مهندسی حمل و نقل
سال:1390 | دوره:3 | شماره:2 (پیاپی 10) |تعداد مقالات:6

خطوط بالاستی از مهم ترین زیرساختهای آسیب پذیر شبکه خطوط ریلی در زمان وقوع و پس از وقوع زلزله است که با وجود اهمیت کارآیی مناسب آن در سیر ایمن قطار، مطالعات اندکی در خصوص میزان تاثیرپذیری این خطوط در شرایط زلزله انجام شده است بنابراین در مقاله حاضر که ابتدا یک مدل سه بعدی اجزاء محدود مناسب برای تحلیل لرزه ای، توسعه داده شده که در آن ریلها و تراورسها با استفاده از المانهای تیر خمشی به عنوان روسازه خط و بالاست و زیربالاست با استفاده از المانهای جرم- فنر- میراگر به عنوان زیرسازه خط مدلسازی شده است. در مدل مذکور اثر مقاومت خط در راستای طولی و جانبی با استفاده از مدل فنر در نظر گرفته شده است. اعتبارسنجی مدل با انجام مقایسه بین نتایج حاصل از آزمایش میزلرزه و نتایج به دست آمده از تحلیل عددی لرزه ای انجام گرفته است. در ادامه، رفتار خطوط ریلی بالاستی در برابر زلزله با ساخت شتابنگاشت مصنوعی بررسی شده است. شرایط سازه ای خط شامل نیروهای محوری، نیروهای برشی و لنگرهای خمشی ایجاد شده در ریلها و تراورسها نیز مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بیانگر آن است که حداکثر تغییر مکان طولی و جانبی خط به ترتیب از مقدار 0.07 و 20.35 میلیمتر در تحریک با شتاب اوج 200 gal به مقدار 0.035 و 101.8 میلیمتر در تحریک با شتاب اوج 1000 gal می رسد که می تواند موجب مشکلات بهره برداری از خط شود. نتایج همچنین نشان می دهند هرچند تحریکات لرزه ای تاثیر سازه ای قابل توجهی بر تراورسها ندارند، اما می توانند بر ریلها اثرات نامطلوبی بر جای گذارند، بویژه آن گه موجب کمانش آنها حتی در شتاب اوجهای پایین می شوند.

گرچه فرآیند 4 مرحله ای برای برآورد تقاضای سفر شهری هنوز در بسیاری پژوهشها مورد استفاده قرار می گیرد، اما مشاهده کاستیهای آن به ویژه در تحلیل راهبردها و نتایج نادقیق در پیش بینی تقاضا، از حدود 5 دهه قبل رفته رفته باعث توسعه یافتن روشهای ناهمفزون شد که پایه رفتاری دارند. در ادامه، روشهای فعالیت-مبنا، که در آن فعالیت عامل ایجاد سفر در نظر گرفته می شود، پس از آزمودن روشهای دیگر از جمله مدل سازی زنجیره سفر، در اکثر شهرهای بزرگ دنیا ساخته شده و به اجرا در آمدند. امروزه با توجه به آن که بسیاری از شهرهای بزرگ کشور با مشکلاتی در زمینه مدیریت تقاضای ترافیک مواجه هستند، ضرورت روشی مطمئن تر برای پیش بینی تاثیرات سیاستگذاری ها بیش از پیش حس می شود. مقاله حاضر تلاش دارد با استفاده از روش فعالیت- مبنا رفتار سفر را بررسی و تحلیل کند. به این منظور با استفاده از اطلاعات پرسشگری ساکنین شهر تهران، یک ساختار فعالیت- مبنا از پایگاه داده های سفر-مبنا تهیه شده و با انجام تحلیلهای آماری مختلف، عوامل تاثیرگذار در توابع مطلوبیت الگوی فعالیت روزانه، زمان و طریقه زنجیره سفرهای اولیه و ثانویه شناسایی شدند. سه ساختار تصمیم گیری مستقل، آشیان های و همزمان با مدلهای لوجیت، ایجاد و تحلیل شد. نتایج این مطالعه به طور جزیی میزان و نحوه تاثیر متغیرهای مستقل انتخاب شده پس از آزمونهای مختلف را نشان می دهد. ازجمله می توان چنین نتیجه گرفت که با توجه به تحلیلهای صورت گرفته، ساختار مستقل برای نمونه مورد بررسی مناسب تر است، ضمن آن که متغیرهای سن، تعداد افراد خانواده، جنسیت، و وجود فرزندان 5 تا 15 ساله در انتخاب الگوی زنجیره سفر تاثیر قابل توجه دارند و نیز الگوی زنچیره سفر بر انتخاب طریقه موثر است.

