تولید گیاهان زراعی
سال:1399 | دوره:13 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

سابقه و هدف. یکی از مشکلات اصلی تولید گندم، به خصوص در استان گلستان، خلأ عملکرد می باشد که خود ناشی از تفاوت معنی دار بین عملکرد واقعی کشاورزان و عملکرد قابل حصول است. بنابراین، هدف از این مطالعه بررسی و تعیین سهم کودهای شیمیایی ماکرو و خصوصیات خاک در عملکرد گندم (Triticum aestivum L) مزارع دیم با استفاده از آنالیز خط مرزی بود. مواد و روش ها. این تحقیق در 60 مزرعه دیم شهرستان کلاله بر اساس آنالیز خط مرزی در سال 97-1396 انجام شد. در این مطالعه، به منظور آنالیز و اندازه گیری ویژگی های فیزیکوشیمیایی خاک، بعد از برداشت محصولات پائیزه از مزارع انتخابی نمونه خاک تهیه و در آزمایشگاه خاکشناسی هدایت الکتریکی، اسیدیته، درصد کربن آلی، درصد ازت کل، فسفر قابل جذب، پتاسیم قابل جذب، درصد رس، سیلت، ماسه و همچنین کلاس بافت خاک اندازه گیری شد. مقدار دانه تحویلی به مراکز خرید گندم بعد از تعیین مقدار افت به عنوان عملکرد نهایی مزرعه ثبت شد. . تمام اطلاعات در مورد نحوه استفاده کود پایه و ویژگی های خاک ثبت و اندازه گیری شد و با استفاده از روش تجزیه و تحلیل مرزی، رابطه بین عملکرد و متغیرهای مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت، خلأ عملکرد گندم و سهم هر یک از عوامل در ایجاد خلأ عملکرد مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها. در مزارع مورد بررسی، حداقل، حداکثر و میانگین مقدار مصرف کود نیتروژن به ترتیب 5/34، 5/142 و 4/85 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین حداقل، حداکثر و میانگین عملکرد دانه گندم در این مزارع به ترتیب 1950، 4890 و 3227 کیلوگرم در هکتار بود. واکنش بیش ترین عملکردهای گندم در مزارع مورد بررسی از نظر مقدار مصرف کود نیتروژن نشان داد که نقاط از یک تابع دو تکه ای تبعیت می کنند. بدین ترتیب که با افزایش مقدار مصرف کود نیتروژن تا 3/58 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه گندم افزایش یافت و پس از آن افزایش مقدار مصرف کود نیتروژن تأثیری بر عملکرد دانه گندم نداشت و روند ثابتی داشت. عملکرد پتانسیل نیتروژن محدود 4848 کیلوگرم در هکتار بود که با مصرف حداقل 3/58 کیلوگرم نیتروژن خالص به دست آمده بود و در 20 درصد مزارع مورد مطالعه مقدار نیتروژن مصرفی خارج از حد بهینه بود و خلأ عملکرد حاصل از عدم مصرف بهینه کود نیتروژن در مزارع مورد بررسی 4/34 درصد (6/1671 کیلوگرم در هکتار) بود. به عبارتی با مصرف بهینه کود نیتروژن امکان افزایش عملکرد گندم به مقدار 6/1671 کیلوگرم در هکتار وجود دارد. نتایج نشان داد که بین عملکرد قابل حصول (7248 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد واقعی (4/3417 کیلوگرم در هکتار) اختلاف 7/4071 کیلوگرم در هکتار (56 درصد) وجود دارد. مقدار ناکافی فسفر قابل جذب در خاک، مقدار پتاسیم قابل جذب در خاک و میزان مصرف نیتروژن باعث کاهش عملکرد گندم در منطقه مورد مطالعه شده بود که به ترتیب 9/14، 3/14، 7/11 و 3/10 درصد بودند. نتیجه گیری. به طور کلی در این مطالعه، کاربرد آنالیز خط مرزی به عنوان یک روش مناسب، به نحو مطلوبی تاثیر عوامل مختلف در خلا عملکرد گندم را نشان داد و به نظر می رسد که با اصلاح این عوامل محدود کننده، می توان اختلاف بین عملکرد قابل حصول و عملکرد واقعی را کاهش داد.

