مطالعات تفسیری
سال:1392 | دوره:4 | شماره:14 |تعداد مقالات:6

چکیده فارسی: اصلی ترین هدف خداوند از نزول قرآن کریم هدایت انسان هاست و اساسی ترین آموزه در این مسیر توحید می باشد که پایه تمام تعالیم دیگر قرآن است و غایت آن رساندن انسان ها به سعادت است. اساس معرفت توحیدی در تحقق این هدف، توحید الوهی می باشد که بر توحید ربوبی استوار است. برای اینکه این آموزه به شکل صحیح در اختیار مردم هر عصری قرار گیرد باید به رصد نحوه آموزش توحید ربوبی خداوند به بندگان، در سوره های نخستین قرآن که بر این آموزه تاکید بیشتری شده است، پرداخت. به همین جهت در این مقاله سعی بر آن است تا شاخصه های توحید ربوبی پروردگار و همچنین شیوه های بیان آنها و نحوه هدایت بشر به سوی این آموزه مورد کنکاش قرار گیرد تا الگویی از آن استخراج گردد.   چکیده عربی:إن الهدف الأساسی الذی اراده الله سبحانه وتعالی من وراء انزال القرآن الکریم هو هدایة الناس، والمبدأ الأساسی فی هذا النهج هو التوحید الذی تقوم علی أساسه جمیع التعالیم القرآنیة الاخری، وغایته الوصول بالانسان إلی السعادة. و اساس المعرفة التوحیدیة فی تحقیق هذا الهدف هو التوحید الالوهی الذی یقوم علی التوحید الربوبی. ولأجل تقدیم هذا المبدأ بشکل صحیح للناس فی کل عصر، یجب أن نتحری کیفیة تعلیم الله مبدأ التوحید الربوبی للعباد، فی السور الاوائل من القرآن الکریم، و هی السور التی تؤکد علی هذا المبدأ اکثر من غیرها. و انطلاقا من ذلک تحاول هذه المقالة بحث معالم التوحید الربوبی، و أسالیب بیانه، و کیفیة هدایة بنی البشر نحو هذا المبدأ، لکی یتسنی استخراج نموذج منها.

چکیده فارسی:یکی از آثار مهم در حوزه آیات متشابه و مشکل قرآن کریم، کتاب «متشابه القرآن و المختلف فیه» اثر محمدبن علی بن شهر آشوب مازندرانی است. وی در این کتاب به تحلیل و بررسی متشابهات قرآن به صورت موضوعی پرداخته است و دامنه بحث او را مباحث متنوعی از اصول اعتقادی، فقه، احکام شرعی و علوم قرآنی تشکیل داده است. وی تشابه در قرآن را از سه منظر: اختلاف در امور دینی، آیات متناقض و آیاتی که دو یا چند معنا از آن محتمل است و باید بر معنای درست تر حمل شود، می داند، در این مقاله با تکیه بر کتاب مذکور، دیدگاه های تفسیری ابن شهر آشوب در تبیین آیات متشابه و مشکل قرآن، مورد پردازش قرار گرفته است. بر اساس این پژوهش دانسته می شود که وی با بهره مندی از روش های مختلف همراه با جهت گیری عالمانه، به تصحیح شبهات و انحرافات موجود در این باره پرداخته و پرده از ابهام آنها برداشته است.   چکیده عربی:من التألیفات المهمة فی مجال متشابه القرآن و مشکله هو کتاب «متشابه القرآن والمختلف فیه» من تألیف محمد بن علی بن شهر آشوب المازندرانی. فقد تناول فی هذا الکتاب تحلیل و بحث متشابهات القرآن بشکل موضوعی، و تطرق خلال ذلک الی مباحث متنوعة من اصول العقائد، والفقه، والاحکام الشرعیة، و علوم القرآن. و قال فی هذا المجال إن التشابه القرآن یمکن النظر الیه من ثلاث زوایا و هی: الإختلاف فی القضایا الدینیة، والآیات المتناقض، والآیات التی یمکن حملها علی معنیین أو أکثر وینبغی حملها علی المعنی الأصح. نأتی فی هذه المقالة من خلال الترکیز علی الکتاب المذکور، علی شرح الآرا التفسیریة لابن شهر آشوب فی تبیین الآیات المتشابهة والمشکلة فی القرآن. و یتضح فی ضوء ما جاء فی هذه المقالة انه قد اتبع اسالیب مختلفة و بمنهج علمی لتصحیح الشبهات والإنحرافات الموجودة فی هذا المجال.

