توانمند سازی کودکان استثنایی
سال:1400 | دوره:12 | شماره:4 (پیاپی 37) |تعداد مقالات:10

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش گروهی مثبت­ نگری بر کیفیت زندگی و تاب آوری معلمان زن دانش­ آموزان استثنایی شهر تهران بود. روش پژوهش به شیوه­ ی نیمه­ آزمایشی با طرح پیش­ آزمون-پس­ آزمون با گروه کنترل اجرا شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه ی معلمان زن مدارس استثنایی شهر تهران در سال تحصیلی 1395-1394 که 680 نفر بودند و از میان آن ها 24 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش (12 نفر) و کنترل (12 نفر) به صورت تصادفی جایگزین شدند و به پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHOQOL) و پرسشنامه تاب آوری دیویدسون و کانر (CD-RSC) پاسخ دادند. شرکت کنندگان گروه آزمایش، 8 جلسه برنامه ی مثبت نگری را دریافت نمودند. داده­ ­ ها با استفاده از روش آماری تحلیل کوواریانس چندمتغیری و با نرم افزار تحلیل آماری SPSS نسخه ی 22، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که فرضیه ی پژوهش مبنی بر اثربخشی آموزش گروهی مثبت­ نگری بر کیفیت زندگی و تاب آوری معلمان زن دانش­ آموزان استثنایی، مورد تأیید قرار گرفته است و معلمان زن گروه آزمایش نسبت به معلمان زن گروه کنترل در پس آزمون، به طور معناداری، کیفیت زندگی و تاب آوری بیشتر داشتند. بدین ترتیب استفاده از آموزش گروهی مثبت نگری موجب افزایش کیفیت زندگی و تاب آوری معلمان زن دانش­ آموزان استثنائی شده؛ زیرا روش مداخله مثبت نگر می تواند احساسات، رفتارها و شناخت های مثبت را در افراد افزایش دهد. از این­ رو، به کارگیری این آموزش می تواند در راستای بهبود کیفیت زندگی و تاب آوری معلمان مدارس استثنایی مفید واقع شود.

هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی توانبخشی روانی دوساهو بر بهبود مشکلات خواب کودکان دارای اختلال کم­ توجهی بیش ­ فعالی بود. این مطالعه، نیمه ­ آزمایشی با طرح پیش ­ آزمون-پس ­ آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش، شامل تمامی کودکان پسر 8-12 سال با اختلال کم­ توجهی بیش ­ فعالی در شهر اصفهان در سال 99-1398 است که تعداد آنان 350 نفر بود. آزمودنی­ ها به روش نمونه­ گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) تقسیم شدند. گروه آزمایش به مدت دو ماه در 8 جلسه یک ساعته توانبخشی روانی دوساهو شرکت کردند و گروه کنترل هیچ مداخله­ ای دریافت نکرد. ابزار­ های مورد استفاده، پرسشنامه کانرز فرم والدین و پرسشنامه کیفیت خواب پیترزبورگ (PSQI) بود. داده ­ ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری، در نرم ­ افزار24 SPSS-تحلیل شد. نتایج کلی تحلیل کوواریانس چند­ متغیری روی میانگین نمره­ های پیش ­ آزمون و پس ­ آزمون نشان داد توانبخشی روانی دوساهو بر بهبود کیفیت کلی خواب و ابعاد کیفیت ذهنی خواب، تأخیر در به ­ خواب رفتن، اختلال­ های خواب و اختلال­ های عملکرد روزانه اثر معناداری داشت. در نهایت، می­ توان مطرح کرد که توانبخشی روانی دوساهو به­ طور معناداری کیفیت خواب را در کودکان با اختلال کم ­ توجهی بیش ­ فعالی بهبود بخشید و این نوع از توانبخشی می­ تواند به­ عنوان یک رویکرد مکمل در جهت بهبود مشکلات خواب کودکان دارای اختلال کم ­ توجهی بیش ­ فعالی مورد استفاده قرار گیرد.