سابقه و هدف: محلول پاشی کودی روشی موثر جهت بهبود رشد و توان گیاهان زراعی، از طریق جذب سریع و سرعت بخشیدن به انتقال عناصر جذب شده از برگ ها به اندام های مختلف، می باشد. برنج (Oryza sativa L. )، پس از گندم، به عنوان مهم ترین محصول زراعی کشور به شمار رفته و جایگاه ویژه ای در سبد غذایی مردم دارد. افزایش تولید برنج نیازمند اصلاح و معرفی ارقام پرمحصول و اعمال مدیریت های زراعی به ویژه تغذیه مناسب است. این آزمایش به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی برگی کود مایع رویش نو حاوی عناصر NPK و میکرو شامل بر، آهن، روی، مس و منیزیم بر عملکرد، اجزای عملکرد و خصوصیات زراعی برنج، انجام گردید. مواد و روش: این آزمایش در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار روی برنج رقم هاشمی در دو سال زراعی 1396 و 1397 اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل T0-شاهد (بدون مصرف کود)، T1-مصرف کود پایه (NPK)، T2-محلول پاشی با غلظت 2 در هزار کود رویش نو بدون مصرف کود پایه، T3-محلول پاشی با غلظت 2 در هزار یکبار (در هفته اول پس از نشاکاری) به همراه کود پایه، T4-محلول پاشی دوبار با غلظت 2 در هزار به همراه کود پایه، T5-محلول پاشی سه بار با غلظت 2 در هزار به همراه کود پایه، T6-محلول پاشی چهاربار با غلظت 2 در هزار به همراه کود پایه، T7-محلول پاشی پنج بار با غلظت 2 در هزار به همراه کود پایه بودند. صفات اندازه گیری شده شامل طول خوشه، ارتفاع بوته، تعداد پنجه، سطح برگ پرچم، طول برگ پرچم، وزن تر و خشک بوته، تعداد دانه، درصد دانه پر، عملکرد، شاخص برداشت، میزان کلروفیل کل، کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، عدد SPAD، و شاخص رنگ برگ بودند. یافته ها: اثر تیمارهای کودی بر تمامی صفات مورد مطالعه به جز طول خوشه، وزن خشک و وزن تر بوته معنی دار بود. استفاده از محلول پاشی باعث افزایش کلروفیل و تیره تر شدن رنگ برگ ها شد. در این آزمایش کود پایه توانست میزان SPAD را به مقدار حداقل لازم بحرانی (37) برساند، اما محلول پاشی به همراه کود پایه باعث افزایش بیشتر مقدار SPAD (بالاتر از 40) گردید. تمامی تیمارهای محلول پاشی برگی تعداد دانه های پر را به صورت معنی داری افزایش دادند. وزن هزاردانه نیز با محلول پاشی افزایش محسوسی پیدا کرد و از 1/25 گرم در شاهد بدون محلول پاشی تا 0/29 گرم در تیمار 2 بار محلول پاشی در حضور کود پایه افزایش یافت. در این بررسی محلول پاشی برگی کود رویش نو تاثیرات مثبتی بر عملکرد دانه، درصد دانه پر، وزن هزاردانه، طول خوشه، میزان کلروفیل برگ، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک نشان داد. بهترین عملکرد دانه (0/4156 کیلوگرم در هکتار) در ترکیب تیماری شامل دوبار (T4) محلول پاشی با غلظت 2 در هزار در حضور کود پایه به دست آمد. نتیجه گیری: محلول پاشی کودی با افزایش فراهمی مواد غذایی و افزایش میزان کلروفیل توانست رشد کلی گیاه و میزان عملکرد آن را افزایش دهد. نکته مهم این آزمایش اثبات تاثیر مثبت محلول پاشی برگی بر افزایش عملکرد در حضور کود پایه بود.

سابقه و هدف: امروزه پیش بینی بلندمدت متغیرهای اقلیمی برای اطلاع از میزان تغییرات و در نتیجه در نظر گرفتن تمهیدات لازم برای تعدیل اثرات سوء ناشی از تغییر اقلیم، مورد توجه اقلیم شناسان و محققان قرار گرفته است. بر این اساس مدل های شبیه سازی گردش عمومی جو GCM توسعه یافته اند که می توانند پارامترهای اقلیمی را پیش بینی نمایند. LARS-WG مدلی است که خروجی مدل های GCM را ریزمقیاس می کند. در این پژوهش برای پیش بینی مقادیر بارش روزانه، تشعشع خورشیدی و درجه حرارت های حداکثر و حداقل روزانه در مناطق اقلیمی (ایستگاه های هواشناسی) تحت کشت پنبه در ایران مورد استفاده قرار گرفت. هدف از این مطالعه برآورد پارامترهای اقلیمی (بارش، تشعشع خورشیدی و دمای حداقل و حداکثر) طی شرایط آینده در مناطق اقلیمی اصلی تحت کشت پنبه در ایران می باشد، که می تواند جهت حفاظت و مدیریت بهینه منابع آب در این مناطق مورد استفاده قرار گیرد. همچنین در این پژوهش برخلاف مطالعات گذشته که اغلب از گزارش چهارم IPCC استفاده شده است از گزارش پنجم IPCC استفاده گردید. مواد و روش ها: در این پژوهش مناطق مهم تحت کشت پنبه در ایران مورد بررسی قرار گرفته است، که از 23 ایستگاه هواشناسی در مناطق مهم تولید کننده پنبه در کشور استفاده گردید. داده های هواشناسی مورد نیاز شامل مقادیر روزانه بارش، دمای حداقل، دمای حداکثر و ساعات آفتابی در ایستگاه های سینوپتیک مورد نظر به دست آمد. در این مطالعه، ابتدا عملکرد 5 مدل مختلف گردش عمومی جو در شبیه-سازی داده های بارش، تشعشع خورشیدی، دمای کمینه و دمای بیشینه 9 ایستگاه سینوپتیک (سبزوار، قوچان، قم، هاشم آباد، لار، بیله سوار، اداره گرگان، حسن آباد داراب و مشهد) در دوره (2016-2011) مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت براساس آماره های t-test، F-test و آزمون ناپارامتری کولموگروف-اسمیرنف دو مدل MIROC5 و GFDL-CM3 برای این پژوهش انتخاب گردید. سپس پیش بینی پارامترهای مذکور بر پایه مدل های GCM منتخب برای دوره 20 ساله (2060-2041) تحت سناریوهای انتشار RCP4. 