ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
سال:1393 | دوره:3 | شماره:4 |تعداد مقالات:9

زمینه: صاحب نظران، مرکز ثقل حرکات نوین در آینده را خلاقیت و میزان بهره گیری از تفکر خلاق می دانند. لذا پژوهش حاضر به منظور تعیین ویژگی های شخصیتی اثرگذار بر خلاقیت انجام شد.هدف: هدف از پژوهش حاضر پیش بینی خلاقیت بر اساس ویژگی های شخصیتی در یک نمونه دانشجویی بود و تعداد 400 نفر (200 دختر و 200 پسر) از دانشجویان رشته های گوناگون تحصیلی دانشگاه علامه طباطبائی در این پژوهش شرکت کردند.ابزار پژوهش: برای سنجش خلاقیت دانشجویان از پرسش نامه خلاقیت عابدی و برای سنجش ویژگی های شخصیتی دانشجویان، از فرم کامل 240 سوالی پرسش نامه شخصیتی تجدیدنظر شده NEO موسوم به NEOPI-R بهره گرفته شد. برای تحلیل داده ها از تحلیل رگرسیون چندگانه و آزمون t استفاده گردید.یافته ها: یافته های آزمون t دو گروه مستقل نشان داد که در نمره خلاقیت، تفاوتی بین دانشجویان دختر و پسر وجود ندارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که از بین 30 ویژگی شخصیتی مورد بررسی، هفت ویژگی شامل انعطاف پذیری در عقاید، قاطعیت، کفایت، تخیل، زیباپسندی، انعطاف پذیری در اعمال و خویشتن داری با خلاقیت رابطه مثبت معنی دار و دو ویژگی پرخاشگری و تواضع با خلاقیت رابطه منفی معنی دار دارند و در مجموع 57 درصد از واریانس خلاقیت را تبیین می کنند.نتیجه گیری: بر اساس نتایج تحقیق پیشنهاد می شود افراد و سازمان های متولی خلاقیت، با تقویت ویژگی های شخصیتی تسهیل کننده خلاقیت و اصلاح ویژگی های شخصیتی مانع بروز و ظهور خلاقیت، زمینه لازم را برای تجلی هر چه بیشتر ابتکار و خلاقیت فراهم آورند تا از این طریق شاهد رشد و پیشرفت چشمگیر علمی در عرصه های گوناگون باشیم.

زمینه: نیاز به ساختار، مفهومی است که اولین بار توسط کراگلانسی و همکاران (1990) مطرح شد. نیاز به ساختار تمایلی برای جست وجوی ساختار، ساده کردن اطلاعات پیچیده و اجتناب از سردرگمی و ابهام تعریف شده است.هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی رابطه نیاز به ساختار با خلاقیت هیجانی در بین دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر اصفهان بود.روش: مشارکت کنندگان این پژوهش 270 تن از دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر اصفهان بودند که به شیوه خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای سنجش متغیرهای پژوهش شامل پرسش نامه نیاز به ساختار (روتز و ون هیل، 2007) و پرسش نامه خلاقیت هیجانی (آوریل، 1999) بود. پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود و تحلیل داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون ساده انجام شد.یافته ها: نتایج نشان داد، بین نیاز به ساختار و ابعاد خلاقیت هیجانی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. طبق نتایج به دست آمده ضریب همبستگی بین نیاز به ساختار با مولفه نوآوری 0.64-، آمادگی 0.63-، با مولفه اثربخشی 0.63- و با خلاقیت هیجانی کل 0.64- است.نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که افراد دارای نیاز به ساختار بالا در همه ابعاد خلاقیت (نوآوری، اثربخشی و آمادگی) نمرات کمتری کسب می کنند و در سطوح پایین تری قرار دارند.