بین افراد مقصر و غیر مقصر در تصادف رانندگی تمایزهایی وجود دارد. هدف از این مطالعه بررسی اثر سن، جنس، نوع گواهینامه، سرعت و نوع وسیله نقلیه بر نوع تقصیر در تصادفات است. در یک بررسی پیمایشی 557182 تصادف به روش census با پیامد مقصر و غیر مقصر بودن در تصادفات وارد مطالعه شدند. متغیرهای مورد بررسی سن، جنس، نوع گواهینامه، سرعت و نوع وسیله نقلیه هستند و یافته ها در قالب آمار توصیفی ارایه شده و تحلیل آنها با آزمون رگرسیون لجستیک صورت گرفته است. نتایج نشان داد عامل سن تاثیری بر مقصر بودن نداشته است. در محورهای درون شهری، مردان شانس بیشتر (20.1=OR) و در محورهای برون شهری شانس کمتری (0.499=OR) برای مقصر بودن داشتند. در محورهای برون شهری موثرترین فاکتور، سرعت (3.60=OR) است. شانس مقصر بودن برای گواهینامه ب 1 در هر دو محور درون و برون شهری به ترتیب 2.99 و 2.68 و شانس مقصر بودن موتورسیکلت در هر دو محور درون و برون شهری به ترتیب 1.76 و 2.19 بود. در محورهای برون شهری شانس مقصر بودن در رخداد سوانح ترافیکی توسط عامل سرعت تا نزدیک پنج برابر بیشتر از محورهای درون شهری است. توصیه می شود با توجه به عامل سرعت و جنسیت در راکبین موتورسیکلت خصوصا در محورهای برون شهری برنامه ریزی و سیاستگذاری مناسب توسط سازمانهای ذیربط صورت پذیرد.

واگن هنگام حرکت بر روی ریل، ارتعاشاتی را تجربه می کند که از جمله مهم ترین آنها ارتعاشات عرضی است. ارتعاشات عرضی واگن در سرعتهای بالا موجب بروز نوعی ناپایداری به نام هانتینگ می شوند. در این مقاله، با استفاده از استخراج معادلات حرکت غیرخطی یک واگن مسافری سرعت بالا، ارتعاشات عرضی آن در مسیر مستقیم مورد بررسی قرار گرفته است. عوامل غیرخطی مدل واگن، هندسه پروفیل چرخ و نیروهای خزشی در تماس چرخ و ریل هستند. در مدلسازی واگن، از تئوری خزش غیرخطی هیوریستیک استفاده شده و پروفیل چرخ نیز به کمک یک تابع غیرخطی چندضابطه ای در معادلات وارد شده است. افزون براین، هر دو نوع تماس تک نقط های و دو نقطه ای چرخ و ریل در مدل سازی واگن در نظر گرفته شد ه اند. 21 درجه آزادی برای واگن در نظر گرفته شده که عبارتند از: جابجایی جانبی و تغییر زاویه یاو برای هر چرخ و محور، جابجایی جانبی، جابجایی عمودی، تغییر زاویه رول و تغییر زاویه یاو برای هر قاب بوژی و جابجایی جانبی، جابجایی عمودی، تغییر زاویه رول، تغییر زاویه پیچ و تغییر زاویه یاو برای بدنه واگن. معادلات حرکت پس از استخراج با استفاده از نرم افزار MATLAB حل شده و با بررسی نتایج، سرعت بحرانی واگن 83 m/s تعیین شده است.