5) و (RCP8. 5 انجام شد. یافته ها: با فرض بروز سناریوهای RCP4. 5 و RCP8. 5، پارامتر تشعشع خورشیدی پیش بینی شده در تمام مناطق اقلیمی مورد بررسی توسط هر دو مدل GCM طی دوره آینده نسبت به دوره پایه 2010-1981 تغییر محسوسی نداشته است. به طوری که بیش ترین تغییرات به میزان (249/0 مگاژول بر متر مربع در روز) در منطقه اقلیمی 6102 (ایستگاه هاشم آباد) و با مدل MIROC5 و سناریو RCP8. 5 می-باشد. نتایج پیش بینی ها نشان داد پارامتر دمای حداکثر و حداقل برای دوره آینده در تمامی مناطق اقلیمی به صورت افزایشی خواهد بود به-طوری که بیش ترین تغییرات میانگین بلندمدت سالانه دماهای حداقل و حداکثر نسبت به دوره پایه در منطقه اقلیمی 6002 شامل ایستگاه-های (حسن آباد داراب، خواف، حاجی آباد و گنبد) به میزان 67/2 و 75/2 درجه سانتی گراد در دوره (2060-2041) تحت سناریوی انتشار 5/8 رخ خواهد داد. بیش ترین میزان افزایش دما در ناحیه اقلیمی منتهی به مناطق جنوبی کوهستان البرز و مناطق شرقی زاگرس و همچنین فلات خشک مرکزی ایران و کم ترین میزان افزایش نیز در مناطق اقلیمی منتهی به حاشیه دریای خزر، خلیج فارس و نواحی جنوبی کشور در هر دو سناریو RCP4. 5 و RCP8. 5 خواهد بود. در مورد مجموع بارش سالانه در دوره آینده (2060-2041) بیش-ترین میزان افزایش بارش به مقدار 5/98 میلی متر توسط مدل MIROC5 و سناریو RCP4. 5 در اقلیم 6202 (ایستگاه اداره گرگان) پیش-بینی شد. همچنین بیش ترین میزان کاهش بارش به مقدار 8/29-میلی متر توسط مدل MIROC5 و سناریو RCP8. 5 در منطقه اقلیمی 6102 پیش بینی گردید. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پیش بینی با افزایش میانگین سالانه دمای حداقل و حداکثر طی دوره آینده (2060-2041) و همچنین کاهش بارش برای مناطق اقلیمی منتهی به فلات خشک مرکزی و جنوب ایران می توان گفت تغییرات پارامترهای هواشناسی برای مناطق اقلیمی تحت کشت پنبه در ایران تحت تاثیر پدیده تغییر اقلیم در دهه های آتی محسوس خواهد بود.

سابقه و هدف: تجمع بیش از اندازه فلزات سنگین در خاک کشاورزی علاوه بر آلودگی های محیطی، باعث افزایش جذب آنها توسط گیاهان شده که بر کیفیت و سلامت محصولات کشاورزی تأثیر می گذارد. سرب و روی از جمله این فلزات دارای پتانسیل سمیت هستند که در خاک های آلوده وجود دارند و یکی از اصلی ترین معضلات محیط زیست در دهه های اخیر به شمار می آیند. این فلزات با افزایش فعالیت های انسانی شامل فعالیت های کشاورزی (کاربرد کودهای شیمیایی، آفت کش ها و علف کش ها) و فعالیت های معدن کاوی در محیط خاک انتشار می یابند، اثرات سمی و خطرناکی در خاک داشته و تهدید جدی برای جانداران خاک زی محسوب می شوند. بیوچار نوعی ترکیب آلی غنی از کربن است که از گرماکافت زیست توده گیاهان در شرایطی با اکسیژن محدود تهیه می شود. این ماده با داشتن سطح ویژه، ساختار متخلخل، گروه های عامل و pH بالا می تواند خطر آلودگی فلزات سنگین در خاک و ورود آنها به زنجیره غذایی را کاهش دهد. مواد و روش ها: هدف این مطالعه، بررسی تأثیر برگ گردو و بیوچارهای تهیه شده از آن در دماهای 200، 400 و 600 درجه سلسیوس با مقادیر 5/0، 1 و 2 درصد (وزنی-وزنی) بر فراهمی زیستی روی و سرب و شاخص های مورفولوژیک ذرت (رقم سینگل کراس 704) رشدکرده در یک خاک آلوده اطراف معادن روی و سرب باما بود. ابتدا خاک ها به مدت 45 روز در گلخانه خوابانیده شد. سپس بر اساس نتیجه آزمون خاک، عناصر غذایی مورد نیاز به همه گلدان ها افزوده شد. سپس در هر گلدان، بذر ذرت کشت و 8 هفته پس از کشت، اندام هوایی و ریشه گیاه از خاک گلدان جدا شد. شاخص های مورفولوژیک ذرت و مقدار فراهمی زیستی روی و سرب (عصاره گیری شده با DTPA-TEA)، pH و EC خاک بعد از کشت تعیین شد. یافته ها: نتایج نشان داد که کاربرد مقادیر مختلف بیوچارهای تهیه شده در دماهای گوناگون بر فراهمی زیستی روی و سرب در خاک آلوده اثر معنی دار (05/0>P) داشت. روی و سرب عصاره گیری شده با DTPA-TEA با افزایش مقدار و دمای تولید بیوچار کاهش معنی دار (05/0>P) یافت. به گونه ای که کاربرد 2 درصد بیوچار تهیه شده در دمای 600 درجه سلسیوس، فراهمی زیستی روی و سرب را نسبت به شاهد به ترتیب 1/49 و 9/34 درصد کاهش داد. پاسخ های مورفولوژیکی نشان داد که کاربرد بیوچار نسبت رشد اندام هوایی به رشد ریشه را در مقایسه با شاهد افزایش داد. همچنین بیوچار تأثیر معنی داری (05/0>P) بر رشد برگ، ساقه و ریشه ذرت داشت. بنابراین کاربرد بیوچار در خاک آلوده می تواند با کاهش فراهمی زیستی و بهبود شاخص های مورفولو ژ یکی ذرت، رشد این گیاه را جهت پالایش سبز خاک بهبود دهد.

