مطالعات تفسیری
سال:1395 | دوره:7 | شماره:27 |تعداد مقالات:10

چکیده فارسی:قرآن کریم در آیات: بقره / 228، 229، 231 و 232، احزاب / 49 و طلاق / 1، 2، 4، 6 و 7 به موضوع طلاق و عده آن پرداخته است. از این رو عده طلاق یکی از بایسته های قرآن کریم است. مطابق این آموزه، بیشتر زنان پس از طلاق باید مدتی صبر نموده و از ازدواج با دیگران خودداری ورزند. مقاله حاضر به دنبال تبیین حکمت این انتظار و چرایی ضرورت آن برای زنان و علت عدم نیاز برخی زنان به نگهداری این عده پس از اجرای حکم طلاق، با استفاده از دیدگاه های تفسیری مفسران فریقین است. مقاله حاضر ضمن پاسخ به سؤال های مربوطه، روشن نموده که عده طلاق در جای خود، مطابق با اصول اخلاق اجتماعی بوده و یک آموزه حقیقی است و اعتباری نیست. چکیده عربی:تناول القرآن الکریم فی الآیات التالیة من سورة البقرة / 228 و 229؛ 231 و 232؛ الأحزاب / 49 و الطلاق / 1، 2، 4، 6 و 7 موضوع الطلاق وعدّة الطلاق. ومن هنا یتضح أن عدّة الطلاق واحدة من الواجبات التی فرضها القرآن الکریم. وفقاً لهذا الحکم یصبح من الواجب علی معظم النساء من بعد الطلاق اللبث مدة والإحجام عن الزواج من رجل آخر. یرمی هذا البحث الی تبیین الحکمة من هذا الإنتظار ودواعی ضرورته للنساء، وسبب عدم حاجة نساء اخریات الی الإلتزام بهذه العدّة، من بعد اجراء حکم الطلاق، بناءً علی الآراء التفسیریة لمفسری الفریقین. هذا البحث یتولی الإجابة عن الأسئلة المذکورة ویبین أن عدة الطلاق تتطابق مع اصول الأخلاق الإجتماعیة، زتمثل حکماً حقیقیاً ولیس اعتباریاً.

چکیده فارسی:تمثیل قرآنی «هُن لِباسٌ لَکُمْ وَ أ نْتُمْ لِباسٌ لَهُن» در آیه 187 بقره، نمادی برای ترسیم کلی مناسبات و تنظیم روابط متقابل میان همسران است. پژوهش حاضر که در زمینه جنبه های لفظی و محتوایی این تمثیل کاوش نموده است، پس از تحلیل معناشناختی واژه «لباس» و کاربردهای قرآنی آن، به تبیین نکات ادبی و بلاغی این تمثیل پرداخته و شاخصه های «هم پوشانی دو سویه» بین بانوان و شوهران، مانند: معاشرت نیکو، اتحاد و یگانگی، آرامش بخشی، حمایت و دفاع، رازپوشی و آبروداری، آراستگی و زیبانمایی، تعادل در رفتار زناشویی، تعهد عاطفی و جنسی، صیانت و مراقبت، استقلال شخصیت، التزام به حقوق و وظایف متقابل را از این بیان موجز و رسا استنباط نموده است تا الگوی رابطه همسری از منظر این آیه اثبات و جلوه ای از اعجاز بیانی قرآن کریم آشکار گردد. چکیده عربی:التمثیل القرآنی «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وأَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ» فی الآیة 187 من سورة البقرة، رمز لتصویر عام للوشائج وتنظیم العلاقات المتبادلة بین الأزواج. یتقصی هذا البحث الجوانب اللفظیة والمحتوائیة لهذا التشبیه. من بعد التحلیل اللغوی لکلمة «اللباس» واستعمالاتها القرآنیة، یأتی علی تبیین الملاحظات الأدبیة والبلاغیة  لهذا التشبیه، ویستخرج منه نعالم وخصائص «التلابس المتبادل» بین النساءء وأزواجهن مثل: حسن المعاشرة، الإتحاد والإنسجام، ایجاد السکینة، الدعم والحمایة، حفظ الأسرار وصیانة الکرامة، التجمل والزینة، الاتزان فی العلاقات الزوجیة، الإلتزام العاطفی والجنسی، الحفظ والمراقبة، استقلال الشخصیّة، الإلتزام بالحقوق والواجبات المتبادلة، من هذه العبارة الوجیزة والبلیغة من أجل اثبات نموذج العلاقة الزوجیة کما ترید أن ترسمه هذه السورة القرآنیة وابراز اوجه من الإعجاز البیانی للقرآن الکریم.

