اخلاق و تاریخ پزشکی ایران
سال:1400 | دوره:14 | شماره:1 |تعداد مقالات:33

رعایت نشدن اخلاق حرفه ای در مامایی، خطراتی زیان بار، ازجمله افزایش مرگ ومیر مادران و نوزادان را به دنبال خواهد داشت. مطالعه ی حاضر، با هدف بررسی موانع رعایت اخلاق حرفه ای در مراقبت های بالینی مامایی، از دیدگاه ماماهای بیمارستان های استان خراسان شمالی، در سال 1397، انجام شد. این مطالعه ی توصیفی مقطعی، با مشارکت 141 مامای شاغل در بیمارستان های تخصصی زنان و زایمان استان خراسان شمالی، با استفاده از نمونه گیری طبقه بندی شده، صورت گرفت. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه ای شامل دو بخش بود: اطلاعات دموگرافیک و موانع رعایت اخلاق حرفه ای، در سه حیطه ی محیطی و مدیریتی و فردی مراقبتی. داده ها، با استفاده از نرم افزار SPSS، نسخه ی 22 و آمار توصیفی و استنباطی، تجزیه و تحلیل شد. از دیدگاه ماماها، هر سه دسته ی عوامل محیطی (73. 94 %)، فردی مراقبتی (64. 66 %) و مدیریتی (64. 97 %)، ازجمله موانع رعایت اخلاق حرفه ای بودند. مهم ترین موانع رعایت اخلاق حرفه ای در بعد مدیریتی، کمبود پرسنل (80 %)، در بعد محیطی، تغییرات بیولوژیکی بدن در شیفت کاری (85. 2 %) و در بعد فردی مراقبتی، رضایت نداشتن از نیازهای پایه، مانند مکفی بودن درآمد یا استراحت کافی در پرسنل مامایی (80. 9 %)، بود. با توجه به اهمیت رعایت اخلاق حرفه ای و مسایل و مشکلات ناشی از رعایت نشدن آن، پیشنهاد می شود مدیران و مسیولان، برنامه ریزی های لازم و ضروری را توسط بیمارستان ها، برای رفع موانع ذکرشده از سوی ماماها انجام دهند.

به کارگیری اصول اخلاق حرفه ای از سوی پرستاران، موجب ایجاد محیط اجتماعی و روانی مناسب برای بیماران می شود. هدف از این مطالعه، تعیین میزان آگاهی پرستاران، از اصول اخلاق حرفه ای و موانع رعایت آن در بیمارستان های دولتی استان خراسان جنوبی، در سال 1398، بود. پژوهش حاضر، مطالعه ای توصیفی مقطعی است که روی 230 نفر از پرستاران استان خراسان جنوبی، به روش نمونه گیری چندمرحله ای، انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، فهرست اطلاعات فردی و پرسش نامه ی موانع رعایت معیارهای اخلاق حرفه ای و آگاهی از اصول اخلاق حرفه ای بود. اطلاعات، توسط نرم افزار spss، نسخه ی 22 و با استفاده از آمارهای توصیفی و استنباطی، تجزیه و تحلیل شدند. در این مطالعه، میانگین سنی شرکت کنندگان، 73/5±,34/32 به دست آمد. میانگین نمره ی آگاهی شرکت کنندگان، در سطحی متوسط قرار داشت و حیطه ی محیطی، اولین مانع رعایت اخلاق حرفه ای از دیدگاه پرستاران بود. نتایج نشان داد مهم ترین موانع رعایت اخلاق حرفه ای، به ترتیب، تامین نشدن نیازهای پایه، توقعات نابه جای بیماران و همراهانشان و کمبود پرسنل پرستاری است. با توجه به اینکه آگاهی پرستاران از اصول اخلاق حرفه ای در سطحی متوسط است، برگزاری کارگاه های اخلاق حرفه ای، رفع موانع محیطی و فراهم کردن وضعیت مطلوب برای پرستاران، ازجمله، بهبود وضعیت بخش ها و افزایش نیرو و برآوردن انتظارات آن ها در زمینه های مختلف، مانند استراحت کافی، مکفی بودن درآمد و تدوین شیفت های مناسب، توصیه می شود.

عقل سلیم، حسب قواعدی مانند لاضرر و لاضرار، وجوب دفع ضرر محتمل، نفی حرج و حرمت القاء در تهلکه، دفع ضرر از خود را عقلا و شرعا، واجب می داند؛ خواه، ضرر، یقینی و خواه، احتمالی باشد؛ از سوی دیگر، در تعالیم اخلاق اسلامی، مفاهیمی چون: ایثار، مواسات، تعاون بر بر، صبر، احسان و حفظ کرامت انسانی، جلوه گری می کند. پرسش طرح شده آن است که آیا پزشکان و مراقبان، به استناد آیه ی شریفه ی «لاتلقوا بایدیکم الی التهلکه»، مجاز به ترک ماموریت خود در درمان و تیمار بیماران بیماری های مسری، مانند کرونا، خواهند بود؟ پژوهش حاضر که به روش تحلیلی و توصیفی، سامان یافته است، به منظور جمع بین اصول اخلاقی مراقبت از بیماران بیماری های واگیر، از سویی و قواعد مربوط به حفظ جان خویش از تهلکه و دفع ضرر و حرج از خود، از سوی دیگر، ترک بیمار را در این مواقع برنمی تابد و آن را خلاف کرامت انسانی تلقی می کند؛ لذا، شایسته است پزشکان و پرستاران، جدا از وظایف شغلی، ضمن تقویت روحیه ی ایثار و مواسات در خود، به استناد قواعد آمره در نظام پزشکی و اصول اخلاقی حاکم بر قواعد فقهی، با رعایت دقیق و کامل دستورالعمل های بهداشتی، حسب مفاد قاعده ی «المیسور لایترک بالمعسور»، ضمن صیانت از سلامتی خویش، به مراقبت و درمان بیماران مبتلا به کرونا مبادرت ورزند.

