مجله علمی کشاورزی
سال:1386 | دوره:30 | شماره:4-ب |تعداد مقالات:15

پیچیدگی سیستم های هیدرولوژیکی، کمبود و نقص اطلاعات در دسترس، تحلیل و پیش بینی وقایع هیدرولوژیکی را مشکل می سازد. نوع نگرش موجود به تحلیل مسایل هیدرولوژی، نگرش سیستمی است. این نگرش در بررسی مسایل هیدرولوژی سعی در بررسی و توسعه روابط بین پارامترهای اندازه گیری شده چرخه هیدرولوژی داشته و باعث سادگی تحلیل وقایع هیدرولوژیک می شود. از این رو مورد توجه هیدرولوژیست ها قرار گرفته است. در این تحقیق روابط بارش - رواناب حوضه های دارای آمار به منظور ارایه مدل هایی که بتوانند رواناب حوضه های مشابه ولی فاقد آمار را برآورد نمایند با تکیه بر این نگرش مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، مطالعه ای موردی بر روی دو حوضه آبریز مجاور به آبریز مجاور به نام های نهرین و کریت در شهرستان طبس از توابع استان یزد انجام گردید. حوضه نهرین دارای آمار بوده ولی حوضه کریت فاقد هر گونه داده هواشناسی و هیدرومتری می باشد. وضعیت توپوگرافی و زمین شناختی دو حوضه حاکی از تشابه هیدرولوژیک دو حوضه است. بنابراین فرآیند تشکیل رواناب در دو حوضه تقریبا یکسان خواهد بود. با تعیین و بازسازی دوره آماری بارندگی برای دو حوضه مذکور، ضریب جریان محاسبه شده حوضه نهرین به حوضه کریت منتقل گردید و میزان رواناب حوضه کریت بدست آمد. همچنین روابط بارش - رواناب در مقیاس ماهانه و سالانه مورد بررسی قرار گرفت ولی نتایج قابل قبولی حاصل نشد. در اقدامی دیگر تاثیر وقایع بارندگی ماهانه و سالانه زمان های گذشته بر روی رواناب حوضه نهرین با تهیه مدل های چند متغیره بررسی شد که نتایج خوبی به همراه داشت. بر این اساس، مدل های حاصل در حوضه کریت اعمال گردید و مقادیر رواناب ماهانه و سالانه آن بدست آمد. مقایسه روش های ضریب جریان و مدل های چند متغیره نشان از دقت بالای تاثیر وقایع بارندگی زمان های گذشته بر روی رواناب خروجی از حوضه های آبریز دارد. پنج رابطه تجربی متداول در این تحقیق بررسی شد، که از این میان دو روش، یکی روش جاستین، که غالبا توسط مهندسین مشاور در ایران استفاده می شود، و دیگری رابطه ارایه شده توسط دپارتمان آبیاری اتراپرادش هند تا حدی به واقعیت منطقه مورد مطالعه نزدیک بودند.

در مقاله حاضر خصوصیات هیدرولیکی جریان غلیظ (Density Current) ورودی به یک مخزن تحت تاثیر شیب کف آن مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. تاثیر شیب کف روی رفتار جریان غلیظ، سرعت جبهه جریان و اختلاط در بدنه جریان بطور آزمایشگاهی بررسی شده است. آزمایشات در یک فلوم با شیب متغیر و با استفاده از اندازه های مختلف رسوبات انجام شد تا بتوان برای محدوده وسیعی از متغیرها نتیجه گیری نمود. پارامترهای بدون بعدی شامل عدد ریچاردسون و عدد رینولدز و همچنین ارتفاع جبهه جریان، سرعت سقوط ذرات، سرعت جبهه جریان، سرعت بدنه جریان و شدت جریان همگی به شکل بدون بعد تعیین و مورد بررسی قرار گرفتند. مشاهدات و اندازه گیری ها نشان داد که خصوصیات جریان تحت تاثیر عدد ریچاردسون و شیب بستر می باشد. همچنین در آنالیز جریان، سرعت بدون بعد جبهه جریان غلیظ و سرعت سقوط بدون بعد ذرات معلق مورد توجه قرار گرفتند. علاوه بر این، روابطی بین سرعت جبهه جریان غلیظ و شدت جریان غلیظ (Buoyancy Flux) استخراج شد. با توجه به نتایج حاصله در تحقیق حاضر و تحقیقات قبلی سایر محققین، معادلات رگرسیونی اختلاط در بدنه جریان به صورت توابعی از عدد ریچاردسون و شیب کف بدست آمد.

