آبزیان و شیلات
سال:1393 | دوره:5 | شماره:20 |تعداد مقالات:8

قابلیت فسادپذیری بالای ماهیان سبب شده تا حفظ کیفیت ماهی تازه، یکی از مهمترین مسائل مورد توجه صنعت ماهی و مصرف کنندگان آن باشد. امروزه اهمیت نگهداری و عرضه ماهی تازه با توجه به علاقه مصرف کنندگان به ماهی تازه نسبت به منجمد روز به روز بیشتر می شود. در این میان تعیین مدت زمان ماندگاری، جهت تعیین زمان مصرف آن، به دلیل فسادپذیری بالای ماهی اهمیت می یابد. این پژوهش به منظور بررسی روند تغییرات شیمیایی و میکروبی و تعیین زمان ماندگاری ماهی گاریز (Liza subviridis) طی نگهداری در یخ(0-4 °C)  صورت پذیرفت. بدین منظور ماهیان به مدت 22 روز در یخ نگهداری و تغییرات پارامترهای میکروبی (باکتری های مزوفیل و سرمادوست) و پارامترهای شیمیایی (TVB-N) به روش کلدال و pH، در فواصل زمانی 0، 2، 4، 6، 8، 10، 12، 14، 16، 18، 20 و 22 روز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد، مقادیر شاخص های شیمیایی طی نگهداری، بطور معنی داری افزایش یافت و میزان بازهای نیتروژنی فرار برای ماهی گاریز در روز 8، 18.67±0.30 میلی گرم در 100 گرم و مقدار pH، 6.31±0.01 محاسبه شد. با توجه به استاندارد های (TVB-N)، نمونه ها در روز 14 از حدود استاندارد تعیین شده خارج شدند. میزان بازهای نیتروژنی فرار در 8 روز مورد مطالعه برای ماهیان گاریز اختلاف معنی داری نداشت (p>0.05) اما با این حال نمی توان به طور قطعی اظهار داشت که این گونه فسادپذیر نبوده است. نتایج نشان داد که رشد باکتری های سرمادوست بالاتر از باکتری های مزوفیل بود و شاخص های میکربی در نمونه ها به طور قابل توجهی در آغاز دوره کاهش داشته و از آن پس نیز با سرعت رشد کمتر نسبت به پارامترهای شیمیایی افزایش داشته است. بررسی همبستگی ها بین شاخص های شیمیایی و میکربی با قابلیت پذیرش کلی نشان داد که دقیق ترین شاخص ها، جهت تعیین ماندگاری ماهی گاریز، مقدارTVC حدود (4 log cfu/g) و TVB-N (حدود 20 میلی گرم در 100 گرم فیله) می باشد.

تحقیق حاضر به منظور بررسی غلظت فلزات نیکل و کادمیوم در بافت اسکلتی مرجان خانواده Poritidae و رسوبات پیرامون آنها در ایستگاه های پارک زیتون، جزایر ناز و منطقه شیب دراز جنوب جزیره قشم انجام شد. آنالیز فلزات در نمونه های مرجانی و رسوبات هضم شده با استفاده از دستگاه جذب اتمی کوره ای گرافیتی SHIMADZU ,AA 670 جهت سنجش کادمیوم و دستگاه جذب اتمی شعله SHIMADZU ,AA 670 جهت سنجش نیکل انجام گرفت. غلظت عنصر نیکل در بافت اسکلتی مرجان خانواده Poritidae در ایستگاه شیب دراز 29.95 در جزایر ناز 27.94 و پارک زیتون 26.16 و در رسوبات پیرامونی مرجان، غلظت عنصر نیکل در ایستگاه پارک زیتون 27.91 در ایستگاه جزایر ناز 25.70 و ایستگاه منطقه شیب دراز 25.50 میکرو گرم بر گرم وزن محاسبه شد. نتایج حاصل نشان داد که از لحاظ غلظت عنصر نیکل در بافت اسکلتی مرجان خانواده Poritidae بین ایستگاه های پارک زیتون، جزایر ناز و منطقه شیب دراز اختلاف معنی دار آماری وجود داشت (p<0.001). ولی از نظر غلظت عنصر کادمیوم اختلاف معنی دار مشاهده نشد (P=0.99). از لحاظ غلظت عناصر نیکل و کادمیوم در رسوبات پیرامونی مرجان اختلاف معنی دار وجود داشت (به ترتیب p<0.05 و p<0.001. پایش آلودگی توسط فلزات سنگین در دراز مدت در مدیریت مناطق ساحلی بسیار حائز اهمیت می باشد؛ لذا با توجه به اهمیت بسزای اکوسیستم مرجانی جنوب جزیره قشم و نتایج حاصل شده از این تحقیق مرجان ها می توانند به عنوان موجودات پایشگر زیستی توصیه شوند.

ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) مهمترین گونه از ماهیان سردآبی پرورشی در ایران می باشد. در روند تکثیر ماهی قزل آلای رنگین کمان، عوامل متفاوتی دخیل می باشند که از مهمترین آن ها کیفیت و کمیت مولدین ماده و تخمک های استحصالی و همچنین کیفیت و کمیت مولدین نر و اسپرم آن ها می باشد. به همین منظور، اثر سنین مختلف بر روی شاخص های تولید مثلی مولدین تا مرحله جذب کیسه زرده و آغاز تغذیه فعال، ضروری به نظر رسید. برای این منظور 3 گروه سنی از مولدین نر و ماده (3، 4 و 5 ساله) به طور تصادفی انتخاب و پس از بیهوشی و تعیین سن، بطور جداگانه، طول کل، وزن قبل از تخمگیری و اسپرم گیری، وزن پس از آن، قطر تخمک، وزن کل تخمک استحصال شده و تعیین کیفیت اسپرم در مولدین بررسی شد. سپس مولدین بصورت ضربدری با هم تلاقی داده شدند. نتایج بررسی 9 تیمار تهیه شده نشان داد که بین تیمارهای مورد بررسی از نظر میانگین درصد لقاح و درصد تفریخ اختلاف معنی دار آماری وجود دارد (p£0.05) و تخم های حاصل از آمیزش مولدین نر 4 ساله با مولدین ماده 5 ساله دارای بیشترین میانگین درصد لقاح (%98)، درصد تفریخ (%96)، درصد زنده مانی لارو تا مرحله جذب کیسه زرده (94.5%) و تعداد لاروهای دارای تغذیه فعال (3070 عدد) بودند. نتایج بدست آمده از تحقیق حاضر و تحقیقات گذشته تصدیق کرد که سن مولدین بر مراحل تفریخ موثر بوده و بر اساس این مطالعه استفاده از مولدین ماده 5 ساله و مولدین نر 4 ساله، این مراحل را بهبود می بخشد.

بارب ها از ماهیان آب شیرین بومی آسیای جنوب شرقی هستند. داشتن فلس های بزرگ، رنگ درخشان، رفتار یادگیری و زندگی دسته جمعی و سهولت نگه داری و زاد و ولد به آنها در تجارت ماهیان آکوارمی محبوبیت بخشیده است. پریان میگوها سخت پوستانی متعلق به راسته بی پوششان هستند که با تولید زیتوده و قابلیت تولیدمثلی زیاد، رشد سریع، بالا بودن ارزش غذایی و سازگاری در آب شیرین به عنوان غذای زنده در آبزیان پرورشی مانند ماهیان خاویاری، قزل آلا و ماهیان زینتی مورد استفاده قرار می گیرند. در این تحقیق که در مرکز تکثیر و پرورش ماهیان زینتی آذرماهی در استان آذربایجان شرقی انجام شد، ماهیان مولد تایگر بارب پس از سازگاری، در دو تیمار شامل تیمار یک تغذیه با غذای دستی (دل گاو و اسفناج) و تیمار دو تغذیه با پریان میگو (Phallocryptus spinosa) هر یک با چهار تکرار به مدت دو ماه مورد آزمون قرار گرفتند. شرایط تکثیر و پرورش و فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب در شرایط کنترل شده تامین و یکسان بین دو گروه تیماری تنظیم گردید. بر اساس نتایج بدست آمده در تیمار دو میانگین تعداد تخم های حاصله (288.2±8.3 عدد) و میانگین درصد تخم گشایی آن ها (72.1±0.9 درصد) به صورت معنی داری بیشتر از تعداد تخم های بدست آمده (199.0±7.0 عدد) و میانگین درصد تخم گشایی آن ها (64.5±0.5 درصد) در تیمار یک بود (p<0.05). همچنین مدت زمان لازم تا تخمریزی از 11±0.12 روز در تیمار یک به 8±0.7 روز در تیمار دو کاهش یافت. رنگ مولدین تایگر بارب تغذیه شده با پریان میگو در پایان دوره آزمون بهبود قابل توجهی را نشان داد. نتایج کلی نشان دهنده افزایش معنی دار تعداد تخم مولدین و درصد تخم گشایی تخم های حاصله در ماهیان مولد تایگر بارب تغذیه شده با غذای حاوی پریان میگوی (Phallocryptus spinosa) بود.

به منظور بررسی تاثیر محیط کشت گیلارد در شوری های مختلف بر روند رشد ریز جلبک Chlorella vulgaris، از یک طرح کاملا تصادفی با 4 تیمار شوری (شامل شوری، 15، 20، 25 و30 ppt ) و هر تیمار با سه تکرار استفاده شد. این آزمایشات بمدت 12 روز بطول انجامید. بر اساس نتایج بدست آمده، در روز دهم پرورش، بیشترین تراکم ریز جلبک Chlorella vulgaris در شوری 20 ppt با میانگین 125.30 ´106 cell/ml±0.41´106 cell/ml و کمترین تراکم جلبک در شوری 30 ppt با میانگین 101.62´106 cell/ml±1.54´106 cell/ml مشاهده شد که اختلاف آنها معنی دار بود (P<0.05). همچنین بیشترین نرخ رشد ویژه در فاصله زمانی روز اول تا دوم، با میانگین 1.92±0.08 در شوری 20 ppt و کمترین نرخ رشد ویژه در روز هشتم در شوری 15 ppt با میانگین 0.08±0.02 مشاهده شد. بر اساس نتایج آزمایشات، محیط کشت گیلارد در شوری 20 ppt، شرایط مناسبتری برای تولید بالاتر و مناسب تر کلرلا در شرایط آزمایشگاه فراهم می کند.

