اکوسیستم های طبیعی ایران
سال:1391 | دوره:2 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

مطالعه مذکور در جنگل های حوزه گلبند نوشهر با هدف بررسی تنوع زیستی در گرادیان ارتفاعی صورت گرفت. بدین منظور از ارتفاع 100 متر تا 2200 متر در 22 طبقه ارتفاعی و در هر طبقه سه پلات و در مجموع تعداد 66 قطعه نمونه به مساحت 400 مترمربع با ابعاد 20×20 متر با جهت شمالی و شیب 20 تا40 درصد گونه های درختی با قطر بالاتر از 7.5 سانتی متر و درختچه ای برداشت و گونه های علفی به ابعاد 2×2متر به تعداد 5 میکرو پلات در هر قطعه نمونه اصلی برداشت گردید. جهت بررسی تنوع گونه ای در طبقات ارتفاعی مختلف، شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی با نرم افزار past محاسبه شد. تجزیه واریانس شاخص ها در ارتباط با گونه های درختی و درختچه ای در طبقات ارتفاعی مختلف نشان داد شاخص های تنوع و غنا دارای اختلاف معنی داری در سطح 0.05 بوده و در ارتفاع 2100 متر کمترین مقدار و در ارتفاع 2200 متر دارای بیشترین مقدار می باشد در ضمن شاخص یکنواختی دارای اختلاف معنی داری در سطح 0.05 نمی باشد، تجزیه واریانس شاخص های تنوع زیستی در ارتباط با گونه های علفی در طبقات ارتفاعی مختلف نشان داد شاخص غنای منهنیک دارای اختلاف معنی داری درسطح 0.05 بوده در ارتفاع 2200 متر کمترین و در ارتفاع 600 متر دارای بیشترین مقدار غنا می باشد، در ضمن شاخصهای تنوع شانون وسیمپسون و شاخص غنای مارگالف و یکنواختی شلدون دارای اختلاف معنی داری در سطح 0.05 نمی باشند.

این مطالعه با هدف تعیین بهترین شکل قطعه نمونه جهت بررسی زادآوری طبیعی راش در جنگل خیرودکنار نوشهر انجام شد. در بخش نم خانه برای انجام این مطالعه 8 پارسل انتخاب شدند که با یک شبکه آماربرداری با ابعاد 200×150 متر، تعداد 94 قطعه نمونه به دست آمد. هر یک از این نقاط از طریق چهار شکل نمونه شامل: شکل نمونه دایره ای با مساحت 75 مترمربع، شکل نمونه مستطیلی با مساحت 75 مترمربع، شکل نمونه خوشه ای با سه حبه هر حبه به مساحت 25 مترمربع، شکل نمونه خوشه ای با پنج حبه هر حبه به مساحت 15 مترمربع برداشت گردید و زادآوری های با ارتفاع کمتر از 1.30 متر در قطعه های نمونه شمارش شد. در ضمن جهت مقایسه زمان پیاده کردن چهار شکل مورد نظر، زمان آغاز و پایان نمونه برداری در هر یک از شکل ها یادداشت شد. پس از جمع آوری داده ها برای هر شکل به طور مجزا مقدار مجذور درصد خطای آماربرداری کل در زمان کل E%2×T محاسبه و به عنوان شاخصی جهت مقایسه مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس نتایج این تحقیق شکل نمونه خوشه ای سه حبه ای کمترین درصد خطای آماربرداری و شکل نمونه دایره ای دارای کمترین مقدار (90356) E%2×T می باشد.

