آبزیان و شیلات
سال:1391 | دوره:3 | شماره:11 |تعداد مقالات:8

ماهی قرمز حوض(Carassius auratus)  به لحاظ بومی بودن و رایج ترین ماهی در خانه ها، آکواریوم ها بویژه بعنوان سمبل ماهی ها در سفره هفت سین است. موضوع مهمتر این است که با ورود ماهیان جدید به داخل کشور بویژه زینتی متعاقب آن آلودگی ها و بیماری های جدیدی به مزارع زینتی و آکواریوم ها و سایر مزارع تکثیر و پرورش ماهی منتقل می شود. هدف از این تحقیق، بررسی وضعیت آلودگی های انگلی ماهی قرمز حوض و همچنین تعیین میزان شیوع (درصد)، شدت آلودگی انگل در آکواریوم ها می باشد. در بررسی حاضر، از سال 1390، تعداد 300 عدد از ماهیان قرمزحوض مورد مطالعه و آزمایش قرارگرفتند. نمونه ها به صورت زنده به آزمایشگاه انتقال یافته و بر اساس روش های متداول تهیه لام مرطوب و کالبدگشائی، مورد آزمایش قرار گرفتند. سپس انگل ها با استفاده از کلیدهای تشخیص معتبر مورد شناسائی قرار گرفتند. در این تحقیق انگل های زیر در آکواریوم ها شناسائی گردید که شامل انگل های تک یاخت ای، Ichthyophthirius multifiliis, Trichodina sp.; Microsporidia sp. و انگل های پر یاخته ای شامل Dactylogyrus sp.(1), Dactylogyrus sp.(2), Gyrodactylus sp. میزان شیوع آلودگی به Gyrodactylus sp. بیش از سایر انگل ها بوده است (میزان شیوع 18%) و پس از آن انگل Trichodina sp. (میزان شیوع 15%) و انگلDactylogyrus sp.(1) (میزان شیوع10% )،Dactylogyrus sp.(2)  (میزان شیوع 8%)، Microsporidia sp. (میزان شیوع 3%) multifiliis I. (میزان شیوع 4%).

در این مطالعه تولید مثل ماهی شوریده (Otolithes ruber) مورد بررسی قرار گرفت. بیشترین جمعیت آن در خلیج فارس و دریای عمان در اعماق کمتر از 50 متر دیده می شود و این گونه از ماهیان تجاری ممتاز منطقه است. نمونه برداری از شهریور 1386 تا آذرماه 1387 به طور ماهانه انجام گرفت. در طی 15 ماه بررسی، جمعا 540 عدد ماهی شوریده مورد مطالعه قرار گرفت. رابطه طول و وزن برای شوریده W=0.0064L3.1268 برآورد گردید. طول بلوغ (Lm50) برای ماهی شوریده 33.7 سانتیمتر به دست آمد. مطالعات نشان داد که با توجه به رابطه طول و وزن ماهی مذکور از رشد ایزومتریک برخوردار است. نسبت جنسی ماده به نر برای شوریده 1.76 به 1 بود. بیشترین میزان هم آوری مطلق و نسبی برای ماهی شوریده به ترتیب 1128401 و 943.7 تخمک به دست آمد. بیشترین قطر تخمک برای شوریده 350 میکرون مشاهده شد. زمان تخم ریزی (فصل تخمریزی) برای شوریده اردیبهشت و خرداد تعیین گردید.