زمینه: پیشرفت های انسان حاصل خلاقیت و نوآوری است. دنیا به سرعت در حال تغییر است و تفکر خلاق کلید رویارویی با مشکلات، سازگاری و پیروزمندی انسان است.هدف: هدف تحقق حاضر، تعیین تاثیر آموزش به روش نمایش خلاق بر خلاقیت نوآموزان دوره پیش دبستانی شهر همدان در سال تحصیلی 91-1390 بود.روش پژوهش: برای این منظور، نمونه ای به حجم 60 نفر (28 دختر و 32 پسر) و در قالب 4 کلاس، به روش تصادفی چندمرحله ای انتخاب و به تصادف در گروه های آزمایش و کنترل جایگزین شدند. روش این مطالعه از نوع نیمه آزمایشی بود. ابتدا از تمامی نوآموزان (دختر و پسر) آزمون تفکر خلاق در عمل و حرکت تورنس به عمل آمد. پس از آن، گروه های آزمایش به مدت ده جلسه یک ساعتی، آموزش به روش نمایش خلاق دریافت کردند، درصورتی که گروه های کنترل به روال معمول ادامه داده و آموزشی دریافت نکردند. پس از اتمام آموزش گروه های آزمایش، دوباره همه آزمودنی ها به آزمون مذکور پاسخ دادند.یافته ها: تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیره برای نمرات افتراقی و تحلیل واریانس یک متغیره نشان داد که: آموزش نمایش خلاق بر خلاقیت و خرده مقیاس های آن (سیالی، ابتکار و تخیل) تاثیر معنی دار دارد. به علاوه، تعامل آموزش نمایش خلاق و جنسیت، خلاقیت و خرده مقیاس ابتکار کودکان پیش دبستانی را افزایش داده بود، ولی بر خرده مقیاس های سیالی و تخیل تاثیر معنی دار نداشت. در کل تاثیر همزمان نمایش خلاق و جنسیت بر خلاقیت و ابتکار نوآموزان معنی دار بود، اما سیالی و تخیل نوآموزان فقط تحت تاثیر نمایش خلاق بود.نتیجه گیری: خلاقیت را می توان با استفاده از آموزش به روش نمایش خلاق آموزش داد.

زمینه: ریاضی ازجمله دروس اصلی و تاثیرگذار در عملکرد تحصیلی و آینده شغلی افراد است و عوامل متعددی مانند خلاقیت، ذهنیت فلسفی، خودکارآمدی ریاضی و خودپنداره ریاضی در آن نقش دارند.هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش خلاقیت، ذهنیت فلسفی، خودکارآمدی ریاضی و خودپنداره ریاضی بر پیشرفت ریاضی دانش آموزان سوم تجربی انجام شد.روش: روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانش آموزان سال سوم متوسطه شهرستان مرند بود برای انجام مطالعه تعداد 393 دانش آموز (136 پسر و 257 دختر) به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسش نامه ذهنیت فلسفی، خود کارآمدی ریاضی، خلاقیت و خودپنداره ریاضی بود. داده ها با استفاده از تحلیل مسیر و اندازه اثر تحلیل شد.یافته ها: نتایج برازش مدل نشان داد که تمامی اثرات مستقیم خودکارآمدی ریاضی بر متغیرهای خلاقیت، خودپنداره ریاضی و پیشرفت ریاضی مثبت و معنادار است و اثر غیرمستقیم متغیر خودکارآمدی ریاضی بر پیشرفت ریاضی تائید شد. همچنین تاثیر مستقیم متغیر خودپنداره ریاضی بر متغیر پیشرفت ریاضی حمایت لازم را دریافت کرد. در این مطالعه علیرغم اینکه اثر مستقیم خلاقیت بر خودپنداره ریاضی مثبت و معنادار شد، تاثیر مستقیم و منفی این متغیر بر پیشرفت ریاضی بیانگر این مهم است که خلاقیت یک متغیر بازدارنده محسوب می شود. علاوه بر این نتایج تحقیق نشان داد که ذهنیت فلسفی یکی از عوامل تاثیرگذار بر خلاقیت است، ولی اثر مستقیم این متغیر بر پیشرفت ریاضی حمایت لازم را دریافت نکرد.نتیجه گیری: از این اطلاعات می توان در راستای بهبود عملکرد ریاضی دانش آموزان استفاده کرد.