بالشتک مرکبات مهمترین آفت مرکبات در استان مازندران بوده و همه ساله قسمت اعظم مبارزه شیمیایی با آفات مرکبات در منطقه جهت کنترل این آفت می باشد. از آنجایی که استفاده از روغن ها نسبت به سایر آفت کش ها برای کنترل آفات در قالب IPM بسیار مناسب تر می باشد لذا کارایی دو نوع روغن معدنی Cipron) و (Medium در کنترل بالشتک مرکبات روی پرتقال تامسون ناول در شهرستان ساری مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که هر دو روغن معدنی پوره ها و حشرات بالغ را به صورت معنی داری کاهش داد. نتایج حاصل از مقایسه تعداد کنه های شکارگر فعال نظیر کنه های خانواده های Phytoseiidae، Trombididae و Anystidae روی درختان پرتقال تیمار شده با روغن و درختانی که توسط سموم رایج شیمیایی نظیر آمیتراز و دورسبان سم پاشی شده بودند، نشان داد که دو روز بعد از روغن پاشی تعداد این کنه ها در تیمارهای روغن پاشی شده و سم پاشی شده با هم اختلاف معنی داری نداشت ولی پس از یک ماه تعدا کنه های شکارگر در تیمارهای روغن پاشی شده به صورت معنی داری از تیمارهای سم پاشی شده بیشتر بود. با توجه به اینکه روغن های معدنی در برنامه های کنترل بالشتک مرکبات توصیه می شود، می توان از روغن های معدنی جهت کنترل همزمان بالشتک و کنه زنگار مرکبات که هر دو از جمله آفات خطرناک استان مازندران می باشند، استفاده کرد.

یکی از عوامل تولید محدود کننده در توسعه کشاورزی عامل آب است که ضرورت استفاده بهینه، صرفه جویی در مصرف و جلوگیری از اتلاف آن و همچنین پرداخت به موقع و مستمر آب بها را ایجاب می نماید. عدم مصرف بهینه آب و تاخیر در پرداخت به موقع و مستمر آب بها و عدم توجه به سایر حقوق قانونی توسط بهره برداران موجب تضعیف سازمان های متولی بهره برداری از لحاظ مالی و در نتیجه عدم تامین هزینه های جاری برای انجام تعمیرات و نگهداری از تاسیسات عمومی گردیده و خسارت جبران ناپذیری را بر این بخش وارد می نماید. تحقیق حاضر با هدف شناسایی و الویت بندی عوامل موثر در تعیین نرخ آب بهای کشاورزی از دیدگاه آب بران در شبکه آبیاری دز انجام گرفته است. نتایج این تحقیق حاکی است که عملکرد محصول، قیمت محصول (تثبیتی - تضمینی)، عوامل سیاسی و فرهنگی تاثیر بیشتر و عامل استفاده از الگوی کشت اقتصادی کمتر از سایر عوامل در تعیین آب بها از دیدگاه بهره برداران موثر می باشد.

به منظور بررسی اثرات تراکم کاشت و زمان مناسب برداشت و محلول های نگهدارنده بر عمر گلجایی گل گلایول، تحقیقی با استفاده از گلایول رقم کلوئه (Gladiolus grandiflorus cv. Chloe) انجام گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تراکم کاشت 80، 100 و 120 بوته در مترمربع و در دو زمان متفاوت صبح و عصر، انجام شد و برای تعیین بهترین محلول نگهدارنده، گلها در محلول نگهدارنده -8 هیدروکسی کینولین 300 میلی گرم در لیتر + سوکروز %4 + اسید سیتریک 1000 میلی گرم در لیتر و محلول نیترات نقره 300 میلی گرم در لیتر + سوکروز %4 + اسید سیتریک 100 میلی گرم در لیتر قرار گرفته و شاخص های کیفی گل (طول سنبله، قطر ساقه، قطر گلچه، تعداد گلچه باز شده، تعداد گلچه پژمرده و عمر گلجایی گلهای شاخه بریدنی) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در تراکم کم (80 بوته در مترمربع)، قطر گلچه، تعداد گلچه های باز و طول سنبله افزایش و تعداد گلچه های پژمرده کاهش یافت که با تیمارهای 100 و 120 بوته در مترمربع تفاوت معنی دار در سطح 1 درصد نشان داد. نتایج حاصل از اثر زمان برداشت بر عمر گلجایی نیز نشان داد که بین دو زمان برداشت صبح و عصر تفاوت معنی دار وجود داشت و در برداشت صبح، تعداد و قطر گلچه های باز شده و طول عمر گلجایی گل بریدنی افزایش و تعداد گل های پژمرده کاهش یافت. همچنین طول عمر گلجایی گل بریدنی در محلول نگهدارنده -8 هیدروکسی کینولین 300 میلی گرم در لیتر + سوکروز %4 + اسید سیتریک 1000 میلی گرم در لیتر از نظر قطر گلچه، تعداد گلچه باز شده و کاهش تعداد گلچه پژمرده، بیشتر بوده است.