هدف از مقاله ی حاضر، بررسی نقش اعضای هییت علمی دانشگاه ها، در اعتلای تربیت اخلاقی در دانشگاه هاست؛ همچنین، در این مقاله، سعی شده است ابعاد تربیت اخلاقی (بعد عاطفی و شناختی و رفتاری)، در قالب راهکارهای عملی، به اعضای هییت علمی دانشگاه ها ارایه شود. برای این کار، از همه ی منابع موجود داخلی و خارجی، ازجمله کتب و مقالات مرتبط و به روز، استفاده شده است. روش جمع آوری داده ها، کتابخانه ای بوده است. یافته های این تحقیق، نشان دهنده ی این مهم است که وظیفه ی اعضای هییت علمی دانشگاه ها، این است که ضمن تحکیم اعتقادات دینی دانشجویان، در ارتقای تربیت اخلاقی آن ها نیز، کوشش کنند؛ رشد ابعاد عاطفی و شناختی و رفتاری، موجب اعتلای تربیت اخلاقی در اعضای هییت علمی و دانشجویان می شود و آن ها می توانند با روش هایی مانند رسیدن به آرامش قلبی و طمانینه، تقویت انگیزه در خود، طرح شوخی های مناسب در کلاس و حفظ روحیه ی شوخ طبعی، دوری از کمال گرایی افراطی و غرور و داشتن اخلاق نیکو در کلاس، برای تربیت و رشد بعد عاطفی تلاش کنند. بعد شناختی تربیت اخلاقی، به تدریس اثربخش و مولفه های مرتبط با آن می پردازد که قدرت بیان و وضوح گفتار مدرس، مدیریت بهینه ی کلاس و تعامل موثر و سازنده با دانشجویان، شیوه هایی هستند که به عنوان راهکار عملی، ارایه شدند. در بعد رفتاری، توجه به حریت اخلاقی، تاب آوری، گشودگی اخلاقی و پرورش روحیه ی نقدپذیری، از مهم ترین راهکارهای رشد محسوب می شوند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

یکی از مهم ترین مباحثی که در حقوق پزشکی مطرح می شود، بحث مسئولیت پزشک است. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه ی اعتقاد به هر یک از دیدگاه های مسئولیت پزشک در قبال بیمار و مسئولیت پذیری است. روش پژوهش، کتابخانه ای و توصیفی هم بستگی است. بررسی منابع مختلف، نشان می دهد در رابطه با مسئولیت پزشک در قبال بیمار، می توان به چهار دیدگاه اشاره کرد که این دیدگاه ها عبارتند از: مسئولیت محض پزشک، عدم مسئولیت پزشک ماهر محتاط، مسیول بودن پزشک در صورت تقصیر در درمان، مسیول بودن پزشک در صورت مباشر بودن در درمان. نتایج به دست آمده بیانگر این است که هم بستگی مثبت بین زیرمولفه های مسئولیت پذیری و دیدگاه های مسئولیت پزشک وجود دارد که در سطح 01/0 معنی دار هستند. یافته ها نشان می دهد دیدگاه های یک و سه، هم بستگی بالاتری نسبت به دیگر دیدگاه ها، با مسئولیت پذیری پزشکان دارند. میزان هم بستگی بین ابعاد مسئولیت پذیری با دیدگاه هایی که مسئولیتی بیشتر را برای پزشکان در نظر گرفته، بیشتر است.

بی صداقتی تحصیلی یکی از چالش های مهم مراکز آموزشی است. در پژوهش حاضر، نقش واسطه ای عدم درگیری اخلاقی در رابطه ی بین منش های اخلاقی با بی صداقتی تحصیلی بررسی شد. پژوهش حاضر از نوع هم بستگی است. جامعه ی آماری شامل همه ی دانشجویان دانشگاه شیراز بود؛ شرکت کنندگان پژوهش شامل 246 دانشجو، به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. برای سنجش متغیرهای پژوهش از مقیاس های عدم درگیری اخلاقی، رفتار غیرمولد تحصیلی و پرسش نامه ی منش های اخلاقی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش، از روش مدل یابی معادلات ساختاری با نرم افزار AMOS استفاده شد. نتایج مدل معادلات ساختاری نشان داد منش های مثبت اخلاقی، به صورت مستقیم با بی صداقتی تحصیلی رابطه دارد؛ همچنین منش های منفی اخلاقی، هم به صورت مستقیم و هم با واسطه گری عدم درگیری اخلاقی، با بی صداقتی تحصیلی رابطه ی معنادار دارد. عدم درگیری اخلاقی نیز، به صورت مستقیم، پیش بینی کننده ی بی صداقتی تحصیلی در دانشجویان بود. با توجه به یافته ها می توان نتیجه گرفت منش های مثبت اخلاقی، به صورت مستقیم و منش های منفی اخلاقی، به تنهایی یا با واسطه ی عدم درگیری اخلاقی، بی صداقتی تحصیلی را پیش بینی می کنند. عدم درگیری اخلاقی نیز، پیش بینی کننده ی بی صداقتی تحصیلی دانشجویان بود.

فناوری های مربوط به حوزه ی پزشکی و ژنتیک، به ویژه مهندسی ژنتیک و تلاش برای به نژادی، همانند دیگر فناوری های نوظهور، در دهه های اخیر رشد و پیشرفتی چشمگیر و برکاتی خیره کننده داشته و موجب توفیق های بسیاری در حوزه ی پیشگیری از ناهنجاری ها و درمان بیماری ها شده است؛ با این همه و به رغم کامیابی برخی تلاش ها در زمینه ی به نژادی و پیشرفت های امیدآفرین و شعف انگیز در این حوزه، افق های مبهم به کارگیری مهندسی ژنتیک و تلاش برای به نژادی، به ویژه احتمال بهره گیری های غیرمسیولانه و منفعت جویانه از فناوری هایی از این دست، دغدغه برانگیز و نگران کننده بوده است. از همین رو، برخی با تاکید بر ملاحظات اخلاقی ناظر به فناوری های زیستی پزشکی، به ویژه مهندسی ژنتیک، جواز اخلاقی و به مصلحت بودن بهره گیری از مهندسی ژنتیک، با هدف به نژادی و بهبود نسل و نژاد انسانی را محل تردید و تامل دانسته اند و یکی از مهم ترین پیامدهای ناخوشایند و ناگوار به نژادی را نقض عدالت/ عدالت اجتماعی یا تشدید بی عدالتی و نابرابری به حساب آورده اند. در این پژوهش ضمن اشاره ای گذرا به معنا و گونه های به نژادی و سویه های اخلاقی آن، با تبیین و تحلیل ملاحظات اخلاقی به نژادی، روشن می شود که با اتخاذ تصمیم های بخردانه و اندیشیدن برخی تمهیدات می توان از بروز نابرابری های ناشی از به نژادی جلوگیری کرد یا آن ها را به حداقل رساند.

