مطالعات اخلاق کاربردی
سال:1393 | دوره:4 | شماره:4 (پیاپی 38) |تعداد مقالات:8

طب روحانی یکی از سه دیدگاه مطرح در برخورد با مسائل اخلاقی در میان دانشمندان اخلاق اسلامی است؛ در این دیدگاه، روح انسان همچون جسم انسان، گرفتار انواع بیماری ها می شود و برای درمان آن باید از طبیب روحانی و داروهای معنوی بهره گیرد تا روحی سالم، پرنشاط، و ملکوتی پیدا کند. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که: تبیین روایات از اخلاق اسلامی بر اساس طب روحانی چیست؟ و به روش تحلیلی استنطاقی، تبیینی متفاوت از اخلاق، برگرفته از روایات ماثور و با نگاه طب روحانی ارائه می دهد. در این مقاله پس از بیان چیستی طب روحانی و طبیبان روحانی، رابطه طبیبان روحانی و بیماران روحانی نیز از دیدگاه روایات، تبیین شده است. نتیجه این تحقیق آن است که اخلاق اسلامی با این نگرش، از اخلاق با اهداف مادی و صرفا دنیوی متمایز می گردد، چرا که در این نگاه، ثمره اخلاق، قلب سلیم و هدف آن قرب به خداوند و لقاء الله است، و اخلاق بندگی و ویژگی های معنوی که در دیگر مکاتب اخلاقی از آن خبری نیست، برجسته می گردد.

مساله سعادت از دیرباز اذهان اندیشمندان حوزه اخلاق و فلسفه اخلاق را به خود معطوف داشته است. از دیدگاه فارابی و علامه طباطبایی سعادت، لذت، کمال و خیر مفاهیمی هستند که بسیار به هم نزدیک اند و سعادت انسان امری اختیاری است که با توجه به ابعاد وجودی اش، به سعادت حقیقی و مظنون و دنیوی و اخروی تقسیم می شود و انسان با کسب فضائل از طریق تلقین علمی و تکرار عملی می تواند بدین مهم دست یابد. از دیدگاه هر دو متفکر، سعادت امری مشکک و ذو مراتب است و بالاترین مرتبه آن قرب وجودی به خداست که در جهان آخرت و بعد از مرگ و مفارقت از این عالم برای انسان حاصل می شود. ایمان، توحید و نیت در نظام اخلاقی مرحوم علامه با تاثیر پذیری ایشان از قرآن، جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده اند در حالی که فارابی به تبعیت از فیلسوفان یونانی، بیشتر به فضائل چهار گانه شجاعت، عفت،حکمت و عدالت پرداخته است.

امروزه حجم انبوهی از چالش ها و تهدیدها، کانون خانواده را در معرض تضعیف و اضمحلال قرار داده است. آموزه های دین اسلام کامل ترین راه حل برای برون رفت از مشکلات پیش روی خانواده معاصر است. در این راستا آموزه های رضوی مجموعه کاملی از این معارف و احادیث گرانقدر است که می تواند بهترین و جامع ترین الگوی مطابق با فطرت برای خانواده معاصر باشد. آموزه های رضوی از یک طرف به آسیب شناسی روابط زوجین می پردازد و از طرف دیگر راهکارهای تقویت روابط طرفین را برای دستیابی به سعادت بیان می فرمایند. از آنجا که زن و شوهر رکن اصلی خانواده را تشکیل می دهد. بهبود این دو، سبب تقویت شالوده خانواده می شود. لذا در این پژوهش وظایف مشترک و مختص هر یک از زن و شوهر براساس احادیث حکیمانه امام رضا (علیه السلام) ذکر می شود.

یکی از موضوعات چالش برانگیز و بسیار ضروری در عصر حاضر که در حوزه اخلاق کاربردی مطرح می شود بحث از اصول و مسائل اخلاقی در رسانه های جمعی است. رسانه ها به عنوان قطبی تاثیرگذار در جامعه ابزاری قدرتمند برای تبلیغات به شمار می روند، به گونه ای که فرهنگ جامعه، رفتارهای مخاطبان و نیز تصمیم گیری های آنان را تحت تاثیر قرار می دهند. تبلیغات بازرگانی که سابقه ای دیرینه در جامعه بشری دارد، با ظهور انقلاب صنعتی و افزایش تولیدات مازاد بر مصرف، رونق گرفته است. بنابراین، در کشاکش رقابت شرکت های تولیدی، پیدایش شرکت های تبلیغاتی و بکارگیری علوم و ابزارهایی همچون آمار، روانشناسی، جامعه شناسی، هنر، گرافیک، و... غافل از تاثیرات سوء اخلاقی و فرهنگی که تبلیغات بازرگانی ممکن است به همراه داشته باشد، از روش های نادرست و غیراخلاقی برای افزایش فروش کالاها بهره گرفته می شود، که این اقدام برای کسانی که سواد رسان های ندارند، گران تمام شده و در برخی موارد زندگی آن ها را به خطر می اندازد. مقاله حاضر با روش توصیفی – تحلیلی پس از بیان کلیاتی در مورد تبلیغات بازرگانی، در صدد پاسخ گویی به پرسش های زیر برآمده است. 1) تبلیغات بازرگانی در راستای اهداف خود چه کسانی را قربانی می کنند؟ 2) در راستای کاهش آسیب های احتمالی وارده به مخاطبان در امر تبلیغ چه راهکارهایی وجود دارد؟ 3) از نظر تعالیم اسلامی تبلیغات درست کدام است؟