زمینه: امروزه بدیهی است که خلاقیت آموزش دادنی است و مختص برخی اشخاص نیست.هدف: هدف پژوهش حاضر، تعیین تاثیر محتوای برنامه درسی خلاقیت محور، بر رشد درک خلاق کودکان پیش دبستانی منطقه دو شهر تهران بوده است.روش پژوهش: روش پژوهش، از نوع تجربی مقدماتی یا طرح یک گروهی پیش آزمون-پس آزمون، است. جامعه آماری این پژوهش شامل، کلیه کودکان پیش دبستانی منطقه دو شهر تهران، با جمعیتی بالغ بر 2433 نفر بوده است. از بین مناطق جامعه آماری موردنظر، منطقه دو و از بین مجموعه مراکز پیش دبستانی آن منطقه، یک مرکز پیش دبستانی به تصادف انتخاب و در مرکز مذکور، کلاس پیش دبستانی دو، شامل 18 دانش آموز دختر و پسر، به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند.یافته های پژوهش: اجرای طرح برنامه درسی خلاقیت محور بر رشد درک خلاق کودکان دوره پیش دبستانی در بعدهای سیالی و ابتکار تاثیر معنادار مثبت داشته است. از سوی دیگر، اجرای طرح برنامه درسی خلاقیت محور بر رشد درک خلاق کودکان پیش دبستانی در بعد تخیل، تاثیر معناداری نداشته است.نتیجه گیری: درنهایت، فرضیه اصلی مبنی بر تاثیر اجرای طرح برنامه درسی خلاقیت محور بر رشد درک خلاق کودکان پیش دبستانی در دو بعد سیالی و ابتکار تایید گردید که نشانگر تاثیر مثبت برنامه مذکور بر میزان خلاقیت کودکان در جامعه یاد شده است.

زمینه: سازمان های امروزی برای حفظ بقای خود در برابر تهاجمات روزافزون رقبا، از خلاقیت و انعطاف پذیری ناگزیر هستند و باید پیوسته به دنبال یادگیری مستمر باشند.هدف: بررسی نقش استقرار سازمان یادگیرنده در میزان هوش سازمانی در مراکز استان های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.روش پژوهش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش، مدیران و کارشناسان مراکز استانی صدا و سیمای ج.ا.ا بودند. روش نمونه گیری، تصادفی طبقه ای و حجم نمونه 265 نفر بود. ابزار گردآوری داده ها عبارت بود از: پرسش نامه آلبرخت (2003) - برای هوش سازمانی- و نیز پرسش نامه دنتون (1998) - برای سازمان یادگیرنده. برای سنجش پایائی پرسش نامه ها، ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید که برای پرسش نامه هوش سازمانی 0.77 و برای پرسش نامه سازمان یادگیرنده 0.81 به دست آمد.یافته ها: یافته ها حاکی از وجود رابطه ای معنادار و مستقیم و به میزان 0.78 بین هوش سازمانی و استقرار سازمان یادگیرنده بود. آزمون تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که مولفه های کیفیت، ساختار منعطف، خلق و انتقال دانش و کار تیمی بیشترین تاثیر را بر هوش سازمانی داشتند.نتیجه گیری: در دنیای رقابتی و بازارهای پیچیده داخلی و بین المللی امروز، همه نیروهای سازمانی باید در جهت بهره گیری و ارتقاء میزان هوش سازمانی و نیز استقرار سازمان یادگیرنده تلاش کنند. تاکید بر این امر، برای مراکز استان های صدا و سیمای ج.ا.ا ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

