مطالعات تفسیری
سال:1391 | دوره:3 | شماره:12 |تعداد مقالات:6

چکیده فارسی:انتظار منجی و ایده آینده بهتر، به عنوان حقیقتی قابل احترام در شرایع آسمانی است. درباره حقیقت انتظار به عنوان پیمانی آسمانی در ذهن و زندگی پیامبران الهی و امت های آنان از آغاز تاریخ نبوت در نگاه قرآن، پژوهش درخوری انجام نشده است. بررسی های انجام یافته بیانگر آن است که توجیه انتظار به صورت جریانی پیوسته در تاریخ نبوت در آیه 81 سوره آل عمران قابل تحقیق است. بر اساس این آیه بن مایه اصلی مقاله حاضر، تبیین فلسفه اصل انتظار به مثابه عامل رشد روانی امت ها و تمرین و تحصیل آمادگی هرچه بیشتر در جهت پذیرش وضعیت بهتر در تمامی عصرها و نسل ها می باشد. حقیقتی که می توان از آن به عنوان یکی از علل اساسی پنهان ماندن زمان ظهور منجی در حکمت خداوندی یاد کرد.   چکیده عربی:إن انتظار المنجی و فکرة المستقبل الافضل، حقیقة جدیرة بالاحترام فی الشرائع السماویة. لم یجری بحث معمق حول حقیقة الانتظار کمیثاق سماوی فی أذهان و حیاة الأنبیاء وأممهم، منذ بدایة تاریخ النبوة فی منظار القرآن. و اما ما أجری من بحوث یشیر أن الانتظار کتیار متصل فی تاریخ النبوة یمکن أن یجری تقصیه فی الآیة 81 من سورة آل عمران. و وفقا لهذه الآیة فان الجوهر الأساسی الذی تنطوی علیه هذه المقالة هو تبیین الفلسفة الأساسیة للانتظار باعتباره عنصرا لتنمیة الامم نفسیا، و اکتسابا للاستعداد و تمرینا علی أقصی مدی ممکن من التأهب لحصول وضع أفضل فی جمیع العصور والأجیال. و هی حقیقة یمکن الاشارة إلیها کواحدة من الأسباب الأساسیة لبقاء ظهور المنجی قضیة خافیة فی الحکمة الإلهیة.

چکیده فارسی:آیه 59 سوره نساء از آیات چالشی و مورد اختلاف در میان اندیشمندان و مفسران فریقین است. دلیل اصلی این چالش قرار گرفتن ترکیب «اولی الامر» در کنار فرمان به اطاعت از «اله» و «الرسول» می باشد. مفسران شیعه بر اساس همسانی فرمان اطاعت از رسول و اولی الامر و لزوم عصمت آنان، مصداق اولی الامر در این آیه را ائمه اطهار (ع) می دانند اما مفسران اهل سنت در تعیین مصداق اولی الامر اختلاف نظر فراوانی دارند. از این رو مصداق آن را حاکمان، فرماندهان جنگ، عالمان دین و فقیهان، خلفای راشدین و اهل حل و عقد دانسته اند. اهل سنت وجود عصمت در اولی الامر را شرط نمی دانند و این امر یکی از مهم ترین نقدهای مفسران و اندیشمندان شیعه بر آنان است.   چکیده عربی:الآیة 59 من سورة النساء من الآیات التی وقع حولها جدل و اختلاف بین علماء و مفسری الفریقین. و یعود سبب هذا الاختلاف إلی مجیء عبارة «اولی الأمر» الی جانب الأمر بطاعة الله و طاعة الرسول. یری الشیعة استنادا إلی استواء الأمر بطاعة الرسول و اولی الأمر و لزوم عصمتهم، أن مصداق اولی الأمر فی هذه الآیة هم الأئمة الاطهار (ع). فی حین ان مفسری أهل السنة یختلفون فی ما بینهم الی حد بعید فی تعیین مصداق اولی الأمر. و انطلاقا من ذلک فهم یعتبرون أن مصداقها هم الحکام، والقادة العسکریون، و علماء الدین والفقهاء، والخلفاء الراشدین، و أهل الحل والعقد. و أهل السنة لا یرون العصمة شرطا فی اولی الأمر، و هذا الرأی یعد واحدا من أهم الامور التی ینتقدهم علیها مفسروا الشیعة و علماؤهم.