خطوط پرسرنشین، خطوط مخصوص ون، اتوبوسها و وسایل نقلیه پرسرنشین با کاهش زمان سفر کاربران، آنها را تشویق به هم پیمایی کرده و باعث افزایش تعداد کاربران بزرگراه می شوند. هم پیمایی، باعث کاهش تعداد وسایل نقلیه تک سرنشین و افزایش ظرفیت حمل مسافر در معابر می شود. احداث این خطوط با توجه به هزینه زیاد آنها نیازمند مطالعه و بررسی است. در این مقاله با استفاده از اطلاعات حاصل از پرسشگری به روش ترجیحات بیان شده و پرداخت مدلهایی با ساختار لوجیت، میزان انحراف تقاضای وسایل نقلیه شخصی به وسایل نقلیه پرسرنشین، در اثر کاهش زمان سفر برآورد می شود. نتایج نشان می دهد که با افزایش میزان کاهش زمان سفر نسبت به زمان سفر اولیه، سهم افرادی که تمایل به هم پیمایی دارند افزایش می یابد. همچنین با معرفی 3 حالت و با ساخت و پرداخت مدلهای انحراف تقاضا مشخص شد که در خوشبینانه ترین حالت و در صورتی که سیاستگذاری در رابطه با احداث خطوط پرسرنشین و ترغیب مسافران به هم پیمایی به صورت دقیق و کارآمد صورت پذیرد، حدود 43 درصد از سفرهای کاری می توانند به این سیستم سوق یابند که در نتیجه باعث بهبود عملکرد سیستم حمل و نقل و افزایش ظرفیت معابر خواهد شد.

با توجه به تقاضای روزافزون حمل و نقل ریلی، نیاز به افزایش ظرفیت در گلوگاه های ریلی گریزناپذیر است. به همین منظور، باید با بکارگیری تمهیدات لازم، مشکل ظرفیتی این مسیرهای ریلی برطرف شود. هدف از این پژوهش، ارایه روشی برای بررسی راهکارهای مناسب جهت افزایش ظرفیت گلوگاههای ریلی است. ظرفیت مسیرهای ریلی به پارامترهای زیرساخت، ناوگان و بهره برداری وابسته است. در این مطالعه، یک مدل بهینه سازی جدید بر مبنای جریان چند کالایی برای مدل سازی مسیر ریلی و محاسبه ظرفیت، ارایه شده است. ورودیهای مدل، شامل خصوصیات مسیر ریلی و نوع قطارها است. از جمله مهم ترین محدودیتهای استفاده شده در این مدل می توان به محدودیت انواع قطارها و تعداد خطوط پهلوگیری در ایستگاهها اشاره کرد. همچنین در این مقاله، برای ارزیابی عملکرد سناریوهای مختلف افزایش ظرفیت در مسیرهای ریلی، شاخصهای مناسب بر مبنای ظرفیت و هزینه ارایه شده است. از مدل ارایه شده برای ارزیابی راهکارهای مختلف افزایش ظرفیت مسیر ریلی بادرود - اردکان به عنوان یکی از تنگناهای ظرفیتی کشور، استفاده شده است. نتایج مدل نشان می دهد که بر اساس درصد افزایش ظرفیت، احداث دو نقطه جدایی جدید با دو خط پهلوگیری مابین هر دو ایستگاه موجود بهترین گزینه محسوب می شود. بر اساس هزینه افزودن یک قطار، احداث دو نقطه جدایی جدید با یک خط پهلوگیری مابین هر دو ایستگاه موجود بهترین انتخاب است. در نهایت، بر اساس نسبت ظرفیت به هزینه، احداث یک نقطه جدایی جدید (دارای یک خط پهلوگیری) ما بین هر دو ایستگاه موجود بهترین انتخاب محسوب می شود.