روابط خاک و گیاه (علوم و فنون کشت های گلخانه ای)
سال:1398 | دوره:10 | شماره:4 (پیاپی 40) |تعداد مقالات:7

شوری از مخرب ترین تنش های غیر زنده محیطی است که میزان تولید محصولات کشاورزی را در دنیا محدود می کند. به منظور تعیین اثر اسیدهیومیک بر برخی ویژگی های مورفولوژیک و جذب عناصر در توت-فرنگی رقم سابرینا (Fragaria ananassa Duch cv. Sabrina) در شرایط تنش شوری، آزمایشی گلخانه ای با سه عامل شامل دو روش کاربرد اسید هیومیک (محلول-پاشی برگی، کاربرد در محیط کشت)، سه غلظت اسید هیومیک (صفر، 300 و 600 میلی-گرم در لیتر) و سه سطح شوری (صفر، 20 و 40 میلی مولار کلرید سدیم) به-صورت فاکتوریل، در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار، انجام شد. نتایج نشان داد که در سطح شوری 40 میلی مولار، میزان کاهش وزن تازه شاخساره و ریشه به-ترتیب 36/65 و 26/85 درصد در مقایسه با شاهد بود. با افزایش شوری، غلظت عنصر سدیم افزایش و غلظت عناصر پتاسیم، کلسیم و منیزیم در برگ و ریشه کاهش یافت. در تیمار شوری 40 میلی مولار، کاربرد 600 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک، میزان کلسیم ریشه را 65% افزایش داد. کاربرد اسید هیومیک، غلظت سدیم را در برگ و ریشه کاهش داده و غلظت عناصر آهن و روی را بهبود بخشید. نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد اسید هیومیک (به ویژه در غلظت 600 میلی گرم در لیتر) می تواند آثار منفی شوری را در توت فرنگی رقم سابرینا تعدیل کند.

بیوچار، دسترسی زیستی طیف وسیعی از آلاینده ها، از جمله فلزات سنگین، را کاهش می دهد. به منظور بررسی تأثیر بیوچار حاصل از پسماند گل رُز شاخه بریده بر شاخص های رشدی و تجمع فلزات سنگین سرب و کادمیوم در کاهو، آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. مقدار بیوچار رُز در سه سطح (صفر به عنوان شاهد، 5 و 10 گرم در کیلوگرم)، کادمیوم در سه سطح (صفر به عنوان شاهد، 10 و 20 میلی گرم در کیلوگرم) و سرب در سه سطح (صفر به عنوان شاهد، 300 و 600 میلی گرم در کیلوگرم) مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار صفات سطح برگ، وزن تازه و خشک اندام هوایی و حجم ریشه در سطح 5 گرم در کیلوگرم بیوچار رُز مشاهده شد. افزایش سطح بیوچار رُز از 5 به 10 گرم در کیلوگرم سبب کاهش کلیه صفات، به جز ارتفاع و قطر اندام هوایی، شد. به کارگیری 600 میلی گرم در کیلو گرم سرب به ترتیب سبب کاهش 6/92، 13/38، 18/04، 22/44، 12/06 و 8/61 درصدی صفات تعداد برگ، وزن تازه و خشک اندام هوایی، وزن تازه و وزن خشک ریشه و طول ریشه نسبت به تیمار شاهد شد. بیشترین مقدار وزن تازه و خشک اندام هوایی و حجم ریشه در تیمار 5 گرم در کیلوگرم بیوچار رُز و سطح 300 میلی گرم در کیلو گرم سرب و کمترین مقدار کلیه صفات ذکر شده در بالاترین سطوح بیوچار و سرب مشاهده شد. افزایش سطح بیوچار از صفر به 5 و 10 گرم در کیلوگرم در سطح 20 میلی گرم در کیلوگرم کادمیوم، به ترتیب سبب کاهش 47/92 و 24/17 درصدی مقدار کادمیوم ریشه شد. در واقع، بیوچار رُز (به ویژه در سطح 5 گرم در کیلوگرم) از طریق کاهش زیست فراهمی سرب و کادمیوم در خاک، شاخص های رشدی کاهو را بهبود بخشیده است.