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تولیدات علمی در حوزه «اخلاق کاربردی» در سطح جهان بر اساس شاخص های علم سنجی در پایگاه استنادی آی.اس.آی که معتبرترین پایگاه اطلاعاتی بین المللی در حوزه پژوهش های علم سنجی است، می باشد. روش پژوهش پیمایشی- مقطعی و از نوع کاربردی است. کلیه تولیدات علمی نمایه شده پژوهشگران در این پایگاه استنادی (1763 مدرک)، جامعه پژوهش را تشکیل داده است. برای گردآوری اطلاعات، از جست وجوی پیشرفته این پایگاه استفاده شد. برای تحلیل داده ها از نرم افزارهای تحلیل گر این پایگاه و آمار توصیفی استفاده شده است و تمامی پیشینه ها در حیطه های موضوع، زبان، کشور، نویسنده، سال انتشار، نوع مدرک، مجله و موسسه و دانشگاه های برتر این حوزه در سطح جهانی شناسایی و داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد در مجموع 61 کشور در نگارش مدارک حوزه اخلاق کاربردی در سطح جهانی نقش داشته اند که از این میان کشورهای امریکا، انگلستان، کانادا در رتبه های اول تا سوم و ایران در مرتبه 42 قرار داشتند. همچنین، مشخص شد بیش از90 درصد از مدارک موجود به زبان انگلیسی است که نشان از سوء گیری این پایگاه نسبت به زبان انگلیسی داشت.

امروزه،سازمان ها درگیر مساله ای به نام معمای اخلاقی اند و باید کارهای خلاف و درست را مجددا تعریف کنند. انسان هادر بعدفردی و شخصیتی دارای ویژگی های خاص اخلاقی اندکه پندار،گفتارو رفتارشان را شکل می دهد. اما ممکن است در سازمان، عواملی موجب شود که پندار، گفتار و رفتار متفاوتی نشان دهند و این ویژگی ها بر کارایی و اثر بخشی سازمان تاثیربگذارد. اخلاقی بودن یانبودن رفتارها و عملکرد موجب بروز پیامدهای مثبت یامنفی در سازمان می گردد. مدیر باید از نظر اخلاقی جوی سالم برای کارکنان درسازمان به وجودآورد،تا آنان بتوانند با تمام توان و بهره وری هرچه بیشتر کار کنند. این امر، نیازمند وجود رهبری باهوش اخلاقی بالاست. هوش اخلاقی، توانایی درک درست ازخلاف، داشتن اعتقادات اخلاقی قوی و عمل به آنهاست تا کار درست را درست انجام داده و اعمالش با ارزش ها و عقایدش هماهنگ باشد و افزایش کارایی با رعایت اصول اخلاقی همراه شود. دراین مقاله ابتدا در مورد اخلاق که تاثیر بسزایی در رفتار کارکنان دارد بحث گردیده،سپس وجدان کاری و اصول هوش اخلاقی در مدیریت و سازمان بررسی و در نهایت مراحل آموزش هوش اخلاقی و ارتباط و نحوه بهره گیری از آن در سازمان ها پیشنهاد شده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش معنویت درمانی از دیدگاه اسلام بر بهزیستی روانشناختی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر متوسطه شهرستان یزد انجام گرفته است.جامعه آماری پژوهش شامل دانش آموزان دختر پایه دوم علوم انسانی مقطع متوسطه در نیم سال دوم سال تحصیلی 92-1391 بود. به منظور انجام این پژوهش 50 دانش آموز دختر به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، انتخاب و با طرح پژوهش شبه آزمایشی، از نوع پیش آزمون پس آزمون به گروه های آزمایشی و کنترل گمارده شدند (25 دانش آموز در گروه آزمایشی و 25 دانش آموز در گروه کنترل). مداخلات مربوط به آموزش معنویت درمانی بر روی گروه آزمایش انجام گرفت و به گروه کنترل هیچ گونه آموزشی ارائه نشد. هر دو گروه یک بار پیش از انجام آزمایش و یک بار بلافاصله پس از اتمام آزمایش مقیاس بهزیستی روانشناختی ریف را تکمیل کردند. داده های بدست آمده با روش آماری تحلیل کواریانس مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل نشان دادند آموزش معنویت درمانی در افزایش بهزیستی روانشناختی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان گروه آزمایش تاثیر معناداری داشت. در حقیقت از یافته های این پژوهش نتیجه گرفته می شود که می توان از معنویت درمانی در ارتقاء بهزیستی روانشناختی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان بهره برد.