سابقه و هدف: یکی از راهکارهای کلیدی در کشاورزی پایدار بازگرداندن تنوع به محیط های کشاورزی و مدیریت مؤثر آن است. کشت مخلوط عبارت است از کشت همزمان دو یا بیش از دو گونه در یک قطعه زمین در طول یک فصل زراعی، که یک روش مهم در توسعه سیستم تولید پایدار بویژه در سیستم هایی که هدف آن ها محدود ساختن مصرف نهاده های خارجی مانند کود و علف کش-های شیمیایی و. . . است. در قیاس با تک کشتی، سیستم کشت مخلوط استفاده بالاتری از منابع مثل کارایی مصرف مواد غذایی، کارایی مصرف آب و کارایی مصرف زمین دارد. مواد و روش ها: به منظور مقایسه عملکرد کمی و کیفی آفتابگردان در کشت خالص و کشت مخلوط با لوبیا / سویا آزمایشی در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان طی دو سال زراعی 1392 و 1393 انجام شد. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی الگوهای مختلف کاشت شامل کشت خالص آفتابگردان، لوبیا و سویا با و بدون وجین و کشت های مخلوط افزایشی 30، 60 و 90 درصد لوبیا با آفتابگردان و کشت های مخلوط افزایشی 30، 60 و 90 درصد سویا با آفتابگردان بودند. صفات مورد ارزیابی گیاهان شامل عملکرد دانه، درصد و عملکرد روغن و پروتئین و میزان فسفر و پتاسیم دانه بود. ارزیابی کشت مخلوط بر اساس شاخص نسبت برابری زمین صورت گرفت. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد عملکرد دانه هر سه گونه تحت تأثیر الگوهای کشت قرار گرفتند. بیشترین میزان عملکرد دانه آفتابگردان، لوبیا و سویا (به-ترتیب 3480، 3025 و 3158 کیلوگرم در هکتار) در کشت خالص با وجین به دست آمد و کشت مخلوط عملکرد دانه را کاهش داد. همچنین بیشترین عملکرد پروتئین و روغن و عناصر فسفر و پتاسیم آفتابگردان دانه، لوبیا و سویا متعلق به کشت خالص با وجین این گیاهان بود. با این حال نسبت برابری زمین در کشت های مخلوط با 60 و 90 درصد لوبیا و سویا بالاتر از یک بود که نشان دهنده سودمندی سیستم کشت مخلوط است. به طور کلی بر اساس شاخص نسبت برابری زمین کشت مخلوط آفتابگردان و لگوم (لوبیا و سویا) در بیشتر تیمارها برتر از کشت خالص گیاهان بود. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که، سیستم های کشت مخلوط باعث کاهش عملکرد دانه آفتابگردان، لوبیا و سویا در مقایسه با تیمار تک کشتی با وجین می شوند، اما به طور کلی در اکثر تیمارها، ترکیب آفتابگردان-حبوبات (لوبیا و سویا) از لحاظ بهبود عملکرد اقتصادی و کارایی استفاده از زمین بهتر از تک کشتی آن ها بود.

