردی پایدار می باشد. چهار استراتژی تهاجمی، تنوع، بازنگری و تدافعی برای هر زیر معیار مورد بررسی قرار گرفت که در نهایت استراتژی تهاجمی به عنوان استراتژی اصلی طبیعت گردی پایدار در منطقه اثر طبیعی ملی سبلان انتخاب شد. بررسی نتایج گرفته شده حاکی از وجود پتانسیل طبیعت گردی پایدار در داخل منطقه می باشد. هم چنین استفاده از مدیریت پایدار و مشارکت افراد بومی و محلی در این مدیریت و توسعه تأسیسات و زیرساخت ها و ایجاد ورزش های زمستانی و تنوع در فعالیت های گردشگری متناسب و هماهنگ با محیط طبیعی منطقه می تواند در پیشبرد اهداف طبیعت گردی پایدار در منطقه اثر طبیعی ملی سبلان مؤثر باشد.

برنامه ریزی مناطق گردشگری با در نظر گرفتن ظرفیت در این مناطق صورت می پذیرد و این مهم سبب خواهد شد که هدایت گردشگران با انسجام بیشتر صورت پذیرد. در نتیجه آثار سوء حضور جمعیت در برخی نقاط که هزینه های زیست محیطی را در پی خواهد داشت به حداقل کاهش خواهد یافت. این پژوهش با هدف اصلی ظرفیت-بندی گردشگری بر اساس برخی از عوامل مؤثر جاذب گردشگر شهری و با بهره گیری از مدل های آماری پیشرفته می باشد. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی و از حیث برداشت اطلاعات پیمایشی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss 19 استفاده شده است. نتایج اولیه این تحقیق مشخص کرد که معیارهای مورد نظر برای ظرفیت بندی گردشگاه های شهری در استان به ترتیب عبارت از همدان، ملایر، کبودرآهنگ، نهاوند، تویسرکان، رزن، اسدآباد و بهار می باشند. پس از الویت دهی، مناطق مورد مطالعه را از لحاظ زیرساخت های گردشگری ظرفیت بندی شد که همدان و ملایر در سطح بسیار خوب و شهرستان های کبودرآهنگ و نهاوند در سطح متوسط و شهرستان تویسرکان در سطح ضعیف و شهرستان های رزن، اسدآباد و بهار در سطحی بسیار ضعیف قرار گرفته اند.