پژوهش حاضر در پی یافتن پاسخ این سوال است که توصیه های دینی و اخلاقی تا چه حد بر بهداشت محیط شهرهای قلمرو آل بویه اثرگذار بوده است؟ . در پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانه ای از کتب روایی، تاریخی، طبی و جغرافیایی فیش برداری شد؛ سپس پس از دسته بندی داده ها در مهم ترین حوزه های مرتبط با بهداشت محیط و بررسی آن ها، نتیجه حاصل شد. یافته ها حاکی از آن است که در نیمه ی اول دوره ی حکومت آل بویه، در پی افزایش جمعیت و گسترش برخی شهرها، نیاز به اقدامات بهداشتی در حوزه های مختلف، که امروزه از وظایف متولیان بهداشت محیط است، احساس شد. در کنار دستورات و توصیه های موجود در برخی آیات و روایات که مبنای بخشی از قوانین بهداشتی به شمار می رفت، تعدادی از حکام این سلسله مانند عضدالدوله (324 تا 372 ه. ق) نیز با برخی اقدامات عمرانی و خدماتی همچون تامین آب شرب یا احداث مراکز درمانی و خدماتی و نصب محتسب به دخالت در امر بهداشت شهرها در حوزه های مختلف پرداختند؛ البته بخشی از این اقدامات با سلامت جامعه در حوزه ی بهداشت مواد غذایی، معابر و اماکن عمومی و بهداشت آب و دفع فاضلاب در ارتباط بود.

مساله ی بیماری در بستر تاریخ همواره یکی از دغدغه های انسان خردمند بوده است. متناسب با نظام فکری هر دوره ای از تاریخ، انواع بیماری ها شناسایی و راهکارهای پیشگیری و درمانی آن ها ارایه شده است. شناسایی برخی بیماری ها، ازجمله آنفلوانزا به دوره ی جدید برمی گردد. از واژه ی «آنفلوانزا»، برای نخستین بار در عصر قاجار استفاده شد. به دلیل نوپدید و ناشناخته بودن آن، گروه طبیبان، به عنوان مسیولان امور مربوط به سلامت، به شناخت درباره ی این بیماری و تعریف و تبیین آن نیاز داشتند. هدف پژوهش حاضر، به عنوان مطالعه ای تاریخی مروری، در گام اول بررسی تاریخچه ی شیوع این بیماری در ایران و فرایند شناخت آن، از خلال منابع اطلاعاتی در دسترس، در جامعه ی عصر قاجار است. رویکرد پزشکی مطبوعات و شناسایی و معرفی «رساله در مرض گریپ: آنفلوانزا»، به عنوان نخستین رساله ی نگاشته شده درباره ی این بیماری نیز، در این مرحله انجام شده است. گام دوم پژوهش حاضر، بررسی و واکاوی نحوه ی ورود آنفلوانزای اسپانیایی به ایران و تبعات آن در مناطق درگیر است.

شیوع گسترده و افزایش روزافزون آمار مرگ و میر ناشی از ویروس کرونا، باعث بروز آسیب های روان شناختی فراوان، ازجمله فشارهای روانی، در افراد شده است؛ لذا، این پژوهش با هدف مطالعه ی رابطه ی استرس ادراک شده با راهبردهای مقابله ای همراهان بیماران کرونایی بستری در بخش آی سی یو مراکز درمانی شهر اردبیل انجام شد. پژوهش حاضر، مطالعه ای توصیفی تحلیلی است. نمونه گیری، به روش در دسترس، از میان همراهان بیماران کرونایی بستری در بخش مراقبت های ویژه صورت گرفت (محدوده ی زمانی اردیبهشت تا شهریور 1399). تعداد نمونه های پژوهش، با توجه به نتایج مطالعه ی مقدماتی، 462 نفر برآورد شد. اطلاعات گردآوری شده، شامل مشخصات دموگرافیک همراه بیمار، پرسش نامه ی استرس ادراک شده ی کوهن و پرسش نامه ی سبک های مقابله ای بلینگز و موس بود. داده های جمع آوری شده، با استفاده از آزمون های تی مستقل، من ویتنی، اسپیرمن و مجذور کای و آزمون واریانس یک طرفه، با نرم افزار SPSS، نسخه ی 24، تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که میانگین و انحراف معیار استرس ادراک شده، 92/5 ±,80/44 و سبک های مقابله ای هیجان مدار و مساله مدار، به ترتیب، 02/3 ±,08/19 و 54/5±,35/32 بود. آزمون ضریب هم بستگی اسپیرمن، بین استرس ادراک شده با سبک مقابله ای مساله مدار 0. 321 = r و هیجان مدار 0. 113 = r ارتباطی معنی دار را نشان داد. (0. 05 > p) بر اساس نتایج این پژوهش، همراهان بیماران کرونایی بستری شده در بخش مراقبت های ویژه، بیشتر، از شیوه های مقابله ای هیجان مدار استفاده می کنند که نتیجه ی آن، افزایش رفتارهای هیجانی است؛ لذا، برای کمک به سلامت روانی همراهان بیماران کرونایی، می توان از طریق طراحی و اجرای برنامه های آموزشی و حمایتی مراقبتی، به تقویت کاربرد سبک مقابله ای مساله مدار کمک کرد.