در این مطالعه تولیدمثل گونه گیش چشم درشت (Selar crumenophthalmus ) مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری از شهریور 1390 تا مردادماه 1391 بطور ماهانه انجام گرفت. در طی 12 ماه بررسی، جمعا 340 عدد ماهی گیش چشم درشت مورد مطالعه قرار گرفت. رابطه طول و وزن برای گیش چشم درشت W= 0.032 L 2.8352 برآورد گردید. طول بلوغ (Lm50) برای ماهی گیش چشم درشت 19 سانتیمتر بدست آمد. مطالعات نشان داد که با توجه به رابطه طول و وزن ماهی مذکور از رشد ایزومتریک برخوردار است. نسبت جنسی ماده به نر برای گیش چشم درشت 1.05 به 1 بود. بیشترین میزان هم آوری مطلق و نسبی برای ماهی گیش چشم درشت به ترتیب 102841 و 581.02 تخمک در شهریور بدست آمد. زمان تخم ریزی (فصل تخمریزی) برای گیش چشم درشت اسفند تا تیر تعیین گردید. بهتر است برای صید این گونه در فصل تخمریزی ممانعت هایی صورت گیرد.

هدف از انجام این تحقیق بررسی شاخص های تنوع، غناء، غالبیت و یکنواختی جوامع فیتوپلانکتونی آب استخرهای پرورش ماهیان منطقه دیگچه در شرق استان گلستان می باشد. این تحقیق در طول یک دوره پرورش ماهی از خرداد تا آبان ماه 1390 صورت گرفت. طبق نتایج بدست آمده شاخص های اکولوژیک مختلف در بین 3 استخر پرورش ماهیان گرم آبی و فصل های مختلف، هیچ اختلاف معنی داری را نداشتند(P>0.05) . دامنه شاخص های تنوع، غناء، غالبیت و یکنواختی در این مطالعه به صورت 1.17- 1.06، 0.83- 0.79، 0.42- 0.36 و 0.66- 0.63 بود. همچنین بیشترین کمیت شاخص های تنوع، غناء، غالبیت و یکنواختی مربوط به استخرهای شماره 3، 2، 1 و 2 بود. کمترین کمیت نیز مربوط در استخرهای 1، 1، 2 و 1 مشاهده گردید. شاخص تنوع در فصل های پاییز و بهار دارای بالاترین و کمترین مقادیر بود. شاخص غنا بیشترین مقدار خود را در فصل تابستان و کمترین کمیت را در فصل بهار شاهد بود. شاخص غالبیت نیز بیشترین دامنه خود را در فصل بهار و کمترین مقدار را در تابستان و پاییز بطور مشترک داشت. مقدار بیشترین و کمترین مقدار برای شاخص یکنواختی مربوط به فصول بهار و تابستان بود. همچنین بر اساس آنالیز ضریب همبستگی فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب و شاخص های مختلف اکولوژیک بین شاخص تنوع و غالبیت و فاکتور فسفر فسفات به مقدار 0.868- و 0.864 همبستگی بالا و معنی داری وجود داشت ولی این رابطه بین سایر فاکتورها مشاهده نگردید. بر اساس نتایج بدست آمده شاخص های اکولوژیک جوامع فیتوپلانکتونی تحت تاثیر فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب، خاک و مدیریت اکوسیستم استخرهای پرورش ماهی می باشد.

اعتقاد بر این است که تاثیر مواد بیهوشی مشابه بر گونه های متعدد ماهیان متفاوت می باشد. در این مطالعه تاثیر غلظت های مختلف دو ماده بیهوشی دو فنوکسی اتانول و پودر گل میخک بر مولدین هامور معمولی (Epinephelus coioides) مورد بررسی قرار گرفته است. اختلاف معنی داری (P<0.05) بین مراحل بیهوشی و احیاء در غلظت های مختلف دو ماده بیهوشی مشاهده گردید. زمان های بیهوشی بطور معنی داری با افزایش غلظت ماده بیهوشی برای تمام مواد بیهوشی محاسبه گردید. زمان احیاء نیز با افزایش غلظت مواد بیهوشی افزایش نشان داد (P<0.05). کمترین غلظت موثر ماده بیهوشی (LEC) در مواد بیهوشی مورد استفاده به میزان 100 میلی گرم بر لیتر برای پودر گل میخک (با زمان 3.25±0.09 دقیقه بیهوشی و 3.49±0.07 دقیقه احیاء) و 200 میکرولیتر در لیتر برای دوفنوکسی اتانول (با زمان 5.40±0.18 دقیقه بیهوشی و 9.45±0.26 دقیقه احیاء) اندازه گیری گردید. با توجه به نتایج بدست آمده پودر گل میخک در غلظت های پایین تر نیز بر میزان بیهوشی و احیاء مجدد در ماهی هامور معمولی  Epinephelus coioidesموثرتر می باشد.