سابقه و هدف: ملون ها از جمله صیفی جات متعلق به خانواده Cucurbitaceae هستند، که از حدود 118 جنس و 825 گونه تشکیل شده اند. خربزه ایرانی از جمله مهمترین ملون ها، با ارزش اقتصادی و غذایی بالا بوده که به طور گسترده در استان خراسان رضوی کشت می شود. نیتروژن با ایفای نقش ساختمانی و کارکردی بر همه جنبه های حیات، رشد و تولید میوه در گیاه خربزه اثر گذار است. با توجه به اهمیت تولید خربزه در استان خراسان رضوی، این مطالعه با هدف تعیین مقدار کود نیتروژن مورد نیاز برای تولید عملکرد میوه بیشینه در خربزه و نهایتاً کاهش مصرف بی رویه نیتروژن توسط کشاورزان منطقه انجام پذیرفت. مواد و روش ها: تأثیر پنج سطح کود نیتروژن در مقادیر 0، 70، 140، 210 و 280 کیلوگرم در هکتار در یک آزمایش مزرعه ای در سال 1398 در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در شهرستان تربت جام مورد ارزیابی قرار گرفت. هر کرت آزمایشی شامل سه پشته به عرض 2 متر و به طول حدود 8 متر بود. فاصله بین تکرارها 2 متر و فاصله بین کرت ها از یکدیگر نیز یک خط کاشت در نظر گرفته شد. نشا 3 برگی خربزه با فاصله 75 سانتی متر از یکدیگر در تاریخ 2 تیرماه سال 1398 کشت شد. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل سطح برگ در مرحله میوه دهی بوته، تعداد میوه در بوته، متوسط وزن میوه در بوته، عملکرد میوه در هکتار، درصد مواد جامد محلول میوه و ماده خشک کل بود. یافته ها: نتایج آنالیز واریانس نشان داد که مصرف کود نیتروژن بر همه صفات اندازه گیری شده بجز درصد مواد محلول میوه تأثیر معنی داری داشت. نتایج همچنین نشان داد که مصرف کود نیتروژن نسبت به عدم مصرف آن افزایش 37 و 22 درصدی شاخص سطح برگ و کلروفیل را باعث شد. بیشترین مقدار کلروفیل برگ و شاخص سطح برگ به ترتیب از مصرف 210 و 140 کیلوگرم کود نیتروژن به دست آمد، و مصرف کود نیتروژن بیشتر افزایش معنی داری بر میزان سطح برگ و محتوای کلروفیل آن نداشت. مصرف کود نیتروژنی نسبت به عدم مصرف آن باعث افزایش تولید ماده خشک در خربزه شد، و بیشترین افزایش معنی دار تولید ماده خشک با مصرف 210 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. بررسی پاسخ تعداد میوه تولید شده در بوته و وزن میوه قابل برداشت نیز نشان داد بیشترین میزان میوه تولیدی در بوته و بیشترین وزن میوه قابل یرداشت به ترتیب با مصرف 280 و 140 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. عملکرد میوه خربزه نیز با مصرف 70، 140، 210 و 280 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به ترتیب 39، 57، 41 و 28 درصد افزایش یافت. بررسی عملکرد میوه نیز نشان داد که بیشترین تولید میوه به میزان 33 تن در هکتار در شرایط مصرف 140 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد و مصرف کود نیتروژنی کمتر و بیش از از این مقدار موجب کاهش معنی دار عملکرد خربزه شد. نتیجه گیری: به طور کلی مصرف نیتروژن در کشت خربزه باعث بهبود رشد رویشی و تولید عملکرد میوه آن شد. به طوری که با مصرف 140 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار بیشترین عملکرد کمی و کیفی (مواد جامد محلول) در خربزه حاصل شد، و مصرف بیشتر نیتروژن کاهش تولید میوه را باعث شد. میزان کارایی زراعی نیتروژن نیز نشان داد که به ازای هر واحد مصرف نیتروژن تحت تیمار بهینه مصرف نیتروژن، میزان 87 کیلوگرم میوه خربزه در هکتار تولید خواهد شد. برررسی درآمد خالص اقتصادی حاصل از مصرف کود نیتروژن نیز نشان داد که تولید کنندگاه خربزه با مصرف بهینه کود نیتروژن می توانند تا 50 درصد سود اقتصادی بیشتر را تجربه کنند.

سابقه و هدف: یکی از مشکلات جهانی و کشور ما برای تولید محصولات کشاورزی تنش خشکی می باشد که برخورد حداقل یکی از مراحل مهم چرخه زندگی گیاهان با این نوع تنش، اجتناب ناپذیر است. از اینرو تکامل ژنوتیپ های زراعی مقاوم به خشکی و تولید بیشتر غذا از آب کمتر در شرایطی که عملاً توسعه اراضی کشاورزی مقدور نیست، موجب گردیده تا بیشتر نگاه ها به افزایش عملکرد در واحد سطح معطوف شود. بنابراین، با توجه به نیاز کشور به افزایش تولید دانه های روغنی، این پژوهش با هدف ارزیابی عملکرد و اجزای عملکرد برخی ژنوتیپ های کلزا با قارچ شبه میکوریزا Piriformospora indica و باکتری افزاینده رشد Arthrobacter siccitolerans در شرایط بدون تنش و تنش