چکیده فارسی:قرآن کریم پیرامون درخواست پاداش رسالت پیامبران دو گونه سخن گفته است، برخی از آیات به نقل از پیامبران و پیامبر خاتم (ص)، مطالبه مزد رسالت را از جانب ایشان نفی کرده و آن را ویژه خداوند متعال به شمار آورده است و حال آنکه در برخی از آیات مانند: 57 فرقان، 47 سبا و 23 شوری، برای امر رسالت و پیامبری، از مردم درخواست مزد و پاداش شده است. این مقاله بر آن است تا با طرح دیدگاه مفسران قرآن در این خصوص و با تبیین این دو گروه از آیات، به رفع تعارض ظاهری آنها بپردازد و با مفهوم شناسی واژه مودت و قربی و بررسی پیرامون نوع استثنا در آیه «قل لا اسئلکم علیه اجرا الا الموده فی القربی» و نقد ادعای نسخ آیه، این موضوع را تحلیل و بررسی نماید. پژوهشگران در پایان باورمند گردیده اند که پاداش رسالت پیامبر خاتم (ص)، همان اظهار مودت به اهل بیت پاک و مطهر ایشان است.   چکیده عربی:تحدث القرآن الکریم حول طلب ثواب رسالة الأنبیاء علی نحوین، بعض الآیات التی جاءت علی لسان الأنبیاء السابقین والنبی الخاتم (ص)، نفت أن یکونوا قد طلبوا أجرا علی أداء الرسالة، و ان ذلک امر خاص بالله تعالی، هذا فی حین أن بعض الآیات مثل: الآیة57  من سورة الفرقان، والآیة 47 من سورة سبأ، والآیة 23 من سورة الشوری، انهم طلبوا من الناس أجرا علی الرسالة والنبوة. هذه المقالة تطرح آراء مفسری القرآن فی هذا المجال و تحاول من خلال إجالة النظر فی هاتین الطائفتین من الآیات، رفع ما یکتنفها من تعارض ظاهری، کما حاولت أیضا تحلیل هذا الموضوع و بحثه عن طریق تسلیط الضوء علی المعنی اللغوی لکلمتی المودة والقربی و بحث طبیعة الإستثناء الوارد فی الآیة الشریفة: «قل لا أسئلکم علیه أجرا إلا المودة فی القربی» و نقد ادعاء من یدعی نسخ هذه الآیة. والشیء الذی یعتقده الباحثون فی ختام هذا الأمر هو أن أجر رسالة خاتم الأنبیاء، مودة أهل بیته الطاهرین.

چکیده فارسی:دلیل فطرت یکی از دلایل خداشناسی است که قرآن نیز بر آن تاکید دارد. فطرت دارای گرایش های متعددی است که یکی از آنها گرایش به سوی کمال مطلق است. آیات ناظر بر وجود فطرت خداجویی در انسان را می توان در چهار دسته سامان داد: آیاتی که به راحت بر فطرت دلالت دارد. آیاتی که پیامبران را مذکر معرفی نموده است. آیاتی که بیانگر آن است که دسته ای از مشرکان علی رغم باورمندی شان نسبت به خداوند، به شرک ربوبی گرفتار گشته اند و آیاتی که به بازگویی جریان عالم ذر یا الست مربوط است. بر خلاف روش معمول محققان قرآنی در بررسی آیات مربوط به فطرت که به بررسی و تفسیر آیات دسته اول و چهارم بسنده می کنند می بایست همه آیات گروه های چهارگانه فوق مورد توجه قرار گیرد.   چکیده عربی:دلیل الفطرة أحد أدلة التوحید و هو مما یرکز علیه القرآن الکریم أیضا. إن الفطرة ذات اتجاهات متعددة منها المیل الی الکمال المطلق. الآیات الدالة علی وجود فطرة معرفة الله فی الإنسان یمکن تقسیمها الی أربع مجموعات، هی: الآیات الدالة علی الفطرة صراحة، والآیات التی نصف الأنبیاء بالمذکرین، والآیات التی تبین أن جماعة من المشرکین قد وقعوا فی الشرک الربوبی علی الرغم من ایمانهم بالله، والآیات التی تتحدث عن قضیة عالم الذر أو ما یسمی بـ «الست». هذا علی خلاف المنهج المتداول بین الباحثین القرآنیین عند بحثهم للآیات المتعلقة بالفطرة - حیث یتوقفون عادة عند حدود بحث و تفسیر آیات المجموعة الاولی والرابعة فقط - إذ ینبغی النظر الی جمیع آیات المجموعات الأربعة المذکورة آنفا.