چکیده فارسی:آیات 150 سوره اعراف و 92 و 93 سوره طه به بیان برخورد تند حضرت موسی (ع) با حضرت هارون (ع) پس از گوساله پرست شدن بنی اسرائیل می پردازد. این آیه حاوی یکی از چالشی ترین مسائل مطرح شده در قرآن است. گرچه تاکنون توجیهات زیادی در تحلیل این برخورد ارائه شده است اما به نظر می رسد این برخورد در راستای بیدار کردن بنی اسرائیل انجام یافته است. بن مایه این تحلیل روش عقلایی «به در بگو تا دیوار بشنود» است. این تحلیل افزون بر در نظر گرفتن تمام جوانب این برخورد از جمله: شخصیت حضرت موسی و هارون (ع)، اطلاعات حضرت موسی قبل از بازگشت به میان بنی اسرائیل، شخصیت سامری، عکس العمل بنی اسرائیل در برابر حضرت موسی پس از بازگشت به میان آنان، به سوالات مطرح شده پیرامون این برخورد به خوبی پاسخ می دهد و با ظاهر آیات قرآن و عصمت انبیا نیز سازگار است.   چکیده عربی:الآیة 150 من سورة الأعراف، والآیتان 92 و 93 من سورة طه، تبین الاسلوب الحاد الذی اتبعه النبی موسی (ع) مع النبی هارون (ع) من بعد ما وجد بنی اسرائیل یعبدون العجل. و هذه الآیة فیها واحدة من اکثر ما جاء فی القرآن من القضایا المثیرة للجدل. و قد طرحت تحلیلات کثیرة فی توجیه هذا التعامل الحاد، ولکن یبدو أن هذا التعامل قد جاء فی سیاق توعیة هذا التعامل الحاد، ولکن یبدو أن هذا التعامل قد جاء فی سیاق توعیة بنی اسرائیل. و الأساس الذی یستند إلیه هذا التحلیل هو المنهج العقلانی المعروف «إیاک أعنی و اسمعی یا جارة». و هذا التحلیل یأخذ بنظر الاعتبار جمیع جوانب هذا التعامل و منها: شخصیتی النبی موسی و هارون (ع)، علم النبی موسی بما وقع قبل مجیئه إلی بنی اسرائیل، و شخصیة السامری، ورد فعل بنی اسرائیل ازاء النبی موسی من بعد عودته الیهم، اضافة إلی ذلک فهو یقدم اجابات مقنعة عن هذا التعامل، و ینسجم مع ظاهر آیات القرآن و عصمة الأنبیاء.

چکیده فارسی:تقیه در لغت به معنای حفظ و نگهداری و در اصطلاح به معنای مخفی نمودن حق و واقعیت از دیگران یا اظهار خلاف آن، به جهت مصلحتی مهم تر از مصلحت اظهار حق می باشد. تقیه یکی از مقولات عرفی است که انسان ها در طول تاریخ حیات خویش، برای حفظ موجودیت در برابر بیگانگان و مهاجمین، در هنگامی که توان و نیروی مقابله با آنان را نداشته اند، بدان عمل نموده اند. تقیه از روش های عقلایی و مورد تایید شریعت اسلامی است که از جمله دلایل مشروعیت آن آیات 28 سوره آل عمران و 106 سوره نحل است. گرچه برخی تقیه را ساخته مذهب تشیع و جزء باورهای شیعی دانسته اند اما رجوع به منابع تفسیری و فقهی سایر مذاهب اسلامی، حکم به مشروعیت تقیه و عمل بر پایه آن دارد، افزون بر اینکه تقیه پیش از آنکه دارای جواز شرعی باشد، دارای جواز عرفی و عقلی است.   چکیده عربی:التقیة فی اللغة بمعنی الحفظ والصون. و اصطلاحا تعنی التکتم علی الحق و اخفائه عن الآخرین أو اظهار خلافه، لمصلحة أهم من مصلحة اظهار الحق. والتقیة من القضایا العرفیة التی عمل بها الناس طیلة تاریخ حیاتهم من الحفاظ علی أرواحهم من اعدائهم حین لا تکون لدیهم القدرة علی مجابهتهم. والتقیة من الاسالیب العقلائیة التی تقرها الشریعة الاسلامیة. و من الادلة علی مشروعیتها الآیة 28 من سورة آل عمران، والآیة 106 من سورة النحل. و رغم ان البعض یحاول أن یصور بأن التقیة من اختلاف المذهب الشیعی و جزء من المعتقدات الشیعیة، و لکن عند الرجوع إلی المصادر التفسیریة والفقهیة لسائر المذاهب الاسلامیة، نجد انها تحکم بمشروعیة التقیة والعمل بها. هذا فضلا عن أن التقیة جائزة عرفا و عقلا قبل أن تکون جائزة شرعا.