زمینه: حل خلاق مساله با کارهای والاس از سال 1926 شروع شد، اما یکی از معتبرترین مدل های حل خلاق مساله در حال حاضر، متعلق به میم باسادر است.هدف: هدف از این تحقیق بررسی اعتبارسنجی و ساختار عاملی پرسش نامه 16 گویه ای حل خلاق مساله باسادر است.روش پژوهش: پژوهش حاضر حاصل یک طرح مطالعاتی توصیفی- زمینه یابی است. جامعه آماری این پژوهش را همه دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز فسا (حدود 3000 نفر) تشکیل دادند.یافته ها: پایایی آزمون به روش آزمون- بازآزمایی (r=0.762) و آلفای کرونباخ (0.884) نشان داد که این آزمون از روایی قابل قبولی برخوردار است. نتایج آلفای کرونباخ به شرط حذف هر گویه نیز نشان داد که لزومی به حذف هیچ گویه ای نیست. همبستگی این آزمون با آزمون خلاقیت تورنس، با خرده مقیاس های انعطاف پذیری (r=0.603، p<0.01)، سیالی (r=0.596، p<0.01) و ابتکار (r=0.464، p<0.01) نشان از قابل قبول بودن روایی همزمان آزمون حل خلاق مساله باسادر دارد. نتایج تحلیل عاملی نیز نشان داد که 5 عامل با مقدار ویژه بالاتر از یک توانسته اند 71.049 درصد از واریانس گویه ها را تبیین کنند. همچنین ماتریس چرخش یافته داده ها نیز نشان داد که همه سوالات موثرند و نیازی به حذف هیچ یک از سوالات پرسش نامه نیست. نتایج تحلیل عامل تاییدی نیز نشان داد که نسبت کای اسکوئر به درجه آزادی، شاخص برازش افزایش (CFI) و ریشه دوم میانگین مربعات باقیمانده (RMSEA) قابل قبول است.نتیجه گیری: آزمون 16 گویه ای باسادر ابزاری معتبر برای سنجش خل خلاق مساله است.

زمینه: یکی از مسائل و مشکلاتی که امروزه بسیاری از دانشجویان با آن مواجه هستند، سطح پایین عزت نفس و به تبع آن مشکلات مختلف درزمینه تحصیلی، فردی و اجتماعی است.هدف: این مطالعه باهدف بررسی رابطه بین عزت نفس با شادکامی و خلاقیت در دانشجویان دانشگاه بوعلی سینا در سال تحصیلی 92-1391 انجام شد.روش: پژوهش حاضر به روش توصیفی (همبستگی) انجام شد. 375 نفر از دانشجویان به روش نمونه گیری خوشه ای دومرحله ای انتخاب شدند و پرسشنامه های «عزت نفس روزنبرگ»، «شادکامی آکسفورد» و «خلاقیت عابدی» را پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد.یافته ها: نتایج حاکی از آن است که بین عزت نفس با شادکامی و خلاقیت در دانشجویان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین بین عزت نفس با شادکامی، عزت نفس با خلاقیت و شادکامی با خلاقیت از نظر آماری همبستگی مثبت و معناداری به دست آمد (P<0.05).بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت شادکامی و خلاقیت پیش بینی کننده عزت نفس دانشجویان می باشند.

زمینه: خلاقیت را خلق اندیشه ها، ایده ها، افکار نو و متفاوت نگریستن به امور، عبور از مرز دانسته های محدود به حیطه نادانسته های نامحدود و ابداع راه حل های جدید برای یک مساله تعریف کرده اند. خلاقیت مهم ترین ویژگی افراد کارآفرین است؛ به نحوی که ویژگی های دیگر کارآفرینان همچون انگیزه پیشرفت، مرکز کنترل و ریسک پذیری آنان بر خلاقیت تاثیر معناداری دارند.هدف: این مقاله درصدد است تا رابطه بین انگیزه پیشرفت، مرکز کنترل و ریسک پذیری دانشجویان را با خلاقیت آنان مورد برسی قرار دهد.روش: طرح آن از نوع توصیفی بوده که با هدفی کاربردی و به روش همبستگی انجام گرفته است. برای اندازه گیری متغیرها نیز از پرسش نامه هرمانز (1970)، راتر (1966)، احمدپورداریانی (1389) و کفایت (1373) استفاده شد. جامعه تحقیق را کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد تشکیل می دهد که از میان آنها تعداد 200 دانشجو به روش طبقه ای انتخاب شدند و داده های به دست آمده با روش های همبستگی، رگرسیون و تحلیل مسیر، تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: نتایج نشان داد که از میان متغیرهای انگیزه پیشرفت، مرکز کنترل و ریسک پذیری، متغیر انگیزه پیشرفت و مرکز کنترل بیشترین تاثیر و ریسک پذیری تاثیر کمتری بر خلاقیت دارد.نتیجه گیری: مهم ترین نتیجه تحقیق حاضر این است که با تقویت انگیزه پیشرفت و مرکز کنترل درونی دانشجویان، می توان خلاقیت آنان را افزایش داد.