گونه های مرتعی در مکان و زمان های مختلف، کیفیت علوفه متفاوتی دارند. در این تحقیق کیفیت علوفه گونه مرتعی Gaium verum در مراتع دره شهدا ارومیه در مرحله رویشی، گلدهی و بذردهی و طبقات ارتفاعی (>1800، 1800-1600، 1600-1400) مورد بررسی قرار گرفت. در هر طبقه ارتفاعی و مرحله فنولوژیکی، سه تکرار از هر گونه به صورت تصادفی نمونه برداری شد. فاکتورهای کیفی شامل: پروتئین خام، ADF، هضم پذیری و انرژی متابولیسمی نمونه ها در آزمایشگاه اندازه گیری و سپس با استفاده از روش تجزیه واریانس و آزمون دانکن میانگین داده ها در نرم افزار SPSS مقایسه شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که کیفیت علوفه در سه طبقه ارتفاعی در مرحله رشد فعال بیشتر از مراحل دیگر است. همچنین عامل ارتفاع تاثیری در مقادیر ADF، DMD و ME در مراحل مختلف فنولوژیکی نداشته ولی در مرحله رشد فعال با افزایش ارتفاع میزان پروتئین خام کاهش می یابد که بیشترین میزان در طبقه ارتفاعی 1600-1400 به مقدار 12.083 درصد و کمترین میزان در طبقه >1800 به مقدار 9.7 درصد بدست آمد که نشان از تاثیر ارتفاع بر پروتئین خام در این گونه می باشد. با توجه به نتایج می توان بیان کرد که با برنامه ریزی زمانی و مکانی در ارتفاعات مختلف می توان ضمن حداکثر بهره برداری پایدار از علوفه با کیفیت مراتع، از فشار و تخریب مراتع جلوگیری کرد. این گونه جزء گونه های خوشخوراک می باشد و اواخر دوره رشد رویشی جهت چرا دام مناسب بوده بدون اینکه به مرحله گلدهی و بذردهی صدمه وارد شود.

مقایسه کمی و کیفی و زادآوری طبیعی گونه آزاد در توده های خالص و آمیخته با مساحت هر کدام یک هکتار، منطقه قرمرض در جنگل های نکا مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور آماربرداری به روش صد درصد انجام گرفت و برای بررسی تجدید حیات طبیعی در سطح هر یک از توده های یک هکتاری، 10 میکرو پلات 49 مترمربعی به ابعاد 7×7 به روش تصادفی – سیستماتیک انتخاب و سپس در هر میکروپلات کلیه نونهالهای حاصل از زادآوری طبیعی شمارش شدند. در این تحقیق ابتدا صفات کمی درخت آزاد در توده خالص و توده آمیخته، سپس مشخصات کمی و کیفی در دو توده مقایسه شد. نتایج نشان دادند که مشخصه های کمی شامل قطر برابر سینه، ارتفاع، سطح مقطع برابر سینه و حجم درخت متوسط هکتار با سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی داری بین درختان آزاد در توده خالص و آمیخته مشاهده شد. همچنین همین مشخصه های فوق الذکر بین دو توده خالص و آمیخته اختلاف آماری معنی داری را نشان داده، به طوری که توده خالص وضعیت بهتری را نسبت به توده آمیخته داشته است. از لحاظ طبقات کیفی، بین دو توده خالص و آمیخته اختلاف آماری معنی داری داشته، به طوری که توده خالص شرایط مناسب تری را نسبت توده آمیخته نشان داده است. متوسط زادآوری طبیعی نهال ها در سطح میکروپلات ها اختلاف معنی داری را بین دو توده نشان نداده است در حالیکه تعداد متوسط نهالهای شمارش شده در سطح عرصه توده های آمیخته بیشتر از توده خالص بوده است.