در روش نفوذ سنج گلف، هدایت هیدرولیکی اشباع (Kfs) و پتانسیل جریان ماتریک (fm) در بالای سطح ایستابی از طریق آنالیز دو عمقی ریچاردز تعیین می شوند. در روش دو عمقی ممکن است درصد بالایی از مقادیر Kfs و fm منفی شوند. از این رو جهت جلوگیری از بروز جوابهای منفی، آنالیزهای استغراق تک عمقی ارایه شده است. در این تحقیق جهت ارزیابی آنالیزهای دو عمقی و تک عمقی گلف، تعدادی چاهک در یک خاک لوم حفر و در هر چاهک میزان دبی خروجی از نفوذسنج گلف در عمق های استغراق 0.05، 0.07، 0.10، 0.12، 0.15، 0.18 و 0.2 متری قرائت شد. همچنین به منظور بهبود نتایج آنالیز تک عمقی ریچاردز، مبتنی بر نتایج آزمایش ها، مقادیری برای a* (شماره جذبی) پیشنهاد شد. نتایج نشان داد که مقادیر KS محاسبه شده با این مقادیر پیشنهادی a* در عمق استغراق H2، به مقادیر Kfs آنالیز دو عمقی در نسبت های H2 / H1 بزرگتر از 2، بسیار نزدیک بوده و با افزایش H2 / H1، ضریب همبستگی آنها افزایش یافته است.

خشکی مهمترین عامل محدود کننده رشد گیاهان و تولید محصول است. در این پژوهش وضعیت تحمل دو رقم زیتون محلی باغملک و زرد به خشکی با کاربرد تیمارهای مختلف آبیاری (I1: وقتی 0-33 درصد آب قابل استفاده گیاه مصرف می شد آبیاری صورت می گرفت. I2: وقتی 33-66 درصد آب قابل استفاده گیاه مصرف می شد آبیاری صورت می گرفت. I3: وقتی 66-100 درصد آب قابل استفاده گیاه مصرف می شد آبیاری صورت می گرفت)، سه سطح پتاسیم (0، 50 و 100 گرم از منبع سولفات پتاسیم برای هر نهال در موقع کاشت نهال ها در گلدان) مورد بررسی قرار گرفت. پژوهش در یک آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. در طول دوره آزمایش برخی خصوصیات فیزیولوژیک مانند پتانسیل آب و میزان نسبی آب برگ و همچنین میزان نیتروژن، فسفر و پتاسیم در برگ و ریشه نهال ها اندازه گیری شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که پتانسیل آب در رقم محلی باغملک نسبت به رقم زرد کمتر، اما میزان نسبی آب برگ آن بیشتر بوده است. در هر دو رقم پتانسیل آب و میزان نسبی آب برگ با کاهش میزان آبیاری کاهش نشان دادند. بیشترین میزان نسبی آب برگ و پتانسیل آب گیاه مربوط به سطح اول آبیاری (I1) بود. کاربرد پتاسیم منجر به افزایش میزان نسبی آب برگ و کاهش پتانسیل آب در گیاه شده است. بیشترین میزان نسبی آب برگ و کمترین مقدار پتانسیل آب گیاه مربوط به سطح اول پتاسیم (100 گرم سولفات پتاسیم) بود. همچنین میزان عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم موجود در برگ در تیمار کم آبی کمتر بود. آبیاری تاثیر بر میزان نیتروژن و فسفر در ریشه نداشت. کاربرد سولفات پتاسیم در خاک همچنین موجب افزایش میزان پتاسیم در برگ و ریشه گیاهان تیمار شده نسبت به شاهد شد.