در سال های اخیر به علت خشک سالی و کاهش بارندگی در استان خوزستان شوری آب در برخی مزارع افزایش یافت و به ppt9 نیز رسید، لذا در این تحقیق در یک دوره 21 روزه به بررسی شاخص های رشد و بازماندگی در ماهی فیتوفاگ انگشت قد (Hypophthalmichthys molitrix) در شوری های (3, 6, 9, 12ppt) و آب شیرین (1>ppt) به عنوان شاهد پرداخته شد. بدین منظور، ماهیان فیتوفاگ (با وزن 0.726 ±13.55 گرم و طول کل 0.093±11.04 سانتی متر) در مخازن فایبرگلاس 250 لیتری به تعداد 10 عدد ماهی در هر مخزن در دما (24.16±1.35oC قرار گرفتند. هر تیمار دارای سه تکرار بود. ماهی ها هر هفت روز یک بار ( 7, 14, 21روز) برای ارزیابی رشد زیست سنجی شدند. نتایج این بررسی حاکی از آن بود که افزایش شوری تا3ppt ، درصد افزایش وزن بدن، نرخ رشد ویژه، بازماندگی و طول بدن را تحت تاثیر قرار نداد. اما شوری های بالاتر 6ppt) و 9) باعث ایجاد استرس و تاثیر منفی بر این فاکتورها شدند. در شوری 12ppt همه ماهیان قبل از 7 روز تلف شدند. ماهی فیتوفاگ، یک ماهی آب شیرین است که نوسانات شوری کم را تحمل می کند و رشدی خوب و بدون علایم استرس را تا شوری 3ppt نشان داد. ماهی فیتوفاگ می تواند با موفقیت در آب هایی تا شوری 3ppt پرورش یابد، اما شوری های بالاتر باعث ایجاد استرس شده و تاثیر منفی بر رشد و بازماندگی آن دارد.

در پژوهش حاضر بررسی تنوع و فراوانی زیستی ماکروبنتوزها با استفاده از شاخص های زیستی در رود خانه دو هزار تنکابن در سال 1391-1390 در هفت ایستگاه و طی دوازده نوبت نمونه برداری (مهر الی شهریور) با سوربر سطح0.1 متر مربع و در سه تکرار صورت گرفت. در مطالعه کفزیان 60 خانواده متعلق به 18 راسته و هفت رده شناسایی شد. همزمان با نمونه برداری از فون بنتیک برخی از فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی نظیر دمای آب و هوا، pH،DO  (اکسیژن محلول)، BOD (خواست اکسیژن بیوشیمیایی) در ایستگاه ها اندازه گیری گردید. نتایج تغییرات معنی داری روی دما، pH, BOD5 نشان داد (P<0.05) ولی تغییرات در اکسی‍‍ژن محلول در طول مدت مطالعه معنی دار نبود ( (p>0.05داده های بی مهرگان بزرگ کفزی با شاخص تنوع مارگالف و شاخص های زیستیBMWP و ASPT بررسی شدند. نتایج شاخص های زیستی BMWP و ASPT در بین ایستگاه ها اختلاف معنی داری را نشان داد (p<0.05). بطور کلی از ایستگاه شماره 1 تا ایستگاه شماره 7 از مقدار عددی این شاخص ها کاسته شد که نشان دهنده کاهش کیفی آب در طول رودخانه بوده است. شاخص ASPT وجود آلودگی آلی متوسط در این ایستگاه ها را نشان داد. شاخص تنوع مارگالف در بین ایستگاه ها، از بالا به پایین کاهش یافت. این شاخص در بین ایستگاه های تفاوت معنی داری نداشت. دلیل آن احتمالا متاثر از دبی بالای رودخانه و ظرفیت بالای خودپالایی آب بوده است که منجر به رقیق سازی پساب و از بین رفتن اثر نامطلوب آن شده است. این بررسی نشان داد که با ورود آلودگی های مختلف از جمله پساب مزارع پرورش ماهی، برداشت بی رویه شن و ماسه و ... نسبت به ایستگاه های بالادست رودخانه تنوع و فراوانی خانواده های بزرگ بی مهرگان حساس به آلودگی کاهش و خانواده های مقاوم به آلودگی افزایش یافت.