خشکی اجرا شد. مواد و روش ها: این پژوهش در شرایط مزرعه ای طی دو سال زراعی 96-1395و 97-1396در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی واقع در 10 کیلومتری شهرستان اردبیل به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایشی شامل دو سطح آبیاری به عنوان فاکتور اصلی، شامل آبیاری معمول و دیگری تنش خشکی به صورت قطع آبیاری در مرحله خورجین دهی و سه سطح تلقیح میکروبی (بدون تلقیح، تلقیح قارچ P. indica و تلقیح باکتری A. siccitolerans به عنوان فاکتور فرعی و 10 ژنوتیپ کلزای پاییزه ( کرج 1، کرج 2، کرج 3، طلایه، زرفام، Licord، SLM-046، Modena، Opera، Okapi ) به عنوان فاکتور فرعی فرعی مجموعاً 60 تیمار بود. یافته ها: نتایج نشان داد قطع آبیاری باعث کاهش معنی دار عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص سطح برگ، تعداد دانه در خورجین، طول خورجین، خورجین در بوته، وزن هزاردانه و ارتفاع بوته شد. نتایج مقایسات میانگین اثرات متقابل تنش خشکی و ژنوتیپ نشان داد که بیشترین عملکرد دانه و بیولوژیک مربوط به ژنوتیپ طلایه به ترتیب با عملکرد 5/3323 و 9745 کیلوگرم در هکتار تحت شرایط بدون تنش خشکی بوده و همینطور بیشترین وزن هزاردانه مربوط به ژنوتیپ اپرا با وزن 9/4 گرم بود. بیشترین کاهش عملکرد دانه در نتیجه اعمال تنش خشکی مربوط به ژنوتیپ کرج-2 با کاهش 2/693 و کاهش عملکرد بیولوژیک مربوط به ژنوتیپ مودنا با کاهش 3/2004 کیلوگرم درهکتار و کاهش وزن هزار دانه مربوط به ژنوتیپ زرفام با کاهش 39/1 گرم بود. در مقابل بیشترین افزایش عملکرد دانه در نتیجه تلقیح بذور با قارچ P. indica و باکتری A. siccitolerans، مربوط به ژنوتیپ اکاپی به ترتیب با افزایش 08/332 و 25/436 کیلوگرم در هکتار و بیشترین افزایش عملکرد بیولوژیک مربوط به ژنوتیپ مودنا با افزایش 41/1239 تحت شرایط تلقیح با باکتری A. siccitolerans و افزایش 58/1205 تحت شرایط تلقیح با قارچ P. indica بود. در کل تنش خشکی باعث کاهش عملکرد دانه و بیولوژیک به ترتیب به میزان 24 و 5/20 درصد شد اما عمل تلقیح با قارچ P. indica و باکتری A. siccitolerans باعث بهبود عملکرد دانه تحت شرایط بدون تنش خشکی به ترتیب به میزان 7 و 10 درصد و بهبود عملکرد بیولوژیک به ترتیب به میزان 6/12 و 11 درصد شد همچنین تحت شرایط اعمال تنش خشکی، تلقیح بذور با قارچ P. indica و باکتری A. siccitolerans باعث بهبود عملکرد دانه به ترتیب به میزان 5/10 و 11 درصد و عملکرد بیولوژیک به ترتیب به میزان 15 و 16 درصد شد. نتایج نشان دهنده همبستگی بالای عملکرد دانه با تمامی صفات اندازه گیری شده و عملکرد بیولوژیک نیز با تمامی صفات اندازه گیری شده به غیر از شاخص عملکرد بود. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که تلقیح ژنوتیپ های کلزا اثر مثبت و معنی داری بر عملکرد و اجزای عملکرد تحت هر دو شرایط تنش خشکی و آبیاری کامل داشت و بین ژنوتیپ ها نیز ژنوتیپ طلایه بیشترین عملکرد و اجزای عملکرد را نسبت به بقیه ژنوتیپ ها داشت.

گندم (Triticum aestivum) مهمترین محصول زراعی از لحاظ سطح زیر کشت و میزان تولید بوده و نقش مهمی در تامین نیاز غذایی بشر دارد. در ایران گندم در شرایط اقلیمی مختلفی کشت می شود و در مراحل مختلف رشد در معرض تنش قرار دارد. تنش آبی مهمترین علت کاهش عملکرد گندم می باشد. اﺻ ﻼ ح ارﻗ ﺎ م ﻣ ﺘ ﺤ ﻤ ﻞ ﺑ ﻪ خشکی از ﻣ ﻬ ﻤ ﺘ ﺮ ﻳ ﻦ راﻫ ﻜ ﺎ رﻫ ﺎ ی ﻣ ﻘ ﺎ ﺑ ﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ﻛ ﻤ ﺒ ﻮ د آب ﻣ ﻲ باشد. صفات فیزیولوژیکی اهمیت حیاتی در بقاء و سازگاری گیاهان به تنش های محیطی دارند و از این رو توجه به شاخص-های فیزیولوژیکی به منظور مطالعه میزان مقاومت به خشکی یکی از جنبه های مهم مقاومت به خشکی در گیاهان و از اهداف این مطالعه به حساب می آید. به منظور بررسی تاثیر سه رژیم متفاوت تنش خشکی بر خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد دانه، سه آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و ده تیمار در گلخانه تحقیقیاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد در سال 1398 انجام شد. پس از تجزیه و تحلیل نتایج آزمایش اول، مواد ژنتیکی برای آزمایش سال دوم انتخاب شدند و در شرایطی مشابه شرایط کاشت آزمایش اول، کشت شدند و خصوصیات روزنه ای به عنوان گروه دیگری از خصوصیات فیزیولوژیک