استان مازندران با مساحتی حدود 584711 هکتار دارای 1374572 واحد دامی بوده که از این تعداد 287582 واحد دامی بیش از ظرفیت مجاز می باشد. به طوری که بهره برداری مراتع در حال حاضر بر اساس ارزیابی کارشناسان 2 تا 3 برابر ظرفیت مراتع کشور می باشد. بنابراین اجرای پروژه مدیریت چرا به عنوان یکی از راه حل های مفید جهت تعادل مناسب دام در مرتع می تواند تا حدودی فشار را بر عرصه مراتع کمتر نماید. لذا این تحقیق ضمن تعیین پروژه مدیریت چرا از دیدگاه کارشناسان، به بررسی شاخص های تاثیرگذار بر این پروژه در مراتع ییلاقی استان مازندارن پرداخته است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی استنباطی بوده و جامعه آماری آن را 78 نفر از کارشناسان شاغل و بازنشسته منابع طبیعی تشکیل می دهند که در اکیپ ممیزی، تهیه طرح های مرتع داری، نظارت طرح ها و بخش مدیریتی یا ستادی فعالیت داشته اند. تعداد نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران 43 نفر تعیین گردید. نتایج حاصل از تحلیل یافته های توصیفی نشان داد که سابقه 79% پاسخگویان مرتبط با مدیریت چرای بیشتر از 10 سال بوده است و بیش از 97% کارشناسان یا پاسخگویان که با مدیریت چرا بطور مستقیم و غیرمستقیم ارتباط داشته اند، دارای تحصیلات لیسانس و بالاتر بوده اند. همچنین 72.1% از کارشناسان در امر ممیزی مرتع همکاری داشته اند. نتایج حاصل از نظرات پاسخگویان نشان داد که بیشترین همکاری (41.9%) مربوط به تعداد 20-1 فقره طرح مرتعداری طی دوره خدمت کارشناسان بوده است. از لحاظ همکاری کارشناسان با پروژه مدیریت چرا نیز بیشترین همکاری بصورت غیرمستقیم (مدیریتی و اسنادی) با فراوانی 51.8% بوده است. همچنین در تعیین پروژه مدیریت چرا از دیدگاه کارشناسان، همکاری بهره برداران و میزان نظارت کارشناسان در پروژه مذکور از بیشترین اهمیت و امتیاز برخودار بوده است. نتایج حاصل از تحلیل یافته های استنباطی نیز نشان داد که به ترتیب بیشترین تاثیر و میانگین رتبه ای مربوط به استفاده بیش از حد روستائیان از مراتع (4.76)، نامشخص بودن مالکیت در بهره برداری (3.57)، تعداد زیاد بهره بردار (3.35)، بی نظمی و رقابت در بهره برداری (3.19)، چرای زودرس (3.12) و دام بیش از حد (3.02) بوده است.

فرآیند نفوذ در شبیه سازی، طراحی، ارزیابی و مدیریت آبیاری جویچه ای، نقش و اهمیت اساسی دارد. به نظر می رسد مقادیر نفوذ علاوه بر زمان، به میزان رطوبت اولیه و سابقه قبلی مرطوب شدن خاک (آبیاری های قبلی) بستگی داشته باشد، ولی تاکنون، نقش و تاثیر این متغیرها در معادلات تجربی نفوذ آب از جویچه های آبیاری کمی نشده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی و کمی سازی تغییرات نفوذ تجمعی از جویچه در اثر تغییرات زمان، رطوبت اولیه و نوبت آبیاری انجام شده است. آزمایش های نفوذپذیری در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دانشگاه تبریز با جریان پیوسته و با روش جویچه های مسدود در پنج نوبت آبیاری اول تا پنجم انجام شده است. یافته های پژوهش نشان داد با گذشت زمان و با کاهش مقادیر رطوبت اولیه خاک و نوبت آبیاری، مقدار نفوذ تجمعی افزایش یافت. در صورت حذف اثر مقدار رطوبت اولیه خاک در تمام نوبت های آبیاری، با گذشت زمان و نوبت های اولیه آبیاری، مقدار نفوذ تجمعی افزایش یافت. در صورت کم بودن مقدار رطوبت اولیه در یک نوبت آبیاری، با گذشت زمان، مقدار نفوذ تجمعی از جویچه افزایش یافت. با افزایش نوبت آبیاری، میانگین ضریب معادله نفوذ (k) کاهش یافت. کاهش این ضریب در آبیاری های سوم تا پنجم، قابل توجه نبود. در این بررسی، با مرتبط نمودن ضریب k در نوبت های مختلف آبیاری با سطوح مختلف رطوبت اولیه خاک، به ضریب k در اولین آبیاری با سطح رطوبت اولیه در نقطه پژمردگی، یک الگوی رگرسیونی برای استفاده در طراحی یا مدیریت آبیاری جویچه ای ارائه شده است.