چکیده فارسی:آیات جهاد از مسائل بحث برانگیزی است که به ویژه در سده اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. آیات جهاد را می توان به آیات مطلق، مقید و صلح و احسان تقسیم کرد. در سده اخیر برخی از محققان معاصر به تبع مفسران سلف، آیات مطلق را کانون توجه خود قرار داده و در مورد سایر آیات، اقوالی چون نسخ را پذیرا شده و در نتیجه «جهاد برای محو کفر و تغییر عقیده» را لازم شمرده اند. در عصر حاضر، جهاد برای تحمیل عقیده، جای خود را به دیدگاه هایی چون «جهاد برای رفع مانع و آزادی دعوت» و «جهاد دفاعی صرف» داده و بر اساس رویکرد به آیات مقید و آیات صلح و احسان، مفاهیمی چون صلح و همزیستی با کفار بر مبنای اشتراک در انسانیت، پررنگ تر گردیده است. نقطه اشتراک این دو دیدگاه، عدم اجبار بر عقیده است. توجه به مجموعه آیات مرتبط با جهاد بیانگر آن است که دیدگاه «جهاد برای رفع مانع و آزادی دعوت»، قابل دفاع بوده و دو دیدگاه دیگر قابل نقد است. چکیده عربی:آیات الجهاد من المور المثیرة للجدل، ولفتت فی القرن الاخیر علی وجه الخصوص انظار الباحثین. یمکن تقسیم آیات الجهاد الی آیات مطلقة، ومقیدة وآیات صلح واحسان. فی القرن الأخیر رکّز بعض الباحثین المعاصرین ـ جریاً وراء مفسری السلف ـ علی الآیات المطلقة، واما بالنسبة الی سائر الآیات، فقد أقرّوا ما قیل بشأنها من أقوال کالنسخ مثلاً. وبالنتیجة قالوا بضروة «الجهاد من أجل إزالة الکفر وتغییر العقیدة». فی العصر الحاضر، فقد الجهاد لفرض العقیدة، مکانته لصالح رؤی مثل «الجهاد من أجل رفع الموانع وحریة الدعوة» و«الجهاد الدفاعی الصرف»، وانطلاقاً من مقاربة الآیات المقیدة وآیات الصلح والإحسان، لإبراز وتضخیم مفاهیم مثل السلم والتعایش مع الکفار وفق مبادئ المشترکات الإنسانیة، القاسم المشترک بین هذین الرأیین عدم الإجبار علی العقیدة. یفهم من خلال النظرة الکلیة الی مجموعة الآیات المتعلقة بالجهاد أن الرأی القائل بـ « الجهاد من أجل رفع الموانع وحریة الدعوة»، یمکن الدفاع عنه، ولکن الرأیین الآخرین لا یصمدان أمام النقد.

چکیده فارسی:واژه «معیشت» سه بار و واژه «ضنک» یک بار در آیات قرآن به کار رفته است. مفسران درباره معناشناسی ترکیب «معیشت ضنک» در آیه 124 سوره طه اقوال گوناگونی را ذکر کرده اند که می توان آنها را در دو دسته کلی حیات واپسین و حیات دنیوی تقسیم بندی کرد. به نظر می رسد نمی توان «معیشت ضنک» را تنها درباره حیات واپسین تفسیر کرد و باید معانی و مصادیق آن را در دنیا و در ادامه آن عالم برزخ جستجو کرد. با استفاده از شواهد و قرائن دانسته می شود که منظور از «معیشت ضنک» در دنیا، نقصان در مواهب و نعمت های دنیوی نیست، بلکه «معیشت ضنک» عدم آرامش و طمأنینه قلبی در زندگی است و این ترکیب به یک حالت روحی و روانی گفته می شود که فرد در آن به نوعی دلواپسی دائمی دچار گردیده است. در اثبات این ادعا از روش قرآن به قرآن بهره برده شده است. چکیده عربی:وردت کلمة «المعیشة» ثلاث مرات، وکلمة «ضنکی» مرة واحدة فی آیات القرآن الکریم. طرح المفسرون اقوال فی معنی عبارة «المعیشة الضنکی» فی الآیة 124 من سورة طه. یمکن تقسیم هذه الأقوال الی مجموعتین هما: الحیاة الآخرة والحیاة الدنیا. بیدو أنه لا یمکن تفسیر «المعیشة الضنکی» بالحیاة الآخرة فقط، وانما ینبغی التحرّی عن معانیها ومصادیقها فی الدنیا واستمرارها فی عالم البرزخ. تفید الشواهد والقرائن أن المقصود من «المعیشة الضنکی» فی الدنیا، لیس نقص  الخیرات والنعم الدنیویة وانما «المعیشة الضنکی» تعنی انعدام السکینة والطمأنینة القلبیة فی الحیاة. وهذا الوضع یطلق علی حالة نفسیة یعانی فیها الفرد علی الدوام من القلق والهواجس. انتهج هذا البحث اسلوب تفسیر القرآن بالقرآن لإثبات صحة هذا الرأی.