دقت تخمین نقشه های مرسوم خاک به دلیل در نظر نگرفتن تغییرات مکانی، پایین است. در این مطالعه، روشی ابتکاری برای ارتقای کیفیت و دقت برآوردهای حاصل از نقشه های مرسوم خاک شناسی ارایه گردیده است. بدین منظور، اطلاعات نقشه تفصیلی تهیه شده به روش مرسوم در منطقه فرخ شهر واقع در استان چهارمحال و بختیاری با نقشه کریجینگ هفت خصوصیت سطحی خاک شامل درصد آهک، رس، سیلت، شن، سنگریزه، مواد آلی و ضخامت لایه سطحی ترکیب گردید. میزان اریب و دقت برآورد هفت خصوصیت مورد نظر به وسیله سه تخمین گر نقشه مرسوم، کریجینگ و روش ترکیبی نقشه مرسوم و کریجینگ مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان دادند که برآوردهای حاصل از نقشه خاک دارای اریب قابل توجهی در مقایسه با روش کریجینگ و روش ترکیبی هستند. بر اساس شاخص میانگین مجذور خطا (MSE)، تخمین های حاصل از نقشه خاک در مقایسه با دو روش دیگر از دقت پایینی برخوردار بود. شاخص میانگین مطلق خطا (MAE) بیانگر این بود که برآوردهای حاصل از روش ترکیبی غالبا نا اریب و دقیق است. اگر چه برای برخی از خصوصیات خاک، اختلاف بین روش ترکیبی و دو روش دیگر از نقطه نظر میزان اریب تخمین ها قابل توجه نبود. در شرایطی که تغییرات مکانی خاک در برگیرنده تغییرپذیری های قاطع و تدریجی است و نیز در صورت فقدان دیگر روش ها و گزینه ها، روش ترکیب خطی وزن دار تخمین های حاصل از نقشه خاک و کریجینگ را می توان به عنوان ابزاری ارزشمند جهت ارتقای کیفیت نقشه های سنتی خاک تلقی نمود.

Sitobion avenae (Fabricius)، Schizaphis graminum (Rondani) و Diuraphis noxia (Mordvilko) مهم ترین شته های مزارع گندم دیم شهرستان بروجرد محسوب می گردند. در این تحقیق تغییرات فصلی جمعیت و الگوهای نمونه برداری در سه گونه فوق در سه مزرعه مختلف این شهرستان در طی سال های 84-82 مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری دوبار در هفته و به مدت سه ماه و با بکار بردن سه الگوی حرکتی دو قطر، یو شکل و زیگزاگ در مزرعه انجام شد. در هر نمونه برداری 100 بوته به صورت تصادفی از هر مزرعه انتخاب شده و تعداد بالغین و پوره های مربوط به هر یک از گونه ها ثبت گردید. نتایج نشان دهنده دو اوج مشخص جمعیتی برای گونه S. avenae و یک اوج برای دو گونه S. graminum و D. noxia بود. همچنین طی دو سال زمان ظهور گونه S. graminum در شرایط زراعی 5 تا 7 روز زودتر از دو گونه دیگر بود. برای تعیین بهترین الگوی نمونه برداری از دو شاخص تغییرات نسبی (RV) و دقت خالص نسبی (RNP) استفاده شد. نتایج مقایسه سه الگوی نمونه برداری نشان داد که الگوی دو قطر بهتر از الگوهای یو و زیگزاگ بودند. برای تعیین بهترین فضای نمونه گیری از روش رگرسیون بین تعداد شته های موجود روی اندام مورد نظر و تعداد کل شته های مستقر روی گیاه در مرحله پیش و پس از خوشه دهی استفاده شد. نتایج نشان داد که در مرحله پیش از خوشه دهی در گونه S. avenae، برگ و در دو گونه S. graminum و D. noxia برگ پرچم به عنوان مناسب ترین اندام برای نمونه گیری بود. در مرحله پس از خوشه دهی، خوشه به عنوان مناسب ترین اندام نمونه گیری در هر سه گونه تعیین شد.