امروزه ماکروجلبک های دریایی به عنوان یک منبع غذایی از ترکیبات مختلف همانند اسیدهای چرب محسوب می شوند. از این رو در این مطالعه پس از جمع آوری ماکروجلبک های قهوه ای Cystoseira myrica و قرمز Laurencia snyderiae در مهرماه 90 از ایستگاه های هلیله، گمرک، جفره و آب شیرین کن در سواحل شهرستان بوشهر مقادیر اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع هر کدام از آنها با استفاده از دستگاه گازکروماتوگرافی (مدلAgilent-6890 ، ساخت انگلستان) اندازه گیری شد. نتایج حاصل از مطالعه حاکی از آن بود که مقادیر اسیدهای چرب اشباع، اسیدهای چرب غیراشباع با یک باند دوگانه (تک غیر اشباع) و اسیدهای چرب غیراشباع با چند باند دوگانه (چند غیر اشباع) در ماکروجلبک قرمز L.snyderiae به ترتیب به میزان (0.0503±1.3457، 0.0290±0.7785 و 0.0397± 1.1419میلی گرم برگرم ماده خشک) بود که این مقادیر بطور معنی داری بیشتر از مقادیر اندازه گیری شده در ماکروجلبک قهوه ای myrica C. به ترتیب به میزان (0.0209±1.0158، 0.0153±0.7474 و 0.0146±0.7090 میلی گرم بر گرم ماده خشک) می باشد (P<0.05). مقادیر اسیدهای چرب لینولئیک اسید (C18:2n6)، آلفا لینولنیک اسید (C18:3n3)، آراشیدونیک اسید (C20:4n6)،(C20:5n3) EPA   (C22:6n3) DHA وبطور معنی داری در ماکروجلبک L. snyderiae (به ترتیب 0.0065±0.1881، 0.0085±0.2052،0.0010 ±0.0224،0.0009 ±0.0241 و0.0010 ±0.0275 میلی گرم بر گرم ماده خشک) به استثناء DHA بیشتر از ماکروجلبک C. myrica به ترتیب0.0096 ±0.1527، 0.0002±0.0118، 0.0002±0.0095، 0.0006±0.0142 و0.0008 ±0.0305 میلی گرم بر گرم ماده خشک) بود. لیکن این در حالی بود که هیچگونه تفاوت آماری معنی داری در مقادیر اسیدهای چرب فوق در ماکروجلبک های جمع آوری شده از ایستگاه های مختلف مشاهده نگردید. نتایج نشان دادند مقادیر اسیدهای چرب غیراشباع در ماکروجلبک قرمز L. snyderiae نسبت به ماکروجلبک قهوه ای C. myrica بطور معنی داری بیشتر بود. به گونه ای که به استثناء مقادیرDHA ، اسیدهای چرب لینولئیک اسید، آلفا لینولنیک اسید، آراشیدونیک اسید، EPA و در ماکروجلبک L. snyderiae بطور معنی داری بیشتر از مقادیر ترکیبات فوق در ماکروجلبک قهوه ای C. myrica بود.

این تحقیق به منظور اندازه گیری و مقایسه میزان آبچک، پروتئین موجود در آبچک و ازت کل فرار ماهی کفال طلایی (Liza aurata)، اردک ماهی (Esox Lucius)، کپور (Cyprinus carpio) و ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) در تیمارهای بدون نمک، 2 و 5 درصد نمک در شرایط نگهداری 18- درجه سانتیگراد هنگام دیفراست در فریزرهای خانگی انجام شد. برای هر تیمار 5 قطعه ماهی تهیه شد. میانگین طول کفال طلایی، اردک ماهی، کپور و ماهی سفید به ترتیب 2.78±35.32، 2.03±28.55، 1.85±30.62 و 3.59±42.57 سانتیمتر بود. همچنین میانگین وزن ماهیان مورد مطالعه به ترتیب 21.64±432.72، 11.82±124.39، 36.01±722.73 و 38.12±763.41 گرم بود. بر اساس نتایج بالاترین میزان آبچک 4.27±50.12 گرم و پروتئین موجود در آبچک 0.32± 4.88درصد در ماهی سفید 5 درصد نمک و پایین ترین میزان آبچک 0.47±1.67 گرم در اردک ماهی بدون نمک مشاهده گردید (P<0.05). همچنین پایین ترین میزان پروتئین آبچک 0.39±2.17 درصد در کفال طلایی 5 درصد نمک بود. بالاترین میزان ازت کل فرار در کپور معمولی 2 درصد نمک (1.28±18.02 میلی گرم در 100 گرم) و پایین ترین میزان این شاخص در ماهی کفال طلایی 2 درصد نمک (0.05±3.28 میلی گرم در 100 گرم) بود P<0.05)). در این تحقیق میزان نمک بر میزان آبچک ماهیان منجمد تاثیر داشت ((P<0.05، اما بر میزان پروتئین موجود در آبچک و ازت کل فرار تاثیری نداشت.