چکیده فارسی:آیه «ما فَرطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْ‏ءٍ» یکی از آیات مورد اختلاف در میان مفسران و متکلمان است که یکی از عوامل آن، اختلاف در معناشناسی واژه «الکتاب» است. مفسران این واژه را به معانی مختلفی تفسیر نموده اند. در این بین، در اکثر تفاسیر، «الکتاب» به قرآن و لوح محفوظ تفسیر شده است به گونه ای که تعدادی از مفسران در تعبیر از رأی اکثریت، به خطا رفته اند؛ عده ای بر این باورند که اکثر مفسران مراد از «الکتاب» را قرآن دانسته اند و برخی دیگر، معتقدند که بیشتر مفسران منظور از «الکتاب» را لوح محفوظ می دانند. با توجه به تاثیر هر یک از این دیدگاه ها بر فهم و تفسیر آیه فوق، مقاله حاضر، تفاسیر متعددی با گرایش های مختلف تفسیری را مورد بررسی قرار داده و ضمن تبیین معانی مختلف «الکتاب»، آراء متعدد مفسران در این زمینه را بررسی و تجزیه و تحلیل نموده و در نهایت، به ارائه دیدگاه برگزیده در باره تفسیر آیه 38 أنعام بر اساس نظر اکثر مفسران و قرائن و شواهد عقلی و نقلی پرداخته است. چکیده عربی:الآیة «ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْ‏ءٍ» من الآیات التی یکتنف تفسیرها اختلاف فی الرؤی بین المفسرین والمتکلمین. ویُعزی أحد أسباب هذا الإختلاف الی تباین الرؤی حول المعنی اللغوی لکلمة «الکتاب». حمل المفسرون هذه الکلمة علی معانٍ مختلفة. وفی هذا السیاق، أُخذت کلمة «الکتاب» فی معظم التفاسیر بمعنی القرآن واللوح المحفوظ، بحیث أن عدداً من المفسّرین أخطأوا فی التعبیر عن رأی الأکثریة؛ تری جماعة أن أکثر المفسرین ذهبوا الی أن المراد من «الکتاب» القرآن. بینما قالت جماعة اخری أن معظم المفسرین یعتبرون «الکتاب» هو اللوح المحفوظ. ونظراً الی تاثیر کلّ واحد من هذه الآراء فی فهم وتفسیر الآیة المُشار الیها، لذلک نسلّط الضوء فی بحثنا هذا علی تفاسیر متعددة وذات اتجاهات تفسیریة مختلفة، وتبیّن المعانی المختلف للـ «الکتاب»، ونشرح الآراء المتعددة للمفسرین فی هذا المجال. وفی الختام نعرض الرأی المختار حول تفسیر الآیة 38 من سورة الأنعام علی أساس رأی أکثر المفسرین وبناءً علی قرائن وشواهد عقلیة ونقلیة.