چکیده فارسی: آیه 3 سوره مائده یکی از آیات مورد بحث در تفاسیر فریقین است. بررسی رویکرد مفسران در تفسیر این آیه به روشنی بیانگر آن است که مفسران برای بازکاوی و فهم مدالیل کلام الهی از روش های مختلفی بهره جسته و در این زمینه از روش و الگوی مشخصی پیروی نکرده اند بلکه هر کدام بر اساس مبانی و اصول مورد پذیرش در نزد خود به روشی روی آورده اند. این تحقیق با نگرش توصیفی - تحلیلی، به بررسی روش مفسران در تفسیر آیه اکمال در تفاسیر: التبیان، روض الجنان، البرهان و المیزان از شیعه و تفاسیر: جامع البیان، مفاتیح الغیب، روح المعانی و المنیر از اهل سنت پرداخته است. بررسی ها نشانگر آن است که در میان تفاسیر فریقین تفسیر المیزان از جهت غنای مباحث و در نظر گرفتن جوانب مختلف و نقد و بررسی آنها و ارائه نظر مختار مبتنی بر آیات قرآن جایگاه ممتازی دارد.   چکیده عربی:الآیة الثالثة من سورة المائدة واحدة من الآیات موضع البحث فی تفاسیر الفریقین. إن تسلیط الضوء علی المنهج الذی سار علیه المفسرون فی تفسیرهم لهذه الآیة یشیر بکل وضوح إلی ان المفسرین قد اتبعوا شتی الأسالیب من اجل استکناه الکلام الإلهی وفهم مدالیله، و لم یقتصروا علی السیر علی اسلوب واحد، و انما اتجه کل واحد منهم نحو منهج معین وفقا للمبادئ والاصول المقبولة عنده. یعتمد هذا التحقیق الرؤیة التوصیفیة التحلیلیة لبحث مناهج المفسرین فی تفسیرهم لآیة الکمال، فی تفاسیر: التبیان، و روض الجنان، والبرهان، والمیزان من تفاسیر الشیعة. و تفاسیر: جامع البیان، و مفاتیح الغیب، و روح المعانی، والمنیر، من تفاسیر أهل السنة. و قد کشف البحث والتقصی أن تفسیر المیزان یحتل من بین تفاسیر الفریقین مکانة ممتازة من حیث ثراء مباحثه، و أخذه للجوانب المختلفة بنظر الاعتبار، و دراسة الأوجه المختلفة و نقدها و ابراز الرأی المختار.

چکیده فارسی:ظاهر برخی از آیاتی که در باره انبیا نازل شده است با عصمت آنان منافات دارد. برخی با استناد به ظواهر آیاتی که دارای عناوینی مانند: غفران و مغفرت الهی، ذنب، توبه، عفو و ... هستند، شبهاتی را درباره حضرت ابراهیم (ع) مطرح نموده اند، مانند: شبهه مشرک بودن پدر حضرت ابراهیم و طلب استغفار حضرت برای وی، شبهه دروغ گفتن حضرت، شبهه آرزوی آمرزش از گناهان توسط حضرت، شبهه شک داشتن نسبت به زنده شدن مردگان و شبهه شرک ورزیدن حضرت ابراهیم (ع). در این مقاله ضمن بیان این آیات و ذکر شبهات مطرح شده درباره حضرت ابراهیم (ع)، با استفاده از دیدگاه مفسران قرآن این شبهات بررسی و پاسخ داده می شود.   چکیده عربی:یوحی ظاهر بعض الآیات التی نزلت فی الأنبیاء أنها تتنافی مع عصمتهم. و قد طرح البعض شبهات حول النبی ابراهیم (ع) استنادا الی ظواهر الآیات التی جاءت فیها کلمات مثل: الغفران، والمغفرة، والذنب، والتوبة، والعفو. مثل شبهة إن أبا ابراهیم کان مشرکا، و انه طلب المغفرة له، و شبهة کذبه، و شبهة تمنی غفران ذنوبه، و شبهة ما کان یعتمل فی صدره من شک ازاء احیاء الموتی، و شبهة ما کان علیه من الشرک. تتناول هذه المقالة بیان هذه الآیات و ذکر ما جاء فیها من شبهات حول النبی ابراهیم (ع). ثم عرض هذه الشبهات والرد علیها استنادا إلی آراء مفسری القرآن الکریم.