این آزمایش به منظور بررسی اثر دما بر صفات کمی و کیفی تخم مرغ بر روی 1632 عدد تخم مرغ تازه جمع آوری شده انجام پذیرفت. تخم مرغ ها بطور تصادفی و به صورت هر 10 روز 50 عدد انتخاب گردید. صفاتی نظیر وزن (تخم مرغ، زرده، سفیده و پوسته)، ارتفاع زرده و سفیده، ضخامت و مقاومت پوسته، شاخص رنگ زرده اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که دمای محیط اثر معنی داری بر روی تمام صفات مورد بررسی داشت بطوری که بالاترین وزن (تخم مرغ، زرده، سفیده و پوسته)، ارتفاع زرده، ضخامت و مقاومت پوسته ضریب فرم و شاخص رنگ زرده در دمای کمتر از 25oC بدست آمد (P<0.01)، ارتفاع سفیده تنها صفتی بوده است که در دمای محیطی کمتر از 25 درجه سانتی گراد کاهش یافت (p<0.05).

به منظور بررسی اثر مصرف بر بر رشد گیاهچه و همچنین عملکرد و اجزای عملکرد دانه ژنوتیپ های مختلف کلزا، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در گلخانه دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین اهواز اجرا گردید. عوامل آزمایشی شامل ژنوتیپ های مختلف کلزا Hyola 401)، Hyola 407، PF7045، PF، RGS و (OPTION و دو سطح مصرف بر (0 و 10 میلی گرم اسید بریک در کیلوگرم خاک) بودند. نتایج نشان داد که با مصرف بر عملکرد کلزا به طور قابل توجهی افزایش یافت. در حالی که بین ژنوتیپ های مختلف کلزا از نظر عملکرد ماده خشک و دانه تفاوت قابل ملاحظه ای وجود نداشت، اما شاخص برداشت به طور معنی داری تحت تاثیر ژنوتیپ های مختلف کلزا قرار گرفت، به نحوی که هر دو هیبرید زودرس Hyola بیشترین شاخص برداشت را به خود اختصاص دادند. در بین اجزای عملکرد، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه بیشترین واکنش را نسبت به مصرف بر از خود نشان دادند. به نحوی که با مصرف بر تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه کلزا افزایش یافتند. بین ژنوتیپ های مختلف کلزا از نظر تعداد غلاف در واحد سطح و نیز وزن هزار دانه اختلاف معنی داری مشاهده شد. بین ژنوتیپ های مختلف کلزا از نظر وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی و نسبت بین ریشه و اندام هوایی در زمان گیاهچه دو برگی اختلاف معنی داری وجود داشت، اما از نظر محتوی بر برگ ها در زمان گل دهی تفاوت چندانی را نشان ندادند. با مصرف بر علاوه بر افزایش وزن خشک ریشه و اندام هوایی و نیز نسبت ریشه به اندام هوایی در گیاهچه دو برگی، محتوی بر برگ ها در زمان گلدهی افزایش یافت که این امر موید اثر مثبت بر بر عملکرد کلزا می باشد. در میان ژنوتیپ های مورد بررسی، عملکرد دانه ارقام Option و RGS برخلاف سایرین با مصرف بر، کاهش پیدا کرد (که البته معنی دار نبود) که نشان دهنده تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های کلزا در واکنش به عنصر بر می باشد.

به منظور تعیین اقلیم رویشی حوضه آبخیز کارون، 52 متغیر اقلیمی از بین داده های هواشناسی ایستگاه های سینوپتیک و کلیماتولوژی حوضه و مناطق مجاور انتخاب گردید. متغیرهای منتخب متغیرهایی هستند که بر رشد و نمو گیاهان تاثیر مستقیم دارند. داده های نقطه ای با استفاده از روش های زمین آمار به داده های پهنه ای تبدیل شد و به روش تحلیل عاملی، مهمترین عوامل که از پراش ویژه بیش از یک برخوردار بودند مشخص گردید. سپس نمرات عاملی هر یک از عوامل به عنوان ورودی داده های تحلیل خوشه ای بکار گرفته شد و نقشه پهنه بندی اقلیم رویشی حوضه ترسیم گردید. این بررسی نشان می دهد که 5 عامل اول 94.26 درصد از پراش متغیرهای اولیه را دارند. این عوامل عبارتند از: دما، بارش، بارش بهاره و برف ، باد و رطوبت نسبی که به ترتیب 43.8، 26.96، 13.3، 5.15 و 5.1 درصد از تغییرات را نشان می دهند. نتایج تحلیل خوشه ای با روش سلسله مراتبی وارد، نشان می دهد که حوضه آبخیز کارون با مساحت 4275400 هکتار دارای 9 پهنه اقلیم رویشی مختلف با پتانسیل و استعداد متفاوت می باشد.