هدف از این پژوهش مقایسه تأثیر آموزش ارتباط مؤثر والد و کودک با توانمندسازی شناختی، بر بهبود عملکرد کودکان مبتلا به کم­ توجهی بیش فعالیبود. روش پژوهش از نوع آزمایشی با پیش­ آزمون– پس­ آزمون با گروه کنترل در نظر گرفته شد. جامعه آماری شامل کلیه کودکان 7 تا 11 سال بودند که در سال 1399 به مرکز مشاوره آموزش و پرورش ناحیه 2 کرمان مراجعه کردند. تعداد این کودکان 275 دانش­ آموز (101 دختر و 174 پسر) بود که مبتلا به اختلال کم­ توجهی بیش فعالی تشخیص داده شدند. بعد از تکمیل مقیاس رتبه­ بندی کانرز والدین (CPRS)، توسط والدین این کودکان، 60 نفر به روش نمونه­ گیری تصادفی انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل جایگزین شدند (20 نفر در هر گروه). پس از ریزش نمونه­ ها، تعداد آزمودنی­ ها در هر گروه به 15 نفر کاهش یافت. کودکان گروه توانمندسازی شناختی تحت 10 جلسه توانمندسازی شناختی و والدین گروه ارتباط مؤثر والد و کودک تحت آموزش 10 جلسه­ ای ارتباط مؤثر والد و کودک قرار گرفتند، اما گروه کنترل هیچ مداخله­ ای دریافت نکردند. داده­ های جمع­ آوری­ شده با مدل آماری کوواریانس تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که هر دو روش بر عملکرد کودکان مبتلا به کمبود توجه و بیش­ فعالی اثر دارد. اما روش آموزش ارتباط والد و کودک در بهبود عملکرد این کودکان مؤثرتر از روش توانمندسازی شناختی بود. بنابراین، از این شیوه­ های آموزشی می­ توان در بهبود عملکرد کودکان مبتلا به کم­ توجهی بیش فعالی بهره جست و پیشنهاد می­ شود هر دو روش در کنار هم به کار گرفته شوند.

هدف از پژوهش حاضر، تعیین میزان تأثیر هنردرمانی خانواده محور بر حساسیت اضطرابی، نگرش های ناکارآمد و سازگاری دانش آموزان مبتلا اختلال اضطراب فراگیر بود. در این مطالعه از طرح نیمه آزمایشی پیش آزمون – پس آزمون همراه با گروه کنترل، استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیری که در سال 1399 به مراکز تخصصی مشاوره روان شناختی تحت نظارت سازمان بهزیستی شهر سمنان مراجعه کردند، تشکیل دادند که براساس گزارش مراکز این تعداد برابر با 181 دانش آموز بود. از میان آن­ ها به روش نمونه گیری هدفمند 30 نفر که ویژگی های لازم براساس آزمون اختلال اضطراب فراگیر و مصاحبه بالینی را داشتند، فهرست شدند و سپس بصورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه تجدیدنظر شده حساسیت اضطرابی (ASI-R)، مقیاس نگرش های ناکارآمد (IAS) و پرسشنامه راهبردهای سازگاری کودکان بل بود. تجزیه و تحلیل داده­ ها توسط نرم افزار 23SPSS-با استفاده از تحلیل کوواریانس صورت گرفت. نتایج نشان داد که هنردرمانی خانواده محور بر حساسیت اضطرابی (039/0=P)، نگرش های ناکارآمد (001/0P<) و سازگاری (001/0P<) دانش آموزان دارای اختلال اضطراب فراگیر تاثیر معنادار دارد. آموزش هنردرمانی خانواده محور بر حساسیت اضطرابی، نگرش های ناکارآمد و سازگاری دانش آموزان دارای اختلال اضطراب فراگیر اثر معناداری داشت، با توجه به اینکه تقویت این مهارت های منجر به بهبود عملکرد روانی این نوجوانان می شود، بهره گیری از هنردرمانی خانواده محور به­ عنوان یک روش کارآمد اهمیت ویژه ای دارد.