این مطالعه، مروری روایتی و پژوهشی اسنادی است که با بررسی متون، مستندات، جست وجوی مدارک مرتبط چاپی و اینترنتی به دو زبان فارسی و انگلیسی، یافته ها را استخراج، دسته بندی، تلخیص و گزارش کرده است. هدف از این مطالعه، تعیین روند شکل گیری رشته ی پزشکی اجتماعی در ایران و جهان و بررسی ضرورت وجودی آن بود. رشته ی پزشکی اجتماعی در حدود یک سده پیش، برای پاسخ گویی به چالش های عمده ی زمان خود، مانند نبود دید جامعه محور به سلامت و بیماری، وجود شکاف بین پزشکی بالینی و سلامت عمومی و بی توجهی به تاثیر تعیین کننده های اجتماعی سلامت به وجود آمد. متخصصان پزشکی اجتماعی قادرند که بسیاری از مشکلات فعلی نظام سلامت، مانند بیماری محوری، نابرابری، تامین مالی ناعادلانه، افزایش روزافزون تقاضا و هزینه های خدمات سلامتی را کاهش دهند و پرچم دار توجه به تعیین کننده های اجتماعی و ایجاد ارتباط سازنده بین بخش های متولی سلامت با سایر سازمان های اثرگذار بر سلامت باشند. این رشته می تواند راهگشای نظام سلامت برای فایق آمدن بر مهم ترین چالش های معاصر باشد. بی توجهی به این رشته، نظام سلامت را در رسیدن به اهداف توسعه ی پایدار و ارتقای سلامت جامعه با مشکل جدی روبه رو خواهد ساخت. حمایت بیشتر مسیولان و بهره گیری از مهارت و توانمندی های متخصصان این رشته می تواند موجب پاسخ گویی بهتر به نیازهای سلامت جامعه و دستیابی آسان تر به اهداف کلان نظام سلامت شود.

گسترش سریع کووید 19، نبود درمان استاندارد، محدودیت زمانی و کمبود منابع از چالش های جدی در سراسر دنیاست. با توجه به اهمیت اخلاق در ارایه ی مراقبت به بیماران مبتلا به بیماری های نوپدید، این مطالعه با هدف تبیین چالش های اخلاقی در مراقبت از بیماران کووید 19 و درمان آنان انجام شد. پژوهش حاضر به روش تحلیل محتوای کیفی در سال 1399 انجام شد. مشارکت کنندگان 22 نفر از پزشکان متخصص عفونی و پرستاران بخش های مراقبت بیماران کووید 19 با حداقل پنج سال سابقه ی کار در بیمارستان های استان مازندران بودند. داده ها از طریق مصاحبه ی نیمه ساختاریافته ی مبتنی بر هدف و روش گلوله ی برفی، پس از کسب رضایت آگاهانه از شرکت کنندگان جمع آوری شد و تا اشباع داده ها ادامه یافت. تحلیل داده های مطالعه با استفاده از روش گرانهیم لوندمن انجام شد. برای صحت و استحکام مطالعه از معیارهای پیشنهادی گوبا و لینکلن استفاده شد. از تحلیل تجربیات مشارکت کنندگان، چهار درون مایه ی اصلی و سیزده درون مایه ی فرعی درخصوص چالش های اخلاقی در مراقبت از بیماران مبتلا به کووید 19 استخراج شد. رعایت حقوق بیماران، انگ و تبعیض اجتماعی، وظیفه ی مراقبت از بیماران و حمایت و پاسخ گویی مسیولان از چالش های اصلی اخلاقی در مراقبت از بیماران در دوران کرونا بود. با توجه به یافته های مطالعه، حمایت از حقوق بیماران و ارایه ی مراقبت با کیفیت خوب از طریق تصمیم گیری آگاهانه و اخلاقی برای افزایش رضایتمندی بیماران و ارتقاء سلامت آنان، به عنوان راهکارهای رفع چالش های اخلاقی، توصیه می شود.

بیماری نوظهور و فراگیر کووید 19 که از سطح همه گیری (اپیدمی) گذر نموده و به سطح جهان گیری (پاندمی) رسیده، چالش های فراوانی را برای جامعه ی جهانی ایجاد کرده است. ویژگی های خاص بیماری کووید 19 ازجمله ناشناخته بودن و پیچیدگی منشا این ویروس، وسعت و سرعت بالای انتشار و انتقال آن، جهش پذیری فراوان، نبود درمان قطعی برای آن تاکنون، وجود دوره ی کمون و نهفتگی بیماری، بررسی همه جانبه و تدوین برنامه ای جامع را در تمام ابعاد می طلبد تا بتوان برای کنترل و مدیریت آن اقدام کرد. سرعت فراوان انتقال این بیماری و ویروس، با بی احتیاطی ناقلان و بیماران به صورت تصاعدی افزایش می یابد. طولانی بودن زمان شیوع این بیماری نیز باعث سهل انگاری افراد در رعایت پروتکل های بهداشتی شده و موجب بیماری افراد دیگر می شود؛ ازاین رو، بی احتیاطی و سهل انگاری برخی افراد، ضمن تحمیل بار حقوقی و اخلاقی در رعایت نکردن حقوق جامعه، امنیت و سلامت جسمانی و روانی افراد را نیز تهدید می کند. یکی از اهداف تدوین قواعد فقهی و قوانین عرفی، صیانت از جان و سلامت افراد است؛ لذا موضوع این نوشتار، بررسی الزامات و ضمانت اجرای ناظر بر مراقبت و پیشگیری از بیماری کووید 19 و مسئولیت کیفری تحمیلی بر افرادی که پروتکل های بهداشتی را رعایت نمی کنند، با نگاهی فقهی و حقوقی خواهد بود. بر این اساس افرادی که حداقل های بهداشتی را در برابر این ویروس رعایت نمی کنند، در صورت ناقل بودن دارای مسئولیت هستند و در صورت احراز و اثبات قصور یا تقصیر و انتساب اضرار یا آسیب به ایشان، باید از عهده ی جبران خسارت برآیند. افزون براین، در صورت آگاهی به ناقل بودن، امکان تعزیر ایشان نیز وجود خواهد داشت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