چکیده فارسی:مقاله حاضر به بررسی ارتباط اسماء الهی با محتوای آیات در سوره آل عمران در ذیل آیات مختوم به دو اسم «رحمن و رحیم»، «حی و قیوم»، «عزیز و حکیم»، «غفور و رحیم»، «سمیع و علیم»، «عزیز و ذوانتقام» و «واسع و علیم» پرداخته است. با نظرداشت توقیفی بودن ترتیب و نظم کلمات در قالب آیات قرآن و نیز تنظیم آیات در درون سوره ها، ارتباط و همخوانی اسماء الهی با مضامین آیات امری انکارناپذیر است. این ارتباط به چند صورت نمود یافته است که عبارتند از: «ارتباط با خود آیه»، «پیوند با آیه قبل یا آیه بعد»، «ارتباط با دو آیه قبل و بعد» و «ارتباط با محتوای کلی چند آیه». در سه مورد نخست، ممکن است ارتباط با صدر، میانه و ذیل آیات برقرار باشد و در مورد «ارتباط با محتوای کلی چند آیه»، نفی الوهیت از غیر خداوند که مهم ترین مسئله دینی است، در سوره آل عمران مطرح شده است و اسماء حی، قیوم، عزیز و حکیم با آن پیوند خورده است. چکیده عربی: یهتم هذا البحث بالتعرّف علی العلاقة بین الأسماء الإلهیة ومحتوای الآیات فی سورة آل عمران، فی نهایة الآیات المنتهیة باسمَی  «الرحمن والرحیم»، و«الحی والقیوم»، و«العزیز والحکیم»، و«الغفور والرحیم»، «السمیع والعلیم»، «العزیز وذو الانتقام» و«الواسع والعلیم». نظراً الی توقیفیة ترتیب ونظم الکلمات فی قالب آیات القرآن وکذلک تنظیم الآیات فی داخل السور، یکون الترابط  وانسجام الأسماء الإلهیة مع مضامین الآیات أمر لا مفر منه. ویتجلی هذا الترابط فی عدّة صور وهی عبارة عن: «الترابط مع الآیة نفسها»، «الترابط مع الآیة السابقة أو الآیة اللاحقة»، «الترابط مع الآیتین السابقتین واللاحقتین»، و«الترابط مع المحتوی العام لعدّة آیات». فی الموارد الثلاثة الاولی قد یکون هناک ترابط مع صدر الآیة، ووسطها وآخرها. و فی ما یخصّ «الترابط مع المحتوی العام لعدّة آیات»، نفی الالوهیة عما سوی الله وهی أهم قضیة دینیة، قد طُرحت فی سورة آل عمران، واقترنت بها أسماء الحیّ، والقیوم، والعزیز، والحکیم.

چکیده فارسی:در قرآن کریم از جمله در آیات 30 تا 33 بقره، از تعلیم «اسماء» به حضرت آدم علیه السلام، به مثابه خلیفه برگزیده الهی در زمین، یاد شده است اما با توجه به بیان سربستة قرآن و عدم انسجام و همگونی لازم در روایات تفسیری، آراء مفسران نیز در تحلیل آن مختلف است. در مقالة حاضر سه دیدگاه متمایز دراین باره مطرح شده است: دیدگاه اول به معنای ظاهری تعلیم اسماء و حمل آن بر آموزش نام های اشیاء نظر دارد؛ دومین دیدگاه افزون بر نام های اشیاء، خصوصیات و معانی دقیق و گستردة اشیاء را نیز در این تعلیم مطرح می کند؛ در سومین دیدگاه از اسماء، تحلیلی فلسفی عرفانی ارائه شده است و آن را به حقایق نورانی فراتر از عالم طبیعت تفسیر کرده است. دو دیدگاه نخست با نقد جدی همراه است و دیدگاه سوم قابل دفاع  است. در عین حال بر اساس برخی شواهد روایی از وجه دیگری نیز می توان در تحلیل علم الاسماء و نسبت تعلیم اسماء با جریان جعل خلافت سخن گفت که با ساختار آیات نیز همگون تر است. بر پایه این وجه، اسماء به همان نام و نشان های متعارف افراد خاصی از اولیاء و حجت های الهی قابل تفسیر است. چکیده عربی:جاءت فی القرآن الکریم آیات حول تعلیم الأسماء لآدم (ع) بصفته خلیفة الله فی الأرض، ومنها ما جاء فی الآیات 30 الی 33 من سورة البقرة، ولکن فی ضوء ما جاء من بیان یتسم بالغموض فی القرآن وعدم الإنسجام والتناغم اللازم فی الروایات التفسیریة، لذلک جاءت آراء المفسرین متضاربة ومختلفة فیه. فی هذا البحث طرحت ثلاثة رؤی متباینة فی هذا الخصوص: الرؤیة الاولی تقول بالمعنی الظاهری لتعلیم الأسماء وتُحمل علی تعلیم أسماء الأشیاء. أما الرؤیة الثانیة فبالإضافة الی تعلیم أسماء الأشیاء فإنها تشیر أیضاً الی أن هذا التعلیم یتضمن أیضاً تعلیم خصائص الأشیاء ومعانیها الدقیقة ونطاقها. فی الرؤیة الثالثة هناک نظرة تحلیلیة فلسفیة عرفانیة للأسماء تفسرها بحقائق نورانیة تتعدی عالم الطبیعة. الرؤیتان الأولتان توجه لهما انتقادات لیست بالهیّنة. والرؤیة الثالثة قادرة علی الصمود أمام النقد. وفی الوقت ذاته یمکن استناداً الی بعض الشواهد المستمدة من الأحادیث، الإشارة الی وجه آخر فی تحلیل علم الاسماء والعلاقة بین تعلیم الأسماء وقضیة جعل الخلافة، وهو قول أکثر انسجاماً  مع بنائیة الآیات. وفقاً لهذا الوجه، یمکن تفسیر الأسماء بتلک المسمیات والمعالم المتعارف لأفراد خاصین من الأولیاء والحجج الإلهیین.