سالیسیلیک اسید به عنوان هورمون گیاهی مهمی است که واکنش گیاه را به تنش-های محیطی، از جمله کم آبی، تغییر می دهد. به منظور بررسی اثر محلول پاشی سالیسیلیک اسید بر عملکرد و اسانس گیاه دارویی شنبلیله در شرایط کم آبی، این پژوهش گلدانی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور و در سه تکرار انجام شد. فاکتورهای طرح شامل دو سطح آبیاری (50 و 100 درصد گنجایش زراعی) و چهار سطح محلول پاشی سالیسیلیک اسید (شاهد (0)، 0/5، 1، 1/5 میلی مولار) بود. نتایج نشان داد که اثر برهم کنش تنش کم آبی و محلول پاشی سالیسیلیک اسید در مورد صفات تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه، درصد پروتئین، پرولین و قندهای محلول کل در سطح احتمال 1% (0/01≥ P) معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه (119/2 گرم در متر مربع) با محلول پاشی 1/5 میلی مولار بود و تنش کم آبی نسبت به آبیاری مطلوب کاهش معنی داری در عملکرد دانه نشان داد. بیشترین درصد پروتئین دانه (13/83 درصد) در شرایط اعمال تنش و بدون محلول پاشی مشاهده شد. بیشترین مقدار درصد اسانس از محلول پاشی 1 میلی مولار سالیسیلیک اسید به دست آمد که در حالت آبیاری مطلوب (1/40 درصد) و کم آبیاری (1/44 درصد) اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بنابراین، با توجه به پاسخ متفاوت سطوح مختلف سالیسیلیک اسید در مورد صفات مورد بررسی، می توان عنوان کرد که تیمار سالیسیلیک اسید تحت شرایط تنش می تواند در کاهش و تعدیل آثار منفی تنش در گیاه دارویی شنبلیله مؤثر باشد.

به منظور تعیین دوره بحرانی کنترل علف های هرز در خیار گلخانه ای، آزمایشی در سال 1391 در گلخانه ای خاکی واقع در 25 کیلومتری مشهد، به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. آزمایش شامل دوسری تیمار تداخل علف های هرز بود. سری اول شامل دوره های تداخل علف های هرز (شامل 14، 28، 42، 56، 70 و 84 روز پس از سبزشدن و کل دوره رشد خیار گلخانه ای) و سری دوم شامل دوره های عاری از علف های هرز (شامل 14، 28، 42، 56، 70 و 84 روز پس از سبزشدن و کل دوره رشد خیار گلخانه ای) بود. نتایج این پژوهش نشان داد که علف های هرز دارای بیشترین تراکم و زیست توده عبارت بودند از تاج خروس ریشه قرمز، خرفه، تاج ریزی سیاه، پنیرک و سلمه تره، که افزایش و یا کاهش دوره های تداخل و عاری از علف های هرز منجر به تغییر در تراکم، زیست توده، تراکم نسبی و زیست توده نسبی این گیاهان می شد. با قابل قبول دانستن به ترتیب 10، 5 و 1 درصد کاهش عملکرد خیار گلخانه ای، باید کنترل علف های هرز به ترتیب در بازه های زمانی 23 تا 77 روز (54 روز)، 18 تا 94 روز (76 روز) و 16 تا 107 روز (91 روز) پس از سبزشدن خیار گلخانه ای صورت گیرد. به طور کلی، نتایج این آزمایش نشان داد که برای حصول عملکرد مطلوب، کنترل علف های هرز در تولید خیار گلخانه ای ضروری است.

نماتد ریشه گرهی یکی از عوامل مهم بیماری زایی گیاهی است که به طیف وسیعی از گیاهان، از جمله محصولات گلخانه ای، خسارت می زند. فلفل نیز یکی از گیاهانی است که کشت آن در سال های اخیر، به ویژه به صورت گلخانه ای، توسعه یافته است. اغلب روش های کنترل برای مدیریت این نماتد، کارایی لازم را نداشته اند. در این پژوهش، واکنش تعدادی از ارقام فلفل شامل المینا، توانا، چالیستون، سرادمره8، هیبرید آریستوتل، کالیفرنیا واندر، دیماز و تندفرنگی به طور جداگانه نسبت به حضور و یا عدم حضور دو گونه نماتد ریشه گرهی (M. incognita و M. javanica) مورد بررسی قرار گرفت. نماتد از نمونه های ریشه آلوده جمع آوری شده از گلخانه های اطراف اصفهان و شهرستان ساوه جدا شد و با استفاده از ویژگی های ریخت شناسی، گونه آن تعیین شده و روی گوجه فرنگی خالص سازی و تکثیر شد. بذرهای فلفل در سینی های نهال کشت و نهال های دارای رشد یکسان، به گلدان های اصلی با قطر دهانه 15 سانتی متر، حاوی دو کیلوگرم مخلوط خاک (نسبت مساوی خاک مزرعه، شن و کود دامی) استریل منتقل شدند و در مرحله چهاربرگی با 2500 تخم و لارو بر کیلوگرم خاک بستر مایه زنی شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. ارزیابی نتایج چهار ماه پس از مایه زنی نماتد و با استفاده از شاخص های رشدی گیاهان (وزن تازه و خشک ریشه و اندام هوایی به همراه طول ریشه و اندام هوایی) و فاکتورهای رشد و نموی نماتد (تعداد گال در گرم ریشه، تعداد توده تخم در گرم ریشه، تعداد تخم در هر توده تخم، جمعیت لارو سن دوم در 200 گرم خاک) انجام شد. نتایج حاصل بیانگر حساسیت کم ارقام چالیستون، کالیفرنیا واندر، هیبرید آریستوتل و توانا نسبت به نماتد M. javanica در مقایسه با ارقام دیگر بود. شاخص های رشد و نموی نماتدی بین ارقام مختلف نیز تفاوت معنی دار نشان دادند، به گونه ای که بر اساس سیستم کانتوسنز در دو گروه حساس و مقاوم قرار گرفتند. اما تمامی ارقام، به جز رقم کالیفرنیا واندر، نسبت به نماتد M. incognita حساس بودند.