پس از انتشار ویروس کووید 19 و همه گیری آن در اواخر دسامبر 2020، سازمان بهداشت جهانی و سازمان های ملی در سراسر دنیا توصیه هایی برای محافظت شخصی ارایه کردند که یکی از مشهودترین آن ها استفاده از ماسک برای جلوگیری از شیوع ویروس بود. علی رغم اهمیت این راهکار، هنوز بسیاری از افراد در برابر استفاده از ماسک مقاومت می کنند؛ ازاین رو، هدف این پژوهش، پیش بینی میزان پوشیدن ماسک توسط افراد با استفاده از چهار عامل تفکر سیستمی، مسئولیت پذیری فردی اجتماعی، تعهد اخلاقی و فردگرایی، با تاکید بر تاثیر باورها و هنجارهای ذهنی بر رفتار مصرف کننده بود. جامعه ی آماری این تحقیق را شهروندان شهرستان کاشان تشکیل دادند و برای جمع آوری داده های تحقیق، از پرسش نامه استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون های میانگین حاکی از آن بود که زنان بیش از مردان از ماسک استفاده می کنند؛ همچنین با افزایش تحصیلات، میزان استفاده از ماسک افزایش یافته است. (p-value<0. 05) نتایج آزمون تحلیل رگرسیون نیز نشان داد هر چهار متغیر پیش بین دارای توان پیش بینی کنندگی بودند. میزان استفاده از ماسک با متغیرهای تفکر سیستمی، مسئولیت پذیری فردی اجتماعی، تعهد اخلاقی رابطه ی مثبت و معنی دار و با فردگرایی رابطه ی منفی و معنی دار داشت؛ همچنین تعهد اخلاقی با ضریب بتای 0. 694 (p-value<0. 1) و تفکر سیستمی با ضریب بتای 0. 107 (p-value<0. 05) به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را بر متغیر ملاک (میزان استفاده از ماسک) داشتند. با توجه به یافته های این پژوهش به نظر می رسد، ایجاد و توسعه ی یک تفکر کل نگر، توجه به مسئولیت های فردی و اجتماعی، تقویت تعهد اخلاقی و پرهیز از فردگرایی در رابطه با رفتارهای مطلوب جمعی برای مدیریت یک بحران همه گیر ضروری است. در نتیجه، اجرای راهکارهایی برای افزایش این ویژگی های فردی، می تواند به تقویت و شکل گیری رفتارهای مطلوب جمعی در زمان بحران، مانند پوشیدن ماسک در زمان کووید 19، کمک می کند.

با شروع همه گیری ویروس کووید 19، سیل عظیم مراجعه کنندگان به مراکز درمانی سرازیر شد و این مساله موقعیت کاری کادر درمان را به شدت تحت تاثیر قرار داد. ازآنجاکه با افزایش عبور و مرور افراد، تجمعات اجتماعی، رعایت نکردن پروتکل های استفاده از ماسک و فاصله گذاری فیزیکی، ویروس بیشتر گسترش می یابد و آمار مبتلایان و فوت شدگان آن افزایش پیدا می کند، در این مقاله بر آنیم به بررسی واکنش کادر درمان به بی تفاوتی جامعه بپردازیم. به نظر می رسد این پدیده به تدریج موجب کاهش کیفیت خدمت رسانی پرسنل درمان می شود.

بشر، طی دهه های اخیر، از طرفی با پدیده های جوی و تغییرات محیطی و از طرف دیگر، با ظهور بیماری های نوپدید مواجه بوده است. مدیریت بیماری های نوپدید، مستلزم درنظرگرفتن رویکرد اخلاقی برای کنترل و مراقبت از این بیماری هاست. معضلات اخلاقی حاصل از پیشرفت های تشخیصی و درمانی نوین در علم پزشکی، ضرورت پرداختن به اخلاق پزشکی را دوچندان کرده است. یکی از بیماری های نوپدید در قرن حاضر که تقریبا، همه ی جهان با آن روبه رو شده اند، بیماری کروناویروس است. مطالعه ی حاضر، با هدف بررسی ضرورت توجه کادر درمانی، به ملاحظات اخلاقی در مراقبت از بیماران مبتلا به ویروس کووید 19، انجام شده است. در این پژوهش، علاوه بر استفاده از مقالات منتشرشده درباره ی این بیماری که از اواخر سال 2019 میلادی تا اوایل سال 2020 میلادی نگاشته شده اند و همچنین، بهره گیری از پژوهش های داخلی که ابعاد متفاوت این بیماری را بررسی کرده اند، مصاحبه هایی نیز، با بهبودیافتگان بیماری کروناویروس انجام شده است. این مصاحبه شوندگان، در بازه ی زمانی آغاز فراگیری ویروس، اوایل بهمن ماه 1398 تا اواخر مهر 1399، در بیمارستان شهیدصدوقی استان یزد، بستری بوده اند. بررسی ها نشان می دهد توجه هر چه بیشتر به ملاحظات اخلاقی در مراقبت از بیماران مبتلا به بیماری کووید 19، نیازمند گنجاندن آموزش اخلاق حرفه ای و پزشکی به ارایه دهندگان خدمات درمانی به این بیماران است و برای مدیریت بهینه ی این بیماری، ضروری به نظر می رسد.

یکی از رخدادهای مهم و اثرگذار در جریان تعامل بین تمدن اسلامی و غرب، جنگ های صلیبی بود که نزدیک به دو قرن، ادامه یافت و دامنه ی آن، از اروپا تا شام و مصر را در بر داشت. بروز این نبردها که به دلیل شور مذهبی اروپاییان برای تصرف خاستگاه مسیح (ع) و نیز، سرازیرشدن جمعیت مازاد اروپا به شرق بود، به طور مستقیم، به انتقال علوم و فنون بین غرب و شرق یاری رساند. پژوهش حاضر، با تکیه بر روش تحقیق توصیفی تحلیلی و به مدد مطالعات کتابخانه ای، بر آن است تا به بررسی نقش جنگ های صلیبی در انتقال دانش پرشکی از حوزه ی تمدن اسلامی به اروپا بپردازد؛ ازاین رو، در مراجعه و استناد به متون، صداقت و امانت داری، رعایت شده است. نتیجه ی تحقیق، گواه آن است که در اثنای کارزار صلیبی، اروپاییان، با مشاهده ی پیشرفت های علمی مسلمانان، بر آن شدند تا آثار اطبای مسلمان را ترجمه و به اروپا، منتقل کنند. این امر، موجب پیشرفت دانش پزشکی و توسعه ی امر بهداشت در اروپا، مقارن با عصر نوزایی، شد؛ ازاین رو، یکی از مهم ترین پیامدهای کارزار مسلمانان و صلیبیان، تسهیل روند انتقال مبانی فرهنگی و تمدنی جهان اسلام، ازجمله اندوخته های طب ایرانی اسلامی، به حوزه ی تمدنی غرب بوده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