روی این ارقام اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که ازلحاظ اکثر صفات، بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی دار وجود دارد. عکس العمل ارقام گندم در سه آزمایش متفاوت بود ولی تنش خشکی موجب کاهش صفات مورد ارزیابی گردید. ژنوتیپ اکسلی با دارا بودن راندمان مصرف آب بالا در شرایط متفاوت آبیاری نسبت به سایر ژنوتیپ ها دارای بیشترین و ژنوتیپ اهدایی 82 دارای کمترین راندمان مصرف آب بود. در شرایط نرمال بیشترین عملکرد بیولوژیک در ژنوتیپ های اهدایی 81 و اهدایی 79 دیده شد به نظر می رسد این رقم با افزایش وزن بیوماس بیشترین عملکرد را به خود اختصاص داده اند. ژنوتیپ اکسلی در شرایط آبیاری نرمال بیشترین RWC را نشان داد. در چنین شرایط آبی بیشترین میزان RWL در ژنوتیپ اکسلی نیز دیده شد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که ژنوتیپ اکسلی هرچند که دارای RWC بالایی بود اما قادر به نگهداری میزان آب نسبی موجود نبوده است. نتایج حاصل از اجزا واریانس صفات مورد ارزیابی نشان می دهد برای بیشتر صفات واریانس ژنوتیپی و فنوتیپی در شرایط نرمال بیشتر از تنش بود در واقع در شرایط نرمال امکان بروز تنوع ناشی از دسترسی آب در بین ژنوتیپ ها فراهم می شود. با توجه به نتایج مشخص می-شود که همه صفات به جز RWL از وراثت پذیری بالایی برخوردار بودند که نشان می دهد این صفات کمتر تحت تاثیر محیط قرارمی گیرند. با توجه به وجود تنوع ژنتیکی و میزان وراثت پذیری بالا برای صفات می توان از طریق گزینش و دورگ گیری اقدام به تولید ارقام مطلوب نمود. بررسی نتایج برای صفات خصوصیات روزنه نشان داد که با وقوع تنش خشکی تعداد روزنه در واحد سطح افزایش و ابعاد روزنه کاهش می-یابد. ارتباط منفی بین فراوانی تعداد روزنه و تحمل به خشکی در گندم وجود دارد اما رقمی متحمل تر است که تعداد روزنه بیشتر با اندازه کوچکتر داشته باشد. نتایج پژوهش نشان داد که تنش خشکی در همه انواع تنش موجب کاهش صفات فیزیولوژیک مورد ارزیابی گردید. پایین بودن RWL و بالا بودنRWC به عنوان مکانیسمی از بقا شناخته شد و WUEبالا، به عنوان شاخصی از تحمل به تنش معرفی شد. نتایج نشان داد که RWC توسط اثرات افزایشی ژن کنترل شده و دارای وراثت پذیری بالایی می باشد؛ بنابراین می توان بازده ژنتیکی بالایی را از گزینش برای این صفت انتظار داشت. بررسی نتایج برای صفات خصوصیات روزنه نشان داد که با وقوع تنش خشکی تعداد روزنه در واحد سطح افزایش و ابعاد روزنه کاهش می یابد. ارتباط منفی بین فراوانی تعداد روزنه و تحمل به خشکی در گندم وجود دارد اما رقمی متحمل تر است که تعداد روزنه بیشتر با اندازه کوچکتر داشته باشد.

سابقه و هدف: امروزه گیاهان دارویی از جمله گیاهان مهم اقتصادی هستند که به صورت خام یا فرآوری شده در طب سنتی و مدرن مورد استفاده و بهره برداری قرار می گیرند که روش و نحوه مدیریت در تولید این گیاهان بسیار اهمیت دارد. سرخارگل یکی از گیاهان تیره گل ستاره (Asteraceae) است که بومی آمریکای شمالی است ولی امروزه در اکثر نقاط اروپا و آسیا و همچنین ایران کشت می شود. همه ی اندام های رویشی این گیاه اعم از ریشه، برگ حاوی مواد مؤثره ارزشمندی می باشد. ترکیبات این گیاه در گذشته و حال برای تصفیه خون، مارگزیدگی، اختلالات تنفسی و عفونت های ویروسی مورد استفاده قرار گرفته است. تحقیقات نشان دادند که عوامل متعددی از جمله آب و هوا، نوع خاک، مدیریت زراعی، تغذیه گیاهان، نحوه ی برداشت، تنش های محیطی و غیره بر میزان ماده مؤثره گیاهان دارویی تأثیرگذارند که یکی از فاکتورهای زراعی مؤثر در رشد و عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارویی، تغذیه گیاهان می باشد. لذا در همین راستا مطالعه ای در خصوص تاثیر کودهای آلی، زیستی و شیمیایی بر صفات رویشی و ترکیبات دارویی این گیاه انجام شده است. مواد و روش ها: این آزمایش در دو سال زراعی 1396 و 1397به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آموزشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، واقع در ماهدشت کرج انجام شد. تیمارهای مورد بررسی در این تحقیق عبارت بودند از قارچ میکوریزا (Glomus intradices)، اسید هومیک، باکتری محرک رشد (Azotobacter chroococum)، ورمی کمپوست (منبع کود گاوی) و کود شیمیایی ( NPK) که بر روی گیاه دارویی سرخارگل (Echinacea purpurea) اعمال