چکیده فارسی: قرآن کریم در آیات مختلفی نظیر: زمر / 6، رعد / 8، شوری / 49 و 50، نحل / 78، انسان / 2 و حج / 5، به بیان ویژگی های جنین انسان پرداخته است. این مقاله بر آن است تا هفت ویژگی جنین: قرار گرفتن در پرده های سه گانه، تغذیه، جنسیت، جهل، حواس و اجل و نقص عضو جنین و نیز خروج آسان جنین به هنگام کامل شدن از رحم مادر را با تکیه بر آراء مفسران متاخر قرآن کریم و یافته های علم روز مورد بررسی قرار دهد و شباهت ها و تفاوت های بیان شده در تفسیر قرآن و علم روز را در این زمینه واکاوی نماید. علم پس از گذشت قرن ها توانسته است به شش ویژگی از ویژگی های هفتگانه بیان شده در قرآن دست یابد، با این تفاوت که ویژگی های مذکور در آیات قرآن کلی است اما علم، جزئیات را نیز بیان کرده است. خصوصیات جنین و انطباق آن با یافته های علوم تجربی اعجاب انسان را برانگیخته است. چکیده عربی:عرض القرآن الکریم خصائص الجنین فی آیات مختلفة مثل: الزمر / 6، الرعد / 8، الشوری / 49 و50، النحل / 78، الإنسان / 2، الحج / 5. یشرح هذا البحث سبعة خصائص للجنین: احاطته بثلاثة أغشیة، إطعامه، جنسه، جهله، الحواس والأجل ونقص عضو الجنین وکذلک خروج الجنین من رحم امه بیسر بعد اکتماله استناداً الی آراء المفسرین المتأخر للقرآن الکریم ومعطیات العلوم الحدیثة، وأوجه التشابه والإختلاف بین ما جاء فی تفسیر القرآن وما جاء فی العلوم الحدیثة. من بعد قرون استطاع العلم التوصل الی ستّ خصائص من الخصائص السبعة التی بیّنها القرآن، ولکن مع فارق أن الخصائص المذکورة فی آیات القرآن الکریم ذات طابع عام، فی حین أن العلم، یبیّن جزئیات أیضاً. إن ما ذکره القرآن الکریم من خصائص الجنین وتطابقها مع ما توصّلت الیه العلوم التجریبیة یدعو الی الدهشة والإعجاب حقاً.