از آغاز پاندمی کووید 19، پژوهشگران کشورهای مختلف به دنبال تولید واکسن موثر برای مواجهه با این پاندمی برآمدند. با توجه به عدم وجود داروی موثر و کارآمد به نظر می رسد که واکسن تنها امید نجات دنیا از پاندمی است. در این مقاله به مرور ملاحظات اخلاقی واکسیناسیون عمومی با عنایت به اصول اساسی اخلاق زیستی خواهیم پرداخت. تولید ایمن و استاندارد، سپری کردن مراحل علمی و اخلاقی، همچنین ارزیابی و پایش ایمنی و اثربخشی، ملاحظه ی اصلی در تولید هر واکسنی است. عدالت ایجاب می کند واکسیناسیون با اولویت افراد آسیبپذیر و در معرض خطر صورت گیرد. ممکن است افراد به عللی در مقابل دریافت واکسن مقاومت کنند؛ ازجمله سردرگمی ناشی از انبوه اطلاعات، بی اعتمادی عمومی به حرفه ی پزشکی، ارتباط بین واکسیناسیون و ایجاد برخی بیماری ها، پایین بودن نرخ مرگ در اثر کووید 19. ممکن است تصور عامه مردم، بویژه افراد جوان و سالم براین باشد که ما با احتمال بسیار بالایی زنده خواهیم ماند, به خطرات کم ولی احتمالی ناشی از واکسن تن در ندهند اما بدلیل مسری بودن بالای بیماری ممکن است نرخ مرگ و میر و ابتلا به بیماری شدیدا بالا برود، همچنین تبعات ناشی از بیماری عمدتا افراد آسیب پذیر را درگیر می کند، در تصمیم سازی اخلاقی باید فواید و ضررهایی که واکسن برای هر فرد دارد، در مقابل فواید و ضررهای عدم واکسیناسیون برای جامعه را در نظر گرفت و با توجه به اهمیت اتونومی، فرهنگ سازی و متقاعدسازی افراد بسیار مهم است. لذا در این نوشتار راهکارهای عملی برای اعتماد سازی وپذیرش عمومی این امر نیز بیان خواهد شد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

جرایم دارویی، فارغ از پیامدهای خسارت بار اقتصادی، بهداشت عمومی و سلامت اشخاص را نیز تهدید می کند؛ بنابراین، جامعه ی جهانی برای مبارزه ی موثر با آن ها، مصمم شده است. در قوانین، موضوع مصادره ی اموال، به عنوان کیفر برای مجرمان در جرایم دارویی در نظر گرفته شده است؛ درحالی که از لحاظ فقهی، این مجازات با چالش هایی روبه روست. یافته های پژوهش حاضر که به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است، نشان می دهد که قانون گذار، در ماده ی 18 قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی، مصادره ی اموال را به عنوان مجازات، در برخی از جرایم دارویی، پذیرفته است. از نظر فقهی هم، انسان نسبت به اموال و دارایی های خود، حق مالکیت دارد؛ اما معنای آن، مالکیت مطلق وی نیست و بنا بر شرایط خاص و در فرض وجود مصالح عمومی، این حق می تواند در قالب مصادره ی اموال، نادیده گرفته شود؛ به شرط آنکه راه های بازدارنده ی دیگری برای ارتکاب جرایم دارویی، اجراشدنی نباشد.

ارتباط بین پزشک و همکاران، شامل تعامل آن ها در امر مراقبت از بیمار، برای دستیابی به هدفی مشترک، یعنی ارتقاء وضعیت بیمار است. مطالعه ی توصیفی تحلیلی حاضر، با هدف شناخت دیدگاه پزشکان و کارکنان اتاق عمل در خصوص رعایت اخلاق در ارتباط حرفه ای بین آنان، به صورت مقطعی در سال 1398 صورت گرفت. نمونه های پژوهش، کارکنان اتاق عمل و پزشکان شاغل در سه بیمارستان آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بودند که به روش سرشماری وارد مطالعه شدند. ابزار بررسی، پرسش نامه ای دو قسمتی، شامل متغیرهای فردی اجتماعی و سوالات مربوط به ارتباط حرفه ای پزشک و کارکنان اتاق عمل بود. نتایج نشان داد بیشتر پزشکان و کارکنان اتاق عمل معتقدند که رعایت اخلاق در ارتباط بین آن ها، در مجموع، خوب بوده است. در گروه پزشکان 1/18 درصد دیدگاه متوسط و 9/81 درصد از آنان دیدگاه خوب و در گروه کارکنان اتاق عمل نیز، 8/4 درصد دیدگاه ضعیف، 3/27 درصد دیدگاه متوسط و 9/67 درصد دیدگاه خوبی نسبت به ارتباطشان با یکدیگر داشتند؛ ازاین رو، تلاش برای بهبود ارتباط بین پزشک و کارکنان و انجام دادن اقدامات مناسب در این مسیر، تا زمان رعایت شدن اصول اخلاق حرفه ای در سطح عالی، شایسته است و ارتقاء سطح خدمات درمانی را به دنبال خواهد داشت.

جالینوس بر این باور است که پزشک متبحر، فیلسوف هم هست. . . منطق، یاری رسان پزشک برای رسیدن به تشخیص دقیق و متناسب است..

در مراکز درمانی و پزشکی، انطباق رفتارهای فردی و اجتماعی با اخلاق و موازین شرعی بسیار مهم و نیازمند ارزیابی های پیوسته است. بر همین اساس، مطالعه حاضر با هدف تعیین انطباق امور پزشکی با موازین شرع مقدس از دیدگاه بیماران و کارورزان در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور شهر اهواز در سال 1399 انجام شد. این مطالعه از نوع توصیفی مقطعی بود و جامعه ی آماری آن شامل کارورزان (204 نفر) و بیماران (385 نفر) مراجعه کننده به بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور شهر اهواز بود. نمونه گیری نیز به صورت تصادفی انجام شده است. همچنین، پژوهشگر داده ها را به وسیله ی فرم جمع آوری اطلاعات و پرسش نامه ای متشکل از هفده سوال از بیماران و کارورزان جمع آوری کرد. داده ها توسط نرم افزار SPSS 20 و آمار توصیفی و استنباطی بررسی شد. از دیدگاه کارورزان، بین انطباق امور پزشکی با موازین شرع مقدس در بیمارستان های مختلف و جنسیت ارتباط معنادار وجود داشت (0. 05>P)؛ ولی با سن و وضعیت تاهل ارتباط معناداری دیده نشد (0. 05P). از دیدگاه کارورزان، انطباق امور پزشکی با موازین شرع مقدس برابر با 1/45% و از دیدگاه بیماران برابر با 40. 5% بود. بر اساس نتایج مطالعه ی حاضر، برای رعایت کامل انطباق امور پزشکی با قوانین شرع مقدس، در تمامی بیمارستان های بررسی شده، به فضای فیزیکی و کادر درمانی همگن با جنسیت بیماران بیشتری نیاز است.