این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی نقاشی­ درمانی، گل­ درمانی و روش تلفیقی بر تنظیم هیجان کودکان با اختلال کم­ توجهی-بیش ­ فعالی انجام گرفت. روش تحقیق در این پژوهش آزمایشی از نوع تک ­ آزمودنی با طرح ABA بود. جامعه آماری شامل تمامی کودکان 8 تا 11 سال بود که در سال تحصیلی 1400-1399 در مراکز ویژه بیش ­ فعالی شهر تهران حضور داشتند، تعداد این کودکان 14 نفر بود. از بین آنها تعداد 6 کودک دارای اختلال کم ­ توجهی-بیش ­ فعالی (سه پسر و سه دختر) بر اساس ملاک­ های ورود و خروج و به شیوه نمونه­ گیری هدفمند گزینش شده و به صورت تصادفی در سه گروه 2 نفری قرار داده ­ شدند. مداخلات نقاشی­ درمانی، گل­ درمانی و روش تلفیقی برای هر کودک طبق برنامه بازی­ درمانی کودک­ محور با رویکرد لندرث و براتون (2006)، به صورت 2 جلسه (یک ساعته) در هفته و به مدت 2 ماه طی 8 هفته (16 جلسه) اجرا گردید. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه تنظیم هیجان (ERQ) و سیاهه تنظیم هیجان (ERC) بود. تحلیل دیداری داده ­ ها در دو سطح درون­ موقعیتی و بین ­ موقعیتی بر اساس سه شاخص سطح یا طراز، روند و تغییرپذیری انجام گرفت. یافته­ های پژوهش نشان داد که مداخلات نقاشی ­ درمانی، گل­ درمانی و روش تلفیقی بر تنظیم هیجان کودکان با اختلال کم ­ توجهی-بیش فعالی تأثیر معناداری داشته و تأثیر این برنامه در مرحله پیگیری نیز پایدار بوده است. با توجه به یافته ­ های پژوهش می­ توان نتیجه گرفت که مداخلات ­ درمانی (نقاشی­ درمانی، گل ­ درمانی و روش تلفیقی) قادر است سبب افزایش تنظیم هیجان کودکان با اختلال کم ­ توجهی-بیش­ فعالی شود. بنابراین، این مداخلات را می­ توان به­ عنوان درمان­ های مفید و کاربردی برای این کودکان درنظر گرفت.

هدف پژوهش حاضر، تبیین و تحلیل تصویرسازی ذهنی پسران بینا و نابینا با و بدون تجربه بلوغ جنسی از ویژگی­ های شخصیتی صوت معلم می­ باشد. پژوهش حاضر با روش علّی-مقایسه­ ای بوده و جامعه ی آماری، شامل کلیه ی دانش آموزان بینا و نابینا با و بدون تجربه بلوغ جنسی 10 تا 12 و 16 تا 18 سال شهر تهران، که در سال تحصیلی 1396-1395، مشغول به تحصیل بودند. نمونه این پژوهش را 120 نفر از دانش ­ آموزان کلاس­ های چهارم، پنجم، ششم (دوره دوم ابتدایی) و کلاس­ های دهم، یازدهم، دوازدهم (دوره دوم متوسطه)؛ که به روش نمونه­ گیری هدفمند در دو مرحله انتخاب شده بودند، تشکیل می­ دهند. برای جمع ­ آوری داده ­ ها از پرسشنامه شانزده عاملی کتل (16PF) و پرسشنامه پژوهشگر­ ساخته تصویرسازی ذهنی استفاده شد. روایی ابزار پژوهشگر­ ساخته بر اساس نظرات اساتید و همچنین، پایایی آن با استفاده از آلفای کرانباخ محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل آماری از آزمون­ خی­ دو و نرم ­ افزار SPSS-15 استفاده شد. یافته ­ ها نشان داد که رابطه ­ ی مثبت و معناداری بین ویژگی­ های شخصیتی تلاش و پشتکار، تندخویی، جسور بودن، جذابیت، بین دو گروه وجود دارد. آزمودنی­ ها صاحب صوت را از ویژگی­ های منفی چون سخت­ گیر بودن، مضطرب بودن، پرحرف بودن مبرا دانسته ­ اند، در صورتی که خانم داوطلب معلمی دارای این ویژگی­ ها بود. در نهایت، می­ توان مطرح نمود دانش ­ آموزان نابینا بالغ تصویرسازی ذهنی درست­ تری از صاحب صوت داشته ­ اند و نیز صوت معلم در آموزش و یادگیری دانش ­ آموزان نابینا بسیار مهم می­ باشد.