حرکتهای توده ای در ایران به عنوان یک بلای طبیعی همیشه مساله ساز بوده است. بررسی عوامل موثر در وقوع زمین لغزش و شناخت نواحی مستعد وقوع آن گامی مهم در مدیریت منابع طبیعی و رسیدن به توسعه پایدار به شمار می رود. در این تحقیق منطقه دوهزار در استان مازندران و در جنوب شهرستان تنکابن که حدود 308.75 کیلومترمربع مساحت دارد جهت بررسی انتخاب گردید. در ابتدا بعد از بررسی منابع و یافته های علمی و طرحهای تحقیقاتی، برخی از مهمترین عوامل موثر در وقوع حرکتهای توده ای در منطقه مانند، طبقات ارتفاعی، جهت شیب، شیب، کاربری اراضی مورد شناسایی قرار گرفته و با استفاده از نرم افزار GIS تهیه گردیدند. همچنین برای ارزیابی نقش خاک در وقوع حرکتهای توده ای منطقه، آزمایشات فیزیک و شیمیایی و مکانیک خاک انجام گرفت که نتایج حاصل از این آزمایشات نشان می دهد با توجه به بحث ریزدانه بودن خاک منطقه و مقدار نه چندان بالای spt ها و با وجود اینکه خاک منطقه از نوع غیر آهکی تا کم آهک می باشد و پایین بودن مقدار چسبندگی خاک در تمام لایه ها مخصوصا لایه های پایین و کم بودن نمک و PH خاک و همچنین نوع بافت خاک که اغلب رسی و رسی لومی می باشد و با توجه به نوع کانیها که مونت موریلونیت و اسمکتیت می باشد، با جذب آب مقاومت برشی آنها کاهش می یابد و باعث ایجاد حرکتهای توده ای و زمین لغزش در منطقه می شوند.

از دیرباز معادله های متنوعی برای تعیین رواناب به منظور مدیریت منابع آب توسط پژوهش گران ارائه شده که کاربرد گسترده ای در علوم هیدرولوژی دارند. در پژوهش حاضر با بهره گیری از داده های مشاهده ای کاربرد شبکه عصبی مصنوعی در برآورد ضریب رواناب بررسی شد. منطقه مورد مطالعه حوزه آبخیز بار اریه نیشابور بود. داده های مربوط به 33 واقعه بارش-رواناب اتفاق افتاده در بین سال های آماری 1331 تا 1385 جمع آوری گردید. از جمله خصوصیاتی که از باران نمودها به عنوان متغیرهای مستقل ورودی مدل استخراج شد شامل شدت متوسط بارش، مقدار متوسط بارش، چارک های اول تا چهارم مقدار بارش، چارک های اول تا چهارم شدت بارش، مجموع بارش پنج روز قبل و شاخص فی بود. با استفاده از این پارامترها و ترکیبات مختلف آن ها در لایه ورودی، شبکه های مختلف اجرا شد. شبکه عصبی مصنوعی مورد استفاده با الگوریتم یادگیری لونبرگ مارکوارت و تابع انتقال تانژانت هیپربولیک آموزش دیده و با ورودی های مختلف اجرا شد. نتایج نشان داد که شبکه با ورودی چارک های اول تا چهارم شدت بارندگی، مدت و مقدار بارندگی، شاخص (j) و بارش پنج روز قبل با تابع انتقال تانژانت هیپربولیک می تواند ضریب رواناب رگبار را با ضریب تبیین تست 0.98 و جذر میانگین مربعات خطای 0.0337 و متوسط قدر مطلق خطا 0.0275 پیش بینی کند.

با توجه به روند رو به رشد تخریب مراتع، ارائه راهکارهایی برای جلوگیری از تخریب این منبع ارزشمند ضروری به نظر می رسد که یکی از این راهکارها، برنامه ریزی هایی از سوی دولت و کارشناسان برای بیشتر شدن مشارکت مرتعداران در طرح های مرتعداری است. این تحقیق در حوزه آبخیز سد لار بر اساس مطالعه اسنادی و میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری این تحقیق شامل کارشناسان مرتعداری منطقه لار بود که بر اساس نمونه گیری اولیه تعداد 35 نفر از آنان به پرسشنامه های ارسالی پاسخ داده اند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است که در آمار استنباطی از رگرسیون چندگانه و ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده گردید. نتایج حاصل از ضریب همبستگی بین متغیرهای تحقیق نشان داد که رابطه بین متغیرهای سطح تحصیلات، سابقه مرتعداری، کیفیت مراتع، موانع اقتصادی و موانع مدیریتی با متغیر وابسته میزان مشارکت در طرحهای مرتعداری معنی دار شده است. نتایج رگرسیون چندمتغیره نشان داد که متغیرهای سطح تحصیلات، سابقه مرتعداری و کیفیت مراتع نقش مثبت و متغیرهای موانع اقتصادی و مدیریتی نقش معکوسی بر میزان مشارکت مرتعداران در طرح های مرتعداری داشته اند.