جو اخلاقی حاکم بر بیمارستان ها می تواند تصمیم گیری های اخلاقی پرستاران را تحت تاثیر قرار دهد؛ در جو بیمارستانی که پرستار نتواند شجاعت اخلاقی خود را به کار گیرد، به مرور، حقوق و منافع بیمار نیز، نادیده گرفته می شود؛ لذا، مطالعه ی حاضر، با هدف تعیین جو اخلاقی بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی یزد از دیدگاه پرستاران و ارتباط آن با شهامت اخلاقی صورت گرفت. این مطالعه ی توصیفی تحلیلی بود و 204 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهیدصدوقی یزد، به روش نمونه گیری در دسترس وارد آن شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه های دموگرافیک، شهامت اخلاقی (Sekerka) (PMC) و جو اخلاقی بیمارستانی (HECS)، جمع آوری شد و با نرم افزارSPSS، نسخه ی 18، آنالیز شدند. نتایج نشان داد میانگین نمره ی جو اخلاقی (62/0±,35/3) از پنج و میانگین نمره ی شهامت اخلاقی (46/5 ±,37/56) از 75 است. بین جو اخلاقی سازمان و شهامت اخلاقی، ارتباط معنی دار یافت نشد (0. 05≤, P). از بین ویژگی های دموگرافیکی میانگین نمره ی جو اخلاقی، برحسب جنس تفاوت معنی دار داشت (0. 05 >P). براساس یافته ها ضرورت بهینه سازی جو اخلاقی بیمارستان و ارتقاء شهامت اخلاقی وجود دارد. با توجه به تاثیر ایجاد محیط های حمایت کننده از شهامت اخلاقی پرستاران، بر ارایه ی خدمات مطلوب به بیماران، تدوین برنامه هایی برای ارتقای شهامت اخلاقی پرستاران توسط مدیران، می تواند آثاری سودمند را به دنبال داشته باشد.

پزشکی حرفه ای است که در آن هوش هیجانی و اخلاقی، در بهبود کیفیت مراقبت های پزشکی از بیماران، سلامت روان و افزایش رضایت شغلی نقشی موثر دارد. هدف از این پژوهش، بررسی هوش هیجانی و هوش اخلاقی در پزشکان مختلف بود. روش تحقیق، توصیفی بود. جامعه ی آماری این پژوهش را همه ی پزشکان شهر مشهد در سال 1398 تشکیل می دادند که از میان آن ها نمونه ای به تعداد 213 پزشک، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و پرسش نامه ها را تکمیل کردند. برای جمع آوری داده ها، از پرسش نامه ی هوش هیجانی بار-آن و هوش اخلاقی لنیک و کیل استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه (آنوا) و آزمون تی مستقل بهره گرفتیم. نتایج تحقیق نشان داد پزشکان زن، متاهل، بالاتر از شصت سال و با سابقه ی شغلی سی سال یا بیشتر، از هوش هیجانی بیشتری برخوردار هستند؛ همچنین نتایج، حاکی از آن بود که پزشکان بالاتر از شصت سال و با سابقه ی شغلی سی سال هوش اخلاقی بالاتری دارند؛ بنابراین، می توان نتیجه گرفت که آموزش و گزینش دانشجویان پزشکی و پزشکان بر مبنای سنجش هوش هیجانی و اخلاقی می تواند موجب شود آن ها در مواجهه با بحران ها و شرایط دشوار بهتر بتوانند مشکلات را حل وفصل کنند و مقاوم تر باشند.

انسان، در دوران سلامت و بیماری، دارای حقوقی است. پژوهش حاضر، در سال 1396، با هدف بررسی میزان آگاهی دانشجویان پرستاری و مامایی از حقوق بیمار، در بیمارستان های آموزشی دانشگاه های علوم پزشکی ایران، انجام شد. این مطالعه به روش مقطعی توصیفی، با شیوه ی نمونه گیری در دسترس، صورت گرفت. اطلاعات، با کمک پرسش نامه ای سه قسمتی و پژوهشگرساخت، جمع آوری شد که شامل اطلاعات دموگرافیک، پرسش نامه ی آگاهی از منشور حقوق بیمار و راهکارهای مقابله با خلا اطلاعاتی دانشجویان از حقوق بیمار، می شد. از آزمون من ویتنی و اسپیرمن برای تحلیل داده ها استفاده گردید. 1219 نفر دانشجوی مقطع کارشناسی، در این پژوهش شرکت کردند. متوسط نمره ی آگاهی دانشجویان از منشور حقوق بیمار، 45/4 ±, 54/13 از 29 بود. 1007 نفر (61/82 درصد)، آموزش دریافت شده در زمینه ی حقوق بیمار را موثر نمی دانستند. بین نمره ی آگاهی از حقوق بیمار با کسب اطلاع از حقوق او قبل از کارآموزی و کارورزی (0. 461=r) و کسب اطلاع ازطریق استاد (0. 512=r) هم بستگی مستقیم و با خودآموزی (0. 151-=r) و سایر روش های کسب اطلاعات (0. 067-= r) هم بستگی معکوس وجود داشت. با توجه به اینکه بیشتر دانشجویان، محتوای آموزشی دریافت شده در زمینه ی حقوق بیمار را موثر نمی دانستند، می توان چنین نتیجه گرفت که این روش ها کارآمد نبوده و نتوانسته اند اطلاعات درست را انتقال دهند؛ بنابراین، پیشنهاد می شود در برنامه ی آموزشی حقوق بیمار برای دانشجویان پرستاران و مامایی، تجدیدنظر شود.