چکیده فارسی:اعجاز علمی قرآن یکی از وجوه اعجاز قرآن کریم است. قرآن کریم حاوی آیات ناظر به حقایق علمی است. حقایقی که پس از گذشت 14 قرن از نزول قرآن با گسترش و پیشرفت دانش بشری و امکانات علمی به اثبات رسیده است. آیه 4 سوره منافقان: «کانهم خشب مسنده یحسبون کل صیحه علیهم» از جمله آیاتی است که بر اساس یک گمانه، مورد تایید کشفیات مسلم علمی قرار گرفته است. از این رو احتمال اشاره این آیه به «قابلیت و نقش درختان در جذب، کنترل و کاهش آلودگی های صوتی» که امروزه به عنوان یک حقیقت علمی پذیرفته شده است، وجود دارد.   چکیده عربی:الاعجاز العلمی للقرآن أحد أوجه إعجاز القرآن الکریم. والقرآن فیه آیات تشیر إلی حقائق علمیة، و هذه الحقائق قد ثبتت صحتها من بعد مضی 14 قرنا علی نزول القرآن و فی اعقاب اتساع وتطور العلم البشری والقدرات العلمیة. الآیة الرابعة من سورة المنافقون: «کأنهم خشب مسندة یحسبون کل صیحة علیهم». من الآیات التی وفقا لاعتقاد باتت موضع تأیید الاکتشافات العلمیة المسلم بها. وانطلاقا من ذلک یحتمل ان تکون فی هذه الآیة اشارة إلی «قدرة و دور الاشجار فی امتصاص التلوث الصوتی و ضبطه و تقلیله» التی اصبحت الیوم ینظر إلیها کحقیقة علمیة.

چکیده فارسی:تمثیل یکی از اسلوب هایی است که در قرآن جهت هدایت انسان به کار رفته است. ازاین رو هر جا حکمت الهی اقتضا نموده است با ذکر تمثیلی مسیر فهم مساله تسهیل گردیده و حجت بر مخاطبین تمام گشته است. قرآن درباره زندگی دنیا از تمثیل آب باران استفاده نموده و آن را در آیات 24 سوره یونس، 45 سوره کهف و 20 سوره حدید تکرار کرده است. تحلیل و بررسی این تمثیلات سه گانه نشان از تبیین ابعاد و مراتب مختلف حیات در قالب یک تمثیل ساده دارد. این مقاله بر آن است تا حکمت تکرار و ارتباط و تناسب این آیات را مورد واکاوی قرار دهد.   چکیده عربی:التمثیل واحد من الاسالیب التی اتبعها القرآن من أجل هدایة الناس. و فی ضوء ذلک، متی ما اقتضت الحکمة الالهیة، یسوق القرآن تمثیلا یهدف من ورائه إلی تسهیل فهم القضیة المطروحة علی بساط البحث، وبذلک تتم الحجة علی المتلقین، و قد استعمل القرآن ماء المطر لتشبیه الحیاة الدنیا به، وکرر ذلک فی الآیة 24 من سورة یونس، والآیة 45 من سورة الکهف، والآیة 20 من سورة الحدید. وی تضح من خلال تحلیل هذه التمثیلات الثلاثة الجوانب والمراتب المختلفة للحیاة فی اطار تمثیل بسیط. تحاول هذه المقالة بیان الحکمة من تکرار هذه التشبیهات وطبیعة التناسب والترابط بین هذه الآیات.