هدف پژوهش حاضر مقایسه خودپنداره تحصیلی، خودنظم دهی تحصیلی و اضطراب امتحان کودکان با اختلال کم­ توجهی بیش­ فعالی و عادی شهر تبریز بود. روش پژوهش علّی-مقایسه ای بود و جامعه آماری شامل کودکان با اختلال کم ­ توجهی بیش­ فعالی به تعداد 45 نفر و کودکان عادی پایه اول تا ششم ابتدایی مدارس شهر تبریز که حدودا 1000 نفر در نیمسال دوم تحصیلی 95-1394 مشغول به تحصیل بودند نمونه آماری شامل 35 نفر کودک با اختلال کم ­ توجهی بیش­ فعالی و 35 نفر کودک عادی می باشد که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس از مراکز و مدارس کودکان بیش ­ فعال سطح شهر تبریز انتخاب شدند و به پرسشنامه ارزیابی شناختی کودکان زاتر و چاسین (CCAQ)، پرسشنامه خودپنداره مربوط به مدرسه (SCSI) و پرسشنامه خودنظم ­ بخشی تحصیلی (SRQ-A) پاسخ دادند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل واریانس چندمتغیری (MANOVA) به وسیله نرم افزار SPSS-16 استفاده شد. یافته­ های به دست آمده نشان داد متغیرهای خودپنداره تحصیلی، اضطراب امتحان و خودنظم دهی تحصیلی در بین گروه­ های کودکان با اختلال کم­ توجهی بیش­ فعالی و عادی متفاوت هستند، به ­ گونه ای که اضطراب امتحان در کودکان با کم ­ توجهی بیش ­ فعالی در مقایسه با کودکان عادی بیشتر می باشد. همچنین، می توان بیان نمود که خودپنداره تحصیلی و خودنظم دهی تحصیلی نیز بین کودکان با اختلال کم­ توجهی بیش ­ فعالی نسبت به کودکان عادی کمتر می باشد. در نتیجه فراهم کردن فرصت های پیشرفت برای این دانش آموزان و افزایش اعتماد به خود و مدرسه، تشویق آن­ ها به تلاش بیشتر، جذاب ساختن محیط آموزش برای بهتر شدن مشکلات آن ها پیشنهاد می شود.

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر توان بخشی شناختی رایانه ای بر توانایی کارکردهای اجرایی و حل مسأله دانش آموزان با اختلال یادگیری در ریاضی بود. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه و پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری شامل دانش آموزان پسر پایه چهارم ابتدایی با اختلال یادگیری در ریاضی شهر کرج در سال تحصیلی 1399-1398 است که به روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 40 نفر انتخاب و پس از همتاسازی با جایگزینی تصادفی در گروه های آزمایش (20 نفر) و گواه (20 نفر) قرار گرفتند. آزمودنی های گروه آزمایش به مدت 10 جلسه 50 دقیقه ای برنامة آموزش نرم افزار توان بخشی شناختی کاپتانزلاگ (نسخه 2018) را به شیوه انفرادی دریافت کردند، در حالی که به گروه گواه این برنامة آموزشی ارائه نشد. به منظور جمع آوری داده ها از آزمون دسته بندی کارت های ویسکانسین (WCST) برگ و گرانت (1948)، آزمون برج لندن (TOL) شالیس (1982) استفاده شد. از تحلیل کوواریانس با نسخة 24 نرم افزار SPSS برای تحلیل داده ها استفاده شد. توان بخشی شناختی رایانه ای باعث شد که گروه آزمایش در مراحل پس آزمون و پیگیری در مقایسه با گروه گواه، درجاماندگی، زمان و کوشش های کمتری را برای رسیدن به الگو صرف کنند، انعطاف پذیری شناختی آنان نیز افزایش یافت؛ همچنین زمان تأخیر، زمان آزمایش و تعداد خطای کمتری را برای حل مسأله داشتند، در حالی که تعداد مسائل حل شدة آنان افزایش یافت (01/0>P). یافته ها نشان داد برنامة توان بخشی شناختی رایانه ای بر بهبود کارکردهای اجرایی و حل مسأله دانش آموزان با اختلال یادگیری در ریاضی موثر است و می تواند به عنوان یک روش مداخله ای مناسب استفاده شود.