پرستاران ازجمله اعضای تیم درمان هستند که بیشترین ارتباط را با بیماران کووید 19 دارند و از تصمیم گیری اخلاقی، در مراقبت از آن ها ناگزیرند. از سوی دیگر، انگیزه ی پرستاران در اجرای مراقبت پایان زندگی، تحت تاثیر نگرش و آگاهی و استدلال اخلاقی آن هاست. پژوهش حاضر، با هدف بررسی سطح تصمیم گیری اخلاقی پرستاران و ارتباط آن با نگرش آنان به مراقبت های پایان زندگی بیماران مبتلا به کووید 19 در بیمارستان های منتخب وابسته به دانشگاه علوم پزشکی استان همدان، در سال 1399 انجام گرفت. در این مطالعه، 180 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان، با روش نمونه گیری در دسترس، انتخاب شدند. ابزارهای گردآوری داده ها شامل پرسش نامه ی اطلاعات دموگرافیک، پرسش نامه ی آزمون معمای اخلاقی پرستاری (Nursing Dilemma Test) و پرسش نامه ی نگرش پرستاران نسبت به مراقبت های پایان زندگی بود. مطابق با نتایج، بین تصمیم گیری اخلاقی پرستاران و نگرش آنان به مراقبت های پایان زندگی، رابطه ای مثبت و معنادار وجود دارد (0. 05>P و 0. 819=r). میانگین نمره ی تصمیم گیری اخلاقی پرستاران (3/5 ±,19/39) بر پایین بودن سطح تصمیم گیری اخلاقی دلالت دارد و میانگین نمره ی ملاحظات عملی (2/4 ±,62/20) نشان دهنده ی تاثیر نسبی عوامل محیطی بر روند تصمیم گیری اخلاقی پرستاران است؛ درحالی که میانگین نمره ی نگرش مراقبت های پایان زندگی پرستاران، در سطحی نامطلوب گزارش شد (8/7 ±,58/81). شناسایی عوامل موثر بر تصمیم گیری اخلاقی پرستاران و برنامه ریزی آموزشی می تواند نگرش پرستاران به مراقبت های پایان زندگی را بهبود بخشد و کیفیت مراقبت از بیماران را نیز افزایش دهد.

اصطلاحات پزشکی که در حال حاضر به کار می روند، از منابع مختلف نشات گرفته اند. این اصطلاحات اغلب از یک اپونیم گرفته شده اند؛ اپونیم، در اصل نام پزشک و دانشمندی است که یک ناهنجاری یا روش درمانی را کشف کرده یا اولین بار یک ناهنجاری را گزارش کرده؛ همچنین می تواند نام منطقه ای باشد که یک بیماری اولین بار در آنجا شیوع یافته است. اپونیم ها گاه با اسطوره و ادبیات و هنر نیز پیوند می یابند؛ البته شخصیت های اساطیری و ادبی و هنری که در علم پزشکی به صورت اپونیم کاربرد یافته اند، اغلب به اساطیر یونان و روم مربوط می شوند. اگرچه بدون اطلاع از نام های قدیم یک بیماری چون: سرسام، برسام، داء الفیل، داءالرقص، پیسی، دق، ذات الریه و ذات الجنب می توان به تخصص در علم پزشکی دست یافت، یادآوری نام های ادبی و اساطیری، حتی آن هایی که امروزه کاربرد عملی ندارند یا در جایی از تاریخ پزشکی فراموش شده اند، علم پزشکی را تلطیف کرده و به ما امکان می دهد علم و هنر را به هم پیوند دهیم. در این مقاله اپونیم های مربوط به علوم پزشکی در شاخه های آناتومی و بیوشیمی بر مبنای اسطوره مطالعه و بررسی می شود.

یکی از فجایع تاریخی شمال شرق ایران که بسیاری از مردم این منطقه را از بین برد، آنفلوآنزای اسپانیایی بود که در سوم و چهارم آگوست 1918م/ یازدهم و دوازدهم امرداد 1297ه. ش، وارد مشهد شد و تا سال 1920م/ 1299ه. ش، در چندین موج، ادامه یافت. شهر مشهد، طی سه سال، چیزی در حدود 3500 نفر از جمعیت صدهزارنفری اش را از دست داد؛ همچنین، آنفلوآتزای اسپانیایی سبب شیوع بیماری هایی دیگر شد؛ درواقع، پنج درصد از جمعیت شهر از بین رفت و به بافت جمعیتی این شهر آسیب جدی رسید. در این مقاله، ضمن توجه به اهمیت تاریخ پزشکی محلی مشهد، درباره ی مسایل زیر نیز، بحث می شود: نقش شیوع بیماری آنفلوآنزای اسپانیایی، جنگ جهانی اول و حضور روس ها که مسبب شیوع این بیماری شدند، واکنش پزشکان ایرانی و خارجی به این بیماری و دارویی که تجویز کردند و نقش پررنگ انگلیسی ها در قحطی مصنوعی، اعتیاد به تریاک و فقر غذایی.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر راهبردهای دانش بر عملکرد سازمانی، با نقش میانجی رهبری اخلاقی صورت پذیرفت. این پژوهش، پیمایشی تحلیلی، از نوع هم بستگی و از لحاظ هدف، کاربردی است. حجم نمونه ی آماری 196 نفر است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از معادلات ساختاری، از طریق نرم افزارSmartPLS، نسخه ی 3، صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد که راهبردهای دانش بر عملکرد سازمانی، با نقش میانجی رهبری اخلاقی، اثر دارد. با توجه به خروجی نرم افزار، آماره ی احتمال برای متغیر میانجی رهبری اخلاقی، برابر با 8/475 به دست آمده است که از مقدار بحرانی قدر مطلق 1/96 بزرگ تر است. راهبردهای نظام محور بر عملکرد سازمانی، با نقش میانجی رهبری اخلاقی، اثر دارد. با توجه به خروجی نرم افزار، آماره ی احتمال برای متغیر میانجی رهبری اخلاقی، برابر با 7/729 به دست آمده است. راهبردهای انسان محور بر عملکرد سازمانی، با نقش میانجی رهبری اخلاقی، اثر دارد. با توجه به خروجی نرم افزار، آماره ی احتمال برای متغیر میانجی رهبری اخلاقی، برابر با 9/075 به دست آمده است. در نظام سلامت، به عنوان سازمانی دانش محور، مدیران باید برای پیاده سازی نظام ارزیابی عملکرد دانشی مطلوب، برنامه ریزی کنند. از طرفی، رهبران اخلاقی، ازطریق برقراری ارتباط دوسویه با کارکنان، ایجاد انگیزه در آنان و قراردادن پاداش ها و تنبیه هایی برای انجام وظایف و فعالیت های سازمانی، از ظرفیت ها و توانایی های بالقوه ی موجود در کارکنان برای رسیدن به اهداف سازمانی استفاده می کنند و از این طریق، موجب کاربرد دانش در میان آنان می شوند.