چکیده فارسی: در آیه 11 غافر دو مرحله اماته و احیاء بیان شده است. مفسران و متکلمان فریقین، در تبیین این دو مرحله با یکدیگر اختلاف نظر دارند و دیدگاه های مختلفی را بیان کرده اند. دراین باره هشت دیدگاه مطرح شده که تنها دو دیدگاه آن مبتنی بر سیاق است. بر اساس سیاق آیات و با توجه به مجموع آیات قرآن این نتیجه به دست می آید که آیه در صدد بیان تمام مراحل موت و حیات و اماته و احیاء انسان از آغاز تا انجام نیست، بلکه با توجه به اعتراف کافران، مراد از دو اماته، اماته از حیات دنیا به برزخ و اماته از برزخ با نفخ صور نخست است و مراد از دو احیاء، احیاء در برزخ و حیات برزخی و احیاء در قیامت پس از نفخ صور دوم است. بنابراین مراحل اماته و احیاء بر اساس آیه فوق بدین ترتیب است: اماته از حیات دنیا، احیاء در برزخ و شروع حیات برزخی، اماته از حیات برزخی به هنگام نفخ صور نخستین و احیاء در قیامت به هنگام نفخ صور دوم. چکیده عربی:بیّنت الآیة 11 من سورة غافر مرحلتین من الإماتة والإحیاء. تختلف آراء مفسری ومتکلّمی الفریقین (الشیعة وأهل السنة)، عند تبیینهم لهاتین المرحلتین. طُرحت ثمانیة آراء حول هذا الموضوع؛ رأیان منها مبنیان علی سیاق السیاق. وفقاً لسیاق الآیات وفی ضوء مجموع آیات القرآن یفهم أن الآیة لیست بصدد بیان جمیع مراحل الموت والحیاة والإماتة والإحیاء من بدایة حیاة الإنسان الی نهایتها، وانما علی اثر اعتراف الکافرین، یکون المراد من الإماتتین، إماتة من الحیاة الدنیا الی البرزخ، والإماتة من البرزخ بالنفخ الأول. والمراد من الإحیائین، الإحیاء فی البرزخ والحیاة البرزخیة، والإحیاء فی القیامة من بعد النفخ الثانی فی الصور. وبناءً علی هذا تکون مراحل الإماتة والإحیاء علی أساس ما جاء فی الآیة المذکورة وفوقاً للترتیب التالی: الإماتة من الحیاة الدنیا، والإحیاء فی البرزخ وشروع الحیاة البرزخیة، والإماتة من الحیاة البرزخیة عند نفخ الصور فی المرة الاولی، والإحیاء فی القیامة عند نفخ الصور فی المرة الثانیة.

چکیده فارسی: یکی از آیات مرتبط با موضوع انتصاب حضرت علی علیه السلام به امامت در روز غدیر آیه سوم سوره مائده است. درباره شأن نزول و تعیین رخداد این آیه میان مفسران فریقین اختلاف است. مفسران شیعه با استناد به آیات و روایات به صراحت آیه را در باره اعلان ولایت و جانشینی امام علی علیه السلام در روز غدیر ذکر نموده اند، اما برخی از مفسران اهل سنت زمان نزول آیه اکمال را روز عرفه دانسته و آن را روز اکمال احکام، فرائض و سنن الهی می دانند؛ به گونه ای که پس از آن هیچ حکم دیگری از فرائض بر پیامبر اکرم (ص) نازل نشده و دین کامل گردیده است. برخی دیگر از اهل سنت نزول آیه را در روز غدیر و مربوط به جانشینی امام علی علیه السلام دانسته اند. این مقاله بر آن است تا ضمن بررسی آراء و دیدگاه های تفسیری مفسرانی مانند: ثعلبی، رازی، سیوطی، آلوسی و زحیلی، شأن نزول آیه اکمال را در ترازوی نقد قرار دهد و راه اثبات اندیشه تفسیری شیعه که همان تایید امامت و ولایت حضرت علی علیه السلام است، هموار نماید. چکیده عربی:احدی الآیات التی لها صلة بموضوع تنصیب الإمام علی (ع) للإمامة فی یوم الغدیر، الآیة 3 من سروة المائدة. هناک اختلاف بین وجهات نظر مفسّری الفریقین بشأن نزول وتعیین واقعة هذه الآیة. مفسّرو الشیعة یؤکدون صراحة من خلال الإستناد الی آیاتٍ وروایاتٍ علی أن هذه الآیة تتحدث عن اعلان ولایة وخلافة الإمام علی (ع) فی یوم الغدیر، لکن قسماً من مفسّری أهل السُنّة قالوا إنّ زمان نزول آیة اکمال الدین کان یوم عرفة، علی اعتبار انه کان یوم اکمال الأحکام، والفرائض والسنن الإلهیة؛ بحیث اکتمل الدین و لم ینزل بعده علی رسول الله’ أی حکم من الفرائض. بینما ذهب قسم آخر من أهل السُنّة أن نزول الآیة کان فی یوم غدیر خم ویتعلّق باستخلاف الإمام علی (ع). یتناول هذا البحث الآراء التفسیریة لمفسّرین مثل: الثعلبی، والرازی، والسیوطی، والآلوسی والزحیلی، ویضع شأن نزول آیة الإکمال فی میزان النقد لیمهّد السبیل أمام اثبات الرأی التفسیری للشیعة وهو تأیید امامة و ولایة الإمام علی (ع).