پژوهش حاضر با هدف طراحی و بررسی اثربخشی برنامه توانمندسازی شناختی-رفتاری مادران دارای کودک طیف اتیسم بر بهبود تعامل با کودک انجام شد. این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری 30 مادر داوطلب دارای کودک اوتیسم بود که به روش نمونه گیری به صورت در دسترس 24 مادر انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه 12 نفری آزمایش و کنترل جایگزین شدند. برنامه توانمندسازی شناختی-رفتاری مادران دارای فرزند مبتلا به طیف اتیسم طراحی و سپس برای گروه آزمایش اجرا شد. گروه آزمایش برنامه توانمندسازی شناختی-رفتاری را در 12 جلسه 90 دقیقه­ ای دریافت کردند؛ درحالی که گروه کنترل آموزشی دریافت نکرد. به منظور بررسی تأثیر برنامه توانمندسازی شناختی-رفتاری از مقیاس رابطه والد-کودک پیانتا (CPRS) استفاده شد. تحلیل داده­ ها با استفاده از روش تحلیل کواریانس در نرم افزار SPSS-22 نشان داد که توانمندسازی شناختی-رفتاری در کاهش میزان تعارض و وابستگی و افزایش نزدیکی مادران کودکان طیف اتیسم مؤثر بوده است (001/0P<). نتایج پژوهش نشان داد که برنامه توانمندسازی شناختی-رفتاری مادران باعث کاهش تعارض وابستگی و افزایش خرده­ مقیاس نزدیکی بین والد-کودک در روابطشان گردید. این مطالعه، نقش بسزایی در افزایش اطلاعات مرتبط با تعاملات والد-کودک، کودکان و نوجوانان مبتلا به اتیسم از طریق آموزش به والدین به ویژه مادران ایفا نموده است.

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی اثربخشی بسته آموزش قالی بافی با رویکرد مشارکتی بر عز ت نفس نوجوانان آهسته گام بود. روش این مطالعه، نیمه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون و دو گروه آزمایش و کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان آهسته گام مقطع اول و دوم متوسطه مدارس استثنائی شهر تهران در سال تحصیلی 97-1396 که تعداد دانش­ آموزان 118 نفر بود. تعداد 24 نفر از آن ها به صورت هدفمند و با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار سنجش مقیاس عزت نفس روزنبرگ (RSES) (1965) بود. گروه آزمایش در 12 جلسه 60 دقیقه ای به مدت هفت هفته شرکت کردند؛ در حالی که گروه کنترل در کلاس های سنتی قالی بافی تحت آموزش قرار گرفتند. داده های به دست آمده با استفاده از آزمون آماری تحلیل کوواریانس به وسیله نرم افزار 25-SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش حاضر بیان کننده این بود که استفاده از بسته آموزش قالی بافی با رویکرد مشارکتی به طور معناداری بر عزت نفس با اندازه اثر 344/0 (05/0p≤ ) در نوجوانان آهسته گام تأثیرگذار بود. در نتیجه، می توان عنوان کرد که آموزش قالی بافی با رویکرد مشارکتی، قابلیت تقویت متغیرهای مهم دیگری از جمله عزت نفس را در نوجوانان آهسته گام دارا است.