ماهی کپور دندانی زاگرس (Aphanius vladykovi)، از ماهیان بومی کشور ایران است و در آبگیرهای استان چهارمحال و بختیاری زیست می کند و از نظر حفظ ذخایر ژنتیکی و تنوع زیستی حائز اهمیت است. هدف از این تحقیق بررسی نواربندی های گوناگون بر روی کروموزوم های این ماهی می باشد که برای نخستین بار در ایران بر روی یک گونه آبزی انجام می شوند. برای این منظور تعداد 200 عدد ماهی نر و ماده از تالاب چغاخور و چشمه مادر و دختر در استان چهارمحال و بختیاری صید گردیده و به آزمایشگاه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران منتقل شدند. پس از تهیه گسترش های کروموزومی رنگ آمیزی با فلوروکروم DAPI انجام شد. همچنین نواربندی های G, C, NOR و RE توسط سه آنزیم محدود کننده Alu I،BamH I و Pst I  بر روی کروموزوم ها انجام گردید. نواربندی C و NOR نوارهایی را ایجاد نمودند. در نواربندی G نوارهای تیره و روشن بر روی کروموزوم ها ایجاد شد. در نواربندی RE آنزیم های Alu I و BamH I که محل برش نسبتا مشابهی داشتند نوارهایی ایجاد کردند در حالی که آنزیم Pst I توانایی ایجاد نوار بر روی این کروموزوم ها را نداشت. به نظر میرسد ژنوم این گونه دارا ی نواحی غنی از بازهای C و G بوده درحالی که بخشهای غنی از بازهای A و T در آن کم باشد.

سیاه ماهی (Capeta capoeta gracilis) یکی از گونه های بومی و با ارزش حوزه آبریز جنوب دریای خزر است. شاخص های خونی در فیزیولوژی ماهی بسیار تاثیرگذار می باشند لذا با شناخت صحیح از وضعیت خونی سیاه ماهی می توان در جهت حفاظت از این ذخایر ارزشمند ژنتیکی کوشید. در این تحقیق، 50 عدد سیاه ماهی از دو ایستگاه نمونه برداری در منطقه حد واسط رودخانه تالار قائمشهر بوسیله الکتروشوکر صید شدند. عملیات نمونه گیری در طی فصل تولید مثل سیاه ماهی (اردیبهشت لغایت خرداد) صورت گرفته و ماهیان در چهار گروه سنی 1، 2، 3 و 4 ساله قرار داشتند، پس از خونگیری به روش قطع ساقه دمی در ماهیان کوچکتر و پونکسیون قلب در ماهیان بزرگتر و تعیین سن و جنسیت، مقادیر برخی از پارامترهای خون شناسی از جمله شمارش کلی و تفریقی گلبول های سفید، شمارش کلی گلبول های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت و اندیس های گلبولی MCH)،MCHC ،(MCV  به صورت دستی و با روش های متداول آزمایشگاهی مورد اندازه گیری شدند و میانگین و خطای استاندارد هر یک از پارامترهای مذکور درسنین مختلف و بر اساس جنسیت تعیین گردید. مقادیر پارامترهای خون شناسی بدون در نظر گرفتن سن و جنسیت به شرح زیر می باشد: شمارش کلی گلبول سفید (656.3±16359.6) عدد در میلی متر مکعب خون، شمارش کلی گلبول قرمز (0.08±1.581×106) عدد در میلی متر مکعب خون، هموگلوبین (1.15±4.41) گرم دردسی لیتر، هماتوکریت (3.16±38.01) درصد، (187.2±11.99) MCV فمتولیتر، (28.09±7.01) MCH پیکوگرم، (15.79±4.64) MCHC گرم درصد و در شمارش تفریقی گلبول سفید، درصد توتروفیل ها، لنفوسیت ها، مونوسیت ها و ائوزینوفیل ها به ترتیب 2.14±17.05، 1.88±78.54، 0.47± 3.43و 0.13±1.2 درصد بدست آمد. نتایج آنالیز آماری اختلاف معنی داری را بین جنس نر و ماده نشان نداد (P>0.05). در بررسی اثر سن نیز مشاهده شد که فاکتورهای خونی در سنین مختلف فاقد اختلاف معنی دار آماری می باشند (P>0.05). با توجه به نتایج به دست آمده ارزیابی و تشخیص وضعیت فیزیولوژیکی شاخص های خونی و تعیین میزان آن جهت برآورد، حفظ و نگهداری ذخایر سیاه ماهی ضروری است.