شد. تیمارها به صورت انفرادی، دو به دو، سه به سه، و شاهد بودند یافنه ها: نتایج مربوط به صفات زراعی نشان داد که اثر اصلی سال و تیمار و همچنین اثر متقابل سال و تیمارهای کودی بر صفات شاخص سطح برگ، تعداد برگ در بوته، وزن خشک برگ و ساقه، تعداد شاخه های اصلی و جانبی گلدهنده، تعدادگل در بوته، تعدد گلبرگ در گل اصلی، وزن خشک کل گل و وزن خشک کل بوته بجز ریشه معنی دار بود و تنها صفات قطر کاپیتول بود که اثرات اصلی سال و اثر متقابل سال در تیمار کودی تاثیری برا این صفت نداشت. این صفات با کاربرد تلفیقی سه گانه کودهای ورمی کمپوست، هیومیک اسید و باکتری افزایش معنی داری نشان داد همچنین در برخی صفات کاربرد ترکیبی میکوریزا+ هیومیک اسید+ باکتری، ورمی کمپوست+ میکوریزا+ هیومیک موجب افزایش صفات رویشی و زایشی در گیاه سرخارگل گردید. براساس نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل سال در مصرف کود، بیشترین وزن خشک کل گل و وزن خشک کل بجز ریشه به ترتیب با میانگین های 7300 و 18567 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار کودی کاربرد ترکیبی ورمی کمپوست، هیومیک اسید و باکتری در سال دوم نمونه برداری بدست آمد و کمترین میزان نیز به ترتیب با میانگین 487 و 2930 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار شاهد در سال اول آزمایش بود. نتیجه گیری نهایی: بنابراین می توان همین روش استفاده را به کشاورزان توصیه نمود یعنی کاربرد همزمان ورمی کمپوست، باکتری، هیومیک و قارچ میکوریزا بهترین ترکیبات می باشند.

سابقه و هدف: خشکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر عملکرد گیاهان زراعی به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک است. این تنش واکنش های مختلف بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی در گیاهان را به عنوان یک سازوکار بقا، القا می کند. خشکی بیش از هر فاکتور محیطی دیگر تولید و عملکرد گیاهان زراعی را محدود می کند. همچنین این تنش می تواند به فتوسنتز گیاهان زراعی صدمه زند و محتوای کلروفیل، محتوای نسبی آب، هدایت روزنه ای و عملکرد کوانتومی را کاهش دهد. یکی از راه کارهای مهم برای افزایش غلظت CO2 در گیاهان استفاده از ترکیباتی همچون متانول است که می تواند غلظت CO2 در گیاه را افزایش دهد و به فتوسنتز و رشد تحت شرایط محدودیت آبی کمک کند. از این رو هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر متانول بر عملکرد، روند تغییرات شاخص های فلورسانس کلروفیل و برخی صفات فیزیولوژیک گندم در شرایط قطع آبیاری بود. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 98-1397 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل سطوح آبیاری (آبیاری کامل به عنوان شاهد، قطع آبیاری در 50 درصد مراحل سنبلهدهی و آبستنی به ترتیب به عنوان محدودیت ملایم و شدید آبی بر اساس کد 55 و 43 مقیاس BBCH) و محلول پاشی متانول در چهار سطح (محلول پاشی با آب به عنوان شاهد و محلول پاشی 10، 20 و 30 درصد حجمی متانول) بود. یافته ها: نتایج نشان داد قطع آبیاری عملکرد کوانتومی، فلورسانس بیشینه (Fm)، فلورسانس متغیر (Fv)، شاخص کلروفیل، محتوای آب نسبی برگ، هدایت روزنه ای و عملکرد دانه را کاهش داد در حالی که هدایت الکتریکی، نشت الکترولیت و فلورسانس حداقل (F0) افزایش یافت. محلول پاشی 30 درصد حجمی متانول در شرایط آبیاری کامل فلورسانس بیشینه (Fm)، فلورسانس متغیر (Fv)، عملکرد کوانتومی (Fv/Fm)، شاخص کلروفیل، محتوای آب نسبی برگ، هدایت روزنه ای و عملکرد دانه را به ترتیب حدود 53/51، 75/170، 76/78، 69/55، 58/77، 40/79 و 98/46 درصد نسبت به عدم محلول پاشی متانول تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی افزایش داد. همچنین محلول پاشی با 30 درصد حجمی متانول در شرایط آبیاری کامل هدایت الکتریکی، نشت الکترولیت و فلورسانس حداقل (F0) را به ترتیب 86/122، 70/73 و 59/42 درصد نسبت به عدم محلول پاشی تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی کاهش داد. نتیجه گیری: براساس نتایج این بررسی به نظر می رسد محلول پاشی 30 درصد حجمی متانول می تواند در شرایط محدودیت آبی را به واسطه ی بهبود شاخص های فلورسانس و برخی صفات فیزیولوژیکی نظیر هدایت روزنه ای، محتوای نسبی آب و شاخص کلروفیل عملکرد دانه گندم را افزایش دهد.