به منظور انتخاب محلول غذایی بهینه برای پرورش کاهو (. Lactuca sativa L) در شرایط هیدروپونیک (سامانه باز) در شرایط آب و هوایی شهرکرد، آزمایشی به صورت طرح کاملاً تصادفی با پنج تیمار شامل محلول های غذایی مختلف و در سه تکرار در دانشگاه شهرکرد انجام شد. محلول های غذایی مورد استفاده عبارت بودند از: 1) محلول غذایی مرکز تحقیقات باغبانی و سبزی های گلخانهای هلند، 2) محلول غذایی دانشگاه کرنل، 3) محلول غذایی ساواس و همکاران، 4) محلول غذایی یامازاکی و 5) محلول غذایی دُمینگوس و همکاران. نتایج نشان داد که بیشترین وزن تازه بخش هوایی با کاربرد محلول غذایی دُمینگوس و همکاران حاصل شد که البته تفاوت معنی داری با وزن تازه کاهوی تغذیه شده با محلول غذایی دانشگاه کرنل و ساواس و همکاران نداشت. کاربرد محلول غذایی ساواس و همکاران منجر به افزایش معنی دار غلظت منگنز، روی و مس بخش هوایی در مقایسه با سایر محلول های غذایی شد. اگرچه غلظت فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم بخش هوایی کاهو و همچنین وزن خشک آن تحت تأثیر نوع محلول غذایی قرار نگرفت. همچنین، کمترین میزان تجمع نیترات در بخش هوایی کاهو با کاربرد محلول غذایی ساواس و همکاران مشاهده شد. بر مبنای سه شاخص بیشترین وزن تازه بخش هوایی، کمترین تجمع نیترات و بیشترین غلظت عناصر غذایی در بخش هوایی کاهو (آهن، منگنز، روی و مس) کاربرد محلول غذایی ساواس و همکاران برای پرورش کاهو در سامانه کشت بستر متخلخل در شرایط مشابه این پژوهش پیشنهاد می شود.

به منظور بررسی تأثیر تغذیه بر تحمل نسبی نهال های زیتون (. Olea europea L) به شوری، یک آزمایش گلدانی، به صورت فاکتوریل، در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار، در پاییز 1392 انجام شد. نهال های یک ساله دو رقم زیتون (Conservolea and Frontoio) در گلدان های پلاستیکی 10 لیتری محتوی ماسه و پرلیت با نسبت 1: 1 کشت شده و با محلول های غذایی حاوی سطوح مختلف کلرید سدیم (صفر، 40، 80 و 120 میلی مولار) و روی (صفر، 1 و 5 میکرومولار از منبع سولفات روی) تیمار شدند. نتایج نشان داد که شوری سبب کاهش وزن خشک برگ، ریشه، ارتفاع نهال، تعداد برگ، نسبت K/Na ریشه و برگ و کسر مولی کلسیم در ریشه و برگ هر دو رقم شد. با افزایش روی تا سطح 5 میکرومولار، تمام ویژگی های رشدی در هر دو رقم افزایش معنی داری داشتند. همین روند برای پتاسیم برگ و نسبت K/Na ریشه و برگ مشاهده شد. برهم کنش روی ×رقم و شوری×رقم، تنها برای وزن خشک ریشه معنی دار شد. رقم فرانتویو دارای بیشترین وزن خشک ریشه در تمامی سطوح شوری بود. مصرف روی، اثر مثبت و معنی داری بر وزن خشک ریشه و برگ داشت. برهم کنش روی ×شوری و روی ×رقم بر وزن خشک برگ معنی دار نشد. رقم فرانتویو با داشتن بیشترین وزن خشک ریشه و برگ و نیز سایر ویژگی های مورد بررسی، رقم متحمل تری نسبت به شوری بود.-مصرف روی توانست علاوه بر افزایش شاخص های رشد، سبب افزایش جذب پتاسیم، نسبت K/Na و کسر مولی کلسیم شود. همین امر باعث بهبود شرایط تغذیه ای و در نتیجه افزایش ماده خشک برگ و ریشه شده است. کسر مولی کلسیم شاخص بهتری در مقایسه با K/Na برای تعیین تحمل به شوری نهال های زیتون است.